Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 listopada 2023 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu, Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Ryszard Małecki

po rozpoznaniu w dniu 29 listopada 2023 r. w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

z powództwa (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Wągrowcu

z dnia 22 października 2022 r.

sygn. akt I C 594/21

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 500 zł (pięćset),

2.  kosztami procesu obciąża pozwanego, szczegółowe ich wyliczenie pozostawiając referendarzowi sądowemu przy uwzględnieniu minimalnej stawki wynagrodzenia pełnomocnika powoda;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 220 zł. tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

Ryszard Małecki

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 20 października 2022 roku Sąd Rejonowy w Wągrowcu:

1.  oddalił powództwo,

2.  kosztami postępowania obciążył powoda i z tego tytułu zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 1285 zł 67 gr wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie poczynając od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, w tym 107 zł 00 gr tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Apelację od wyroku wywiódł powód, zaskarżając go w całości

Powód zarzucił Sądowi Rejonowemu:

1. naruszenie prawa procesowego tj.:

a. art. 235 § 1 pkt. 2 kpc w. zw. z art. 278 § 1 kpc poprzez dopuszczenie dowodu z opinii biegłego w zakresie wyceny pojazdu w dniu zawarcia umowy ubezpieczenia, podczas gdy miarodajną dla ustalenia wysokości odszkodowania wartość pojazdu określono w umowie, gdzie w przyjęciu tejże wartości Sąd pierwszej instancji winien uwzględnić część roszczenia powódki,

b. art. 233 § 1 kpc: poprzez sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę kalkulacji ubezpieczyciela oraz opinii Biegłego w niniejszej sprawie, które to pozostają w sprzeczności z ustaleniami ubezpieczyciela co do wartości pojazdu poczynionymi na datę zawarcia umowy ubezpieczenia,

2. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu pierwszej instancji z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego tj. sprzeczne z powołanymi w uzasadnieniu wyroku postanowieniami OWU, które mają zastosowanie do zawartej umowy ubezpieczenia (klauzula 100% wartości pojazdu) ustalenie, iż „w sprawie nie ustalono, aby strony umówiły się, że suma pieniężna wypłacona przez ubezpieczyciela z tytułu ubezpieczenia AC może być wyższa od poniesionej szkody” podczas gdy zawarcie w umowie klauzuli 100% wartości pojazdu o takim właśnie umówieniu się stron stanowi. Bowiem nawet kwota po rekalkulacji tj. 36.800 jest przecież wyższa od poniesionej szkody, której to wartość — w braku klauzuli 100 % wartości pojazdu — ustala się na dzień powstania szkody (w tym wypadku wartość samochodu na dzień kradzieży). Powyższe w sytuacji w której prawidłowe ustalenia powinny prowadzić do wniosku, iż strony umówiły się, że odszkodowanie może przewyższać szkodę.

3. naruszenie prawa materialnego w postaci art. 65 § 2 kc: poprzez przyjęcie, iż intencją stron umowy ubezpieczenia zawierającego klauzulę stałej wartości pojazdu było umożliwienie ubezpieczycielowi rekalkulacji w stosunku do wartości wskazanej w umowie. Podczas, gdy wskazanie w umowie określonej wartości pojazdu jednoznacznie przekonuje o tym, iż intencją stron w przypadku wystąpienia szkody całkowitej było pokrycie tejże szkody przez ubezpieczyciela w kwocie wskazanej w umowie.

W oparciu o powyższe zarzuty powód wniósł o:

1. o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez uwzględnienie powództwa i zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kwoty 500 zł tytułem części roszczenia należnego tytułem odszkodowania (jak w żądaniu pozwu),

ewentualnie:

2. o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji,

nienależnie od powyższego:

3. o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania apelacyjnego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wymagalności do dnia zapłaty oraz orzeczenie o kosztach za pierwszą instancję według norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wymagalności do dnia zapłaty od pozwanego na rzecz powoda.

na wypadek nieuwzględnienia apelacji - na podstawie art. 102 kpc: wniósł o nieobciążanie powódki kosztami postępowania w tym kosztami zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i obciążenie powoda kosztami postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się zasadna.

Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan faktyczny, co pozwala Sądowi Okręgowemu uznać go za własny.

Kwestia legitymacji powódki nie budziła wątpliwości na etapie postępowania apelacyjnego.

Natomiast oś sporu dotyczy w istocie sposobu ustalenia wysokości odszkodowania w wypadku kradzieży ubezpieczonego pojazdu (ubezpieczenie AUTO-CASCO), w sytuacji gdy z umowy wynika, że zastosowano opcję Auto Wartość 100% - czy wskazanie w umowie sumy ubezpieczenia pozwala w takim wypadku ubezpieczycielowi na jej weryfikację na etapie likwidacji szkody.

Zgodnie z art. 824 ¹ § 1 kc. suma pieniężna wypłacona przez ubezpieczyciela z tytułu ubezpieczenia może być wyższa od poniesionej szkody, jeżeli strony tak się umówiły. Strony w umowie mogą więc odejść od zasady odszkodowania równego szkodzie.

Zgodnie zaś z § 9 ust. 1. punkt 1) za zapłatą dodatkowej składki ubezpieczeniowej umowa AC może zostać zawarta z zastosowaniem opcji Auto Wartość 100% zapewniającej zachowanie wartości pojazdu ustalonej na dzień zawarcia umowy AC, bez uwzględnienia naturalnej utraty wartości rynkowej pojazdu pod warunkiem, że do jej ustalenia ubezpieczający podał zgodne ze stanem faktycznym informacje o pojeździe, o które (...) pytał przy zawarciu umowy AC; jeżeli informacje te nie były zgodne ze stanem faktycznym, za wartość pojazdu uważa się wartość pojazdu właściwą na dzień zawarcia umowy AC zgodnie ze stanem faktycznym… Dalej, stosownie do § 13 1. suma ubezpieczenia określona w umowie AC powinna odpowiadać wartości pojazdu brutto. Z kolei § 15 ust. 1 wskazuje, że odszkodowanie nie może być wyższe niż suma ubezpieczenia, a zgodnie z § 16 w razie kradzieży pojazdu (...) określa odszkodowanie w kwocie odpowiadającej wartości pojazdu w dniu dokonania kradzieży, a w przypadku zastosowania opcji Auto Wartość 100% – w kwocie odpowiadającej wartości pojazdu na dzień zawarcia umowy AC, o ile w czasie trwania umowy AC nie nastąpiła zmiana stanu technicznego pojazdu w odniesieniu do stanu z dnia zawarcia umowy AC. Za zmianę stanu technicznego uważa się powstałe w okresie ubezpieczenia i nienaprawione uszkodzenia, nietechnologiczną naprawę lub zdekompletowanie pojazdu. Jeżeli taka zmiana nastąpiła, (...) określa odszkodowanie w oparciu o wartość pojazdu uwzględniającą tę zmianę, ustaloną na dzień zawarcia umowy AC

W okolicznościach rozpoznawanej sprawy strony przyjęły, że w razie szkody całkowitej o wysokości odszkodowania zdecyduje wartość pojazdu z dnia zawarcia umowy. Z treści OWU jednoznacznie wynikało, że ten wariant ubezpieczenia ma charakter rozszerzony w stosunku do wariantu podstawowego. Wartość samochodu będąca podstawą ustalenia sumy ubezpieczenia została zaakceptowana przez ubezpieczyciela i wpisana w umowie wyznaczając równocześnie wartość ubezpieczeniową i sumę ubezpieczenia. W polisie wyraźnie zaznaczono, że suma ubezpieczenia odpowiada wskazanej tam wartości pojazdu ustalonej na kwotę 41.663 zł. Ustalenie przez strony wartości pojazdu na dzień zawarcia umowy, przy uwzględnieniu § 9 ust. 1 pkt 1) OWU wskazuje na jego wiążący charakter. Oznacza to, że strony wiążąco umówiły się, iż wartość pojazdu dla potrzeb ustalania odszkodowania będzie tożsama z jego wartością w dniu zawarcia umowy. Takie związanie ustaloną w umowie stałą wartością pojazdu przesądza o wysokości należnego poszkodowanemu odszkodowania i ta wartość stanowi jednocześnie górną granicę odpowiedzialności pozwanego ubezpieczyciela. Nie można pomijać, że umowa ubezpieczenia pełni funkcję ochronną i z tej przyczyny miarodajny dla wykładni jej postanowień jest punkt widzenia tego, kto jest chroniony, a wątpliwości interpretacyjne nie mogą obciążać ubezpieczonego (wyrok Sądu Najwyższego z 6 lutego 2015 r., II CSK 295/14). Poszukiwanie zatem przez zakład ubezpieczeń możliwości uchylenia się od świadczenia na rzecz ubezpieczonego jest niezgodne z celem ubezpieczenia, a ponadto stanowi akt nielojalności i złej wiary, który nie zasługuje na ochronę prawną (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2006 r., V CSK 90/05 i z dnia 13 lutego 2002 r., IV CKN 690/00).

Uwzględniając przede wszystkim powyższy obowiązek lojalności wobec kontrahenta należy uznać, że jeżeli ubezpieczyciel zawrze umowę ubezpieczenia, wskazując ustaloną w niej wartość pojazdu jako wyznacznik sumy ubezpieczenia i nie weryfikując jej, wartość ta pozostaje wiążąca nawet, gdyby nie była zgodna z rzeczywistą wartością rynkową pojazdu w dacie zawarcia umowy. Konstatacja ta nie dotyczy oczywiście sytuacji, w której ubezpieczający zatai przez ubezpieczycielem informacje istotne z punktu widzenia wyceny rynkowej pojazdu, co w niniejszym wypadku nie miało miejsca. Nie zasługuje na aprobatę argument pozwanego, że przy zawarciu umowy ubezpieczyciel nie jest w stanie weryfikować wartości pojazdu podanej przez ubezpieczającego – skoro ubezpieczyciel uznaje podaną wartość za adekwatną dla wymiaru składki ubezpieczeniowej, konsekwentnie winien uznawać ją za miarodajną przy likwidacji szkody. Tożsame stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 grudnia 2019 r. (I CSK 493/18), podnosząc, co następuje: „Nie może zatem budzić wątpliwości, że podstawą ustalenia odszkodowania w niniejszej sprawie była wartość pojazdu na dzień zawarcia umowy ubezpieczenia, przy czym ubezpieczyciel stwierdził, że podlega ona weryfikacji na etapie likwidacji szkody. Stanowisko to jest błędne. Jeśli ubezpieczyciel zaakceptował (po pobieżnej lub nawet bez żadnej własnej weryfikacji) wartość pojazdu wskazaną w polisie, decydującą o sumie ubezpieczenia i o wysokości składki, wartość ta jest wiążąca i stanowi definitywne potwierdzenie wartości pojazdu z daty zawarcia umowy, chyba że z przyczyn leżących po stronie ubezpieczającego (podania przez niego nieprawdziwych danych o pojeździe) wartość ta była w istocie niższa. Nie zasługuje na aprobatę stanowisko ubezpieczyciela, który akceptuje wartość pojazdu wskazaną w polisie i na tej podstawie pobiera stosowną składkę ubezpieczeniową, a następnie wartość tę instrumentalnie weryfikuje dla potrzeb likwidacji szkody. Takie postępowanie ubezpieczyciela jako strony silniejszej w ramach tego stosunku prawnego przeczy zasadzie wzajemnej lojalności stron umowy i nie może zostać pozytywnie ocenione z punktu widzenia zasad uczciwości w obrocie gospodarczym po stronie przedsiębiorcy, jakim jest ubezpieczyciel.”

W tym stanie rzecz należało uznać, że apelacja zasługiwała na uwzględnienie, a zaskarżony wyrok podlegał zmianie na podstawie art. 386 § 1 kpc.

Koszty procesu w obu instancjach obciążały pozwanego na podstawie art. 98 § 1 kpc., przy czym w postępowaniu pierwszoinstancyjnym Sąd Okręgowy ich szczegółowe wyliczenie pozostawił referendarzowi Sadowemu, a w postepowaniu apelacyjnym na koszty poniesione przez powoda złożyła się opłata od apelacji w kwocie 100 zł i wynagrodzenie pełnomocnika ustalone na podstawie § 2 pkt 1 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Ryszard Małecki