Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 maja 2023 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu II Wydział Cywilny Odwoławczy

w następującym składzie:

Przewodnicząca: sędzia Agnieszka Śliwa

po rozpoznaniu 11 maja 2023 r. w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. sp. k. z siedzibą w G.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w S.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Śremie

z 27 grudnia 2022 r.

sygn. akt I C 131/21

zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

w punkcie I. zasądza od pozwanego na rzecz powoda 10.484,52 zł
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 10 września 2020 r. do dnia zapłaty, a w pozostałym zakresie powództwo oddala,

w punkcie II. zasądza od pozwanego na rzecz powoda 3.138 zł z tytułu zwrotu kosztów procesu;

zasądza od powoda na rzecz pozwanego 650 zł z tytułu zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Agnieszka Śliwa

UZASADNIENIE

Powód (...) sp. z o.o. sp. k. wniósł o zasądzenie od (...) S.A. z siedzibą w S. 11.144,72 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie: 12.652,72 zł od 10 września 2020 r. do dnia zapłaty i od 492 zł od wytoczenia powództwo do dnia zapłaty, a także o zasądzenie na rzecz powoda kosztów procesu.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu.

Wyrokiem z 27 grudnia 2022 r., wydanym w sprawie o sygn. akt I C 131/21, Sąd Rejonowy w Śremie:

zasądził od pozwanego na rzecz powoda 13.144,72 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

od 12.652,72 zł od 10 września 2020 r. do dnia zapłaty,

od 492 zł od 19 lutego 2021 r. do dnia zapłaty,

zasądził od pozwanego na rzecz powoda 5.067 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym 750 zł tytułem opłaty od pozwu, 700 zł tytułem zwrotu zaliczki na poczet kosztów wynagrodzenia biegłego oraz 3.617 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany, zaskarżając go w części,
tj. w zakresie:

- zasądzającym od pozwanego na rzecz powoda odszkodowania w kwocie 2.660,20 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od:

a) 2.168,20 zł od 10 września 2020 r. do dnia zapłaty,

b) 492 zł od 19 lutego 2021 r. do dnia zapłaty,

- dotyczącym rozstrzygnięcia o kosztach procesu.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucono:

naruszenie przepisów prawa materialnego:

1) art. 361 k.c. w zw. z art. 822§1 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i uznanie, że w tak ustalonym stanie faktycznym istniały podstawy do pominięcia przy szacowaniu wysokości należnego powodowi odszkodowania z tytułu kosztów przywrócenia pojazdu marki A. (...) o nr rej. (...) do stanu sprzed wypadku komunikacyjnego z 10 sierpnia 2020 r. części jakości Q, co w konsekwencji doprowadziło do przyjęcia wyższych kosztów naprawy niż te, do których pokrycia byłby rzeczywiście zobowiązany poszkodowany w przypadku faktycznego przeprowadzenia tejże naprawy,

2) art. 826§1 k.c. w zw. z art. 354§2 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, w konsekwencji pominięcie, że poszkodowany powinien użyć dostępnych mu środków w celu zmniejszenia rozmiarów szkody, w szczególności w przypadku faktycznego podjęcia naprawy uszkodzonego pojazdu powinien skorzystać z części o jakości Q,

3) art. 361§2 k.c. poprzez ich błędną interpretację i przyjęcie, że koszty ekspertyzy stanowią szkodę pozostającą w adekwatnym związku przyczynowy ze szkodą;

naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 227 k.p.c. w zw. z art. 233§1 k.p.c. poprzez dokonanie niewszechstronnej, a wybiórczej oceny materiału dowodowego z zastosowaniem rozumowania sprzecznego z zasadami doświadczenia życiowego oraz sprzecznej z treścią przeprowadzonych dowodów, co skutkowało wadliwością ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę faktyczną wyrokowania, co miało istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, w szczególności przez:

- pominięcie wariantu naprawy uwzględniające koszt naprawy przy zastosowaniu zarówno części jakości O jak i Q, a zatem pominiecie kluczowych okoliczności pozwalających na prawidłowe ustalenie wysokości odszkodowania, które powinno kształtować się na poziomie 13.012,87 zł brutto,

- pominięcie faktu, że poszkodowany wybrał oszacowanie należnego mu odszkodowania za pomocą metody kosztorysowej, a zatem łączna kwota należnego mu odszkodowania powinna obejmować wszystkie niezbędne i ekonomicznie uzasadnione koszty naprawy uszkodzonego samochodu, ustalone na przewidywanym poziomie, odpowiadającym cenom przeciętnym, według daty ich ustalenia, które powinny wynosić 13.012,87 zł brutto.

W świetle powyższych zarzutów apelujący wniósł o:

1) zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez oddalenie powództwa w tym zakresie,

2) zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych oraz stosunkowe rozdzielenie kosztów procesu w postępowaniu przed Sądem I instancji (art. 100 zd. 1 k.p.c.).

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego okazała się zasadna.

W sprawie rozpoznawanej w postępowaniu uproszczony, jeśli w postępowaniu odwoławczym nie przeprowadzono postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku sądu II instancji powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa (art. 505 ¹³§2 k.p.c.).

Należy zaznaczyć, że obecnie, na etapie postępowania odwoławczego, spornym pozostawały dwa zagadnienia, tj. pierwsze - czy w okolicznościach sprawy powodowi należy jest zwrot kosztów sporządzenia na jego zlecenie ekspertyzy prywatnej odnośnie kosztów naprawy pojazdu, a drugie – czy naprawa pojazdu powinna nastąpić wyłącznie z użyciem części oryginalnych z logo producenta pojazdu (tzw. części „O”), czy zarówno części „O”, jak i części „Q”, czyli równoważnych oryginalnym, lecz jedynie z logo producenta tych części (bez logo producenta pojazdu).

Odnośnie pierwszego z tych zagadnień, rację należy przyznać apelującemu, że zasądzając odszkodowanie obejmujące koszt sporządzenia ww. ekspertyzy Sąd Rejonowy w okolicznościach niniejszej sprawy naruszył art. 361§2 k.c.

Co prawda co do zasady nabywcy - w drodze przelewu - wierzytelności o odszkodowanie za szkodę komunikacyjną przysługuje od ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej zwrot uzasadnionych kosztów ekspertyzy zleconej osobie trzeciej, jednakże tylko wtedy, gdy jej sporządzenie było w okolicznościach sprawy niezbędne do efektywnego dochodzenia odszkodowania. Nabywca wierzytelności poszkodowanego wobec ubezpieczyciela z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody komunikacyjne wstępuje w pozycję prawną cedenta (poszkodowanego), a zatem wydatki na ekspertyzę zleconą przez nabywcę osobie trzeciej na potrzeby dochodzenia nabytej wierzytelności mogą wejść w skład szkody spowodowanej wypadkiem komunikacyjnym i tym samym spowodować zwiększenie świadczenia odszkodowawczego ubezpieczyciela wobec nabywcy wierzytelności, na takich samych zasadach, na jakich wydatki na ekspertyzę zleconą przez samego poszkodowanego mogą wejść w skład doznanej przez niego szkody i tym samym spowodować zwiększenie należnego mu odszkodowania od ubezpieczyciela. Wydatek na ekspertyzę powypadkową może spowodować zwiększenie szkody objętej ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej zarówno wtedy, gdy ekspertyzę zlecił poszkodowany, jak i wtedy, gdy ekspertyzę zlecił nabywca roszczenia przysługującego poszkodowanemu wobec ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej, jednak tylko wówczas, gdy wydatek ten pozostawał ze zdarzeniem powodującym szkodę w normalnym związku przyczynowym, to jest przy spełnieniu wymagań art. 361 k.c. Jako kryterium oceny istnienia tego związku również należy mieć na względzie zasadność w okolicznościach sprawy zlecenia ekspertyzy osobie trzeciej, tj. celowość, niezbędność, konieczność, racjonalność, ekonomiczne uzasadnienie z punktu widzenia efektywnej realizacji roszczenia odszkodowawczego. Okoliczności miarodajne w tym względzie odnoszące się do osoby wierzyciela powinny być jednak przy ocenie w tym przypadku uwzględniane - inaczej niż w przypadku zlecenia ekspertyzy przez poszkodowanego – już w stosunku do nabywcy wierzytelności, dlatego że jeżeli zgodnie z treścią stosunku, z którego wynika przelana wierzytelność, doniosłe dla uprawnień wierzyciela w zakresie dochodzenia świadczenia są okoliczności dotyczące wierzyciela, to od chwili dojścia przelewu do skutku miarodajne są w tym zakresie co do zasady już okoliczności dotyczące osoby cesjonariusza jako aktualnego wierzyciela. W szczególności to, że cesjonariusz prowadzi działalność gospodarczą obejmującą nabywanie i dochodzenie roszczeń odszkodowawczych, choć nie wyklucza a limine możliwości dochodzenia przez niego od ubezpieczyciela równowartości kosztów zleconej ekspertyzy, to jednak w sposób istotny wpływa na ocenę przysługiwania mu takiej możliwości w poszczególnych przypadkach dochodzenia odszkodowania od ubezpieczyciela na podstawie nabytego od poszkodowanego roszczenia. Co więcej, niewątpliwie nie mogą być uznane za pozostające w adekwatnym związku przyczynowym z wypadkiem komunikacyjnym i wejść w zakres odszkodowania ubezpieczeniowego wydatki na ekspertyzy zlecone przez cesjonariusza osobie trzeciej, które służą ocenie opłacalności cesji, nawet gdyby były poniesione już po nabyciu wierzytelności od poszkodowanego. Istotny wpływ na ocenę celowości zlecenia ekspertyzy przez cesjonariusza osobie trzeciej i dopuszczalności objęcia kosztów tej ekspertyzy zakresem szkody w granicach określonych przez art. 361 § 2 k.c. może mieć więc też to, kiedy nastąpiło zlecenie ekspertyzy (zob. uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z 29 maja 2019 r. III CZP 68/18).

Odnosząc niniejszej uwagi do okoliczności sprawy wskazać trzeba, że umknęło uwadze Sądu Rejonowego, że – jak prawidłowo ustalił – ekspertyza na zlecenie powoda została sporządzona 12 stycznia 2021 r. (a jedynie płatność za nią miała miejsce na podstawie faktury wystawionej na powoda jako nabywcę 17 lutego 2021 r.). Tymczasem powód nabył roszczenia odszkodowawcze umową cesji z 20 stycznia 2021 r. Oznacza to, że na czas zlecenia ekspertyzy nie był wierzycielem pozwanego, tym samym nie mogła ona służyć powodowi do efektywnego dochodzenia odszkodowania (do którego nie był wówczas uprawniony). Co więcej, zlecenie przez powoda sporządzenia ekspertyzy przed nabyciem wierzytelności wskazuje, że miała na celu ocenę opłacalności cesji. Nie można też pominąć, że jak wynika z KRS powoda, jednym z przedmiotów działalności, jest działalność związana z oceną ryzyka i szacowaniem poniesionych strat. Tym bardziej więc zlecenie przez powoda osobie trzeciej wykonania ekspertyzy nie mogłoby zostać uznane za uzasadnione nawet gdyby miało miejsce po zwarciu przez powoda umowy cesji, zważywszy też na ciążący na poszkodowanym (a w konsekwencji i na nabywcy wierzytelności) obowiązek zapobiegania i zmniejszania rozmiaru szkody (art. 362 i art. 354§2 k.c.).

Odnośnie drugiego ze spornych zagadnień trzeba z kolei wyjaśnić, że słusznie argumentuje skarżący, że naprawa uszkodzonego pojazdu w celu jego przywrócenia do stanu sprzed zdarzenia komunikacyjnego mogła nastąpić przy użyciu części oryginalnych „O”, jak i części „Q”, czyli równoważnych oryginalnym, lecz jedynie z logo producenta tych części (bez logo producenta pojazdu). Nie można bowiem zgodzić się ze stanowiskiem, że wysokość odszkodowania z ubezpieczenia OC powinna być określona wyłącznie przy zastosowaniu części oryginalnych bezpośrednio pochodzących od producenta pojazdu (tzw. części „O”). Otóż co do zasady wysokość odszkodowania z ubezpieczenia OC powinna być określona przy zastosowaniu części oryginalnych bezpośrednio pochodzących od producenta pojazdu („O”), czy też im równoważnych innych części nowych, które są tej samej jakości, co części pochodzące bezpośrednio od producenta pojazdu i oznaczone jego znakiem towarowym albo logo (rozprowadzone w opakowaniach w ten sposób oznaczonych) i dystrybuowane w ramach jego sieci dystrybucji (tzw. części „Q”). Przy tym naprawa przy zastosowaniu wyłącznie części oryginalnych bezpośrednio pochodzących od producenta („O”) jest zasadna w szczególności w przypadku pojazdów będących jeszcze na gwarancji producenta, który wymaga od autoryzowanych warsztatów, by w ramach napraw gwarancyjnych korzystały wyłącznie z części zamiennych dostarczanych przez producenta pojazdów na potrzeby tych napraw. Także szczególny interes poszkodowanego może uzasadniać dokonanie naprawy z wykorzystaniem części oryginalnych, pochodzących bezpośrednio od producenta pojazdu, gdy np. pojazd był dotychczas serwisowany i naprawiany wyłącznie przy użyciu części oryginalnych, a kontynuacja takiej „historii” pojazdu może wpłynąć na jego wartość handlową, czy też gdy poszkodowany potwierdzi swój uzasadniony interes w dokonaniu naprawy z wykorzystaniem części oryginalnych przez to, że jej faktycznie dokona (przedstawi rachunki) – zob. postanowienie Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 20 czerwca 2012 r., III CZP 85/11.

Taka sytuacja nie miała natomiast miejsca w niniejszej sprawie. Nie wykazano, aby pojazd był na gwarancji czy był dotąd naprawiany wyłącznie przy użyciu nowych części oryginalnych, jak i aby nadal był serwisowany. Nie wykazano też, aby w wyniku zastawania wyłącznie części „O” nie nastąpił spadek wartości pojazdu, a przy zastosowaniu części „O” i „Q” spadek taki miał miejsce, lub był większy. Wniosek biegłego w tej mierze ma charakter ogólnikowy, nieodniesiony do okoliczności niniejszej sprawy – biegły nie dokonuje wyliczeń co do spornego pojazdu.

Mając to wszystko na uwadze uznać należało, że naprawienie pojazdu - w chwili szkody 16-letniego, przy użyciu części zarówno „O”, jak i „Q” (co do tych elementów, dla których były dostępne), było w okolicznościach sprawy uzasadnione.

Stwierdzenia to jest tym bardziej trafne, skoro nawet, jak wskazał Sąd Najwyższy w ww. postanowieniu – nie można wykluczyć sytuacji, w których uzasadniona będzie rezygnacja z ograniczenia możliwości przyjmowania do podstawy ustalania odszkodowania cen części oryginalnych, czy równoważnych oryginalnym i dopuszczenie wykorzystania cen części zamiennych o porównywalnej jakości (PJ). Sytuacja taka będzie miała miejsce w szczególności, gdy przyjęcie za punkt odniesienia cen części o porównywalnej jakości (objętych gwarancją producenta części) będzie bliższe zasadzie pełnej restytucji niż uwzględnienie cen części równoważnych oryginalnym (tzn. koszty tych ostatnich nie byłyby celowe i ekonomicznie uzasadnione). Będzie to dotyczyć sytuacji, w której część nowa o porównywalnej jakości, objęta gwarancją producenta części, jest pewniejsza i bardziej użyteczna niż część oryginalna, która już przed uszkodzeniem była wyeksploatowana do tego stopnia, że nie może konkurować (pod względem użyteczności i ryzyk) nawet z częściami nowymi o porównywalnej jakości. Podobnie w wypadku części o prostej konstrukcji, których zdatność do pełnej restytucji jest możliwa do oceny bez skomplikowanych badań. Także te części mogą być zastąpione częściami o porównywalnej jakości. Przy tym wielość różnych sytuacji faktycznych uniemożliwia czynienie w tym zakresie jakichkolwiek uogólnień i schematów.

Podkreślić trzeba, że części o jakości „Q,” to części produkowane przez tego samego producenta, co części, użyte w montażu fabrycznym, z zastosowaniem tych samych norm jakościowych i że różnicą pomiędzy częściami „O”, a „Q” jest opatrzenie tych pierwszych logiem producenta pojazdu, drugich zaś logiem producenta części. Między częściami „O” i „Q” nie ma żadnych innych fizycznych i konstrukcyjnych różnic. Nie są to przy tym informacje, dla ustalenia których niezbędna jest wiedza specjalna. Ubocznie zatem należy dodać, że w postępowaniu uproszczonym, zgodnie z art. 505 ^{( 7)}§1 k.p.c. ilekroć ustalenie zasadności lub wysokości świadczenia powinno nastąpić przy zastosowaniu wiadomości specjalnych, od uznania sądu zależy powzięcie samodzielnej oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy albo zasięgnięcie opinii biegłego.

Mając na uwadze powyższe rozważania, koszt naprawy pojazdu w wariancie przy zastosowaniu nowych części oryginalnych o jakości „O” i „Q”, bez rabatów pozwanego (co obecnie nie jest sporne) wyniósł, zgodnie z uzupełniającą opinią biegłego 12.929,28 zł. Pozwany przedsądowo wypłacił odszkodowanie z tytułu naprawy pojazdu w kwocie 2.528,35 zł, a zatem do zapłaty pozostało 10.400,93 zł. Mając jednak na uwadze granice zaskarżenia, gdzie kwota zasądzona z tego tytułu została zakwestionowana co do 2.168,20 zł, a zatem powyżej 10.484,52 zł, tę ostatnią należało zasądzić od pozwanego na rzecz powoda.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386§1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie I. w ten sposób, że zasądził od pozwanego na rzecz powoda 10.484,52 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 10 września 2020 r. do dnia zapłaty, a w pozostałym zakresie powództwo oddalił.

Zmiana ta skutkowała modyfikacją zawartego w punkcie II. wyroku rozstrzygnięcia o kosztach procesu w I instancji. Na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 5 Rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych i w sprawie opłat za czynności adwokackie kosztami tymi należało obciążyć powoda w 20% a pozwanego w 80%. Koszty powoda to: opłata od pozwu 750 zł, wynagrodzenie pełnomocnika 3600 zł, opłata skarbowa 17 zł, wydatki na opinię biegłego 700 zł. Koszty pozwanego to wynagrodzenie pełnomocnika 3.600 zł, opłata skarbowa 17 zł, wydatki na opinię biegłego 700 zł, 241,50 zł, 71,71 zł. Tym samym, mając na uwadze wynik procesu, zasądzono od pozwanego na rzecz powoda 3.138 zł.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 i art. 391 § 1 k.p.c. oraz § 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, zasądzając od powoda na rzecz pozwanego zwrot wynagrodzenia jego pełnomocnika w kwocie 450 zł i zwrot opłaty od apelacji 200 zł.

Agnieszka Śliwa