Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 czerwca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu, Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Alina Szymanowska

po rozpoznaniu w dniu 26 czerwca 2024 r. w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

przeciwko Ł. K.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powoda

od wyroku częściowego Sądu Rejonowego Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu

z dnia 3 listopada 2023 roku

sygn. akt V C 1458/22

oddala apelację.

Alina Szymanowska

UZASADNIENIE

Powód (...) S.A. z siedzibą w W. domagał się zasądzenia od pozwanego Ł. K. 10 451,13 zł z odsetkami maksymalnymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu (4 sierpnia 2022 r.) tytułem spłaty pożyczki nr (...) z 10 listopada 2021 r., w tym: 2 584 zł tytułem kapitału pożyczki, 150 zł tytułem opłaty przygotowawczej, 6 252 zł tytułem prowizji, 1 452 zł tytułem odsetek umownych i 13,13 zł, co do których powód nie wyjaśnił tytułu. Pozwany wniósł o oddalenie powództwa. Zarzucił, że powód bezzasadnie pobierał odsetki kapitałowe od kredytowanych kosztów pożyczki, tj. opłaty przygotowawczej i prowizji, podał nieprawidłową RRSO oraz nie wskazał prawidłowo wysokości odsetek od kapitału, co uprawniało pozwanego do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Nadto, prowizja była zawyżona (lichwiarska) i z tej przyczyny nienależna. Wyeliminowanie z umowy prowizji powoduje zaś, że zadłużenie pozwanego było niższe a tym samym nie było podstaw do wypowiedzenia umowy pożyczki. W piśmie z 14 kwietnia 2023 r. powód cofnął pozew i zrzekł się roszczenia co do 807 zł powołując się na częściową spłatę zadłużenia.

Sąd Rejonowy w wyroku częściowym z dnia 3 listopada 2023 r.:

- w punkcie 1. zasądził od pozwanego na rzecz powoda 2 734 zł (dwa tysiące siedemset trzydzieści cztery złote) z odsetkami maksymalnymi za opóźnienie od 4 sierpnia 2022 r. do dnia zapłaty,

- w punkcie 2. oddalił powództwo co do kwoty 6 252 zł (sześć tysięcy dwieście pięćdziesiąt dwa złote) z odsetkami maksymalnymi za opóźnienie od 4 sierpnia 2022 r. do dnia zapłaty.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły ustalenia faktyczne i rozważania prawne przytoczone przez Sąd w uzasadnieniu orzeczenia (k. 102-16v akt).

Sąd Rejonowy wskazał w szczególności, że z uwagi na to, że wyrok z 3 listopada 2023 r. jest wyrokiem częściowym, rozstrzygnięcie o kosztach procesu zostanie zamieszczone w orzeczeniu kończącym postępowanie (art. 108 § 1 k.p.c.).

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając wyrok częściowy Sądu Rejonowego Poznań Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu (...) z dnia 3 listopada 2023 r., w części, tj. w pkt 2 oddalającym powództwo w kwocie 2 910, 13 zł z odsetkami umownymi w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 04 sierpnia 2022 r. do dnia zapłaty.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:

I. naruszenie przepisów prawa materialnego, w szczególności:

1. art. 385 ¹ 5 1 i 2 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. art. 385 ² k.c. w zw. z art. 56 k.c. w zw. z art. 359 k.c. w zw. z art. 36a ust. 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim („u.k.k.”) poprzez przyjęcie przez Sąd I instancji, że w umowie wiążącej strony doszło do naruszenia wskazanych przepisów, w sytuacji pełnej akceptacji przez pozwanego warunków umowy, w tym w zakresie prowizji w sytuacji, gdy postanowienia umowy nie zawierają klauzul abuzywnych, ani nie

kształtują obowiązków konsumenta sprzecznie z dobrymi obyczajami i nie naruszają rażąco interesów konsumenta oraz nie obciążały pozwanego ponad dopuszczalne prawnie limity, przy jednoczesnym pominięciu przez Sąd I instancji w wykładni umowy przepisów o limicie pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego oraz indywidualnego ustalenia warunków umowy pożyczki z pozwanym w oparciu o jego możliwości spłaty zobowiązania zawarte we wniosku o udzielenie pożyczki;

2. naruszenie art. 353 ¹ k.c. poprzez ingerencję przez Sąd I instancji w treść stosunku umownego pomiędzy stronami w ten sposób, że Sąd działając bez podstawy prawnej dokonał ustalenia nowej wartości całkowitego kosztu pożyczki;

3. art. 5 pkt 6a w zw. z art. 36a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. kredycie konsumenckim poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy ustawa dopuszcza możliwość umieszczania kosztów pozoodsetkowych w umowie pożyczki oraz ich egzekwowania zgodnie z zasadą swobody umów wynikającą z art. 353 ¹ k.c.

II. naruszenie przepisów postępowania, mających wpływ na rozstrzygnięcie a to:

l . art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c. poprzez ustalenie braku indywidualnego wpływu pozwanego na umowę pożyczki podczas gdy wartość pożyczki, kwota i ilość rat zostały indywidualnie ustalone z klientem; po wnikliwej analizie kwalifikacji finansowej pożyczkobiorcy, co też miało wpływ na wysokość kosztów pozaodsetkowych.

2. art. 233 k.p.c. poprzez pominięcie przez sąd załącznika do wniosku o udzielenie pożyczki przedłożonego do pozwu na okoliczność informowania pozwanego o prowizji i jego akceptacji do jej wysokości i przeznaczeniu i oddalenia powództwa w zakresie kwoty prowizji.

Stawiając powyższy zarzut apelujący wniósł o:

1. o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa także co do kwoty 2 910,13 zł z odsetkami umownymi w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 04.08.2022 r. do dnia zapłaty,

2. zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania, a w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, za obie instancje,

ewentualnie

3. o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji w innym składzie.

W apelacji zawarto oświadczenie, że pozwany dokonał w trakcie postępowania przed sądem I instancji dodatkowych wpłat w sumie w wysokości 4 807,00 zł dlatego powódka dochodzi w apelacji kwoty 2 910,13 zł (przedłożono tabelkę wpłat).

W piśmie powódki z dnia 19 kwietnia 2024 r. wskazano, że kwota 2910,13 zł której strona powoda dochodzi w apelacji obejmuje prowizję.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od powódki na jego rzecz kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda okazała się bezzasadna.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia i przyjmuje je za własne, na aprobatę zasługują również rozważania prawne przytoczone przez Sąd Rejonowy.

W pierwszej kolejności wymaga rozważenia zarzut naruszenia prawa procesowego art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c. poprzez ustalenie braku indywidualnego wpływu pozwanego na umowę pożyczki oraz art. 233 k.p.c. poprzez pominięcie przez sąd załącznika do wniosku o udzielenie pożyczki przedłożonego do pozwu na okoliczność informowania pozwanego o prowizji i jego akceptacji.

Trzeba wskazać, że ocena dowodów dokonana przez Sąd pierwszej instancji może być przedmiotem kontroli apelacyjnej, jednakże można ją podważyć tylko wówczas, gdy w świetle dyrektyw płynących z art. 233 § 1 k.p.c. jest rażąco wadliwa albo oczywiście błędna. Ocenie dowodów przeprowadzonej w rozpoznawanej sprawie takich zarzutów postawić nie można. Sąd Rejonowy wszechstronnie rozważył zebrany materiał dowodowy w postaci dokumentów ocena tego materiału nie narusza wspomnianych kryteriów, Sąd Okręgowy w pełni ją podziela. Zastrzeżeń nie budzą poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne.

Apelująca formułując zarzut naruszenia prawa procesowego dążyła do wykazania, że postanowienia umowy dotyczące warunków pożyczki zostały indywidualnie uzgodnione.

Sposób sformułowania zarzutu naruszenia prawa procesowego wskazuje, że powód w rzeczywistości podważa ocenę znaczenia faktów z punktu widzenia rozstrzygnięcia w sprawie, co nie jest kwestią oceny dowodów i podstawy faktycznej wyroku, ale jej subsumcji pod zastosowane w sprawie normy prawne.

Odnosząc się do podniesionych w apelacji zarzutów, dotyczących naruszenie między innymi art. 385 ¹ 5 1 i 2 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. art. 385 ² k.c. w zw. z art. 56 k.c. w zw. z art. 359 k.c. i art. 5 pkt 6a w zw. z art. 36a ust. 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim („u.k.k.”) trzeba wskazać, że akcentowana w apelacji akceptacja przez pozwanego treści umowy nie pozwala na uznanie zasadności sformułowanego zarzutu naruszenia prawa materialnego. Nie jest zasadne twierdzenie, że postanowienia umowy nie zawierają klauzul abuzywnych.

W ocenie apelującego umowa została skonstruowana zgodnie z przepisami ustawy o kredycie konsumenckim, a koszty pozaodsetkowe kredytu nie przekraczają wartości wskazanych w ustawie (art. 36a ukk), ustalona w umowie i zaakceptowana przez pozwanego prowizja mieści się w kryterium ustawowym maksymalnych kosztów pozaodsetkowych.

Sąd Rejonowy poczynił w tym zakresie rozważania, które Sąd odwoławczy w pełni akceptuje. Powód nie udowodnił by postanowienia umowy dotyczące prowizji były indywidualnie uzgodnione z pozwanym i słusznie Sąd Rejonowy dokonał ocenę postanowień umowy w zakresie prowizji pod kątem abuzywności, ocena ta jest właściwa.

Wymaga podkreślenia, że Sąd Okręgowy nie kwestionuje uprawnienia wierzyciela (powoda) jako pożyczkodawcy do pobierania od pozwanego, jako klienta opłat prowizyjnych z tytułu udzielonej pożyczki, jednakże stoi na stanowisku, że opłaty takie winny być ustalone na rozsądnym poziomie i nie mogą godzić w interesy konsumenta. Niezależnie od uregulowań ustawy o kredycie konsumenckim dotyczących maksymalnej wysokości kosztów pozaodsetkowych (art. 36a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim) koszty te nie mogą stanowić dodatkowego źródła zysku przedsiębiorcy. Powinny być kształtowane w sposób zgodny z rzeczywistym kosztem dokonywanych czynności, w związku z którymi pozostają. Z materiału dowodowego nie wynika w dostateczny sposób aby wynagrodzenie prowizyjne pozostawało w rzeczywistym związku z konkretnymi czynnościami poniesionymi w związku z realizacją umów. Tym samym należy uznać, że jest oderwane od faktycznych kosztów poniesionych przez pożyczkodawcę, stanowiąc dodatkowe wynagrodzenie za korzystanie przez pozwanego z pożyczonego kapitału.

Co do zasady zatem, pobieranie prowizji przez przedsiębiorców, zajmujących się udzielaniem pożyczek w ramach prowadzonej działalności gospodarczej jest dopuszczalne, chociaż ograniczone, w szczególności właśnie przez przepis art. 36a u.k.k. Przepis ten ogranicza swobodę poprzez określenie górnej granicy sumy pozaodsetkowych kosztów kredytu, do których należy również zaliczyć prowizję za udzielenie pożyczki. Wspomniany przepis nie zapewnia dowolności w kształtowaniu wysokości tych opłat aż do wysokości opłat maksymalnych. Wysokość naliczanych opłat dodatkowych musi się mieścić w granicach ustawowych, a także być uzasadniona okolicznościami konkretnego przypadku. Okoliczność, że suma pozadosetkowych kosztów kredytu nie przekracza w przypadku konkretnej umowy granicy, zakreślonej przywołanymi przepisami prawa, nie zwalnia Sądu z obowiązku rozważania, czy postanowienia umowne, nakładające na pożyczkobiorcę obowiązek ich uiszczania oraz określające ich wysokość, nie mogą zostać uznane za klauzule abuzywne.

W niniejszej sprawie Sąd I instancji dokonał należytą ocenę, pozaodsetkowych kosztów pożyczki udzielonej pozwanemu, a w szczególności ustalonej prowizji (4650 zł). Wysokość zastrzeżonej w umowie stron prowizji (w tym marża w kwocie 3 069, łącznie ponad 90% kwoty kapitału kredytu), która ponad trzykrotnie przekracza kwotę wynikających z umowy odsetek kapitałowych w całym okresie, na jaki umowa pożyczki została zawarta (1452 zł) jest znacząca.

Postanowienia dotyczące pozadosetkowych kosztów kredytu nie zostały ustalone przez strony umowy w sposób indywidualny. Odnosząc się do kwestii wynagrodzenia prowizyjnego wskazać należy, że w umowie pożyczki brak jest bliższego wyjaśnienia charakteru tego świadczenia. W formularzu informacyjnym złożonym do akt zawarto stwierdzenie, że zestawienie kwot składających się na prowizję zostanie przedstawione w postaci elektronicznej na etapie wnioskowania o pożyczkę (załącznik do wniosku o udzielenie pożyczki konsumenckiej).

Analiza zgromadzonego materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że pozwany nie miał rzeczywistego wpływu na treść postanowień umownych, w tym postanowienia o wynagrodzeniu prowizyjnym, ustalonego na kwotę 4650 zł. Sąd Okręgowy nie miał wątpliwości, że przedmiotowe postanowienie umowy nie obejmowało świadczenia głównego, zostało pozwanemu narzucone przez powoda i kształtowało prawa i obowiązki pozwanego jako konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, w związku z czym nie wiązało pozwanego.

Analizowane postanowienie umowy ukształtowało sytuację konsumenta w sposób naruszający równowagę obojga kontrahentów, z jednoczesnym uprzywilejowaniem strony powodowej jako podmiotu profesjonalnego, co powszechnie traktowane jest jako postępowanie naruszające dobre obyczaje w obrocie gospodarczym. W związku z tym należało to postanowienie uznać za niedozwoloną klauzulę umowną.

Reasumując należy stwierdzić, że Sąd Okręgowy nie dopatrzył się naruszenia prawa materialnego w zakresie określonym w apelacji strony powodowej i podzielił stanowisko Sądu Rejonowego, że postanowienia umowy pożyczki dotyczące prowizji są abuzywne, co oznacza, że strony nie są związane tymi postanowieniami od dnia zawarcia umowy. Nie zachodziły zatem przesłanki do zmiany zaskarżonego wyroku i zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda dodatkowo kwoty 2910,13 zł.

W związku z powyższym, apelacja powoda podlegała oddaleniu jako bezzasadna na podstawie art. 385 k.p.c., o czym orzeczono w sentencji wyroku.

Niniejsza apelacja dotyczyła wyroku częściowego nie zachodziły zatem przesłanki do orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego. O kosztach postępowania nie orzekł również Sąd I instancji (art. 108 § 1 k.p.c.).

Alina Szymanowska