Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 czerwca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu, Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodnicząca: sędzia Alina Szymanowska

po rozpoznaniu w dniu 7 czerwca 2024 r. w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

przeciwko P. S.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Wągrowcu

z dnia 7 grudnia 2023 r.

sygn. akt I C 422/22

oddala apelację.

Alina Szymanowska

UZASADNIENIE

Powód (...) sp. z o.o. w W. w pozwie wniesionym 30 grudnia 2021 r. domagał się zasądzenia od pozwanej P. S. (poprzednie nazwisko P.) kwoty 10 495,31 zł z odsetkami maksymalnymi za opóźnienie liczonymi od 10 października 2018 r. do dnia zapłaty. Powód wniósł również o zasądzenie od pozwanej zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych, w tym m.in. kosztów zastępstwa procesowego poniesionych przez powoda w elektronicznym postępowaniu upominawczym. W pozwie wskazano, że roszczenie wynika z umowy pożyczki nr (...) zawartej z pozwaną 23 maja 2018 r. na okres 48 miesięcy, wypowiedzianej przez powoda pismem z 25 września 2018 r.

Nakazem zapłaty z 11 lutego 2022 r. wydanym w postępowaniu upominawczym w sprawie I Nc 51/22 orzeczono zgodnie z żądaniem powoda.

Pozwana P. S. w sprzeciwie od nakazu zapłaty wniosła o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podniosła zarzut przedawnienia roszczenia powoda, brak zasadności żądania wobec zaspokojenia całości należności z przedmiotu zabezpieczenia zgodnie z §7 ust. 6 i 7 umowy, zakwestionowała ważność umowy pożyczki, a także wskazała na abuzywność zapisów umowy pożyczki oraz nadużycie przez powoda prawa podmiotowego (art. 5 k.c.).

Wyrokiem wydanym w dniu 7 grudnia 2023 roku Sąd Rejonowy w Wągrowcu:

1. zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 3733,08 zł wraz z umownymi odsetkami w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie, poczynając od dnia 10.10.2018r. do dnia zapłaty,

2. w pozostałym zakresie powództwo oddalił,

3. kosztami postępowania obciążył strony stosunkowo: powoda w 64,44%, pozwaną w 35,56% i z tego tytułu zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 777,90 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie poczynając od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Z rozstrzygnięciem zawartym w punktach 2 i 3 nie zgodził się powód, wnosząc apelację i zarzucając zaskarżonemu w tym zakresie rozstrzygnięciu naruszenie:

a)  art. 321 § 1 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie, że przedmiotem żądania pozwu było żądanie zwrotu części kosztów okołoodsetkowych, co doprowadziło do tego, że Sąd badał zasadność żądania w zakresie opłaty początkowej i opłaty za obsługę w całości i po negatywnej ocenie zasadności żądania w tym zakresie oddalił powództwo w części, mimo iż z umowy i rozrachunków z klientem wynika iż opłata początkowa i opłata za obsługę naliczana miała być proporcjonalnie co miesiąc razem z dokonywanymi wpłatami, a przedmiotem żądania pozwu była kwota pożyczki pozostała do spłaty, proporcjonalnie naliczone odsetki umowne i opłaty, a także koszty dodatkowe;

b)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną a nie swobodną ocenę materiału dowodowego, skutkująca błędnym przyjęciem iż powód dochodził zapłaty kosztów okołoodsetkowych w pełnej kwocie, w sytuacji gdy w przedłożonych dokumentów w postaci umowy pożyczki, harmonogramu spłaty, rozrachunków z klientem oraz raportu wpłat wynika iż koszty okołoodsetkowe naliczane miały być proporcjonalnie co miesiąc razem z dokonywanymi wpłatami, a tym samym nie można uznać, że naliczone opłaty są kwotą wygórowaną i rażąco naruszającą interesy pożyczkobiorcy,

c)  art. 720 k.c. poprzez oddalenie powództwa, mimo iż zgodnie z treścią art. 720 k.c. biorący pożyczkę zobowiązał się zwrócić tę samą ilość pieniędzy, która została jemu udzielona w ramach umowy pożyczki;

d)  art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i pominięcie, że postanowienie umowne dotyczące naliczenia przez Powoda opłaty początkowej i opłaty za obsługę określało wysokość wynagrodzenia należnego na podstawie umowy pożyczki i jako postanowienie umowne określające główne obowiązki stron (wynagrodzenie) sformułowane w sposób jednoznaczny nie stanowi niedozwolonego postanowienia umownego w rozumieniu przywołanego przepisu, nawet w sytuacji gdy postanowienia umowne nie były indywidualnie uzgadniane;

e)  art. 36a ust. 1, 2 oraz 3 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. z 2018 r., poz. 993) poprzez uznanie, że ustalona wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu stoi w sprzeczności z dobrymi obyczajami, a nadto prowadzi do nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na niekorzyść Pozwanego, w sytuacji gdy naliczona kwota opłaty początkowej i za obsługę należna Pożyczkodawcy stanowiła pozaodsetkowe koszty kredytu i nie przekroczyła maksymalnej wysokości przedmiotowych kosztów, w rozumieniu art. 36a. ust.l, 2 oraz 3 Ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim;

f)  art. 5 pkt 6, 6a oraz art. 30 ust. 1 pkt. 10 ustawy o kredycie konsumenckim poprzez niezastosowanie i w efekcie nieprawidłowe uznanie, iż zastrzeżone opłaty są sprzeczne z ustawą, podczas gdy przepisy te przewidują w sposób jednoznaczny możliwość pobierania dodatkowego wynagrodzenia, wymieniając składowe zarówno pozaodsetkowych kosztów kredytu jak i całkowitego kosztu pożyczki.

Mając powyższe na uwadze apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez uwzględnienie powództwa w całości zgodnie z żądaniem pozwu, tj. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda dalszej kwoty 6.762,23 zł wraz z umownymi odsetkami w wysokości odsetek maksymalnych od dnia 10.10.2018 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie kosztów postępowania za I instancję wraz z odsetkami za opóźnienie w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz kwotę 17 zł tytułem opłaty skarbowej uiszczonej od pełnomocnictwa oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania odwoławczego wraz z odsetkami a opóźnienie, w tym kosztów zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą według norm prawem przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie należy wskazać, że niniejsza sprawa jest rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym, z tego też względu, zgodnie z art. 505 ¹³ § 2 k.p.c., sąd drugiej instancji, który nie przeprowadził postępowania dowodowego, sporządza uzasadnienie wyroku zawierające jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Sąd Okręgowy w pełni podziela ustalenia faktyczne Sądu I instancji i przyjmuje je za własne.

Formułując zarzut naruszenie prawa procesowego art. 233 § 1 k.p.c. skarżący wskazywał na dowolną a nie swobodną ocenę materiału dowodowego, skutkująca błędnym przyjęciem iż powód dochodził zapłaty kosztów okołoodsetkowych w pełnej kwocie, w sytuacji gdy w przedłożonych dokumentów w postaci umowy pożyczki, harmonogramu spłaty, rozrachunków z klientem oraz raportu wpłat wynika iż koszty okołoodsetkowe naliczane miały być proporcjonalnie co miesiąc razem z dokonywanymi wpłatami, a tym samym nie można uznać, że naliczone opłaty są kwotą wygórowaną i rażąco naruszającą interesy pożyczkobiorcy,

Sposób sformułowania zarzutu naruszenia prawa procesowego wskazuje, że apelujący w rzeczywistości podważa ocenę znaczenia faktu z punktu widzenia rozstrzygnięcia w sprawie, co nie jest kwestią oceny dowodów i podstawy faktycznej wyroku, ale jej subsumcji pod zastosowane w sprawie normy prawne.

Zakres i sposób rozstrzygnięcia dokonanego przez Sąd I instancji nie pozwala na stwierdzenie, że doszło do naruszenia art. 321 § 1 k.p.c. Sąd Rejonowy w sposób należyty dokonał ocenę postanowień przedmiotowej umowy z 23 maja 2018 roku pod kątem ich abuzywności, a zarzuty sformułowane w apelacji powoda nie mogły doprowadzić do zmiany zaskarżonego orzeczenia.

Niezasadny okazał się zarzut naruszenia przez Sąd pierwszej instancji art. 385 ¹ § 1 k.c. oraz art. 36a ust. 1, 2 oraz 3 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim w zakresie w jakim Sąd pierwszej instancji przeprowadził kontrolę abuzywności łączących strony postanowień umownych w zakresie pozaodsetkowych kosztów kredytu.

Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Zdaniem apelującego postanowienia umowy w zakresie określonej w niej opłaty początkowej i opłaty za obsługę określają główne świadczenie stron, zostały sformułowane w sposób jednoznaczny i nie stanowią niedozwolonego postanowienia umownego.

W tym zakresie wyjaśnienia wymaga, że strony łączyła umowa pożyczki, o której mowa w art. 720 k.c. Zgodnie z umową dający pożyczkę (pożyczkodawca) zobowiązuje się przenieść na własność biorącego pożyczkę (pożyczkobiorcy) określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Z treści powołanego przepisu wynika, że do essentialia negotii umowy pożyczki należy zobowiązanie dającego pożyczkę do przeniesienia przedmiotu pożyczki na własność biorącego, który zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Odpłatność (lub nieodpłatność) nie należy do postanowień przedmiotowo istotnych umowy pożyczki. Może bowiem mieć ona charakter nieodpłatny albo odpłatny, jest tak wtedy, gdy dający zastrzegł wynagrodzenie za korzystanie z kapitału w postaci odsetek. W konsekwencji wynagrodzenie pożyczkodawcy może przybrać jedynie formę pobranych odsetek od udzielonego kapitału, natomiast naliczone z innego tytułu opłaty stanowią jedynie zwrot kosztów poniesionych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Co więcej opłaty te, prowizja, jak i inne koszty pożyczki powinny znajdować swoje odzwierciedlenie w rzeczywiście ponoszonych przez pożyczkodawcę kosztach. Ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na pożyczkodawcy. W przypadku, gdy ekwiwalentność prowizji nie zostanie wykazana, uznać należy, że postanowienia jej dotyczące stanowią klauzulę niedozwoloną, jako nieuzgodnione indywidualnie i kształtujące prawa oraz obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interes (art. 385 ¹ k.c.). Wbrew zatem zarzutom apelacji Sąd pierwszej instancji przeprowadził prawidłową kontrolę postanowień umownych w zakresie prowizji za obsługę (prowizja przygotowawcza nie budziła wątpliwości sądu). Brak przy tym podstaw do uznania, że prowizja jest świadczeniem głównym. Rozważania Sądu I instancji w tym zakresie zasługują na aprobatę.

Przepis art. 385 ¹ § 1 k.c. chroni konsumenta, jako słabszego uczestnika obrotu w relacjach z przedsiębiorcą - profesjonalistą w danej dziedzinie. W kontekście tak pojmowanych przesłanek oceny analizowanych postanowień umowy, nie można było nie dostrzec braku równowagi kontraktowej stron oraz stanu nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków stron, wynikających z umowy. Trudno mówić tu o ekwiwalentności świadczeń, albowiem te dodatkowe opłaty zdecydowanie poza te granice wykraczają. Nie można przy tym pominąć, że przedmiotowa umowa pożyczki została zawarta w oparciu o przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. Nie można przypisać Sądowi Rejonowemu naruszenia art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim.

Sąd Okręgowy nie kwestionuje uprawnienia wierzyciela jako pożyczkodawcy do pobierania od pozwanej, jako pożyczkobiorcy opłat prowizyjnych z tytułu udzielonej pożyczki, jednakże stoi na stanowisku, że opłaty takie winny być ustalone na rozsądnym poziomie i nie mogą godzić w interesy konsumenta. Należy w tym miejscu podkreślić, iż niezależnie od uregulowań ustawy o kredycie konsumenckim dotyczących maksymalnej wysokości kosztów pozaodsetkowych (art. 36a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim) koszty te nie mogą stanowić dodatkowego źródła zysku przedsiębiorcy. Powinny być kształtowane w sposób zgodny z rzeczywistym kosztem dokonywanych czynności, w związku z którymi pozostają. Z materiału dowodowego nie wynika aby określona w umowie prowizja za obsługę pożyczki w kwocie 22 377,60 zł pozostawała w jakimkolwiek związku z konkretnymi czynnościami poniesionymi w związku z realizacją umów. Tym samym należy uznać, że wskazana prowizja jest oderwana od faktycznych kosztów poniesionych przez pożyczkodawcę, stanowiąc dodatkowe wynagrodzenie związane w udzieleniem pożyczki. W istocie zatem opłata ta nie stanowi kosztu pozaodsetkowego, ten bowiem powinien być związany - zgodnie z zasadą ekwiwalentności świadczeń - z określonymi kosztami poniesionymi przez pożyczkodawcę w związku z udzieleniem pożyczki bądź usługami świadczonymi na rzecz pożyczkobiorcy.

Wobec sformułowania w apelacji zarzutu naruszenia art. 36a ust. 1, 2 oraz 3 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim należy wskazać, że okoliczność, iż ustalone koszty pożyczki w tym w szczególności prowizja za obsługę pożyczki mieszczą się w limitach pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego nie oznacza, że postanowienie to nie podlega badaniu w kontekście niedozwolonych postanowień umownych. Analizując koszty umowy pożyczki można dojść do wniosku, że jedynym kryterium, jakim kierował się powód ustalając wysokość wynagrodzenia prowizyjnego było nieprzekroczenie limitów z art. 36a u.k.k., co jednak nie zmienia faktu, iż żądana kwota prowizji jest rażąco wygórowana i nieekwiwalentna w porównaniu z kosztami drugiej strony.

Reasumując należy stwierdzić, że Sąd Rejonowy szczegółowo zbadał warunki przedmiotowej umowy pożyczki zawartej z konsumentem w dniu 23 maja 2018 roku i należycie rozważył zamieszczenie w umowie niedozwolonych postanowień umownych. Po wyeliminowaniu z umowy niedozwolonych postanowień umownych w zakresie prowizji, kwota którą winna uiścić pozwana na rzecz powoda i wysokość poszczególnych rat ulega znacznemu obniżeniu. Argumentację przytoczoną przez sąd w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia Sąd Okręgowy podziela. Pozwany nie zakwestionował wyliczenia dokonanego przez Sąd I instancji.

Reasumując należy wskazać, że postanowienie umowy obejmujące prowizję za obsługę pożyczki w znacznej kwocie 22 377,69 zł kształtuje obowiązki drugiej strony umowy - pozwanej w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interesy. Określone przez stronę powodową koszty nie mają jakiegokolwiek uzasadnienia i powiązana ekonomicznego z poniesionymi rzeczywiście wydatkami, a stanowią niemal 90 % kwoty udzielonej pożyczki.

W związku z powyższym podniesione w apelacji zarzuty naruszenia prawa procesowego oraz prawa materialnego, w tym dotyczące naruszenia art. 5 pkt 6 oraz art. 30 ust. 1 pkt. 10 ustawy o kredycie konsumenckim okazały się bezzasadne. Orzeczenie odpowiada prawu, a wniesiona apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Alina Szymanowska