Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

POSTANOWIENIE

Dnia 14 lipca 2023 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu II Wydział Cywilny Odwoławczy

w następującym składzie:

Przewodniczący: sędzia Ryszard Małecki

Sędziowie: Małgorzata Radomska-Stęplewska

Rafał Kubiak

po rozpoznaniu w dniu 14 lipca 2023 r. w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku małoletniego K. K. (1) reprezentowanego przez rodziców R. K. (2) i J. K.

przy udziale Gminy S.

o ustanowienie drogi koniecznej

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Wolsztynie

z dnia 8 grudnia 2022 r.

sygn. akt I Ns 224/19

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu w Wolsztynie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Małgorzata Radomska-Stęplewska Ryszard Małecki Rafał Kubiak

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 8 grudnia 2022 r. Sąd Rejonowy w Rawiczu oddalił wniosek R. K. (2) i J. K. o ustanowienie służebności.

Z ustnego uzasadnienie orzeczenia wynika, że w ocenie Sądu I instancji wnioskodawcy nie posiadają legitymacji procesowej (na skutek zbycia nieruchomości w toku sprawy na rzecz małoletniego syna) oraz że nie mogą domagać się ustanowienia służebności drogi koniecznej w mniejszym zakresie sytuacji, gdy taka służebność już jest ustanowiona.

W apelacji od tego postanowienia wnioskodawcy wskazali, że reprezentują małoletniego syna, a wniosek złożyli będąc jeszcze właścicielami nieruchomości, przytoczyli nadto argumentację przemawiającą ich zdaniem za uwzględnieniem wniosku.

W odpowiedzi na apelację uczestnik wniósł o jej oddalenie i obciążenie wnioskodawców kosztami postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy.

W piśmie z dnia 16 grudnia 2019 r. (k. 65) wnioskodawcy poinformowali o zbyciu nieruchomości na rzecz syna K. K. i wskazali, że występują przed sądem jako jego przedstawiciele ustawowi.

W postępowaniu nieprocesowym nie ma zastosowania art. 192 pkt 3 kpc., jednakże w razie zbycia nieruchomości przez wnioskodawcę nabywca może zgłosić swój udział w sprawie, podtrzymać wniosek i wstąpić w miejsce wnioskodawcy. W niniejszej sprawie w chwili złożenia wniosku wnioskodawcy byli właścicielami nieruchomości władnącej, w toku sprawy zbyli nieruchomość na rzecz małoletniego syna (wnioskodawca na rzecz żony – wnioskodawczyni, a wnioskodawczyni następnie na rzecz syna wnioskodawców) i jako przedstawiciele ustawowi małoletniego nabywcy zgłosili jego udział w sprawie i podtrzymali wniosek. Oznacza to, że wnioskodawcą w niniejszej sprawie jest małoletni K. K. (1) reprezentowany przez rodziców jako jego przedstawicieli ustawowych – Sąd Rejonowy błędnie zignorował tę okoliczność, przyjmując, że mimo zbycia nieruchomości po stronie wnioskującej nie doszło do zmiany podmiotowej.

Z tego względu postanowieniem z dnia 2 marca 2023 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu ustalił, że małoletni K. K. (1) wstąpił do sprawy w miejsce wnioskodawców.

Już z tego względu zaskarżone postanowienie podlegało uchyleniu, a sprawa przekazaniu do ponownego rozpoznania.

Odnosząc się do drugiej przesłanki oddalenia wniosku, Sąd Okręgowy wskazuje, że Sąd Rejonowy również i w tym zakresie błędnie uznał wniosek za niezasługujący na uwzględnienie.

Na tym etapie z dokumentów zgormadzonych w aktach sprawy wynika, że przy podziale nieruchomości w 2009 r. ustanowiono drogę konieczną przez działkę Gminy (służebność przechodu i przejazdu) bez określenia jej przebiegu. Wnioskodawca – właściciel nieruchomości władnącej – wnosi o ustanowienie służebności z konkretnym jej przebiegiem, odwołując się do projektu geodety dołączonego do decyzji o zatwierdzeniu projektu podziału nieruchomości (k. 3 i 4).

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, w sytuacji gdy ustalona umownie służebność drogi koniecznej okazała się niewystarczająca dla zapewnienia właściwego dostępu nieruchomości władnącej do drogi publicznej, właścicielowi tej nieruchomości służy prawo wystąpienia z wnioskiem opartym na przepisie art. 145 § 1 kc. o ustanowienie w trybie art. 626 kc. odpowiedniej drogi koniecznej dla nieruchomości. Z takim samym wnioskiem może też wystąpić w sytuacji, gdy drogę konieczną ustalał sąd, a na skutek zmiany okoliczności stała się ona niewystarczająca. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2002 r. V CKN 1002/00). Podobnie Sąd Najwyższy wypowiedział się o prawie właściciela nieruchomości władnącej do wystąpienia z wnioskiem o ustanowienie służebności opartym na potrzebie zmiany jej treści lub sposobu wykonywania na tle uprawnienia właściciela nieruchomości obciążonej uregulowanego w art. 291 kc. Sąd Najwyższy wskazał, że interes gospodarczy uzasadniający zmianę treści służebności lub zmianę sposobu jej wykonywania może leżeć także po stronie właściciela nieruchomości władnącej, w związku z czym, uprawnienia właściciela nieruchomości władnącej do takiej należy poszukiwać w ogólnym przepisie normującym ustanowienie służebności drogi koniecznej, stosując również pomocniczo, na zasadzie analogii, przesłankę „ważnej potrzeby gospodarczej”, o której stanowi art. 291 kc. Ważna potrzeba gospodarcza musi wystąpić po ustanowieniu służebności gruntowej, a której doniosłość przemawia za celowością rozwiązania dotychczasowego zakresu i sposobu wykonywania służebności w świetle zmienionych warunków jej ustanowienia.( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 września 2020 r., II CSK 69/19).

Sprawa o zmianę treści lub sposobu wykonywania służebności drogi koniecznej, wszczęta przez właściciela nieruchomości władnącej, jest rozpoznawana w trybie postępowania nieprocesowego. (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 17 lipca 2007 r., III CZP 70/07).

Wolą wnioskodawcy (wynikającą w sposób niebudzący wątpliwości z wniosku i kolejnych pism) jest ustalenie konkretnego przebiegu drogi koniecznej uwzględniającego potrzeby nieruchomości władnącej – pierwotni wnioskodawcy wskazali na konkretne problemy związane z wykonywaniem służebności w ramach dotychczasowej ogólnej jej treści, nieokreślającej jej przebiegu. Treść przedmiotowej służebności ustanowionej aktem notarialnym z dnia 7 kwietnia 2010 r. ogranicza się do prawa przechodu i przejazdu, nie wskazując jej przebiegu i na występujący na tym tle problem powołuje się wnioskodawcy, domagając się określenia przebiegu służebności. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy właściciel nieruchomości władnącej może domagać się ustanowienia służebności o określonej treści w sytuacji, gdy zachodzą podstawy do zmiany treści lub sposobu wykonywania ustanowionej już służebności.

Reasumując, przedmiotowy wniosek jest więc podtrzymywany przez aktualnego właściciela nieruchomości władnącej i jest dopuszczalny – jak o taki winien podlegać merytorycznemu rozpoznaniu. Sąd Rejonowy, uznając, że nie doszło do zmiany wnioskodawcy i w konsekwencji, że po stronie pierwotnych wnioskodawców brak jest legitymacji procesowej oraz stojąc na stanowisku, że wniosek z istoty swej jest niedopuszczalny, nie rozpoznał istoty sprawy. Sąd Rejonowy powinien ustalić, czy żądanie wytyczenia konkretnego przebiegu drogi koniecznej zgodnego z żądaniem wnioskodawców i jej wytyczenie w terenie zasługuje na uwzględnienie w świetle przesłanek z art. 145 § 2 kc., ewentualnie ustalić przebieg odpowiedni.

W tym stanie rzeczy należało na podstawie art. 386 § 4 kpc. w zw. z art. 13 § 2 kpc. uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania z uwagi na nierozpoznanie istoty sprawy.

M. Radomska-Stęplewska R. Małecki R. Kubiak