Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2024 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Maria Antecka

Protokolant: stażysta Katarzyna Miczuga

po rozpoznaniu w dniu 30 stycznia 2024 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa M. P.

przeciwko B. W.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w Poznaniu

z dnia 13 grudnia 2022 r.

sygn. akt VII C 45/21

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki 1800 zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego postanowienia w przedmiocie kosztów procesu do dnia zapłaty.

Maria Antecka

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z 28 lutego 2024 r.

Pozwem złożonym 3 kwietnia 2020 r., powódka M. P. wniosła o zasądzenie od pozwanego B. W. na jej rzecz kwoty 13.888 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w terminie płatności od dnia 29 lutego 2020 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Uzasadniając powyższe żądanie powódka podała, że wraz z pozostałymi współwłaścicielami nieruchomości położonej w P. przy ul. (...) (KW nr (...)), reprezentowanymi przez H. K., zawarli z pozwanym wykonującym zawód radcy prawnego umowę zlecenia z dnia 19 października 2007 r., na podstawie której pozwany zobowiązał się do podjęcia czynności prawnych zmierzających do uzyskania na ich rzecz od Zarządu Dróg Miejskich w P. odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości, obniżenia jej wartości i ustanowienia odpłatnego ograniczonego prawa rzeczowego. Wykonując przedmiotowe zlecenie pozwany w dniu 7 lipca 2010 r. zawarł z Zarządem Dróg Miejskich w P. ugodę pozasądową, na podstawie której zarząd miał wypłacić na rzecz wszystkich współwłaścicieli wyżej wskazanej nieruchomości odszkodowanie w łącznej kwocie 178.510 zł. Pierwsza rata w kwocie 100.000 zł miała zostać wypłacona w terminie 14 dni od dnia zawarcia ugody, a druga w kwocie 78.510 zł w terminie 14 dni od dnia wpisania prawa użytkowania do księgi wieczystej. Powódka podniosła, że kwota 100.000 zł w dniu 27 lipca 2010 r. została faktycznie wypłacona przez ZDM w P. na konto B. W., lecz pozwany nie poinformował żadnego ze współwłaścicieli nieruchomości, w tym powódki o otrzymaniu tej kwoty. Dopiero w 2015 r. jeden ze współwłaścicieli - A. W. dowiedziała się o zawarciu ugody i pobraniu w ich imieniu przez pozwanego kwoty wynagrodzenia w dniu 27 lipca 2010 r. Powódka podała, że przeciwko pozwanemu toczyło się postępowanie karne, w którym pozwany został uznany winnym popełnienia przestępstwa przywłaszczenia i za ten czyn został prawomocnie skazany na karę pozbawienia wolności i grzywnę. Sąd karny zobowiązał również oskarżonego do naprawienia szkody powstałej na majątku A. W., jako oskarżycielce subsydiarnej, poprzez zapłatę na jej rzecz kwoty 16.166,66 zł, która to kwota odpowiadała wielkości jej udziału w nieruchomości. Powódka wskazała, że w chwili przywłaszczenia przez pozwanego kwoty 100.000 zł udział powódki w nieruchomości wynosił 50/360 części, a zatem niniejszym pozwem dochodzi od pozwanego kwoty 13.888 zł.

Pismem z dnia 21 listopada 2022 r. powódka sprecyzowała swoje żądanie zawarte w pozwie wskazując, iż domaga się zasądzenia od pozwanego B. W. na swoją rzecz kwoty 13.888 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 28 lipca 2010 r. do dnia zapłaty. Jednocześnie wskazała, że powódka dochodzi naprawienia szkody wynikłej z przestępstwa polegającego na pobraniu przez pozwanego w dniu 27 lipca 2010 r. świadczenia przysługującego powódce i nie rozliczeniu się z nią z tego tytułu.

Referendarz sądowy 6 lipca 2020 r. wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym.

Pozwany wniósł sprzeciw od wyżej wskazanego nakazu zapłaty, wnosząc o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki zwrotu kosztów procesu. Ponadto pozwany złożył oświadczenie o potrąceniu wierzytelności przysługującej powódce w kwocie 13.888 zł z wierzytelnością pozwanego w kwocie 14.305,47 zł.

Uzasadniając swoje stanowisko B. W. przyznał, że zawarł ugodę z ZDM w P., zatrzymując objętą żądaniem pozwu kwotę w następstwie posiadanego tytułu prawnego. Pozwany wskazywał, że posiada między innymi względem pozwanej wymagalną wierzytelność z tytułu wynagrodzenia za obsługę prawną zakończoną zawarciem ugody z ZDM w P.. Łączna wierzytelność pozwanego z tego tytułu została określona na kwotę 14.305,47 zł. W ocenie pozwanego, który złożył w dniu 29 lipca 2020 r. oświadczenie o potrąceniu tej kwoty i doręczył je powódce, wierzytelność strony powodowej wygasła w całości. Zdaniem pozwanego powódka dopuściła się nadużycia prawa, wytaczając powództwo o wskazaną w pozwie kwotę, negując tym samym interes prawny pozwanego.

W toku procesu pozwany podniósł dalsze zarzuty m. in. brak legitymacji procesowej czynnej po stronie powodowej oraz zarzut przedawnienia.

Wyrokiem z dnia 13 grudnia 2022 r. wydanym w sprawie o sygn. akt VII C 45/21 Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w Poznaniu:

1.  zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 13.888 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 29 lutego 2020 r. do dnia zapłaty;

2.  zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 4.367 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 3.617 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższy wyrok wydano w oparciu o następujące ustalenia faktyczne.

W 2007 roku M. P. (ówcześnie: M. L.) była współwłaścicielem nieruchomości gruntowej położonej w P. przy ul. (...) o numerze księgi wieczystej (...) w udziale 50/360 (po przeliczeniu 612/4557 części). W 2015 roku M. P. była współwłaścicielem wyżej wskazanej nieruchomości w 639/4557 części.

W dniu 19 października 2007 r. M. P. (ówcześnie: M. L.), N. P., L. O., R. K. (1), R. K. (2), J. B., A. I., Z. S., S. C., M. B., A. W., reprezentowani przez H. K., jako współwłaściciele nieruchomości gruntowej położonej w P. przy ul. (...) (nr KW (...)) zawarli umowę zlecenia nr (...) z radcą prawnym B. W. (jako zleceniobiorcą), na podstawie której zleceniobiorca zobowiązał się do działań mających na celu uzyskanie odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości w P. przy ul. (...), odszkodowania za obniżenie wartości tej nieruchomości oraz ustanowienia odpłatnego ograniczonego prawa rzeczowego na powyższej nieruchomości na rzecz zleceniodawcy w związku z umiejscowionymi na nieruchomości kolektorami.

Zgodnie z § 2 ust. 1 umowy za czynności określone w § 1 zleceniodawca zobowiązuje się do zapłaty na rzecz zleceniobiorcy kwoty w wysokości 20% uzyskanych przez zleceniobiorcę środków. Kwota ta miała zostać powiększona o podatek VAT. Ponadto zgodnie z postanowieniem § 2 ust. 2 umowy zlecenia nr (...) zawartej między stronami w dniu 18 października 2007 r. ze środków uzyskanych przez zleceniodawcę w ramach niniejszej umowy zostanie wypłacone także wynagrodzenie w kwocie 10.500 zł netto.

Stosownie do treści § 2 ust. 2 umowy zapłata, o której mowa w ust. 1 za wykonane zlecenie następuje w terminie 7 dni od dnia doręczenia zleceniodawcy faktury VAT.

W wykonaniu ww. umowy r.pr. B. W., działając w imieniu wyżej wskazanych współwłaścicieli nieruchomości, doprowadził do zawarcia w dniu 6 lipca 2010 r. z Zarządem Dróg Miejskich w P. ugody pozasądowej nr (...) w sprawie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie w okresie nieprzedawnionych 10 lat z nieruchomości położonej przy ul. (...) w P., obniżenia jej wartości z powodu przebiegu przez tą nieruchomość urządzeń podziemnych, ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego wynikającego z ułożenia przewodu oraz dostępu w celu konserwacji i usuwania awarii.

Zgodnie z § 3 ust. 1 ugody strony ustaliły jednorazowe wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości w okresie nieprzedawnionych 10-lat, obniżenia jej wartości z powodu przebiegu przez nieruchomość urządzeń podziemnych oraz ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego (prawa użytkowania) wynikającego z ułożenia rurociągu oraz dostępu do niego w celu konserwacji i usuwania awarii, w związku z przebiegiem przez nią kanału deszczowego KD 400 w kwocie 178.510 zł.

Stosownie do treści § 5 ugody zapłata wynagrodzenia podanego w § 3 jest rozłożona na dwie raty. Pierwsza rata w kwocie 100.000 zł zostanie wypłacona w terminie 14 dni od daty zawarcia ugody. Druga rata w wysokości 78.510 zł zostanie wypłacona w ciągu 14 dni od daty wpisu prawa użytkowania na rzecz Miasta P. w księdze wieczystej. Wpłata powyższych kwot nastąpi na rachunek podany przez kancelarię reprezentowaną przez r.pr. B. W..

Zarząd Dróg Miejskich w P., w wykonaniu ugody z dnia 6 lipca 2010 r., nr (...) wypłacił w dniu 27 lipca 2010 r. na rachunek bankowy Kancelarii Radców Prawnych (...) działającej w imieniu współwłaścicieli nieruchomości przy ul. (...) kwotę 100.000 zł. Płatność ta stanowiła pierwszą ratę, o której mowa w § 5 ugody z dnia 6 lipca 2010 r. nr (...).

Radca prawny B. W. nie poinformował swoich mocodawców, tj. współwłaścicieli nieruchomości położonej w P., przy ul. (...) o zawarciu ugody z dnia 6 lipca 2010 r. nr (...). i otrzymaniu od ZDM w P. kwoty 100.000 zł w związku z wykonaniem zobowiązania zawartego w § 5 ugody. O zawarciu przedmiotowej ugody i wypłacie wynagrodzenia na rzecz pełnomocnika współwłaściciele nieruchomości dowiedzieli się dopiero w 2015 r., gdy jeden ze współwłaścicieli A. W. powziął wiadomość o wyżej wskazanych okolicznościach od Zarządu Dróg Miejskich w P..

Postanowieniem Sądu Rejonowego Poznań - Grunwald i Jeżyce w Poznaniu z dnia 7 maja 2013 r. (sygn. akt I Ns 934/10), zmienionym postanowieniem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 17 stycznia 2014 r. (sygn. akt XV Ca 1354/13) dokonano zniesienia współwłasności nieruchomości położonej w P., przy ul. (...), stanowiącą zabudowaną działkę gruntu, oznaczoną nr (...) o obszarze, dla której Sąd Rejonowy P. w P. prowadzi księgę wieczystą nr (...).

Pismem z dnia 18 marca 2015 r. jeden z współwłaścicieli nieruchomości gruntowej położonej w P. przy ul. (...) (nr KW (...)) A. W. zwróciła się do Zarządu Dróg Miejskich w P. o wyjaśnienie, czy ZDM przyznał i wypłacił współwłaścicielom wyżej wskazanej nieruchomości odszkodowanie z tytułu usytuowania na tej nieruchomości kanału i kolektora deszczowego oraz instalacji, a jeżeli tak, to kiedy i w jakiej wysokości.

W odpowiedzi na wyżej wskazane pismo Zarządu Dróg Miejskich w P. oświadczył, że na podstawie ugody z dnia 6 lipca 2010 r. na konto Kancelarii Radców Prawnych (...) wypłacono kwotę 100.000 zł. Pozostała kwota 78.510 zł zostanie wypłacona w terminie 14 dni od daty wpisu prawa użytkowania na rzecz Miasta P. w księdze wieczystej nieruchomości gruntowej położonej w P. przy ul. (...).

Pismem z dnia 9 kwietnia 2015 r. A. W. wystąpiła z wnioskiem do Zarządu Dróg Miejskich w P. o wydanie jej kserokopii ugody z dnia 6 lipca 2010 r. nr (...).

Wyrokiem z dnia 11 października 2018 r. wydanym w sprawie o sygn. akt VIII K 308/17 z oskarżenia subsydiarnego A. W. przeciwko B. W. Sąd Rejonowy Poznań - Stare Miasto w Poznaniu uznał B. W. za winnego tego, że w dniu 27 lipca 2010 r. pobrał od Zarządu Dróg Miejskich w P. przysługujące pokrzywdzonej oraz pozostałym współwłaścicielom nieruchomości przy ul. (...) w P. (KW nr (...)) odszkodowanie/wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania z ww. nieruchomości, obniżenia jej wartości oraz ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego w kwocie 100.000 zł i nie zwrócił na rzecz ani pokrzywdzonej ani pozostałych współwłaścicieli nieruchomości tego odszkodowania/wynagrodzenia w jakiejkolwiek części, a to sprzecznie z treścią umowy zlecenia z dnia 19 października 2007 r., tj. popełnienia przestępstwa określonego w art. 284 § 2 k.k. i za to skazał go na karę 1 roku pozbawienia wolności i grzywny w wysokości 200 stawek dziennych ustalając wysokość stawki dziennej na kwotę 40 zł, warunkowo zawieszając wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności na okres próby 2 lat. Ponadto Sąd zobowiązał oskarżonego do naprawienia szkody na rzecz A. W. w kwocie 16.666,66 zł.

Wyrokiem z dnia 11 lutego 2019 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu (sygn. akt IV Ka 21/19) na skutek apelacji obrońcy oskarżonego od wyroku Sądu Rejonowego Poznań - Stare Miasto w Poznaniu z 11 października 2018 r. (sygn. akt VIII K 308/17) utrzymał zaskarżony wyrok w mocy.

Postanowieniem z dnia 7 grudnia 2021 r. Sąd Apelacyjny w Poznaniu (sygn. akt II AKo 114/21) wydanym w sprawie z wniosku obrońcy skazanego B. W. o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem Sądu Rejonowego Poznań - Stare Miasto w Poznaniu z dnia 11 października 2018 r. w sprawie o sygn. akt VIII K 308/17 oraz wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 11 lutego 2019 r., sygn. akt IV Ka 21/19 stwierdził brak podstaw do wznowienia postępowania z urzędu.

M. P. pismem z dnia 5 maja 2015 r., po powzięciu informacji o zawarciu przez B. W. ugody z Zarządem Dróg Miejskich w P. i wypłacie pełnomocnikowi współwłaścicieli nieruchomości przy ul. (...) w P. kwoty 100.000 zł w związku z zawartą ugodą, wezwała B. W. o zwrot przysługującej jej części wynagrodzenia w kwocie 13.888,89 zł (5/36 części z 100.000 zł), jako współwłaścicielowi przedmiotowej nieruchomości gruntowej w 5/36 części.

Pełnomocnik M. P. skierował na adres kancelarii r. pr. B. W. korespondencję zawierającą wezwanie do zapłaty przeznaczone dla (...). Wezwanie do zapłaty zostało doręczone w dniu 28 lutego 2020 r.

B. W. zwrócił przedmiotowe pismo, wskazując, że osoba o imieniu i nazwisku M. W. nie jest mu znana.

Pismem z dnia 26 lutego 2020 r. pełnomocnik powódki wezwał B. W. do zapłaty na rzecz M. P. kwoty 13.888 zł w terminie 5 dni od otrzymania wezwania wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie. Przedmiotowe pismo zostało doręczone B. W. w dniu 23 marca 2020 r.

W odpowiedzi na wezwanie B. W. podkreślił, że z tytułu obsługi prawnej postała należna mu wierzytelność w wysokości przekraczającej kwotę wskazaną w wezwaniu do zapłaty.

W dniu 7 kwietnia 2020 r. B. W. wystawił względem M. P. fakturę VAT nr (...) na kwotę 14.305,47 zł tytułem wynagrodzenia za obsługę prawną.

Zgodnie z załączoną specyfikacją na wskazane w fakturze wynagrodzenie składa się należność za prowadzenie spraw dotyczących kolektorów A. oraz Zarządu Dróg Miejskich w łącznej kwocie 8.251,59 zł, należność za prowadzenie sprawy dotyczącej nakazania zmiany przebiegu linii w kwocie 2.466,40 zł, należność za prowadzenie sprawy dotyczącej wynagrodzenia za bezumowne korzystanie w kwocie 1.793,75 zł oraz należność za prowadzenie sprawy dotyczącej zapłaty odszkodowania za zmniejszenie wartości nieruchomości w kwocie 1.793,75 zł.

W piśmie z dnia 29 lipca 2020 r., skierowanym do M. P., B. W. oświadczył, że dokonuje potrącenia wzajemnych wierzytelności, tj. zgłoszonej wobec pełnomocnika wierzytelności w kwocie 13.888 zł wynikającej z umowy ugody z dnia 6 lipca 2010 r. zawartej z ZDM w P. z wierzytelnością pełnomocnika wynikającą z tytułu zawartych umów w dniu 19 października 2007 r. oraz faktury (...) z dnia 4 lipca 2020 r. opiewającej na kwotę 14.303,47 zł.

Pismem z dnia 30 kwietnia 2020 r. B. W. wezwał M. P. do zapłaty kwoty 14.305,47 zł tytułem należności wynikającej z przedmiotowej faktury.

W części uzasadnienia dotyczącej oceny materiału dowodowego Sąd I instancji wskazał, że powyższy stan faktyczny był bezsporny, co zostało ustalone na podstawie znajdujących się w aktach sprawy dowodów z dokumentów, które nie budziły wątpliwości, co do prawidłowości i rzetelności ich sporządzenia, nie były także kwestionowane przez żadną ze stron procesu. Część dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy okazała się nieprzydatna dla ustalenia stanu faktycznego w niniejszej sprawie, bowiem bezpośrednio nie dotyczyły dochodzonego pozwem roszczenia powódki M. P., zaś zarzut potrącenia zgłoszony przez pozwanego okazał się bezskuteczny, o czym będzie mowa szerzej w dalszej części uzasadnienia.

Postanowieniem z dnia 24 listopada 2022 r. Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. pominął dowód z zeznań stron, albowiem wnioskowany dowód okazał się nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy z uwagi na to, iż zasadniczo stan faktyczny nie był sporny między stronami, argumentacja przeciwna ustaleniom prawomocnego wyroku skazującego jest niedopuszczalna w toku postępowania cywilnego, a okoliczności istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia wynikały wprost ze złożonych przez strony dokumentów.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości. Sąd I instancji wskazał, że na mocy art. 11 ust. 1 ustawy z 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustawy (Dz. U. z 2019 r. poz. 1469 ze zm.), Sąd rozpoznając sprawę stosował regulacje proceduralne w brzmieniu nadanym nowelizacją, która weszła w życie w dniu 7 listopada 2019 r.

W przedmiotowej sprawie, po sprecyzowaniu swojego żądania, powódka domagała się od pozwanego zapłaty kwoty 13.888 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie tytułem odszkodowania. Powódka podnosiła, że pozwany dokonał bezprawnego przywłaszczenia kwoty 100.000 zł, którą to kwotę Zarząd Dróg Miejskich w P. wypłacił na rzecz współwłaścicieli nieruchomości gruntowej przy ul. (...) w P. w związku z zawartą ugodą z dnia 6 lipca 2010 r. Powódka wyjaśniła, że pozwany wprawdzie na mocy umowy zlecenia reprezentował wyżej wskazanych współwłaścicieli przy zawieraniu przedmiotowej ugody, lecz nie był na mocy stosunku zlecenia upoważniony do zatrzymania kwoty. W związku z przywłaszczeniem wyżej wskazanej kwoty powódka poniosła szkodę, której wysokość oszacowano na kwotę 13.888 zł stanowiącą część kwoty 100.000 zł proporcjonalną do udziału powódki w nieruchomości przy ul. (...) w P. (50/360 części) na dzień wypłaty części środków objętych ugodą, tj. na dzień 27 lipca 2010 r.

Pozwany zakwestionował żądanie pozwu co do zasady i co do wysokość, podnosząc zarzut braku legitymacji czynnej po stronie powodowej, zarzut przedawnienia oraz zarzut potrącenia wymagalnej wierzytelności powódki z wierzytelnością pozwanego w kwocie 14.305,47 zł tytułem wynagrodzenia za obsługę prawną.

Sąd Rejonowy przechodząc do oceny zarzutu braku legitymacji procesowej czynnej po stronie powódki stwierdził, że jest on niezasadny . Powódka należycie wykazała, że była jednym ze współwłaścicieli nieruchomości przy ul. (...) w P., dla których przeznaczone było wynagrodzenie objęte ugodą zawartą w dniu 6 lipca 2010 r. między Zarządem Dróg Miejskich w P., a B. W., który w działał w imieniu współwłaścicieli nieruchomości. W związku z faktem, że pozwany wypłaconą część wynagrodzenia objętego ugodą z dnia 6 lipca 2010 r. przywłaszczył, nie ma wątpliwości, że powódka mogła wytoczyć przeciwko niemu powództwo o odszkodowanie, gdyż w momencie wypłaty przez ZDM w P. środków na konto kancelarii pozwanego powódka posiadała udział w wyżej wskazanej nieruchomości w 50/360 części oraz nie otrzymała proporcjonalnego do jej udziału w nieruchomości wynagrodzenia wypłaconego na podstawie ugody. W majątku powódki niewątpliwe wystąpiła szkoda w związku z przywłaszczeniem przez pozwanego kwoty 100.000 zł, jaką uzyskał od ZDM w P..

W ocenie Sądu Rejonowego powódka posiada legitymację procesową czynną
w niniejszej sprawie mimo, iż ostatecznie sprzedała udziały w nieruchomości gruntowej położonej w P. przy ul. (...). Wskazać należy, że powódka, jako współwłaścicielka przedmiotowej nieruchomości była stroną umowy zlecenia, na podstawie której pozwany pełnomocnik zobowiązał się dochodzić od Zarządu Dróg Miejskich w P. między innymi wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z przedmiotowej nieruchomości.
W wykonaniu tej umowy pozwany uzyskał w dniu 27 lipca 2010 r. od Zarządu Dróg Miejskich kwotę 100.000 zł, na podstawie zawartej ugody. Pozwany nie poinformował współwłaścicieli nieruchomości o zawarciu ugody i otrzymaniu tej kwoty od ZDM, lecz dokonał przywłaszczenia tych środków. Z ustalonego stanu faktycznego niewątpliwie wynika, że przywłaszczając kwotę 100.000 zł, działał również na szkodę powódki, która zarówno na dzień zawarcia umowy zlecenia, jak i na dzień zawarcia umowy ugody i wypłaty środków, a także wiele lat po tych zdarzeniach była współwłaścicielem nieruchomości gruntowej położonej w P. przy ul. (...).

Sąd I instancji wskazał, iż w świetle reguł obowiązujących w prawie cywilnym fakt zaistnienia szkody przesądza o powstaniu odpowiedzialności podmiotu zobowiązanego do jej naprawienia. Zgodnie z treścią przepisu art. 6 k.c. obowiązek udowodnienia faktów spoczywa na osobie, która z tych faktów wywodzi skutki prawne. Wobec tego na powodzie zawsze ciąży obowiązek wykazania faktów uzasadniających jego roszczenia, a na pozwanym obowiązek udowodnienia okoliczności uzasadniających wniosek o oddalenie powództwa. Obowiązek udowodnienia faktu powstania szkody, jak i jej wysokości obciąża zawsze poszkodowanego.

W ocenie Sądu Rejonowego, w świetle twierdzeń prezentowanych przez powódkę w niniejszej sprawie podstawy prawnej dla odpowiedzialności pozwanego, należałoby poszukiwać w treści przepisu art. 415 k.c., który stanowi, że kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Przytoczony przepis określa przesłanki odpowiedzialności deliktowej dłużnika, a mianowicie powstanie szkody, zdarzenie z którym ustawa łączy obowiązek odszkodowawczy oznaczonego podmiotu oraz związek przyczynowy między tym zdarzeniem a szkodą. W ramach odpowiedzialności deliktowej wierzycielowi przysługuje roszczenie o naprawienie szkody rozumianej jako uszczerbek majątkowy, ale także roszczenie o naprawienie szkody niemajątkowej – przy czym powód w tej sprawie domagał się naprawienia szkody majątkowej.

W ocenie Sądu Rejonowego, w świetle ustaleń faktycznych poczynionych w przedmiotowej sprawie żadnych wątpliwości nie budziły okoliczności, że pozwany w dniu 27 lipca 2010 r. pobrał od Zarządu Dróg Miejskich w P. przysługujące współwłaścicielom nieruchomości przy ul. (...) w P. (KW nr (...)) odszkodowanie/wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania z ww. nieruchomości, obniżenia jej wartości oraz ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego w kwocie 100.000 zł i nie zwrócił na rzecz współwłaścicieli nieruchomości tego odszkodowania/wynagrodzenia w jakiejkolwiek części, co było sprzeczne z treścią umowy zlecenia z dnia 19 października 2007 r. Zważyć należy, że wyżej wskazane okoliczności, a także fakt popełnienia przez pozwanego przestępstwa określonego w art. 284 § 2 k.k., w tym jego wina zostały ustalone w toku postępowania karnego zakończonego prawomocnym wyrokiem skazującym Sądu Rejonowego Poznań- Stare Miasto w Poznaniu z dnia 11 października 2018 r., sygn. akt VIII K 308/17, co wiązało Sąd orzekający w tym postępowaniu.

Zgodnie z treścią przepisu art. 11 zdanie pierwsze k.p.c. ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym.

Przytoczony przepis określa prejudycjalność, czyli moc wiążącą prawomocnych wyroków karnych skazujących. Sąd cywilny związany jest ustaleniami dotyczącymi popełnienia przestępstwa, a więc okolicznościami składającymi się na jego stan faktyczny, czyli określeniem osoby sprawcy, przedmiotu przestępstwa oraz czynu przypisanego oskarżonemu, które znajdują się w sentencji wyroku. Oznacza to, że sąd rozpoznając sprawę cywilną musi przyjąć, że skazany popełnił przestępstwo przypisane mu wyrokiem karnym. Związanie wymienionymi ustaleniami dotyczy jedynie prawomocnych wyroków karnych skazujących. Przepis art. 11 k.p.c. odnosi się do sytuacji, w której postępowanie karne zostało już prawomocnie zakończone. Istota związania sądu cywilnego prawomocnym wyrokiem karnym skazującym polega na niedopuszczalności dokonywania przez sąd odmiennych ustaleń niż dokonane w wyroku karnym.

Wobec tego Sąd orzekający w niniejszej sprawie był związany ustaleniami ww. prawomocnego wyroku skazującego co do osoby sprawcy, przedmiotu przestępstwa oraz czynu przypisanego oskarżonemu, tj. pozwanemu. W tym stanie rzeczy zupełnie bezzasadna okazała się argumentacja pozwanego, który usiłował wykazać, że zatrzymanie przedmiotowej kwoty było uzasadnione okolicznościami, czy też ochroną interesu pozostałych współwłaścicieli. W kontekście powyższego nie znalazła aprobaty Sądu argumentacja pozwanego, iż wytoczenie niniejszego powództwa przez M. P. stanowiło nadużycie prawa.

W świetle powyżej przedstawionych rozważań Sąd Rejonowy wskazał,
że w postępowaniu cywilnym strona nie może bronić się zatem zarzutem, że nie popełniła przestępstwa, za które wcześniej została skazana prawomocnym wyrokiem wydanym w postępowaniu karnym, ani też, że tym przestępstwem nie wyrządziła szkody objętej znamieniem czynu zabronionego. Jednoznaczne brzmienie przepisu art. 11 k.p.c. wyklucza ponowne rozpatrywanie w postępowaniu cywilnym okoliczności dotyczących popełnienia przestępstwa w odniesieniu do osoby oskarżonej, a stanowiących ustalenia wyroku skazującego. Zasada wynikająca z przepisu art. 11 k.p.c. ma bowiem charakter bezwzględnie obowiązujący w stosunku do sprawcy przestępstwa skazanego w procesie karnym.

Mając to na uwadze Sąd I instancji wskazał, iż pozwany nie mógł skutecznie kwestionować oraz podważać swojego sprawstwa i winy w zakresie popełnienia zarzuconego jemu czynu zabronionego. Sąd cywilny przy rozpoznawaniu niniejszej sprawy nie był bowiem uprawniony do ponownego badania okoliczności popełnienia przestępstwa opisanego w prawomocnym wyroku skazującym wydanym przeciwko pozwanej.

Wskazał również, że przywłaszczenie przez pozwanego kwoty 100.000 zł należnej współwłaścicielom nieruchomości przy ul. (...) w P. pozostaje w bezpośrednim związku przyczynowym z ze szkodą w majątku powódki M. P. (ówcześnie jednego ze współwłaścicieli przedmiotowej nieruchomości, który na dzień zawarcia ugody i na długo po tym dniu posiadała udział w rzeczonej nieruchomości w 50/360 części), która na skutek bezprawnego zaniechania B. W. nie uzyskała należnej jej części wynagrodzenia wypłaconego przez Zarząd Dróg Miejskich w P..

W ocenie Sądu Rejonowego, w świetle zebranego materiału dowodowego, nie budziła wątpliwości odpowiedzialność pozwanego za szkodę poniesioną przez powódkę, a podstawy prawnej tej odpowiedzialności należy upatrywać w przepisie art. 415 k.c. Mając na uwadze powyżej zaprezentowane okoliczności i rozważania Sąd orzekający uznał, że pozwanego obciążał obowiązek naprawienia szkody doznanej przez powódkę.

Sąd zważył, że wyliczenie wysokości szkody przez powódkę na kwotę 13.888 zł nie budziło zastrzeżeń oraz wątpliwości. Kwota dochodzona pozwem stanowiła, bowiem część bezprawnie przywłaszczonej przez pozwanego, a należnej współwłaścicielom nieruchomości kwoty 100.000 zł obliczoną proporcjonalnie do wielkości ówcześnie posiadanego przez stronę powodową udziału w nieruchomości gruntowej położonej w P. przy ul. (...), tj. 50/360 części. Dokonując odpowiednich obliczeń wskazał, że 50 części z 360 stanowi 13,8888[…]9 %, a zatem powódce należna była kwota w wysokości 13,8888[…]9 % z kwoty 100.00 zł, co przy nieznacznym zaokrągleniu w dół wyniku pozwala uzyskać kwotę 13.888 zł.

Odnosząc się do podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia roszczenia dochodzonego przez powódkę, Sąd I instancji ustalił, że pozwany dokonał przywłaszczenia kwoty 100.000 zł, która została mu wypłacona w dniu 27 lipca 2010 r. Wobec tego źródłem szkody po stronie poszkodowanego jest czyn niedozwolony w postaci przywłaszczenia (art. 284 § 2 k.k.) potwierdzony następnie prawomocnym wyrokiem skazującym.

Wskazał, że przepis art. 442 ¹ § 2 k.c. stanowi, że jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

Mając na względzie okoliczności sprawy i treść wyżej wskazanego przepisu
art. 442 ¹ § 2 k.c. Sąd Rejonowy podniósł, że roszczenie powódki zgłoszone w niniejszej sprawie nie uległo przedawnieniu, nawet gdyby przyjąć, że bieg dwudziestoletniego terminu przedawnienia rozpoczął się od otrzymania przez pozwanego w dniu 27 lipca 2010 r. kwoty 100.000 zł od Zarządu Dróg Miejskich w P..

Brak było podstaw do uwzględnienia podnoszonego przez pozwanego zarzutu potrącenia. Zgodnie z art. 505 pkt 3 k.c. nie może zostać umorzona przez potrącenie wierzytelność wynikająca z czynu niedozwolonego. Zakaz potrącenia wierzytelności z czynów niedozwolonych jest uzasadniony funkcjami, które powinna pełnić odpowiedzialność cywilna, zwłaszcza funkcją prewencyjną i represyjną.

Mając na uwadze, iż powódka w niniejszej sprawie dochodziła od pozwanego odszkodowania w związku z przestępstwem popełnionym przez B. W. wierzytelność powódki nie mogła zostać potrącona z wierzytelnością pozwanego. Podniesiony przez pozwanego zarzut potrącenia był w niniejszej sprawie, ze względu na zakaz zawarty
w treści art. 505 pkt 3 k.c., niedopuszczalny.

Ubocznie Sąd Rejonowy wskazał, że przedstawiona przez pozwanego do potrącenia potencjalna wierzytelność w kwocie 14.305,47 zł nie powinna obciążać wyłącznie powódki, a wszystkich współwłaścicieli nieruchomości przy ul. (...) w P., na których rzecz obsługę prawną świadczył pozwany.

Mając na uwadze powyżej przedstawione okoliczności i rozważania Sąd I instancji
w punkcie 1. sentencji wyroku zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 13.888 zł tytułem odszkodowania.

O odsetkach ustawowych za opóźnienie od kwoty 13.888 zł od dnia 29 lutego 2020 r. do dnia zapłaty orzeczono na podstawie przepisu art. 481 § 1 i § 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. zgodnie z żądaniem pozwu. Pozwany, pismem doręczonym w dniu 28 lutego 2020 r. został wezwany do zapłaty kwoty obejmującej dochodzone pozwem odszkodowanie, przy czym powódka już w 2015 r. wzywała pozwanego do zapłaty tej kwoty.

Ubocznie Sąd Rejonowy podniósł, że niniejsza sprawa była rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym. W konsekwencji zmiana powództwa w niniejszym postępowaniu była niedopuszczalna (art. 505 ⁴ § 1 k.p.c.). Sąd zatem, orzekając co do istoty sprawy, nie uwzględnił zmodyfikowanego pismem powódki z dnia 21 listopada 2022 r. żądania odsetkowego, bowiem w postępowaniu uproszczonym rozszerzenie powództwa (jako zmiana ilościowa przedmiotowa) jest niedopuszczalne. Z powyższej przyczyny oddaleniu podlegał wniosek powódki o uzupełnienie wyroku, gdyż Sąd orzekł co do całości żądania strony powodowej, a zmiana powództwa pismem z dnia 21 listopada 2022 r. była niedopuszczalna.

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie 2. sentencji wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i stosując zasadę odpowiedzialności stron za wynik procesu obciążył nimi w całości pozwanego, jako stronę przegrywającą sprawę. Na koszty procesu w łącznej kwocie 4.367 zł, które poniosła powódka składały się następujące kwoty cząstkowe: 750 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu, 3.600 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego (§ 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie - Dz. U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm.) oraz 17 zł tytułem opłaty sądowej od pełnomocnictwa.

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto w Poznaniu z dnia 13 grudnia 2022 r. wydanego w sprawie o sygn. akt VII C 45/21 wniósł pozwany, zaskarżając przedmiotowe orzeczenie w całości. Zaskarżonemu wyrokowi pozwany zarzucił:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

⚫

art. 415 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że przepis ten stanowi materialnoprawną podstawę roszczenia dochodzonego pozwem przez powódkę w mniejszej sprawie, podczas gdy z analizy treści pozwu, załączonego do pozwu wezwania do zapłaty z dnia 26 lutego 2020 r. oraz odpowiedzi na sprzeciw wynika jednoznacznie, że podstawą roszczenia powódki była umowa zlecenia łącząca powódkę z pozwanym,

⚫

art. 505 pkt 3 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i w konsekwencji błędne uznanie, że dokonane przez pozwanego potrącenie było niedopuszczalne, podczas gdy wierzytelność dochodzona przez powódkę wynikała z umowy łączącej strony, a nie z czynu niedozwolonego,

⚫

art. 366 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie i uznanie, że pozwany nie mógł obciążyć powódki wynagrodzeniem z tytułu wykonania przez niego łączącej strony umowy, bowiem winien był wynagrodzenia tego dochodzić od wszystkich współwłaścicieli, podczas gdy analiza treści umowy zlecenia łączącej strony prowadzi do wniosku, że wszyscy współwłaściciele nieruchomości, którzy podpisali umowę zlecenia z pozwanym w zakresie zapłaty na jego rzecz wynagrodzenia byli dłużnikami solidarnymi;

2. naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

⚫

art. 11 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, podczas gdy podstawy prawnej roszczenia powódki nie stanowiły ustalenia poczynione w wyroku karnym, a umowa zlecenia łącząca strony;

⚫

art. 233 k.p.c. poprzez dowolną i wybiórczą ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego skutkującą błędnym uznaniem, że:

- roszczenie powódki stanowi oparcie w art. 415 k.c. i wywodzi swoje źródło z czynu niedozwolonego, podczas gdy z treści pism procesowych składanych przez powódkę jak
i wezwań do zapłaty kierowanych przez powódkę do pozwanego wynikało jednoznacznie, że podstawę roszczenia powódki stanowi umowa łącząca strony;

- uznanie, że pozwany nie mógł obciążyć powódki wynagrodzeniem z tytułu wykonania przez niego łączącej strony umowy, bowiem winien był wynagrodzenia tego dochodzić od wszystkich współwłaścicieli, podczas gdy analiza treści dokumentów przedłożonych przez pozwanego, w szczególności wezwania do zapłaty wynagrodzenia kierowanego do powódki i dokumentów załączonych do niego wynika jednoznacznie, że wysokość wynagrodzenia, którego pozwany domaga się od powódki równe jest udziałowi powódki we współwłasności nieruchomości;

⚫

art. 299 w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez pominięcie dowodu z przesłuchania stron, podczas gdy był to dowód istotny dla rozstrzygnięcia w sprawie,

⚫

art. 505 ⁴ § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji uwzględnienie zmiany powództwa dokonanej przez powódkę w piśmie przygotowawczym z dnia 21 listopada 2022 r., pomimo że zmiana taka w postępowaniu uproszczonym jest niedopuszczalna;

- art. 505 ⁴ § 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i nieuwzględnienie podniesionego przez pozwanego zarzutu potrącenia, podczas gdy zarzut ten w mniejszym postępowaniu był dopuszczalny.

Mając na uwadze powyższe zarzuty pozwany wniósł o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie 1. i oddalenie powództwa,

2. zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie 2. i obciążenie powódki w całości kosztami procesu,

3. zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Ewentualnie pozwany wniósł o:

1. uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji,

2. zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania przed Sądem II instancji według norm przepisanych.

Nadto apelujący wniósł o przeprowadzenie dowodu z dokumentu w postaci aktu notarialnego — umowy sprzedaży zawartej przez powódkę z E. i S. S. z dnia 12 listopada 2015 r. Rep. A nr (...) sporządzonej przez notariusza P.— T., a znajdującej się w aktach księgi wieczystej nr (...) — na wykazanie faktu przeniesienia roszczenia dochodzonego przez powódkę w niniejszej sprawie na nabywców nieruchomości, co skutkuje utratą legitymacji czynnej przez powódkę w niniejszym postępowaniu.

Na podstawie art. 374 k.p.c. wniósł o przeprowadzenie rozprawy.

W odpowiedzi na apelację strony pozwanej powódka wniosła o oddalenie apelacji
w całości oraz zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Pismem procesowym z 24 listopada 2023 r. złożonym w toku postępowania apelacyjnego, pozwany wskazał, że przeprowadzenie dowodu z umowy sprzedaży zawartej przez powódkę z E. i S. S. z dnia 12 listopada 2015 r. Rep. A nr (...) uzasadnione jest faktem, iż powódka w przedmiotowej umowie powódka roszczenia objęte ugodą zawartą przez pozwanego z ZDM w P. na rzecz współwłaścicieli nieruchomości położonej w P. przy ul. (...), przeniosła na nabywców nieruchomości. Pozwany argumentował, że o powyższym zapisie powziął wiedzę już po wydaniu wyroku przez Sąd I instancji, bo w styczniu 2023 r.

Na rozprawie apelacyjnej 1 grudnia 2023 r. Sąd celem zbadania kwestii zasadności zarzutów pozwanego co do braku legitymacji czynnej powódki dopuścił dowód z kopii aktu notarialnego rep. A nr (...) sporządzonego w dniu 12.11.2015r. przez notariusza P. T. znajdującego się w aktach Księgi Wieczystej (...).

Pismem procesowym z 23 stycznia 2024 r. złożonym w toku postępowania apelacyjnego, pozwany podtrzymał zgłoszone zarzuty i wnioski apelacji.

Na rozprawie apelacyjnej 1 grudnia 2023 r. strony podtrzymały dotychczasowe stanowisko w sprawie. Powódka dokonała zmiany roszczenia w zakresie kosztów, wnosząc o zasądzenie podwójnej stawki kosztów zastępstwa procesowego z uwagi na charakter niniejszego procesu i sposobu prowadzenia procesu przez stronę przeciwną. Nadto oświadczyła, że pozwany został nieprawomocnie pozbawiony prawa do wykonywania zawodu na mocy orzeczenia Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w P. z 6 grudnia 2023 r. i złożyła odpis orzeczenia w tym przedmiocie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy w pełni podziela i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne oraz rozważania prawne poczynione przez Sąd I instancji, czyniąc je integralną częścią niniejszego uzasadnienia zgodnie z treścią art. 382 k.p.c.

Wywiedziona w tej sprawie apelacja nie wykazała nieprawidłowości zaskarżonego orzeczenia i nie dostarczyła podstaw umożliwiających postulowaną zmianę dotychczasowego kierunku rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy nie podzielił podniesionego przez pozwanego zarzutu naruszenia prawa materialnego – art. 415 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że przepis ten stanowi materialnoprawną podstawę roszczenia dochodzonego pozwem przez powódkę
w mniejszej sprawie, podczas gdy z analizy treści pozwu, załączonego do pozwu wezwania do zapłaty z dnia 26 lutego 2020 r. oraz odpowiedzi na sprzeciw wynika jednoznacznie, że podstawą roszczenia powódki była umowa zlecenia łącząca powódkę z pozwanym.
Należało podzielić stanowisko Sądu Rejonowego, że w świetle twierdzeń prezentowanych przez powódkę w niniejszej sprawie podstawy prawnej dla odpowiedzialności pozwanego, należało poszukiwać w treści przepisu art. 415 k.c., który stanowi, że kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Wskazać należy, że przepis ten tworzy normę wyrażającą ogólną zasadę odpowiedzialności deliktowej opartej na zasadzie winy. Przesłankami odpowiedzialności deliktowej są czyn niedozwolony – bezprawny i jednocześnie zawiniony, szkoda oraz związek przyczynowy pomiędzy czynem niedozwolonym a szkodą. W poszczególnych przepisach regulujących typy czynów niedozwolonych ogólne przesłanki ulegają wzbogaceniu o przesłanki szczególne, które warunkują dany typ deliktu i wiążą się z zasadą odpowiedzialności, która leży u jego podstaw. Szkoda stanowi nie tylko przesłankę odpowiedzialności odszkodowawczej, ale także przesłankę uznania danego zdarzenia za delikt, gdyż bez szkody żadne zdarzenie, choćby polegało na zachowaniu bezprawnym i zawinionym, nie może być kwalifikowane jako czyn niedozwolony (G. Karaszewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, LEX/el. 2023, art. 415).

Prawidłowo Sąd Rejonowy uznał zatem, że w świetle ustaleń faktycznych poczynionych w przedmiotowej sprawie żadnych wątpliwości nie budziły okoliczności, że pozwany w dniu 27 lipca 2010 r. pobrał od Zarządu Dróg Miejskich w P. przysługujące współwłaścicielom nieruchomości przy ul. (...) w P. (KW nr (...)) odszkodowanie/wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania z ww. nieruchomości, obniżenia jej wartości oraz ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego w kwocie 100.000 zł i nie zwrócił na rzecz współwłaścicieli nieruchomości tego odszkodowania/wynagrodzenia w jakiejkolwiek części, co było sprzeczne z treścią umowy zlecenia z dnia 19 października 2007 r. Zważyć należy, że wyżej wskazane okoliczności, a także fakt popełnienia przez pozwanego przestępstwa określonego w art. 284 § 2 k.k., w tym jego wina zostały ustalone w toku postępowania karnego zakończonego prawomocnym wyrokiem skazującym Sądu Rejonowego Poznań- Stare Miasto w Poznaniu z dnia 11 października 2018 r., sygn. akt VIII K 308/17, co wiązało sądy obu instancji orzekające w tym postępowaniu.

Sąd Okręgowy zwraca uwagę, że działania pozwanego zmierzające do wzruszenia wyroku z dnia 11 października 2018 r., sygn. akt VIII K 308/17 okazały się nieskuteczne. Sąd Apelacyjny w Poznaniu, II Wydział Karny w sprawie o sygn. II AKo 114/21 postanowieniem z dnia 7 grudnia 2021 r. (k.554) stwierdził brak podstaw do wznowienia postępowania z urzędu.

W tym miejscu należy odnieść się do podniesionych przez pozwanego zarzutów naruszenia przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy – art. 11 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, podczas gdy podstawy prawnej roszczenia powódki nie stanowiły ustalenia poczynione w wyroku karnym, a umowa zlecenia łącząca strony oraz art. 233 k.p.c. poprzez dowolną i wybiórczą ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego skutkującą błędnym uznaniem, że roszczenie powódki stanowi oparcie w
art. 415 k.c. i wywodzi swoje źródło z czynu niedozwolonego, podczas gdy z treści pism procesowych składanych przez powódkę, jak i wezwań do zapłaty kierowanych przez powódkę do pozwanego wynikało jednoznacznie, że podstawę roszczenia powódki stanowi umowa łącząca strony. B. W. konsekwentnie wskazywał, iż podstawą roszczenia powódki była umowa zlecenia łącząca powódkę z pozwanym, a nie powyższy przepis.

W ocenie Sądu Okręgowego powyższy zarzut nie zasługuje na uwzględnienie. Powódka w pozwie nie wskazała wprost podstawy materialnoprawnej żądania, ale podała okoliczności faktyczne, na których opierała swoje roszczenie. Sąd Okręgowy zwraca uwagę, iż w toku postępowania przed Sądem I instancji strona powodowa kilkukrotnie podkreślała, że dochodzi naprawienia szkody wynikłej z przestępstwa polegającego na pobraniu przez pozwanego w dniu 27 lipca 2010 r. świadczenia przysługującego powódce i nie rozliczeniu się z nią z tego tytułu. Powódka na żadnym etapie postępowania nie dokonała zmiany podstawy prawnej dochodzonego roszczenia (pismo procesowe powódki z 21 listopada 2022 r. – k. 139-140, protokół rozprawy z 24 listopada 2022 r. – k. 134-135).

Sąd Okręgowy podziela ustalenia Sądu Rejonowego, iż pozwany nie mógł skutecznie kwestionować oraz podważać swojego sprawstwa i winy w zakresie popełnienia zarzuconego jemu czynu zabronionego. Sąd cywilny przy rozpoznawaniu niniejszej sprawy nie był bowiem uprawniony do ponownego badania okoliczności popełnienia przestępstwa opisanego w prawomocnym wyroku skazującym wydanym przeciwko pozwanej.

Zgodnie z treścią przepisu art. 11 zdanie pierwsze k.p.c. ustalenia wydanego
w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym.

Powyższy przepis ustanawia odstępstwo od zasady samodzielności jurysdykcyjnej sądu cywilnego, wprowadzając wiążący prejudykat w postaci skazującego wyroku sądu karnego.
Z uwagi na fakt, że komentowany przepis stanowi odstępstwo od zasady, zakres związania podlega wykładni ścisłej. W konsekwencji rezultat wykładni art. 11 k.p.c. nie może prowadzić do poszerzenia zakresu związania przez wyłączenie spod ustaleń i oceny sądu cywilnego innych okoliczności niż tylko te, które wynikają z ustaleń prawomocnego wyroku skazującego
i przesądzają o popełnieniu przestępstwa. Sąd cywilny jest związany wyrokiem skazującym, jeżeli został on wydany przez sąd i jest prawomocny. Zakres związania orzeczeniem sądu karnego został ograniczony do rozstrzygnięcia co do popełnienia przestępstwa. Jest on zatem bardzo wąski. Oznacza to, że sąd cywilny związany jest jedynie faktem skazania określonej osoby za przypisane jej w wyroku karnym przestępstwo, a zatem przypisanie określonej osobie wypełnienia znamion czynu zabronionego opisanego w tym wyroku, za popełnienie którego strona została prawomocnie skazana. Jednocześnie związanie sądu w postępowaniu cywilnym obejmuje elementy uzasadnienia skazującego wyroku karnego odnoszące się do ustalenia miejsca i sytuacji, w jakiej przestępstwo zostało popełnione (O. M. Piaskowska [w:] M. Anaszkiewicz, M. Eysymontt, D. Horodyski, E. Jaceczko, M. Kuchnio, A. Majchrowska, K. Panfil, J. Parafianowicz, A. Partyk, T. Partyk, A. Rutkowska, D. Rutkowski, K. Sacharuk, A. Turczyn, O. M. Piaskowska, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art. 1–505(39). Tom I, Warszawa 2024, art. 11).

Jednocześnie Sąd Okręgowy wskazuje, że podziela ugruntowane już stanowisko Sądu Najwyższego, że prejudycjalność wyroku karnego oznacza więc, że sąd rozpoznający sprawę cywilną obowiązują ustalenia faktyczne sądu karnego, które w sprawie cywilnej nie mogą być obalone ani pominięte. Odnosi się to do faktu popełnienia przestępstwa (co oznacza, że w postępowaniu cywilnym pozwany nie może bronić się, że nie popełnił przestępstwa, za które wcześniej został skazany prawomocnym wyrokiem sądu karnego), osoby sprawcy, przedmiotu przestępstwa, znamion czynu przypisanego skazanemu, miejsca i czasu popełnienia przestępstwa, sytuacji, w jakiej czyn został popełniony (Postanowienie SN z 30.05.2023 r., I CSK 5465/22, LEX nr 3564899).

Prawidłowo zatem Sąd I instancji wskazał, że w postępowaniu cywilnym strona nie może bronić się zatem zarzutem, że nie popełniła przestępstwa, za które wcześniej została skazana prawomocnym wyrokiem wydanym w postępowaniu karnym, ani też, że tym przestępstwem nie wyrządziła szkody objętej znamieniem czynu zabronionego. Przywłaszczenie przez pozwanego kwoty 100.000 zł należnej współwłaścicielom nieruchomości przy ul. (...) w P. pozostaje w bezpośrednim związku przyczynowym ze szkodą w majątku powódki M. P. (ówcześnie jednego ze współwłaścicieli przedmiotowej nieruchomości, który na dzień zawarcia ugody i na długo po tym dniu posiadała udział w rzeczonej nieruchomości w 50/360 części), która na skutek bezprawnego zaniechania B. W. nie uzyskała należnej jej części wynagrodzenia wypłaconego przez Zarząd Dróg Miejskich w P..

Sąd Okręgowy podziela ustalenia Sądu Rejonowego, w świetle zebranego materiału dowodowego, nie budziła wątpliwości odpowiedzialność pozwanego za szkodę poniesioną przez powódkę, a podstawy prawnej tej odpowiedzialności należy upatrywać w przepisie art. 415 k.c. Mając na uwadze powyżej zaprezentowane okoliczności i rozważania Sąd orzekający uznał, że pozwanego obciążał obowiązek naprawienia szkody doznanej przez powódkę.

Za nieuzasadnione Sąd Okręgowy uznał zarzuty dotyczące naruszenia art. 505 pkt 3 k.c., art. 366 § 1 k.c., art. 233 k.p.c., poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i w konsekwencji błędne uznanie, że dokonane przez pozwanego potrącenie było niedopuszczalne, podczas gdy wierzytelność dochodzona przez powódkę wynikała z umowy łączącej strony, a nie z czynu niedozwolonego, a także uznanie, że pozwany nie mógł obciążyć powódki wynagrodzeniem z tytułu wykonania przez niego łączącej strony umowy, bowiem winien był wynagrodzenia tego dochodzić od wszystkich współwłaścicieli, podczas gdy analiza treści umowy zlecenia łączącej strony prowadzi do wniosku, że wszyscy współwłaściciele nieruchomości, którzy podpisali umowę zlecenia z pozwanym w zakresie zapłaty na jego rzecz wynagrodzenia byli dłużnikami solidarnymi, a także art. 505 ⁴ § 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i nieuwzględnienie podniesionego przez pozwanego zarzutu potrącenia, podczas gdy zarzut ten w mniejszym postępowaniu był dopuszczalny.

W tym kontekście podkreślić należy, że słusznie Sąd Rejonowy stwierdził brak podstaw do uwzględnienia podnoszonego przez pozwanego zarzutu potrącenia. Zgodnie z
art. 505 pkt 3 k.c. nie może zostać umorzona przez potrącenie wierzytelność wynikająca z czynu niedozwolonego. Zakaz potrącenia wierzytelności z czynów niedozwolonych jest uzasadniony funkcjami, które powinna pełnić odpowiedzialność cywilna, zwłaszcza funkcją prewencyjną i represyjną.

Powyższy przepis wprowadza zakaz potrącenia wierzytelności wynikających z czynów niedozwolonych, bez względu na ich konkretną podstawę prawną. Samo zakwalifikowanie danej wierzytelności jako wynikającej z takich zdarzeń powoduje niemożność jej potrącenia (G. Sikorski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, LEX/el. 2024, art. 505).

Wobec ustalenia, że powódka w niniejszej sprawie dochodziła od pozwanego odszkodowania w związku z przestępstwem popełnionym przez B. W. Sąd Okręgowy podziela stanowisko, iż wierzytelność powódki nie mogła zostać potrącona z wierzytelnością pozwanego. Podniesiony przez pozwanego zarzut potrącenia był w niniejszej sprawie, ze względu na zakaz zawarty w treści art. 505 pkt 3 k.c., niedopuszczalny.

Podkreślić należy, że wobec przeprowadzenia w postępowaniu odwoławczym na wniosek apelującego, dowodu z dokumentu w postaci aktu notarialnego — umowy sprzedaży zawartej przez powódkę z E. i S. S. z dnia 12 listopada 2015 r. Rep. A nr (...) sporządzonej przez notariusza P.— T., a znajdującej się w aktach księgi wieczystej nr (...) — niezasadny okazał się również zarzut utraty legitymacji czynnej przez powódkę w niniejszym postępowaniu z uwagi na przeniesienie roszczenia dochodzonego przez powódkę w niniejszej sprawie na nabywców nieruchomości.

Analizowane postanowienie umowy sprzedaży zawartej przez powódkę z E. S. i S. S. z dnia 12 listopada 2015 r. Rep. A nr (...)(k. 267-272) zawarte w § 5 w brzmieniu „M. P. oświadcza, że przysługujące dotychczasowym współwłaścicielom nieruchomości wspólnej, związane ze znajdującą się na nieruchomości wspólnej infrastrukturą – bliżej opisaną w § 1 pkt 9 niniejszego aktu, roszczenia między innymi o odszkodowanie z tytułu obniżenia wartości nieruchomości wspólnej oraz z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości nie zostały dotychczas zrealizowane. Strony postanawiają, że wyżej wskazane roszczenia za okres od dnia nabycia przez kupujących prawa własności przedmiotowego lokalu mieszkalnego, w części dotyczącej przedmiotowego lokalu, będą przysługiwać M. P.. Kupujący oświadczają, że w związku z powyższym zobowiązują się udzielić M. P. pełnomocnictwa do reprezentowania ich przed wszelkimi podmiotami, w tym przed wszystkimi dostawcami mediów oraz Zarządem Dróg Miejskich w P., we wszelkich sprawach zmierzających do realizacji roszczeń związanych ze znajdującą się na nieruchomości wspólnej infrastrukturą” wbrew stanowisku pozwanego nie stanowi przeniesienia roszczenia dochodzonego przez powódkę w niniejszej sprawie na nabywców nieruchomości. Sąd Okręgowy nie podziela zastrzeżeń pozwanego zgłoszonych w tym zakresie w toku postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy wskazuje, że w umowie zawarto sformułowanie „przysługujące dotychczasowym współwłaścicielom nieruchomości wspólnej, związane ze znajdującą się na nieruchomości wspólnej infrastrukturą – bliżej opisaną w § 1 pkt 9 niniejszego aktu, roszczenia między innymi o odszkodowanie z tytułu obniżenia wartości nieruchomości wspólnej oraz z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości nie zostały dotychczas zrealizowane”, które stanowi katalog otwarty roszczeń przysługujących stronie powodowej, zatem wymienionych zostało tylko kilka z nich. Należy zwrócić uwagę, że w przedmiotowej umowie wyraźnie wskazano, że „wyżej wskazane roszczenia za okres od dnia nabycia przez kupujących prawa własności przedmiotowego lokalu mieszkalnego, w części dotyczącej przedmiotowego lokalu, będą przysługiwać M. P.”, co odnosi się nie tylko do roszczeń wymienionych wprost, ale i pozostałych.

W tym stanie rzeczy, Sąd drugiej instancji uznał zarzut braku legitymacji czynnej po stronie powodowej za bezpodstawny.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono zgodnie z art. 98 k.p.c. Na koszty złożyło się wyłącznie wynagrodzenie pełnomocnika powódki obliczone w oparciu o przepis
§2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie. Sąd Okręgowy nie uwzględnił wniosku pełnomocnika powódki o przyznanie wynagrodzenia w wysokości podwójnej stawki minimalnej, z uwagi na brak nadmiernego skomplikowania sprawy, czas postępowania oraz nakład pracy pełnomocnika strony powodowej.

Maria Antecka