Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

P., dnia 27 marca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu X Wydział Gospodarczy Odwoławczy

w składzie następującym:

PrzewodniczącySSO Piotr Majchrzak

SędziowieSSO Wanda Migdał

del. SSR Agnieszka Staszak

P..sekr.sąd. M. K.

po rozpoznaniu w dniu 27 marca 2014 r., w P.

na rozprawie

sprawy z powództwa B. M.

przeciwko P. B.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w P. z dnia 10 lipca 2013 r. sygn. akt X GC 988/13.

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 55.266,01zł (pięćdziesiąt pięć tysięcy dwieście sześćdziesiąt sześć złotych jeden grosz) z ustawowymi odsetkami od kwoty 50.139,26 zł od dnia 3 lipca 2012r. do dnia zapłaty, a w pozostałym zakresie powództwo oddala,

2.  oddala apelację w pozostałym zakresie,

3.  kosztami postępowania apelacyjnego:

a.  obciąża Skarb Państwa Sąd Rejonowy Poznań-Stare Miasto w P.

w zakresie opłaty sądowej od apelacji, od której pozwany był zwolniony,

b.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.800 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Wanda Migdał SSO Piotr Majchrzak SSR Agnieszka Staszak

UZASADNIENIE

Powód B. M. w pozwie wniesionym w dniu 24 września 2012 r. domagał się zasądzenia od pozwanego P. B. kwoty 55.266,01 zł wraz z odsetkami ustawowymi od kwot:

209,19 zł od dnia 21 maja 2006 r. do dnia zapłaty

7.000,00 zł od dnia 21 maja 2006 r. do dnia zapłaty

l.244,40 zł od dnia 22 czerwca 2006 r. do dnia zapłaty

1.205,85 od dnia 27 czerwca 2006 r. do dnia zapłaty

5.407,31 od dnia 22 lipca 2006 r. do dnia zapłaty

602,92 zł od dnia 22 lipca 2006 r. do dnia zapłaty

4.450,92 zł od dnia 22 lipca 2006 r. do dnia zapłaty

1.037,51 zł od dnia 26 lipca 2006 r. do dnia zapłaty

8.744,96 zł od dnia 3 sierpnia 2006 r. do dnia zapłaty

2.127,88 zł od dnia 18 sierpnia 2006 r. do dnia zapłaty

21.108,32 zł od dnia 13 grudnia 2006 r. do dnia zapłaty

a także kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że spółka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej nabyła u powoda materiały budowlane. Zamówiony towar odbierany był przez uprawnionych do tego pracowników (...) spółka z o.o. . Żadne zastrzeżenia jakościowe lub ilościowe nie były przy tym zgłaszane. Powód zaznaczył, że wystawił spółce (...) sp. z o.o. faktury VAT: nr (...) z dnia 29 kwietnia 2006 r., nr (...) z dnia 29 kwietnia 2006 r., nr (...) z dnia 31 maja 2006 r., nr (...) z dnia 5 czerwca 2006 r., nr (...) z dnia 30 czerwca 2006 r., nr (...) z dnia 30 czerwca 2006 r., nr (...) z dnia 30 czerwca 2006 r., nr (...) z dnia 4 lipca 2006 r., nr (...) z dnia 12 lipca 2006 r., nr (...) z dnia 27 lipca 2006 r., nr (...) z dnia 13 października 2006 r. Faktury zawierały termin i sposób zapłaty - przelewem na rachunek bankowy powoda. Powód podniósł, że pomimo upływu terminu do zapłaty spółka nie spełniła świadczenia pieniężnego, w następstwie czego powód pismem z dnia 14 października 2010 r. wezwał spółkę (...) sp. z o.o. do zapłaty należności wynikającej z faktur, wyznaczając termin 3 dni na dobrowolną zapłatę. Należność nie została uregulowana. Powód dodał, że w dniu 27 października 2010 r. wystąpił do Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w P. z powództwem o zapłatę, a następnie uzyskał nakaz zapłaty, sygn. akt X GNc 8814/10 nakazujący (...) spółka z o.o. zapłatę na rzecz powoda kwoty 50.139,26 z ustawowymi odsetkami od kwot i terminów w nim wskazanych wraz z kosztami procesu w wysokości 4.226,75 zł. Postanowieniem z dnia 20 stycznia 2011 r. Sąd nadał klauzulę wykonalności na nakaz zapłaty. Powód wskazał, że na podstawie uzyskanego tytułu wykonawczego zapłaty wszczął postępowanie egzekucyjne prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym we Wrześni M. C. pod sygnaturą KM 282/11, które okazało się bezskuteczne, w związku z czym postanowieniem z dnia 14 czerwca 2012 r. zostało umorzone. W toku postępowania Komornik Sądowy przyznał wierzycielowi koszty zastępstwa prawnego w postępowaniu egzekucyjnym w kwocie 900 zł.

Powód podniósł, że pozwany był członkiem zarządu spółki (...) sp. z o.o. kiedy powstało zobowiązanie oraz stało się w pełni wymagalne. W ocenie powoda bezspornym jest okoliczność, że wierzytelność powoda względem spółki (...) sp. z o.o. z tytułu ceny za zakupione materiały budowlane stała się wymagalna w okresie, gdy pozwany był członkiem zarządu, a egzekucja stała się bezskuteczna, wobec czego należy stwierdzić, iż pozwany na podst. art. 299 k.s.h. ponosi w całości odpowiedzialność za jej zobowiązania. Powód zaznaczył, że w dniu 20 czerwca 2012 r. wezwał pozwanego do dobrowolnej zapłaty należności, jednakże do dnia wytoczenia powództwa pozwany nie uiścił dochodzonej przez powoda kwoty.

Powód wskazał, że zarówno w dacie powstania zobowiązania spółki (...) sp. z o.o. z siedzibą we W. wobec powoda, którego dotyczą powołane tytuły wykonawcze, jak i w dacie wymagalności tego roszczenia, pozwany był członkiem zarządu dłużnej spółki. Do chwili obecnej spółka, pomimo trwałego zaprzestania płatności swoich długów, nie złożyła wniosku o ogłoszenie upadłości, ani też postępowania układowego z wierzycielami. W ocenie powoda powyższe wskazuje, że pomimo zaistnienia podstaw uzasadniających podjęcie właściwych działań, pozwany nie zgłosił we właściwym czasie jako członek wniosku o ogłoszenie upadłości, ani też nie wszczął postępowania upadłościowego, a w następstwie takiego działania pozwanego powód niewątpliwie ponosi szkodę.

W dniu 11 lutego 2013 r. referendarz sądowy wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym o sygn. akt X GNc 8081/12, uwzględniający w całości żądanie pozwu.

W ustawowo zakreślonym terminie pozwany wniósł sprzeciw i zaskarżył nakaz zapłaty w całości, domagając się oddalenia powództwa oraz zasądzenia na jego rzecz kosztów postępowania.

Pozwany w treści sprzeciwu wskazał, że odbiorcą towaru była spółka (...) sp. z o.o. i to ona winna uregulować należność za pobrane materiały budowlane. W ocenie pozwanego powód nie dochodził skutecznie swoich należności od spółki za faktury z 2006 r. Wówczas, gdy spółka działała i posiadała majątek powód nie podejmował żadnych kroków, by wyegzekwować należności od spółki za zakupione materiały budowlane. Pozwany podniósł, że powód dopiero po upływie 4 lat wezwał spółkę do zapłaty za wystawione faktury. Powód uzyskał tytuł wykonawczy przeciwko spółce w 2011 r. Pozwany wskazał, iż w jego ocenie dochodzenie przez powoda roszczeń od pozwanego jako byłego członka zarządu spółki jest prawnie dopuszczalne, ale nie jest uzasadnione z punktu widzenia zasad współżycia społecznego. Pozwany podniósł, że zarzucanie pozwanemu nie zgłoszenia upadłości w odpowiednim czasie jest niestosowne i pozbawione podstaw faktycznych, gdyż wówczas gdy powstało przedmiotowe zobowiązanie spółka prowadziła normalną działalność i dysponowała środkami finansowymi umożliwiającymi spłatę wystawionych faktur. Zdaniem pozwanego szkoda, jaka powstała po stronie powoda nie jest skutkiem działania pozwanego, a tylko i wyłącznie skutkiem braku działania przez powoda. Za takie postępowanie powoda nie może odpowiadać pozwany jako osoba prywatna i być zobowiązany do naprawienia szkody powstałej nie ze swego zawinienia. Pozwany podniósł, iż w jego ocenie powództwo jest bezzasadne.

Pismem z dnia 27 maja 2013 r. powód podtrzymał swoje stanowisko w sprawie. Ponadto powód wskazał, że pozwany w treści sprzeciwu nie przedstawił żadnego zarzutu zasługującego na uwzględnienie. Powód zgodził się z pozwanym, że nabywcą i odbiorcą zakupionych u powoda materiałów budowlanych była spółka (...) sp. z o.o. Powód nie zgodził się z pozwanym, że nabywca powinien uregulować zaległość względem powoda z wyłączeniem odpowiedzialności pozwanego. Powód zaznaczył, że bezskuteczność egzekucji została wykazana przez powoda postanowieniem Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym we Wrześni M. C. z dnia 14 czerwca 2012 r. o umorzeniu postępowania egzekucyjnego z powodu jego bezskuteczności. Powód wskazał ponadto, iż nie ma znaczenia okoliczność, że powód po upływie 4 lat od momentu wystawienia faktur wezwał dłużną spółkę do zapłaty. Powód zaznaczył, że wystawienie i doręczenie spółce faktur stanowi wezwanie do zapłaty wskazanych w nich kwot. Ponadto, (...) sp. z o.o. zapewniała telefonicznie powoda o chęci spłaty zwracając się do niego z prośbą o odroczenie terminu spłaty zadłużenia. W ocenie powoda nawet jeśli spółka posiadała majątek, winna sama uregulować należność wobec powoda, a fakt, że powód wystąpił na drogę postępowania sądowego w momencie kiedy spółka już nie posiadała majątku, tj. w 2011 r., jest bez znaczenia. Ponadto powód podniósł, że nie powinien ponosić ujemnych konsekwencji w postaci oddalenia powództwa tylko z tego powodu, że nie uzyskał zaspokojenia w okresie od wystawienia faktur VAT do momentu wniesienia powództwa w 2011 r. Powód zaznaczył, że w tym okresie dłużna spółka zwodziła powoda, zapewniając go, że ureguluje należność, a powód wyrażając chęć polubownego załatwienia sprawy uwzględniał prośby (...) sp. o.o. w kwestii odraczania terminu zapłaty. Powód wskazał, że z aktualnej informacji z Krajowego Rejestru Sądowego (...) wynika, że jedynym członkiem zarządu dłużnej spółki nadal jest pozwany uprawniony do samoistnej reprezentacji. W ocenie powoda pozwany nie wykazał, że powód nie poniósł szkody pomimo niewszczęcia postępowania upadłościowego lub układowego, nie wykazał, że niezgłoszenie przedmiotowego wniosku nastąpiło nie z jego winy, a także że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub o wszczęcie postępowania układowego. Powód wskazał, że nie sposób podzielić stanowiska pozwanego, jakoby powstała po stronie powoda szkoda nie nastąpiła z winy pozwanego. Jeśli pozwany w terminie 14 dni od zaprzestania regulowania przez spółkę wymagalnych zobowiązań złożyłby wniosek o ogłoszenie upadłości, powód zostałby zaspokojony w postępowaniu upadłościowym, zatem szkoda po stronie powoda nie powstałaby, gdyby pozwany dopełnił swych ustawowych obowiązków.

Wyrokiem z dnia 10 lipca 2013r Sąd Rejonowy uwzględnił żądanie pozwu oraz zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 6381 zł tytułem kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił iż spółka (...) sp. z o.o. w ramach prowadzonej działalności gospodarczej nabyła u powoda materiały budowlane. Zamówiony towar odbierany był przez uprawnionych pracowników spółki. Spółka nie składała żadnych zastrzeżeń ilościowych ani jakościowych wobec zakupionego towaru. Z tytułu sprzedaży powód wystawił (...) spółka z o.o. następujące faktury VAT:

faktura VAT nr (...) z dnia 29 kwietnia 2006 r. na kwotę 8.612,71
zł, której termin płatności upływał w dniu 20 maja 2006 r.,

faktura VAT nr (...) z dnia 29 kwietnia 2006 r. na kwotę 7.433,22
zł, której termin płatności upływał w dniu 20 maja 2006 r.,

faktura VAT nr (...) z dnia 31 maja 2006 r. na kwotę 21 czerwca
2006 r., której termin płatności upływał w dniu 1.244,40 zł,

faktura VAT nr (...) z dnia 5 czerwca 2006 r. na kwotę 1.205,85
zł, której termin płatności upływał w dniu 26 czerwca 2006 r.,

faktura VAT nr (...) z dnia 30 czerwca 2006 r. na kwotę 5.407,31
zł, której termin płatności upływał w dniu 21 lipca 2006 r.,

faktura VAT nr (...) z dnia 30 czerwca 2006 r. na kwotę 602,92 zł,
której termin płatności upływał w dniu 21 lipca 2006 r.,

faktura VAT nr (...) z dnia 30 czerwca 2006 r. na kwotę 1.450,92
zł, której termin płatności upływał w dniu 21 lipca 2006 r.,

faktura VAT nr (...) z dnia 4 lipca 2006 r. na kwotę 1.037,51 zł,
której termin płatności upływał w dniu 25 lipca 2006 r.,

faktura VAT nr (...) z dnia 12 lipca 2006 r. na kwotę 8.744,96 zł,
której termin płatności upływał w dniu 2 sierpnia 2006 r.,

faktura VAT nr (...) z dnia 27 lipca 2006 r. na kwotę 2.127,88 zł,
której termin płatności upływał w dniu 17 sierpnia 2006 r.,

faktura VAT nr (...) z dnia 13 października 2006 r. na kwotę
21.108,32 zł, której termin płatności upływał w dniu 12 grudnia 2006 r.

Spółka (...) sp. z o.o. nie uiściła należności wynikających z ww. faktur. W dniu 14 października 2010 r. powód wezwał spółkę do zapłaty.

W związku z powyższym powód skierował sprawę na drogę postępowania sądowego. W dniu 20 grudnia 2010 r. referendarz sądowy przy Sądzie Rejonowym Poznań - Stare Miasto w P. wydał nakaz zapłaty w sprawie X GNc 8814/10, w którym zasądził od spółki na rzecz powoda kwotę 50.139,26 zł wraz z odsetkami ustawowymi oraz kwotę 4.226,75 zł tytułem kosztów postępowania. W dniu 25 stycznia 2011 r. nakazowi zapłaty nadano klauzulę wykonalności.

W celu egzekucji kwot zasądzonych w nakazie zapłaty z dnia 20 grudnia 2010 r. powód skierował sprawę do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym we Wrześni. Egzekucja wobec spółki okazała się bezskuteczna. W postanowieniu o umorzeniu postępowania egzekucyjnego powodowi przyznano koszty w kwocie 224,65 zł.

Jedynym członkiem zarządu spółki (...) sp. z o.o. od dnia 18 lutego 2004 r. jest pozwany. W dniu 20 czerwca 2012 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty dochodzonej pozwem.

Przechodząc do rozważań prawnych nad ustalonym stanem faktycznym Sąd Rejonowy w pierwszej kolejności zaznaczył, iż zgodnie z treścią art. 505 § l k.p.c. w razie prawidłowego wniesienia sprzeciwu nakaz zapłaty wydany w postępowaniu upominawczym traci moc. W przedmiotowej sprawie pozwany wniósł sprzeciw zaskarżając nakaz w całości, zatem nakaz zapłaty z dnia 11 lutego 2013 r. stracił moc.

W niniejszej sprawie zdaniem Sądu bezsporna była okoliczność, że powodowi przysługiwało roszczenie wobec (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W., które nie zostało zaspokojone. Pozwany wnosząc sprzeciw od nakazu zapłaty wskazał, że powód nie dochodził skutecznie swoich należności od spółki. Pozwany podkreślił, że nie ponosi on odpowiedzialności za zobowiązania spółki.

Jak wskazał Sąd I instancji Podstawę prawną roszczenia powoda stanowił przepis art. 299 § l k.s.h., zgodnie z którym, jeżeli egzekucja przeciwko spółce z ograniczoną odpowiedzialnością okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadaj solidarnie za jej zobowiązania. Surowa odpowiedzialność członków zarządu wynika z przyjętej w k.s.h. konstrukcji prawnej spółki z ograniczoną, odpowiedzialnością. Zakres i zasady odpowiedzialności znajdują uzasadnienie w wyłączeniu prawa wspólników do prowadzenia spraw spółki, z jednoczesnym powierzeniem tego uprawnienia członkom zarządu spółki. W konsekwencji to nie wspólnicy, ale członkowie zarządu ponoszą, w określonych prawem sytuacjach, odpowiedzialność cywilną, jak też karną. Szeroka odpowiedzialność członków zarządu związana jest z sytuacją, gdy wierzyciele nie mogą zaspokoić się z majątku spółki. W takiej sytuacji wierzyciele byliby na straconej pozycji, gdyż skoro nie ma majątku, z którego mogliby wyegzekwować swoje roszczenia, to nie ma mechanizmu ich zaspokojenia lub zabezpieczenia. Przeciwdziała temu właśnie art. 299 k.s.h., który przewiduje szczególną odpowiedzialność członków zarządu, będącą odpowiedzialnością za zobowiązania wobec wierzycieli.

Odpowiedzialność członków zarządu jest odpowiedzialnością ustawową i wynika bezpośrednio z art. 299 k.s.h. Jest to odpowiedzialność subsydiarna, gdyż uzupełnia odpowiedzialność spółki w ten sposób, że gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, dopiero wówczas można sięgnąć do majątku członków zarządu. Posiłkowy charakter odpowiedzialności oznacza też, że nie można zaspokoić się z majątku członków zarządu, jeżeli nie wykorzystano drogi sięgnięcia do majątku spółki i egzekucja w rzeczywistości nie była bezskuteczna. Odpowiedzialność członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest odpowiedzialnością osobistą, co oznacza, że wierzyciel może sięgnąć do majątku osobistego członka zarządu i jest ona nieograniczona. Nie można więc ustalić skutecznie granic dla wierzycieli co do sięgnięcia do majątku członków zarządu. Niezależnie bowiem od stopnia swych zaniedbań członkowie zarządu odpowiadają za całość zobowiązań spółki. Solidarność odpowiedzialności oznacza, że wszyscy członkowie zarządu, ale między sobą, a nie ze spółką, ponoszą odpowiedzialność za cały dług.

Odpowiedzialność na podstawie art. 299 k.s.h. dotyczy członków zarządu powołanych zgodnie z wymogami k.s.h. i umowy spółki. Ze względu na deklaratywny charakter wpisu członka zarządu do rejestru przedsiębiorców o ponoszeniu odpowiedzialności nie decyduje fakt, czy dana osoba figuruje, czy figurowała, jako członek zarządu w rejestrze przedsiębiorców. Członkowie zarządu spółki podlegają odpowiedzialności na podstawie art. 299 k.s.h. od chwili ich powołania do zarządu, (por: A. K. [w]: Kodeks spółek handlowych. Komentarz, publ. LEX2007).

Zagadnienie odpowiedzialności członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za zobowiązania spółki na podstawie art. 299 k.s.h. (oraz poprzednio obowiązującego art. 298 k.h.) było przedmiotem licznych orzeczeń Sądu Najwyższego. Obecnie za ugruntowany nie tylko w orzecznictwie tego Sądu, lecz i w doktrynie, uznać należy pogląd zgodnie z którym, gdy skład zarządu spółki zmieniał się, odpowiedzialność na zasadach określonych w art. 298 k.h. (299 k.s.h.) ponoszą osoby będące członkami zarządu w czasie istnienia zobowiązania, którego egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna. Należy przy tym podkreślić, że wystarcza samo istnienie w tym czasie tego zobowiązania, jego zaś wymagalność nie jest wówczas konieczna. Za takim określeniem kręgu osób odpowiedzialnych przemawia funkcja omawianej odpowiedzialności. Odpowiedzialność ta pomyślana została jako sankcja za prowadzenie spraw spółki w sposób prowadzący do bezskuteczności egzekucji jej zobowiązań, zaś oddziaływać na spółkę w sposób przeciwdziałający egzekucji jej zobowiązań mogą tylko osoby, które w czasie istnienia tych zobowiązań wchodzą w skład zarządu spółki. Objęcie odpowiedzialnością wspomnianych osób, także zobowiązań jeszcze w tym czasie niewymagalnych, jest uzasadnione tym, że ogłoszenie upadłości, o które powinni wystąpić członkowie zarządu w celu przeciwdziałania bezskuteczności egzekucji zobowiązań spółki, spowodowałoby ich wymagalność, stosownie do art. 91 Prawa upadłościowego i naprawczego. Jeżeli zatem wierzyciel spółki, przedkładając tytuł egzekucyjny stwierdzający zobowiązanie spółki i wykazując bezskuteczność egzekucji tego zobowiązania przeciwko spółce, pozwał określoną osobę na podstawie art. 298 k.h. (299 k.s.h.), a osoba ta wykazała, że zobowiązanie to powstało po jej odwołaniu z funkcji członka zarządu, powództwo powinno być oddalone już ze względu na tę ostatnią okoliczność. Nie ma więc w takim razie potrzeby prowadzenia przez pozwanego dalszych dowodów, zmierzających do wykazania okoliczności zwalniających, wymienionych w art. 298 § 2 k.h. (299 § 2 k.s.h.). (por. wyrok SN z dnia 25.09.2003 r., V CK 198/02, opubl. Wokanda 2004/6/7).

Jak stwierdził dalej Sąd Rejonowy powołując się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2006 r. (sygn. akt III CZP 118/2006, publ. OSNC 2007/9/136), odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na podstawie art. 299 k.s.h. obejmuje zasądzone w tytule wykonawczym, wydanym przeciwko spółce, koszty procesu, koszty postępowania egzekucyjnego umorzonego z powodu bezskuteczności egzekucji i odsetki ustawowe od należności głównej.

Zgodnie z art. 299 § 2 k.s.h., członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, o której mowa w § l tego artykułu, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie układowe, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody.

A zatem członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może uwolnić się od odpowiedzialności w trzech sytuacjach: gdy wykaże, że we właściwym czasie zgłosił wniosek o upadłość lub wszczęto postępowanie układowe, gdy nie doszło do zgłoszenia wniosku o upadłość oraz nie wszczęto postępowania układowego, ale nastąpiło to nie z jego winy i gdy nawet nie zgłoszono wniosku o upadłość lub nie wszczęto postępowania układowego, a wierzyciel nie poniósł szkody. Ciężar dowodu w tych przypadkach spoczywa na osobie pozwanej. Z konstrukcji okoliczności zwalniających od odpowiedzialności wynika, że ratio legis art. 299 § l k.s.h. jest ponoszenie odpowiedzialności za zobowiązania spółki przez tych członków zarządu, za urzędowania których zaistniały przyczyny uzasadniające zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania układowego, a którzy nie zgłosili odpowiedniego wniosku, (por: A. Kidyba [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, publ. LEX2007).

Mając na uwadze przedstawione wyżej rozważania na temat odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki na podstawie art. 299 k.s.h. Sąd ustalił, na podstawie zaoferowanych przez strony dowodów, iż pozwany był jedynym członkiem zarządu spółki (...) sp. z o.o. w momencie powstania zobowiązania, jak i w momencie wydania nakazu zapłaty i prowadzenia bezskutecznej egzekucji z majątku spółki. Powód wykazał powyższą okoliczność przedstawiając pełny odpis z KRS spółki. Pozwany zaś w żaden sposób nie wykazał, że przedłożony odpis z KRS nie odzwierciedlał rzeczywistej sytuacji w organie reprezentacji spółki.

Przesłanką powstania odpowiedzialności członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest bezskuteczna egzekucja do majątku spółki. Przesłankami odpowiedzialności ustanowionej w art. 299 k.s.h., których ciężar dowodu spoczywa na wierzycielu spółki, są bowiem: istnienie w czasie, kiedy dana osoba była członkiem zarządu spółki z o.o. określonego zobowiązania tej spółki, stwierdzonego w tym czasie lub później tytułem egzekucyjnym oraz bezskuteczność egzekucji tego zobowiązania przeciwko spółce.

Sąd I instancji wskazał, iż pozwanego członka zarządu obciąża natomiast, jeżeli chce się uwolnić od odpowiedzialności, ciężar dowodu w zakresie przesłanki egzoneracyjnej wymienionej w § 2 art. 299 k.s.h. (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2002r., IV CKN 793/00, OSNC 2003, Nr 2, póz. 22). Odpowiedzialność odszkodowawcza członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, uzależniona jest od wykazania przez wierzyciela jedynie istnienia zobowiązania spółki oraz bezskuteczności egzekucji z majątku spółki. Zarówno powstanie szkody, rozumianej jako obniżenie potencjału finansowego spółki, a nie bezpośredni uszczerbek w majątku wierzyciela, jak i inne przesłanki odpowiedzialności: tj. wina i związek przyczynowy pomiędzy tak rozumianą szkodą, a zachowaniem członków zarządu spółki, funkcjonują na zasadzie domniemania ustawowego. Dlatego dowody na te okoliczności, opisane w art. 299 § 2 k.s.h. muszą przedstawić członkowie zarządu (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2008 r. III CZP 72/08, OSNC 2009/2/20).

Z powyższego zdaniem Sądu Rejonowego wynika zatem, iż opierając roszczenie względem członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na podstawie art. 299 k.s.h. wierzyciel musi w toku procesu udowodnić jedynie fakt pełnienia przez tę osobę funkcji członka zarządu w dacie powstania jego wierzytelności oraz bezskuteczność egzekucji wobec spółki.

Odnosząc powyższe do realiów niniejszej sprawy Sąd stwierdził, iż przesłanki te powód wykazał w sposób należyty. W świetle ugruntowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego, jak również stanowiska doktryny, nie budzi wątpliwości, iż członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiada za zobowiązania powstałe lub istniejące w okresie sprawowania przez niego funkcji w zarządzie spółki, których późniejsza egzekucja okazała się bezskuteczna i to również wtedy, gdy bezskuteczność egzekucji stwierdzono po odwołaniu ze składu zarządu spółki. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego „wpis określonej osoby do rejestru w charakterze członka zarządu nie rozstrzyga o ponoszeniu przez tę osobę odpowiedzialności na zasadach ustanowionych w art. 298 k.h. (art. 299 k.s.h.). Gdy skład zarządu spółki zmieniał się, odpowiedzialność na zasadach określonych w art. 298 k.h. (art. 299 k.s.h.) ponoszą osoby będące członkami zarządu w czasie istnienia zobowiązania, którego egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna" (por. wyrok SN z 25 września 2003 r., V CK 198/2002, publ. Monitor Prawniczy 2006/17 str. 936). Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w nadal aktualnym wyroku z dnia 18 sierpnia 1938 r. (II C 86/38, publ. (...)(C) (...)). W wyroku z dnia 16 maja 2002 r. Sąd Najwyższy stwierdził, iż „przesłankami odpowiedzialności przewidzianej w art. 298 § l k.h. są: istnienie określonego zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w czasie, kiedy dana osoba była członkiem zarządu spółki, oraz bezskuteczność egzekucji tego zobowiązania przeciwko spółce czy to w czasie pozostawania przez tę osobę członkiem zarządu, czy to już po jej odwołaniu z zarządu" (sygn. IV CKN 933/00, LEX 55500). Istotne jest zatem, aby odpowiedzialny z art. 299 k.s.h. pełnił funkcję członka zarządu w dacie powstania lub istnienia zobowiązania. Niewątpliwie pozwany był członkiem zarządu w dacie powstania i istnienia wierzytelności powoda.

W ocenie Sadu powód w należyty sposób wykazał również bezskuteczność egzekucji względem (...) sp. z o.o. we W.. Zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie ugruntowane jest stanowisko, iż ustalenie przesłanki bezskuteczności egzekucji może nastąpić na podstawie każdego dowodu, z którego wynika, że spółka nie ma majątku pozwalającego na zaspokojenie wierzyciela (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2008r., II CSK 364/07 - LEK nr (...), wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2007r., III CSK 417/06). Sąd Najwyższy stwierdził, iż bezskuteczność egzekucji oznacza przede wszystkim to, że nie doszło do zaspokojenia roszczeń wierzyciela w postępowania wszczętym i prowadzonym według przepisów k.p.c. o postępowaniu egzekucyjnym. Nie ma więc potrzeby wykazywania, że wierzyciel wykorzystał wszelkie sposoby egzekucji, bo wystarczy wykazanie bezskuteczności zaspokojenia przy wykorzystaniu jednego z nich. Sąd ten wskazał również, iż wykazanie wystąpienia przesłanki bezskuteczności egzekucji orzeczeniem organu egzekucyjnego stwierdzającym fiasko prowadzonego postępowania egzekucyjnego nie wyklucza oczywiście możliwości przedstawienia także innych dowodów na potwierdzenie okoliczności bezskuteczności egzekucji. Powód na okoliczność bezskuteczności egzekucji przedłożył postanowienie komornika sądowego z dnia 14 czerwca 2012 r., w którym postępowanie egzekucyjne zostało umorzone wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji.

Niezasadny okazał się zatem w opinii Sądu Rejonowego zarzut pozwanego, że powód nie prowadził skutecznej egzekucji z majątku spółki (...) sp. z o.o., skoro powód prowadził egzekucję, której bezskuteczność została potwierdzona w postanowieniu komornika. Powyższe wskazuje wyraźnie, iż egzekucja roszczenia powoda przeciwko (...) sp. z o.o. okazała się bezskuteczna, co powód wykazał stosownymi dowodami. Tym samy uznać należy, iż zostały w pełni wykazane przez powoda przesłanki odpowiedzialności pozwanego jako członka zarządu za zobowiązania spółki. W tym stanie rzeczy to pozwany winien w dalszej kolejności wykazać przesłanki zwalniające go z odpowiedzialności, wskazane w art. 299 k.s.h. Członek zarządu może uwolnić się od tej odpowiedzialności, jeżeli wykaże istnienie jednej z okoliczności wymienionych w art. 299 § 2 k.s.h. Oznacza to, że to na nim spoczywa ciężar dowodu w tym zakresie i to on ponosi ryzyko niewykazania tych okoliczności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 1999r., III CKN 250/98, nie publ, uchwała SN z dnia 4 lipca 1997 r. III CZP 24/97 OSNC 1997/11 póz. 165, i cytowane tam orzeczenia oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 1999 r. III CZP 10/99 OSNC 1999/12 póz. 203}.

Jak skonstatował Sąd Rejonowy pozwany w sprzeciwie od nakazu zapłaty nie wskazał jednak żadnych przesłanek, które wyłączałyby jego odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Reasumując wszystkie przedstawione powyżej rozważania stwierdzić należy, iż pozwany nie wykazał żadnej z okoliczności wskazanych w art. 299 § 2 k.s.h., zwalniających go od odpowiedzialności.

W tej sytuacji odpowiedzialność pozwanego wobec powoda na gruncie przepisu art. 299 k.s.h. Sąd uznał za w pełni uzasadnioną. Tym samym za zasadne Sąd uznał roszczenie powoda w wysokości 55.266,01 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi jak w nakazie zapłaty wydanym przeciwko (...) sp. z o.o. we W. (pkt. l wyroku).

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § l i 3 k.p.c. oraz art. 100 k.p.c. obciążając nimi pozwanego w całości.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany domagając się jego uchylenia i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenia od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania. W uzasadnieniu skarżący podniósł iż to powód odpowiada za bezskuteczność prowadzonej egzekucji przeciwko Spółce (...) , gdyż czekał do 2010 roku z dochodzeniem roszczeń wynikających z faktur wystawionych przez powoda w 2006 roku. Dochodzenie tych roszczeń po wystawieniu faktur byłoby jak najbardziej skuteczne z uwagi na posiadany przez Spółkę majątek. Odbiorcą towaru była Spółka (...) sp. z o.o. i to ona winna uregulować należność za pobrane materiały budowlane. Powód nie dochodził skutecznie swoich należności od Spółki za faktury z 2006 roku. Wówczas gdy Spółka działała i posiadała majątek powód nie podejmował żadnych kroku by wyegzekwować należności od Spółki za zakupione materiały budowlane. Dopiero po upływie czterech lat powód wezwał Spółkę do zapłaty za wystawione faktury. Powód uzyskał tytuł wykonawczy przeciwko Spółce w 2011 roku.

Pozwany stwierdził iż co prawda dochodzenie obecnie przez powoda posiadanych roszczeń w stosunku do Spółki od pozwanego jako byłego członka Zarządu Spółki jest z punktu widzenia przepisów prawa dopuszczalne, ale poddał w wątpliwość czy jest uzasadnione z punktu widzenia zasad współżycia społecznego skoro powód przez swoje zaniechanie i brak skutecznego działania wcześniej nie wyegzekwował swoich należności wówczas gdy Spółka prowadziła działalność i posiadała majątek.

W odpowiedzi na apelacje powód wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie kosztów za instancję odwoławczą.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja pozwanego zasługiwała na uwzględnienie jedynie w niewielkiej części dotyczącej odsetek za opóźnienie w zapłacie kwoty 55.266,01 zł i w tym zakresie tutejszy Sąd zmienił zaskarżony wyrok. Poza tym wskazanym zakresem apelacja nie okazała się uzasadniona. Wbrew bowiem poczynionym w tym środku odwoławczym wywodom zaskarżony wyrok pozostaje trafny i nie ma jakichkolwiek uzasadnionych podstaw mogących skutkować jego podważeniem. Sąd Rejonowy poczynił bowiem w analizowanej sprawie prawidłowe ustalenia faktyczne na podstawie przeprowadzonego postępowania dowodowego. Z poczynionych ustaleń wyciągnięte zostały prawidłowe wnioski prawne i co od zasady poza jednym opisanym na wstępie, a niżej omówionym wyjątkiem Sąd I instancji poprawnie zinterpretował treść oraz znaczenie zastosowanych przepisów. Także uzasadnienie zaskarżonego wyroku odpowiadało wymogom określonym w art. 328 k.p.c., co pozwoliło Sądowi II instancji merytoryczną kontrolę orzeczenia. Stąd, w niniejszej sprawie tutejszy Sąd przyjął ustalenia faktyczne i wnioski prawne Sądu I instancji jako swoje własne.

Odnosząc się w pierwszym rzędzie do tej części rozstrzygnięcia w której Sąd odwoławczy zmienił wyrok Sądu Rejonowego, a więc w zakresie roszczenia odsetkowego od kwoty 55.266,01 zł znajdującego potwierdzenie w nakazie zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym z dnia 20 grudnia 2010r, a dotyczącym uwzględnionej w nim należności głównej jak i kosztów procesu oraz egzekucji. Należy bowiem zwrócić uwagę, iż roszczenie odszkodowawcze odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki ma charakter subsydiarny w tym znaczeniu, że powstaje ona dopiero z chwilą stwierdzenia bezskuteczności egzekucji wobec spółki. Trzeba jednakże odróżnić powstanie roszczenia od daty jego wymagalności samo wszak stwierdzenie bezskuteczności egzekucji nie jest czynnikiem wyłącznie wystarczającym do ustalenia daty wymagalności roszczenia przeciwko członkowi zarządu. Kluczowe znaczenie dla ustalenia początkowej daty wymagalności roszczenia trzeba więc przypisać dacie, w której świadczenia ma zostać przez zobowiązanego spełnione. Ustalenie terminu wymagalności następuje z kolei według reguł określonych w art. 455 kc. Analiza treści przedmiotowego uregulowania prowadzi zatem do wniosku, iż początku wymagalności nie da się ująć w jedną regułę obowiązującą dla wszystkich stosunków prawnych, zależy on bowiem od charakteru zobowiązań i ich właściwości, a mianowicie od tego czy mamy do czynienia ze zobowiązaniem terminowym czy też bezterminowym. Zasadą jest, że świadczenie w zobowiązaniach terminowych staje się wymagalne z chwilą nadejścia terminu jego spełnienia, bowiem od tej daty wierzyciel może domagać się spełnienia świadczenia, które dłużnik musi spełnić. (por SN w wyroku z dnia 22.3.2001 r., V CKN 769/00, OSNC z 2001 r. nr 11, poz. 166). W takim wypadku stawia się tedy znak równości pomiędzy wymagalnością a terminem spełnienia świadczenia. Zgodnie z art. 455 kc o tym, że zaktualizował się obowiązek świadczenia decyduje przede wszystkim treść czynności prawnej. Oznacza to więc pierwszeństwo woli stron w określaniu terminów spełnienia świadczenia.

Niewątpliwym jest że termin spełnienia świadczenia dochodzonego na gruncie art. 299 ksh będącego roszczeniem odszkodowawczym nie jest ani oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania stąd też dla jego aktualizacji konieczne jest wezwanie zobowiązanego do jego spełnienia. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w zachowującym aktualność wyroku z dnia 21 lutego 2002 r. odsetki za opóźnienie w zapłacie od odszkodowania dochodzonego na podstawie przepisów art. 298 kh (obecnie art. 299 ksh), należą się od dnia wymagalności ustalonych zgodnie z art. 455 kc. Wynikające natomiast z art. 298 k.h. roszczenie odszkodowawcze staje się wymagalne niezwłocznie po wezwaniu członka zarządu do zapłaty sumy zobowiązania, którego egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna. (sygn akt IV CKN 793/00; podobnie wyrok SN z dnia 10 lutego 2000 r. II CKN 725/98, OSNC 2000, nr 9 poz 158)

Powód takie wezwanie do pozwanego skierował w dniu 20 czerwca 2012r. Dlatego też zgodnie z treścią art. 481 kc powód mógł domagać się odsetek za opóźnienie w zapłacie dopiero od dnia 3 lipca 2012 r. jako dnia wymagalności świadczenia uwzględniając siedmiodniowy termin na zapłatę oraz pięciodniowy termin na obieg pocztowy. Zatem mając na uwadze powyższe dopiero od tej daty powód może dochodzić odsetek za opóźnienie w zapłacie przy czym co trzeba wyraźne zaznaczyć reguła ta dotyczy wyłącznie należności głównej objętej załączonym do pozwu tytułem wykonawczym wydanym przeciwko spółce reprezentantem, której pozostawał pozwany, a nie rozciąga się na zasądzone tym tytułem koszty procesu oraz koszty egzekucyjne w łącznej kwocie 5126,75 zł od których to powód domagał się również zasądzenia odsetek za opóźnienie. Stanowisko powyższe jest pokłosiem uchwały Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 1996 r. (III CZP 1/96, OSNC 1996/4/57) w której kategorycznie stwierdzono, iż artykuł 481 § 1 kc nie ma zastosowania do zobowiązań pieniężnych z prawomocnego rozstrzygnięcia o kosztach procesu cywilnego w związku z czym w wykluczona jest możliwość uwzględnienia żądania wierzyciela, by zasądzić na jego rzecz odsetki ustawowe w związku z opóźnieniem się dłużnika z zapłatą kosztów procesu. Wobec powyższego strona powodowa w niniejszym procesie nie była uprawniona do dochodzenia odsetek za opóźnienie w zapłacie kosztów procesu od spółki (...) opiewających na kwotę 5126,75 zł a tym samym zgłoszone w tym przedmiocie jej roszczenie jako bezzasadne nie zasługiwało na uwzględnienie.

Wskazać ubocznie już tylko należy, że niewyegzekwowane odsetki za opóźnienie w zapłacie mogły być objęte przez powoda odszkodowaniem dochodzonym na podstawie art. 299 ksh lecz wtedy powód winien je skapitalizować na dzień wezwania pozwanych do zapłaty, a następnie doliczyć ich sumę do wartości żądania i wartości przedmiotu sporu w niniejszej sprawie. Wobec nie spełnienia w sprawie tego wymagania wynikającego z art. 187 § 1 pkt 1 kpc zasądzenie na rzecz strony powodowej odszkodowania obejmującego odsetki za zwłokę w zapłaceniu należności stanowiłoby wyjście ponad żądanie i tym samym naruszenie art. 321 § 1 kpc.

Przechodząc do zarzutów zgłoszonych w apelacji należy natomiast stwierdzić iż z uwagi na swój polemiczny charakter nie mają one jakiegokolwiek znaczenia dla oceny trafności zapadłego rozstrzygnięcia. Przypomnieć tu trzeba, iż odpowiedzialność pozwanego na gruncie rozpoznawanej sprawy opiera się na treści art. 299 ksh. Nie powtarzając rozważań zaprezentowanych przez Sąd I instancji wypada jedynie wspomnieć, że odpowiedzialność z art. 299 k.s.h. o charakterze odszkodowawczym dotyczy zawinionego przez członka zarządu spółki obniżenia jej potencjału, co uniemożliwia zaspokojenie roszczeń wierzyciela. Konstrukcja art. 299 k.s.h. jest taka, że przepis przewiduje domniemanie prawne istnienia szkody i winy członka zarządu będącego nim w czasie istnienia zobowiązania względem spółki, w tym także jej istnienia w czasie koniecznym do zgłoszenia wniosku o upadłość spółki. To domniemanie musi obalić pozwany, na co zezwala mu art. 299 § 2 k.s.h. (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 14 lutego 2003 r., IVCKN 1779/00, OSNC 2004/5/76). Skoro zatem na gruncie przedmiotowej sprawy zobowiązania powoda powstały i istniały oraz nie były regulowane w czasie pełnienia przez pozwanego obowiązków członka zarządu, wspomniane domniemanie go obciąża i to on chcąc się zwolnić z odpowiedzialności powinien wykazać jedną z przesłanek egzoneracyjnych opisanych w par 2 komentowanego uregulowania. W niniejszej sprawie pozwany nie podjął w istocie takowej próby zwolnienia się z odpowiedzialności przy pomocy wykazania zaistnienia którejkolwiek z przesłanek wymienionych w art. 299 § 2 k.s.h., a swą obronę w procesie oparł jedynie na zarzucie rzekomego zaniechania przez powoda wcześniejszej próby egzekwowania swych należności wobec spółki (...). W ocenie tutejszego Sadu powielone w tym zakresie w apelacji twierdzenia pozwanego nie zasługują na uwagę gdyż pozostają irrelewantne z punktu widzenia istoty niniejszego sporu. Z pola widzenia skarżącego uchodzi, iż to na nim jako dłużniku w procesie dotyczącym roszczenia odszkodowawczego z art. 299 ksh spoczywa ciężar dowodu wykazania jednej z opisanych w par 2 cyt przepisu przesłanek zaistnienie których uwalniałoby go z odpowiedzialności osobistej za dług spółki której był reprezentantem w czasie gdy roszczenie powstało. Wszak w celu zwolnienia się z odpowiedzialności, członkowie zarządu zobowiązani są wykazać i udowodnić zgodnie z regułą wynikającą z art. 6 kc w zw. z art. 299 § 2 ksh, co najmniej jedną z trzech wyżej wymienionych przesłanek, wyłączającą ich odpowiedzialność, co stanowi istotne zabezpieczenie interesów wierzycieli i stanowi cechę charakterystyczną odpowiedzialności członków zarządu, o której mowa w art. 299 ksh Bezspornym tymczasem pozostaje że twierdzenia odnoszące się do kwestii wzmiankowanych ewentualnych zaniedbań wierzyciela w przedmiocie realizacji swego roszczenia wobec spółki odnoszące się do zbyt późnego zdaniem pozwanego podjęcia działań nakierowanych na ich odzyskanie nie wyczerpują którejkolwiek z przesłanek egzoneracyjnych, która wyłączyłaby jego odpowiedzialność stąd też w sytuacji gdy powód udowodnił w niniejszym postępowaniu wszystkie okoliczności związane z powstaniem odpowiedzialności pozwanego - wykazał, że był on członkiem zarządu spółki zarówno w dacie powstania zobowiązania jak i jego wymagalności, udowodnił również istnienie wierzytelności przeciwko spółce- zarówno jej wysokość jak i jej podstawę, a także prawidłowo wykazał bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce toteż wywiedzione przezeń powództwo zasługiwało na uwzględnienie (z poczynionym na wstępie zastrzeżeniem odnośnie koniecznej modyfikacji roszczenia odsetkowego).

Mając powyższe na uwadze na podstawie art. 386 § 1 kpc Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji.

O kosztach postępowania przed Sądem II instancji orzeczono na podstawie art. 98 i 108 kpc.

SSO Wanda Migdał SSO Piotr Majchrzak del SSR Agnieszka Staszak