Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

POSTANOWIENIE

Dnia 25 września 2024 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Alina Szymanowska

Protokolant: stażysta Wiktoria Lehmann

po rozpoznaniu w dniu 25 września 2024 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z wniosku B. K.

przy udziale (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. i Skarbu Państwa Starosta (...)

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wniesionej przez wnioskodawczynię

od postanowienia Sądu Rejonowego w Gnieźnie

z dnia 12 stycznia 2024 r.

sygn. akt I Ns 2161/14

p o s t a n a w i a:

1.  oddalić apelację;

2.  zasądzić od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. kwotę 240 zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w instancji odwoławczej wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty.

sędzia Alina Szymanowska

UZASADNIENIE

Wnioskiem z 11 grudnia 2014 r. B. K. domagała się ustanowienia na rzecz (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. służebności przesyłu obciążającej nieruchomość stanowiącą działki ewidencyjne o nr (...), dla której Sąd prowadzi księgę wieczystą (...), której treścią jest znoszenie istnienia na nieruchomości obciążonej i w przestrzeni nad tą nieruchomością urządzeń przesyłowych, tj. słupów oraz linii elektroenergetycznych oraz prawa korzystania z nieruchomości obciążonej w zakresie niezbędnym do dokonywania konserwacji, remontów, modernizacji urządzeń przesyłowych lub ich instalacji wraz z prawem wejścia i wjazdu na teren odpowiednim sprzętem. Nadto wnioskodawczyni wniosła o zasądzenie od uczestnika na jej rzecz jednorazowego wynagrodzenia w wysokości ustalonej przez biegłego płatnego w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się orzeczenia oraz zasądzenia kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na wniosek uczestnik postępowania (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. wniósł o oddalenie wniosku oraz zasądzenie od wnioskodawczyni na jego rzecz kosztów procesu, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W przypadku ewentualnego ustalenia służebności przesyłu wniósł o ustanowienie jej dla (...) sp. z o.o. i jej następców prawnych, której treścią jest istnienie urządzeń przesyłowych, linii napowietrznych, kabla elektroenergetycznego, umożliwiających w szczególności władanie, używanie, korzystanie i pobieranie pożytków z urządzeń elektroenergetycznych oraz korzystanie z nich, oraz prawie swobodnego dostępu do tych urządzeń pracowników służb eksploatacyjnych w celu usuwania drobnych awarii, wykonywania bieżących prac eksploatacyjnych i konserwacyjnych oraz wprowadzania i wyprowadzania nowych obwodów energetycznych z urządzeń już istniejących, w tym przyłączania do sieci energetycznej nowych podmiotów z istniejącej infrastruktury przesyłowej.

Postanowieniem z 8 lutego 2016 r. Sąd Rejonowy na podstawie art. 510 § 1 k.p.c. wezwał do udziału w niniejszej sprawie w charakterze zainteresowanego – Skarb Państwa reprezentowany przez Starostę (...).

Postanowieniem z 15 listopada 2016 r. Sąd Rejonowy zawiesił postępowanie na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Postanowieniem z 10 lipca 2023 r. Sąd I instancji podjął postępowanie w sprawie.

Po podjęciu zawieszonego postępowania strony podtrzymały dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Postanowieniem z dnia 12 stycznia 2024 roku Sąd Rejonowy w Gnieźnie:

1. oddalił wniosek,

2. zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika (...) sp. z o.o. z siedzibą P. kwotę 2.257 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego oraz uiszczonej zaliczki na poczet opinii biegłego,

3. nakazał ściągnąć od wnioskodawczyni na rzecz Skarbu Państwa – Sąd Rejonowy w Gnieźnie kwotę 1.577,10 zł tytułem kosztów opinii biegłych poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Gnieźnie.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły ustalenia faktyczne i rozważania prawne przytoczone w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia (k. 267-277 akt).

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodziła się wnioskodawczyni wnosząc apelację i zaskarżając orzeczenie w całości oraz zarzucając:

1) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia poprzez przyjęcie, iż rozpoczęcie biegu terminu zasiedzenia w „dobrej wierze” nastąpiło dnia 01.01.1965 r. i było zasiedzeniem na rzecz Skarbu Państwa przy jednoczesnym braku ustalenia, kto w tym czasie był właścicielem nieruchomości w sytuacji, gdy wnioskodawczyni nabyła własność nieruchomości dopiero w dniu 23.10.1985 r., a nadto błędne przyjęcie daty początkowej początku biegu terminu zasiedzenia, która to data nie wynika z żadnego dokumentu z tych zgromadzonych w sprawie,

2) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia poprzez przyjęcie, iż linia elektroenergetyczna, co do której rzekomo doszło do zasiedzenia na rzecz Skarbu Państwa z dniem 1 stycznia 1975 r. jest tą samą linią, której dotyczy wniosek złożony w niniejszym postępowaniu,

3) naruszenie art. 292 k.c. w związku z art. 172 k.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie oraz przyjęcie, iż zostały spełnione przesłanki nabycia przez zasiedzenie służebności linii elektroenergetycznych, które są objęte wnioskiem złożonym w niniejszym postępowaniu.

Wobec powyższego apelująca wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez sąd I instancji oraz zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawcy zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację uczestniczka postępowania wniosła o jej oddalenie w całości oraz zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika postępowania (...) sp. z o. o. kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna.

Sąd Okręgowy w przeważającym zakresie podziela i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji i stanowiące podstawę rozstrzygnięcia. Sąd Okręgowy podziela również rozważania prawne dotyczące przesłanek zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu.

W sprawie sporna pozostaje zasadność podniesionego przez uczestnika postępowania i uznanego przez Sąd za skuteczny zarzutu zasiedzenia dotyczącego służebności.

Należy podkreślić, że w doktrynie i w orzecznictwie istnieje spór co do tego czy przed wejściem w życie w dniu 3 sierpnia 2008 r., dodanych ustawą z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy kodeks cywilny i zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 116, poz. 731), przepisów art. 305 ¹ - 305 ⁴ k.c. regulujących służebność przesyłu, istniała możliwość nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu. Stanowisko negatywne w tym przedmiocie, prezentowane w doktrynie, znajduje oparcie w zasadzie numerus clausus ograniczonych praw rzeczowych, wynikającej z art. 244 § k.c. W orzecznictwie przeważa jednak pogląd, że stosując w drodze analogii przepisy art. 145 k.c. lub art. 285 k.c. istniała możliwość ustanowienia tego rodzaju służebności gruntowej, a także możliwość nabycia jej w drodze zasiedzenia przez Skarb Państwa bądź przez przedsiębiorstwo państwowe (por. orzeczenia Sądu Najwyższego w sprawach III CO 34/65, III CZP 73/91, II CSK 112/06, I CSK 171/08, V CSK 502/10). Sąd Okręgowy podziela powyższy pogląd i aprobuje rozważania prawne poczynione w tym zakresie przez Sąd I instancji.

W ocenie Sądu Okręgowego w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę za dopuszczalne należy uznać nabycie przez zasiedzenie przez Skarb Państwa bądź przez przedsiębiorcę przesyłowego (po 31 stycznia 1989 r.) służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu przed wprowadzeniem służebności przesyłu do kodeksu cywilnego to jest przed dniem 3 sierpnia 2008 r.

W celu dokonania oceny zasadności zgłoszonego zarzutu zasiedzenia w zakresie służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu konieczne było ustalenie początku biegu terminu zasiedzenia służebności.

Wobec treści apelacji i podniesionych w niej zarzutów dotyczących braku ustaleń dotyczących podmiotu, któremu przysługiwało prawo własności przedmiotowej nieruchomości w momencie rozpoczęcia i w okresie biegu terminu zasiedzenia, Sąd Okręgowy, w toku postępowania apelacyjnego przeprowadził dowód z treści KW oraz dokumentów znajdujących się w aktach KW (...)(obecnie KW (...)), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Gnieźnie i ustalił, że wpis prawa własności co do nieruchomości należącej aktualnie do wnioskodawczyni (nabycie w drodze umowy darowizny zawartej w dniu 23 października 1985 r.), nastąpił na rzecz poprzednika prawnego wnioskodawczyni K. A. w dniu 9 września 1968 r. Podstawę wpisu stanowiła prawomocna decyzja Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w G. z dnia 1 lipca 1968 roku (k. 12 akt KW nr 10412). Z akt księgi wieczystej wynika, że nieruchomość zapisana w KW (...) miała łączną powierzchnię 0,2240 ha i składała się z działek, które wcześniej były zapisane w księdze wieczystej Skarbu Państwa KW K. T.(...) k.(...). Przed nabyciem prawa własności przez poprzednika wnioskodawczyni K. A. nieruchomość stanowiła własność Skarbu Państwa co uzasadnia wniosek, że przedmiotowe linie energetyczne wybudowane w 1952 r. zostały posadowione na gruncie Skarbu Państwa. Ustalenie to choć istotne nie prowadzi do stwierdzenia bezzasadności podniesionego przez uczestnika zarzutu zasiedzenia, ma jedynie wpływ na odmienne niż uczynił to Sąd I instancji ustalenie początku biegu terminu zasiedzenia.

W ocenie Sądu odwoławczego, skoro urządzenia energetyczne zamontowane na nieruchomości będącej obecnie we władaniu wnioskodawczyni zostały wybudowane na gruncie Skarbu Państwa (początek budowy rok 1951, zakończenie rok 1952) w pełni uzasadnione jest przypisanie Skarbowi Państwa - posiadaczowi służebności - dobrej wiary.

Apelujący sformułował zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia poprzez przyjęcie, iż rozpoczęcie biegu terminu zasiedzenia w „dobrej wierze” nastąpiło dnia 1 stycznia 1965 r. i było zasiedzeniem na rzecz Skarbu Państwa, przy jednoczesnym braku ustalenia, kto w tym czasie był właścicielem nieruchomości w sytuacji, gdy wnioskodawczyni nabyła własność nieruchomości dopiero 23 października 1985 r., a nadto błędne przyjęcie daty początkowej biegu terminu zasiedzenia, która to data nie wynika z żadnego dokumentu spośród tych zgromadzonych w sprawie. W tym zakresie należy częściowo podzielić argumenty podniesione w apelacji. Sąd Rejonowy jako początek biegu terminu zasiedzenia przyjął dzień 1 stycznia 1965 r. (wejście w życie Kodeksu cywilnego). Uczestnik zaś wiązał ten moment z datą 22 października 1952 r. kiedy to pobudowane wcześniej urządzenia przesyłowe zostały podłączone do napięcia. W ocenie Sądu Okręgowego zważywszy na powyższe ustalenie, dotyczące chwili nabycia prawa własności przez poprzednika prawnego wnioskodawczyni jako początek biegu terminu zasiedzenia należy przyjąć 10 września 1968 r. W dniu 9 września 1968 r. nastąpił wpis praw własności na rzecz K. A. co do nieruchomości, która wcześniej była zapisana w księdze wieczystej Skarbu Państwa.

Trzeba przypomnieć, że załączone do akt niniejszej sprawy dokumenty doprowadziły do ustalenia, że linia energetyczna została wybudowana na przedmiotowej nieruchomości w styczniu 1952 r., a następnie 22 października 1952 r. została podłączona i od tego czasu urządzenia są nieprzerwanie czynne, stale eksploatowane i konserwowane, nadto przebieg linii nie zmienił się w istotnym zakresie od momentu jej wybudowania. Podniesione w apelacji argumenty dotyczące nowego przebiegu linii elektroenergetycznej po modernizacji w 1986 r. nie znajdują oparcia w zgromadzonym materiale dowodowym. Z treści opinii biegłego sądowego Z. M. wynika, że dokonana modernizacja, przebudowa linii nie zmieniała przebiegu trasy linii (wnioski opinii k. 124 akt). Nie można zgodzić się z apelującym, że po modernizacji linii elektroenergetycznej poprzednik prawny uczestnika rozpoczął korzystanie z nowego trwałego urządzenia, co mogło prowadzić do zasiedzenia.

Określenie jako początek biegu terminu zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu dnia następującego po wpisie w KW nr (...) prawa własności na rzecz poprzednika prawnego wnioskodawczyni pozwala na ustalenie, iż poprzednik prawny uczestnika – Skarb Państwa nabył przez zasiedzenie służebność o treści odpowiadającej służebności przesyłu z dniem 10 sierpnia 1978 r.

W świetle art. 172 k.c. w brzmieniu obowiązującym do 30 września 1990 r., dla zasiedzenia w dobrej wierze wymagany było 10-letni okres posiadania. Według art. 172 k.c. w brzmieniu sprzed wejścia w życie ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321) posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywał własność, jeżeli posiadał nieruchomość nieprzerwanie od lat dziesięciu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (§ 1); po upływie lat dwudziestu posiadacz nieruchomości nabywał jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze (§ 2). Powołaną wyżej ustawą terminy zasiedzenia uległy przedłużeniu odpowiednio do 20 i 30 lat. Zmiana ta weszła w życie z dniem 1 października 1990 r. (art. 16 ustawy). Dłuższe, obecnie obowiązujące, terminy zasiedzenia mają zastosowanie do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. jedynie wtedy, gdy termin zasiedzenia (10, 20-letni) nie upłynął przed dniem 1 października 1990 r. Do przypadków zasiedzenia (również w zakresie służebności), które nastąpiło przed wejściem w życie ustawy nowelizującej kodeks cywilny (1 października 1990 r.) będą miały zastosowanie 10-letnie lub też 20-letnie okresy posiadania (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 1991 r., III CZP 73/90, OSNCP 1991/7/83).

Prawidłowe jest stanowisko, że objęcie przedmiotowej nieruchomości w posiadanie w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu nastąpiło w dobrej wierze. W zebranym w sprawie materiale dowodowym brak jest dowodów, z których wynikałoby, iż poprzednik prawny uczestnika – Skarb Państwa nie pozostawał w usprawiedliwionym okolicznościami przekonaniu, że przysługuje mu prawo do korzystania z nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu, istotne jest, że urządzenia przesyłowe zostały wybudowane w okresie powszechnej elektryfikacji na gruncie Skarbu Państwa.

Artykuł 7 k.c. wprowadza domniemanie prawne dobrej wiary w tych przypadkach, gdy ustawa uzależnia skutki prawne od złej lub dobrej wiary posiadacza. Strona, na rzecz której domniemanie wywiera skutki prawne, nie musi wykazywać istnienia dobrej wiary, bo wprowadza ono wyjątek od zasady rozkładu ciężaru dowodu wyrażonej w art. 6 k.c. i obowiązek udowodnienia stanu przeciwnego niż wynika to z domniemania ciąży na stronie mu zaprzeczającej. Do czasu udowodnienia przez tę stronę twierdzeń o faktach przeciwnych twierdzeniom wynikającym z domniemania dobrej wiary, wiąże ono sąd orzekający (art. 234 k.p.c.). Obalenie domniemania może nastąpić tylko w przypadku udowodnienia przeciwieństwa, a więc istnienia złej wiary i nie jest wystarczające wykazanie, że dobra wiara może budzić wątpliwości. W ocenie Sądu Okręgowego, zważywszy na okoliczności faktyczne niniejszej sprawy wnioskodawczyni temu obowiązkowi nie sprostała.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy nie dopatrzył się naruszenia prawa procesowego oraz wskazanych w apelacji norm prawa materialnego w szczególności art. 292 k.c. w związku z art. 172 k.c. Orzeczenie odpowiada prawu, a apelacja podlegała oddaleniu jako bezzasadna i na podstawie art. 385 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., o czym orzeczono w punkcie I sentencji.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 520 § 3 k.p.c., a to wobec stwierdzenia, że interesy wnioskodawczyni i uczestnika postępowania są sprzeczne.

Wysokość kosztów zastępstwa prawnego należnych uczestnikowi ustalono na podstawie § 5 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Alina Szymanowska