Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 listopada 2017 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Radomska-Stęplewska

Sędziowie: SO Tomasz Żak (sprawozdawca)

del. SR Agata Brabletz-Lis

Protokolant: prot. sąd. Marta Miernik

po rozpoznaniu w dniu 14 listopada 2017 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa Ł. G.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto w Poznaniu

z dnia 16 marca 2017 r.

sygn. akt I C 715/17

I. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1. zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 2.478,29 zł (dwa tysiące czterysta siedemdziesiąt osiem złotych dwadzieścia dziewięć groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 20 czerwca 2015 r. do dnia zapłaty;

2. w pozostałym zakresie powództwo oddala;

3. rozdziela stosunkowo koszty procesu pomiędzy stronami i obciąża nimi powódkę w 75 % a pozwanego w 25 %, pozostawiając ich szczegółowe

wyliczenie referendarzowi sądowemu, przy uwzględnieniu pojedynczej minimalnej stawki wynagrodzenia pełnomocników procesowych stron;

II. zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 1.282 zł (tysiąc dwieście osiemdziesiąt dwa złote) tytułem kosztów procesu za drugą instancję.

Tomasz Żak Małgorzata Radomska-Stęplewska Agata Brabletz-Lis

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy Poznań-Stare Miasto w Poznaniu zasądził od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powódki Ł. G. kwotę 10.100 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w zapłacie liczonymi od dnia 20 czerwca 2015 r. do dnia zapłaty (pkt 1) oraz obciążył pozwanego kosztami procesu, pozostawiając szczegółowe ich rozliczenie referendarzowi sądowemu, przy uwzględnieniu pojedynczej stawki wynagrodzenia pełnomocników (pkt 2).

Apelację od tego orzeczenia wniósł pozwany, stawiając mu zarzuty naruszenia następujących przepisów:

1.  art. 233 § 1 k.p.c poprzez wybiórczą, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę dowodów zebranych w sprawie, w szczególności OWU AC przez przyjęcie, że zapisy tych warunków uniemożliwiają powódce naprawę pojazdu przy użyciu części oryginalnych,

2.  art. 805 § 1 i § 2 pkt 1 k.c. poprzez błędną jego wykładnię i uznanie, że odszkodowanie musi zawsze ściśle odpowiadać wysokości poniesionej szkody,

3.  art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c. poprzez jego zastosowanie, podczas gdy zapisy OWU AC dotyczące wysokości odszkodowania należą do postanowień określających główne świadczenia stron umowy ubezpieczenia, przez co nie mogą zostać uznane za niedozwolone,

4.  art. 824 ¹ § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie i zasądzenie na rzecz powódki odszkodowania w wysokości wyższej niż faktycznie poniesiona przez nią szkoda.

W oparciu o te zarzuty pozwany domagał się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia powództwa powyżej kwoty 2.478,29 zł oraz zasądzenia kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za I i II instancję, według norm przepisanych, ewentualnie – uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan faktyczny, dlatego też na podstawie art. 382 k.p.c. Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne poczynione w pierwszej instancji przyjął za własne, tym bardziej że w przeważającej części, pozwalającej na wyrokowanie, opierały się one na niekwestionowanych przez strony dokumentach, a także na zgodnych oświadczeniach stron, co za tym idzie – pomimo postawienia zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. – okoliczności faktyczne sprawy tak naprawdę nie były sporne. Nie było zatem potrzeby powtarzania ustaleń i rozważań Sądu Rejonowego, bowiem – jak wielokrotnie podkreślano w judykaturze – w wypadku wydania orzeczenia przez sąd apelacyjny na podstawie materiału procesowego zgromadzonego w pierwszej instancji, bez uzupełnienia postępowania dowodowego, sąd odwoławczy nie musi przywoływać dokonanych w sprawie ustaleń i wywodów, wystarczy stwierdzenie, że je podziela i przyjmuje za własne (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2011 r., I CSK 67/11, lub z dnia 14 lutego 2013 r., II CSK 292/12). Mimo bowiem, że system apelacji pełnej nakłada na sąd odwoławczy obowiązek dokonania własnych ustaleń, to jeżeli są one zgodne z ustaleniami poczynionymi w pierwszej instancji, nie ma konieczności ich powtarzania i wystarczające jest tylko powołanie się na nie w pisemnych motywach rozstrzygnięcia. Jedynie przy zmianie ustaleń wymagane jest przedstawienie w uzasadnieniu wyroku sądu drugiej instancji wywodu zawierającego ocenę dowodów i wykazującego odmienną podstawę faktyczną rozstrzygnięcia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lipca 2017 r., II UK 426/16).

Co się tyczy rozważań natury prawnej, Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska zaprezentowanego przez Sąd Rejonowy. Przede wszystkim nie było podstaw do uznania, że umowa łącząca strony zawierała klauzulę abuzywną. Dlatego nie można było określać wysokości odszkodowania wyłącznie w oparciu o § 19 ust. 5 pkt 1-4 oraz ust. 3 pkt 1 OWU, z pominięciem – uznanych za niedozwolone – postanowień § 19 ust. 5 zdanie ostatnie oraz ust. 7 OWU.

Zgodnie z art. 805 § 1 k.c., przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. § 2 pkt 1 tego artykułu stanowi, że świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie - przy ubezpieczeniu majątkowym - określonego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku. Istotne jest, że odszkodowanie, o jakim mowa w art. 805 § 2 pkt 1 k.c., nie jest tożsame z odszkodowaniem unormowanym w art. 361-363 k.c. Ustawodawca nieprzypadkowo posługuje się tutaj pojęciem „określonego odszkodowania”, a więc ustalonego wedle reguł przyjętych w umowie ubezpieczenia (polisie i ogólnych warunkach ubezpieczenia).

Ubezpieczenie autocasco (AC) jest ubezpieczeniem dobrowolnym, w ramach którego strony na zasadzie swobody umów mogą wprowadzać regulacje ograniczające odpowiedzialność odszkodowawczą ubezpieczyciela. W praktyce owe regulacje mogą polegać wprost na przedmiotowym wyłączeniu odpowiedzialności ubezpieczyciela za określone zdarzenie lub na ograniczeniu jego odpowiedzialności w taki sposób, że odszkodowanie nie będzie rekompensowało w pełni doznanej na skutek zdarzenia ubezpieczeniowego szkody. Strony umowy ubezpieczenia AC mogą również w taki sposób ukształtować łączący je stosunek prawny, że odszkodowanie będzie przewyższać poniesioną szkodę, na przykład poprzez przyjęcie wariantu stałej wartości ubezpieczonej rzeczy w całym okresie ubezpieczenia, ale to wymaga wyraźnego zastrzeżenia umownego (por. art. 824 ¹ § 1 k.c.).

Umowa ubezpieczenia AC należy do tzw. umów adhezyjnych, przy których stosuje się wzorce umowne. Dlatego też, wykładając postanowienia takiej umowy, należy pamiętać o unormowaniu z art. 385 ¹ § 1 k.c. Stosownie do tego przepisu, postanowienia umowy zawieranej z konsumentem – niedotyczące głównych świadczeń stron, w tym ceny lub wynagrodzenia, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny – nieuzgodnione indywidualnie, nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (tzw. niedozwolone postanowienia umowne albo klauzule abuzywne).

W rozpatrywanej sprawie za niedozwolone postanowienia umowne Sąd Rejonowy uznał zapisy § 19 ust. 5 zd. ostatnie oraz § 19 ust. 7 OWU, wedle których ubezpieczyciel ustala wysokość odszkodowania zgodnie z regułami przewidzianymi dla wariantu serwisowego (zakładającego wyższy standard likwidacji szkody), tylko jeśli poszkodowany przedstawi rachunki lub faktury VAT dotyczące robocizny, części zamiennych, materiałów lakierniczych i normaliów. Jak już wcześniej wskazano, to stanowisko zajęte przez Sąd Rejonowy nie było przekonujące.

Do głównych świadczeń stron z umowy ubezpieczenia należy obowiązek ubezpieczonego do zapłaty składki oraz zapłata przez ubezpieczyciela określonej sumy pieniężnej w razie zajścia wypadku ubezpieczeniowego – art. 805 § 2 k.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2006 r., IV CSK 125/06). W konsekwencji, postanowienie wzorca wskazujące podstawę ustalenia wysokości odszkodowania – co do zasady – należy uznać za postanowienie określające jedno z głównych świadczeń ze stosunku ubezpieczeniowego w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. Zakwestionowane przez Sąd Rejonowy zapisy OWU, tj. § 19 ust. 5 zd. ostatnie i ust. 7, określają zatem świadczenie główne ubezpieczyciela, ponieważ kształtują ostateczną wysokość wypłacanego odszkodowania; zdaje się, że takiego charakteru tych postanowień Sąd nie negował. W związku z tym, by stwierdzić ich abuzywność i w ten sposób wyłączyć je z umowy (por. art. 385 ¹ § 2 k.c.), należało w pierwszym rzędzie rozważyć, czy postanowienia te zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, czy nie.

Przesłanka jednoznaczności wynikająca z art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c. jest spełniona wówczas, gdy postanowienie wzorca nie budzi wątpliwości co do jego znaczenia, innymi słowy, gdy wynika z niego tylko jedna możliwa interpretacja dla przeciętnego, typowego konsumenta. W przedmiotowej sprawie analiza umowy ubezpieczenia (stwierdzonej polisą) w powiązaniu z treścią OWU nie nasuwa wątpliwości interpretacyjnych. W polisie wprost wskazano, że strony zawarły umowę ubezpieczenia AC w wariancie serwisowym. Jednocześnie w Ogólnych Warunkach Ubezpieczeń Komunikacyjnych (...), ustalonych uchwałą Zarządu (...) S.A. nr (...) z dnia 30 września 2013 r., do których polisa odsyła, określono sposób ustalenia wysokości odszkodowania. W § 19 ust. 3 OWU wskazano, że – co do zasady – koszty naprawy pojazdu ustalane są na podstawie cen części zamiennych zakwalifikowanych do wymiany, tj. cen części oryginalnych serwisowych. Z kolei w § 19 ust. 5 OWU zastrzeżono, że odszkodowanie ustala się pod warunkiem przedstawienia przez poszkodowanego rachunków lub faktur VAT dotyczących robocizny, części zamiennych, materiałów lakierniczych i normaliów. W razie zaś nieprzedstawienia wymaganych dokumentów, należne poszkodowanemu odszkodowanie określa się w sposób wskazany w § 19 ust. 7 OWU, tj. na podstawie wyceny sporządzonej zgodnie z zasadami określonymi w pkt 1-4 tego ustępu (według norm czasowych określonych przez producenta, stawki za roboczogodzinę ustalonej w oparciu o średnie ceny usług oraz cen części zamiennych ustalonych w wariancie optymalnym zawartych w odpowiednim systemie).

Postanowienia te, w ocenie Sądu Okręgowego, są jasne i precyzyjne w stopniu wystarczającym dla przeciętnego konsumenta. Z treści polisy oraz OWU wynika w sposób niebudzący wątpliwości interpretacyjnych, że warunkiem wyceny szkody według zasad określonych w § 19 OWU dla wariantu serwisowego jest dokonanie naprawy pojazdu i przedstawienie oryginałów rachunków lub faktur VAT. Równie precyzyjnie określono sposób ustalania odszkodowania w wypadku, gdy tych rachunków lub faktur nie przedstawiono. Lektura polisy i OWU pozwala zatem konsumentowi ustalić zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela i przewidzieć finansowe konsekwencje niedostosowania się do postawionych wymagań. Jednoznaczność wskazanych powyżej postanowień OWU, przy stwierdzeniu, że kształtują one główne świadczenia stron, wyklucza uznanie ich za niedozwolone.

Ubocznie należy stwierdzić, że warunki zastrzeżone w umowie nie ograniczają możliwości naprawy pojazdu przez ubezpieczonego, na co nacisk położył Sąd Rejonowy uznając ich abuzywność, w praktyce bowiem rozliczenie kosztów naprawy następuje w formie bezgotówkowej bezpośrednio pomiędzy warsztatem wybranym przez ubezpieczonego a zakładem ubezpieczeń, dlatego ubezpieczony w ogóle nie musi wykładać gotówki zlecając naprawę. W tym zakresie Sąd Okręgowy uznał za trafne i przekonujące argumenty przytoczone w apelacji pozwanego. Nawet zatem gdyby uznać, że sporne postanowienia kwalifikują się do badania pod kątem abuzywności, to z pewnością z tego punktu widzenia nie kształtują one praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i nie naruszają rażąco jego interesów. Mają one gwarantować – i gwarantują – naprawę pojazdu według najwyższych standardów i za to właśnie ubezpieczyciel zobowiązuje się zapłacić. Na tym polega istota ochrony ubezpieczonego.

Sposób wyliczenia odszkodowania – wobec nieprzedłożenia przez powódkę rachunków za naprawę pojazdu – powinien zatem uwzględniać koszty naprawy na częściach porównywalnej jakości i z uwzględnieniem średniej stawki za robociznę dla warsztatów autoryzowanych i nieautoryzowanych, co też biegły sądowy wyliczył w wariancie „f” opinii sporządzonej w tej sprawie. Skoro zatem należne powódce odszkodowanie, zgodnie z wyliczeniami biegłego, wynosiło w wariancie „f” 19.105,37 zł, a w toku likwidacji szkody wypłacono z tego tytułu 16.627,08 zł, to powództwo można było uwzględnić jedynie co do kwoty 2.478,29 zł. I w taki też sposób Sąd Okręgowy, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., zmienił zaskarżone orzeczenie, ograniczając zasądzone na rzecz powódki świadczenie do kwoty 2.478,29 zł, oddalając powództwo w pozostałym zakresie.

Konsekwencją tego rozstrzygnięcia była również zmiana wyroku Sądu pierwszej instancji w zakresie kosztów procesu. Orzeczono o nich na zasadzie art. 100 zd. 1 k.p.c., mając na względzie, że powód przegrał niniejszą sprawę w ok. 75 %, a pozwany w ok. 25 %, pozostawiając jednak ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Natomiast o kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w oparciu o art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 k.p.c., skoro apelacja pozwanego została uwzględniona w całości, dlatego obowiązkiem zwrotu kosztów obciążono powódkę. Na sumę zasądzoną z tego tytułu złożyła się kwota 382 zł – opłaty od pozwu oraz kwota 900 zł – kosztów zastępstwa procesowego, ustalonych w oparciu o § 2 ust. 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 1804 ze zm.).

Tomasz Żak Małgorzata Radomska-Stęplewska Agata Brabletz-Lis