Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

POSTANOWIENIE

Dnia 30 lipca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Małgorzata Radomska-Stęplewska

Protokolant: stażysta Wiktoria Lehmann

po rozpoznaniu w dniu 16 lipca 2024 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z wniosku R. O. i I. O.

przy uczestnictwie (...) Sp. z o. o. z siedzibą w T.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wniesionej przez uczestnika postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu

z dnia 3 lutego 2023 r., sprostowanego postanowieniem z dnia 16 lutego 2023 r.

sygn. akt I Ns 701/21

postanawia:

I. zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że:

1. oddalić wniosek;

2. nieuiszczonymi kosztami sądowymi należnymi Skarbowi Państwa – Sądowi Rejonowemu Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu obciążyć uczestnika postępowania, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu, a pozostałymi kosztami postępowania obciążyć wnioskodawców i uczestnika postępowania w zakresie przez nich poniesionym;

II. kosztami postępowania odwoławczego obciążyć wnioskodawców i uczestnika postępowania w zakresie przez nich poniesionym.

Małgorzata Radomska-Stęplewska

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z 3 lutego 2023 r. ( sprostowanym postanowieniem z dnia 16 lutego 2023 r.) w sprawie o sygn. akt I Ns 701/21 z wniosku R. O. i I. O. przy udziale (...) Sp. z o.o. w W. ( obecnie w T.) Sąd Rejonowy Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu:

- w punkcie 1. na nieruchomości położonej w K., gmina S., powiat (...), województwo (...), stanowiącej współwłasność wnioskodawców, dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy Poznań - Stare Miasto w Poznaniu, (...), prowadzi księgę wieczystą numer (...), złożonej z działki, oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...) arkusz mapy(...) obręb (...) K., ustanowił służebność przesyłu na rzecz przedsiębiorcy (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W., polegającą na znoszeniu istnienia na tej nieruchomości, w przestrzeni nad i pod powierzchnią gruntu, urządzeń przesyłowych gazu w postaci gazociągu wysokiego ciśnienia DN150 oraz na prawie korzystania z nieruchomości obciążonej w zakresie niezbędnym do dokonywania eksploatacji, konserwacji, remontów, modernizacji, usuwania awarii urządzeń przesyłowych wraz z prawem wejścia i wjazdu na jej teren odpowiednim sprzętem – na obszarze, oznaczonym czerwoną linią przerywaną oraz punktami: 1-2-3-4-5-6-1 o łącznej powierzchni służebności 378 m ^{( 2)} na mapie, stanowiącej załącznik do opinii biegłego sądowego z dziedziny geodezji i wyceny nieruchomości L. N.z dnia 5 grudnia 2021 roku (k. 352 akt);

- w punkcie 2. zasądził od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawców kwotę 46.886 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia uprawomocnienia się postanowienia do dnia zapłaty, tytułem płatnego jednorazowo wynagrodzenia za ustanowienie służebności, opisanej w punkcie 1 sentencji postanowienia;

- w punkcie 3. obciążył kosztami postępowania, w tym nieuiszczonymi kosztami sądowymi, należnymi Skarbowi Państwa – Sądowi Rejonowemu Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu, co do zasady uczestnika postępowania, pozostawiając szczegółowe wyliczenie tych kosztów referendarzowi sądowemu.

Apelację od powyższego postanowienia wniósł uczestnik postępowania (...) Sp. z o.o. w T., zaskarżając je w całości, zarzucając zaskarżonemu orzeczeniu:

I. naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść rozstrzygnięcia, tj.:

1) art. 233 § 1 KPC w zw. z art. 230 KPC w zw. z art. 13 § 2 KPC poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie i dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów przejawiającej się w niezasadnym uznaniu, iż nie było podstaw do stwierdzenia zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu z uwagi na to, iż kryterium widoczności urządzenia przesyłowego nie zostało spełnione — (...) sp. z o.o. nie wykazała cechy widoczności gazociągu, podczas gdy z materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie jednoznacznie wynika, iż gazociąg stanowił urządzenie widoczne, a wnioskodawcy (oraz poprzedni właściciele nieruchomości) mieli pełną świadomość posadowienia na ich nieruchomości infrastruktury gazowej o czym świadczy m.in. wystosowane przez I. i R. O. wezwanie do zawarcia umowy w przedmiocie ustanowienia służebności przesyłu za wynagrodzeniem oraz w kwestii zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w ubiegłych latach z dnia 02.03.2015 r. oraz pismo z dnia 25.05.2015 r., w którym wnioskodawcy nie zgodzili się na wynagrodzenie za ustanowienie służebności w wysokości zaproponowanej przez uczestnika, a także zeznania R. O. złożone na rozprawie w dniu 04 marca 2016 r. Nadto wnioskodawcy w toku postępowania nie wypowiedzieli się w zakresie widoczności gazociągu, a zatem znalazła zastosowanie norma zawarta w art. 230 KPC. Jednocześnie w sąsiedztwie działki nr (...) znajdują się słupki znacznikowe na gazociągu wysokiego ciśnienia DN150. Dodatkowo wskazać należy, iż na nieruchomościach położonych w tej samej miejscowości to jest K., powiat (...), gmina S. zostało stwierdzone zasiedzenie tj. na działce nr (...), dla której Sąd Rejonowy Poznań — Stare Miasto w Poznaniu prowadzi księgę wieczystą nr (...) postanowieniem Sądu Rejonowego Poznań — Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu z dnia 22.09.2021 r. w sprawie o sygn. akt: I Ns 1130/15 oraz postanowieniem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 29.04.2022 r. w sprawie o sygn. akt: XV Ca 2197/21 oraz na działce nr (...), dla której Sąd Rejonowy Poznań — Stare Miasto w Poznaniu prowadzi księgę wieczystą nr (...)/l postanowieniem Sądu Rejonowego Poznań—Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu z dnia 21.02.2017 r. o sygn. akt: V Ns 2384/15 oraz postanowieniem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 29.10.2019 r. o sygn. akt: XV Ca 868/17.

Powyższe uchybienie doprowadziło Sąd I Instancji do błędnego przyjęcia, że w niniejszej sprawie nie nastąpiło zasiedzenie służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, a tym samym zasadne jest uwzględnienie wniosku I. i R. O. o ustanowienie służebności przesyłu.

2) art. 233 § 1 KPC w zw. z art. 13 § 2 KPC poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów, tj. bezpodstawne uznanie, iż w niniejszej sprawie nie doszło do zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, a to ze względu na brak upływu stosownego terminu zasiedzenia, podczas gdy:

- z protokołu odbioru końcowego z dnia 10.07.1975 r. wynika, iż prace przy budowie gazociągu zostały ukończone w czerwcu 1975 r. (część II pkt 2 protokołu), a następnie urządzenie przesyłowe zostało odebrane i od tego momentu jest eksploatowane oraz stanowi własność uczestnika (a wcześniej jego poprzedników prawnych), a co za tym idzie z dniem 10.07.1975 r. poprzednik prawny (...) sp. z o.o. rozpoczął posiadanie służebności,

- uczestnik w odpowiedzi na wniosek z dnia 17.12.2015 r. wykazał za pomocą szeregu dokumentów ciąg przekształceń organizacyjnych i podmiotowych poprzedników prawnych (...) sp. z o.o. (które to dokumenty nie były przez Sąd I instancji kwestionowane),

- zgodnie z zasadą jednolitego funduszu własności państwowej niewątpliwie uczestnik i jego poprzednicy prawni mieli możliwość, aby doliczyć okres posiadania służebności sprzed 01.02.1989 r., albowiem wejście w posiadanie przedmiotowego gazociągu przez Skarb Państwa reprezentowany przez przedsiębiorstwo państwowe miało miejsce w związku z budową, a następnie użytkowaniem i konserwacją urządzeń przesyłowych,

co w efekcie doprowadziło Sąd I instancji do błędnego wniosku, iż termin zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu jeszcze nie upłynął z uwagi na to, że niedopuszczalne jest zaliczanie posiadania przez przedsiębiorstwo państwowe, wykonywanego przed dniem 1 lutego 1989 r., do okresu potrzebnego do nabycia służebności przez zasiedzenie przez następcę prawnego tego przedsiębiorstwa.

II. Naruszenie prawa materialnego, tj. art. 292 KC w zw. z art. 172 § 1 KC poprzez jego niewłaściwe zastosowanie tj. nieuwzględnienie podniesionego przez (...) sp. z o.o. zarzutu zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu na działce nr (...) stanowiącej współwłasność wnioskodawców, pomimo zaistnienia przesłanek niezbędnych do nabycia przez zasiedzenie tejże służebności, co w efekcie doprowadziło do niezasadnego uwzględnienia wniosku wnioskodawców, tj. ustanowienia służebności przesyłu za wynagrodzeniem w niniejszej sprawie.

Mając na uwadze powyższe, apelujący wniósł o:

- zmianę zaskarżonego postanowienia i oddalenie wniosku o ustanowienie służebności przesyłu ze względu na zasiedzenie służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu,

- zasądzenie od wnioskodawców na rzecz uczestnika kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie przed Sądem I i II instancji.

Ewentualnie apelujący wniósł o:

- uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I Instancji,

- zasądzenie od wnioskodawców na rzecz uczestnika kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych, pozostawiając ich rozliczenie Sądowi I instancji;

Jednocześnie apelujący wniósł o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z:

- fotografii przedstawiających słupki znacznikowe na gazociągu wysokiego ciśnienia DNI 50 znajdujące się w sąsiedztwie działki nr (...),

- mapy, na której oznaczone punktami zostały słupki znacznikowe na gazociągu wysokiego ciśnienia DNI 50 znajdujące się w sąsiedztwie działki nr (...),

- postanowienia Sądu Rejonowego Poznań — Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu z dnia 22.09.2021 r., sygn. akt: I Ns 1130/15,

- postanowienia Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 29.04.2022 r., sygn. akt: XV Ca 2197/21, - postanowienia Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 29.10.2019 r., sygn. akt: XV Ca 868/17,

- mapy wydrukowanej z G.

na fakt, że: gazociąg wysokiego ciśnienia DN150 stanowi urządzenie widoczne, w stosunku do tego samego gazociągu na działkach sąsiednich stwierdzono zasiedzenie służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, położenia działek nr (...).

W odpowiedzi na apelację uczestnika postępowania, wnioskodawcy wnieśli o jej oddalenie, pominięcie dowodu z dokumentów dołączonych do apelacji, jako spóźnionych i niewnoszących nic do postępowania oraz o zasądzenie od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawców kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się uzasadniona, gdyż na uwzględnienie zasługiwał zarzut uczestnika postępowania dotyczący nabycia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu przez zasiedzenie.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że Sąd Okręgowy uzupełnił postępowania dowodowe i przeprowadził dowód z dokumentów załączonych do apelacji, w szczególności fotografii przedstawiających słupki znacznikowe na gazociągu wysokiego ciśnienia DNI 50 znajdujące się w sąsiedztwie działki nr (...), mapy, na której oznaczone punktami zostały słupki znacznikowe na gazociągu wysokiego ciśnienia DNI 50 znajdujące się w sąsiedztwie działki nr (...), postanowienia Sądu Rejonowego Poznań — Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu z dnia 22.09.2021 r., sygn. akt: I Ns 1130/15, postanowienia Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 29.04.2022 r., sygn. akt: XV Ca 2197/21, postanowienia Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 29.10.2019 r., sygn. akt: XV Ca 868/17, mapy wydrukowanej z G. na okoliczność, że gazociąg wysokiego ciśnienia DN150 stanowi urządzenie widoczne, w stosunku do tego samego gazociągu na działkach sąsiednich stwierdzono zasiedzenie służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu oraz położenia działek nr (...).

Zarzuty apelacji sprowadzały się do błędnego uznania przez Sąd I instancji, iż nie było podstaw do uwzględnienia podniesionego przez (...) sp. z o.o. zarzutu zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu na działce nr (...) stanowiącej współwłasność wnioskodawców, pomimo zaistnienia przesłanek niezbędnych do nabycia przez zasiedzenie tejże służebności.

Sąd Okręgowy za uzasadniony uznał zarzut apelacji dotyczący niezasadnego przyjęcia przez Sąd Rejonowy, iż kryterium widoczności urządzenia przesyłowego nie zostało spełnione.

W ocenie Sądu Okręgowego gazociąg podziemny, który przechodzi przez nieruchomość wnioskodawców jest urządzeniem trwałym i widocznym (art. 292 k.c.), ponieważ uwidoczniony jest on na mapach (k. 16, 544), w studium (k. 356, 366), a nadto na sąsiadujących nieruchomościach posadowione są słupki znacznikowe gazociągu (k.541-543), co potwierdził również wnioskodawca R. O. w swoich zeznaniach (k. 281-282).

Powyższa wykładnia jest zgodna z orzecznictwem Sądu Najwyższego, który stwierdził, że gazociąg jest urządzeniem, które ma charakter trwały i widoczny, dla właściciela nieruchomości już w czasie realizacji inwestycji. Linie przesyłowe z natury rzeczy dzielą się na urządzenia napowietrzne i podziemne. Gazociągi, wodociągi i kanalizacje, to w przeważającej części urządzenia podziemne i już z tego względu nieracjonalna jest interpretacja art. 292 k.c., której wynikiem byłoby wymaganie, aby rura gazowa w toku biegu terminu zasiedzenia była widoczna dla właściciela każdej nieruchomości przez którą to urządzenie przebiega (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2011 r., I CSK 157/11, Biul.
SN 2011, nr 11, s. 12, i z dnia 24 kwietnia 2002 r., V CKN 972/00, OSP 2003, nr 7-
138, poz. 100). Przy urządzeniach podziemnych w omawianym unormowaniu chodzi o możliwość ich stwierdzenia w toku biegu terminu zasiedzenia przy pomocy wzroku, ale po dokonaniu odkrywki (…) w omawianej regulacji ustawodawca posłużył się bowiem pojęciem „widocznego urządzenia” a nie „urządzenia naziemnego”. Omawiane unormowanie nie wymaga więc, aby widoczność urządzenia była na powierzchni gruntu. Oczywiście urządzenie powinno stanowić dla właściciela wyraźne ostrzeżenie przed działaniem podmiotu, który korzystając z urządzenia przesyłowego umiejscowionego w gruncie może doprowadzić do uzyskania odpowiedniej służebności gruntowej i z tego względu należy przyjąć, że w wypadku urządzenia podziemnego, każdoczesny właściciel nieruchomości powinien mieć zapewnioną możliwość uzyskania wiedzy o usytuowaniu na jego nieruchomości urządzenia przesyłowego. Jeżeli każdoczesny właściciel nieruchomości w toku biegu zasiedzenia miał wiedzę o zlokalizowaniu na niej gazociągu, to spełnienie przesłanki widoczności urządzenia wątpliwości budzić nie może. Jeżeli natomiast wystąpił brak takiej wiedzy u kolejnego właściciela, to należy przyjąć, że omawiana przesłanka jest spełniona, jeżeli urządzenie zostało tak oznakowane, że właściciel obiektywnie oceniając mógł i powinien taką wiedzę posiadać – magistrale przesyłowe są bowiem trwale oznakowane w terenie (§ 8 ust. 4 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe). Miało więc w sprawie znaczenie usytuowanie słupków znacznikowych gazociągu na sąsiednich nieruchomościach. Ich położenie i widoczność nie budziła wątpliwości, a zatem już z chwilą nabycia nieruchomości wnioskodawcy mogli ustalić w oparciu o dokumentację geodezyjną, że są to urządzenia znakujące sporny gazociąg (postanowienie SN z 16.01.2013 r., II CSK 289/12, LEX nr 1288634).

Na uwzględnienie zasługiwał również zarzut uczestnika postępowania dotyczący błędnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, skutkującej uznaniem, że nie doszło do zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, a to ze względu na brak upływu stosownego terminu zasiedzenia.

W ocenie Sądu Okręgowego zaistniały przesłanki do uznania, że uczestnik postępowania nabył przez zasiedzenie służebność gruntową odpowiadającą treści służebności przesyłu z dniem 10 lipca 2005 r. Sąd Okręgowy podziela bowiem ugruntowane orzecznictwo Sądu Najwyższego, że osoba prawna, która przed dniem 1 lutego 1989 r., mając status państwowej osoby prawnej, nie mogła nabyć (także w drodze zasiedzenia) własności nieruchomości ani ograniczonych praw rzeczowych, może do okresu posiadania wykonywanego po dniu 1 lutego 1989 r. doliczyć okres posiadania Skarbu Państwa sprzed tej daty.

Przedmiotowy gazociąg został oddany do użytku i włączony do sieci gazowej (nagazowany) na podstawie protokołu odbioru końcowego z dnia 10 lipca 1975 r. Od tej chwili pełni funkcję przesyłową, a poprzednik prawny uczestnika rozpoczął posiadanie służebności.

Poprzednikiem prawnym uczestnika postępowania było pierwotnie P.P. (...), następnie w dniu 31 grudnia 1975 r. połączone z kilkoma innymi przedsiębiorstwami w nowoutworzone przedsiębiorstwo państwowe (...) w P.. Następnie zarządzeniem Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 11 lutego 1982 r. zmieniono nazwę powyższego przedsiębiorstwa na (...) Zakłady (...). Z kolei, zarządzeniem Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 1 sierpnia 1982 r. utworzono przedsiębiorstwo państwowe (...), w skład którego weszły m.in. (...) Zakłady (...), które na mocy ustawy z 20 grudnia 1990 r. o zmianie ustawy o przedsiębiorcach państwowych oraz o zmianie niektórych ustaw nabyło prawo własności gazociągu. Gazociąg ten został następnie wniesiony aportem do majątku (...) sp. z o. o., który zmienił nazwę na (...)sp. o. o. Z dniem 1 lipca 2013 r. (...) Spółka (...) sp. o. o. została połączona z innymi spółkami i utworzono (...) sp. z o.o. w W., która w dniu 12 września 2013 r. zmieniła firmę na (...) sp. z o. o . z siedzibą w W. ( obecnie w T.).

Jak stanowi art. 176 § 1 k.c., jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści. Zgodnie z art. 348 k.c., przeniesienie posiadania następuje przez wydanie rzeczy. Wydanie dokumentów, które umożliwiają rozporządzanie rzeczą, jak również wydanie środków, które dają faktyczną władzę nad rzeczą, jest jednoznaczne z wydaniem samej rzeczy.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego, w zasadzie jednolicie przyjmuje się, że osoba prawna, która przed dniem 1 lutego 1989 r., mając status państwowej osoby prawnej, nie mogła nabyć (także w drodze zasiedzenia) własności nieruchomości ani ograniczonych praw rzeczowych, może do okresu posiadania wykonywanego po dniu 1 lutego 1989 r. doliczyć okres posiadania Skarbu Państwa sprzed tej daty. Stanowisko to wyrażone zostało w szczególności właśnie w odniesieniu do przedsiębiorstw energetycznych i innych przedsiębiorstw przesyłowych, które do dnia 1 lutego 1989 r. korzystały ze służebności przesyłu w ramach zarządu mieniem państwowym w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa, a więc w istocie były dzierżycielami w rozumieniu art. 338 k.c., co uniemożliwiało im, podobnie jak art. 128 k.c., nabycie na swoją rzecz własności ani innych praw rzeczowych (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia: 25 stycznia 2006 r. I CSK 11/05; 10 kwietnia 2008 r. IV CSK 21/08.; 17 grudnia 2008 r. I CSK 171/08, OSNC 2010/1/15; 10 grudnia 2010 r., III CZP 108/10; 13 października 2011 r., V CSK 502/10; 27 listopada 2013, V CSK 525/12; 10 lipca 2008 r., III CSLK 73/08; 5 czerwca 2009 r., I CSK 495/08; z 17 grudnia 2010 r., III CZP 108/10 oraz wyroki z dnia 8 czerwca 2005 r. V CSK 680/04; z 31 maja 2006 r. IV CSK 149/05; z 10 lipca 2013 r., V CSK 320/12, a także uchwałę z dnia 22 października 2009 r., III CZP 70/09, OSNC 2009/10/9). Wobec tego doliczeniu nie podlega okres korzystania z nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności przez przedsiębiorstwo państwowe, ale okres posiadania nieruchomości w takim zakresie przez Skarb Państwa wykonywanego faktycznie przez dzierżyciela. Również w najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego trafnie wskazuje się, iż przedsiębiorca przesyłowy może zaliczyć posiadanie przez Skarb Państwa służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, jeżeli jest następcą prawnym przedsiębiorstwa, a podczas biegu posiadania służebności nastąpiło jego przeniesienie na rzecz obecnie istniejącego przedsiębiorcy przesyłowego lub jego poprzednika oraz że nie ma żadnych podstaw do przyjęcia, że posiadanie służebności przesyłowej przez przedsiębiorstwo państwowe przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej Kodeks cywilny z 1989 r. nie było posiadaniem w rozumieniu art. 352 § 1 KC i nie mogło prowadzić do zasiedzenia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 17 lipca 2020 r. IV CSK 53/20). Zaznaczyć też trzeba,
że w postanowieniu z dnia 9 lipca 2020 r. (V CSK 524/19) Sąd Najwyższy stwierdził,
że wypowiadał się wielokrotnie na temat możliwości zaliczenia okresu posiadania wykonywanego przez poprzednika prawnego przedsiębiorstwa przesyłowego, jakim był Skarb Państwa, do biegu terminu zasiedzenia.

Z kolei, odnośnie do przeniesienia posiadania, obecnie przyjmuje się liberalną wykładnię przesłanki przeniesienia posiadania wskazując, że w przypadku posiadania służebności w granicach służebności przesyłowej wydanie rzeczy polega na przejęciu przedsiębiorstwa przesyłowego bez sprzeciwu poprzednika (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2016r. V CSK 224/15, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2016r. V CSK 547/16, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2015r. V CSK 26/14 , postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2016r. II CSK 165/16). Ponadto, jak trafnie wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 24 maja 2019 r. (sygn. akt IV CSK 539/18), w razie zmian podmiotowych dotyczących przedsiębiorstwa przesyłowego, de iure to cały czas ten sam podmiot, a więc termin zasiedzenia biegnie bez konieczności udowodnienia przeniesienia posiadania. Wreszcie w postanowieniu z 14 lutego (sygn. akt I CSK 605/19) wspomniany Sąd słusznie stwierdził, że do wykazania przeniesienia posiadania służebności przesyłu nie było konieczne udowodnienie przeniesienia przez poprzednika prawnego konkretnie oznaczonych urządzeń, lecz wykazanie, że dane urządzenia były wykorzystywane do określonego celu oraz że działanie to jest kontynuowane przez uczestnika postępowania. W przypadku gazociągu wystarczające jest wykazanie jego trwałego, niepodlegającego zmianom, przebiegu i lokalizacji na nieruchomości obciążonej, natomiast nie ma istotnego znaczenia skład techniczny urządzeń przesyłowych i protokolarne potwierdzenie ich przekazania następcy. Przyjmuje się, że przejęcie przedsiębiorstwa przesyłowego wynikające z uwłaszczenia z mocy ustawy oznacza przeniesienie posiadania.

Co więcej, w realiach sprawy owo następstwo uczestnika wobec jego poprzedników prawnych, w tym Skarbu Państwa należało także wywieść z przepisu art. 231 k.p.c. stosowanego odpowiednio poprzez art. 13 § 2 k.p.c., który stanowi, że sąd może uznać za ustalone fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, jeżeli wniosek taki można wyprowadzić z innych ustalonych faktów (domniemanie faktyczne). Skoro bowiem sami wnioskodawcy twierdzą, że urządzenie przesyłowe należy do uczestnika i przeciwko niemu skierowali oni wniosek o ustanowienie służebności przesyłu, to nie było żadnej innej możliwości jego nabycia, aniżeli wskutek nabycia od przedsiębiorstwa państwowego, które zostało „uwłaszczone” w trybie ustawy z ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości oraz przepisów określających ustrój majątkowy państwowych osób prawnych, względnie ustawy z dnia 25 września 1981 r.
o przedsiębiorstwach państwowych.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy za uzasadnione uznał zarzuty apelacji dotyczące błędnego nieuwzględnienia podniesionego przez uczestnika zarzutu zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Przyjmując, że uczestnik postępowania (i jego poprzednicy prawni) korzystali z nieruchomości wnioskodawców (i ich poprzedników prawnych) w złej wierze, Sąd Odwoławczy przyjął, że bieg zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu co do gazociągu wysokiego ciśnienia DN150 rozpoczął się z dniem 10.07.1975 r. i upłynął z dniem 10.07.2005r.

Skoro zatem w ocenie Sądu Okręgowego doszło do zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu przez uczestnika postępowania, brak było podstaw do ustanowienia służebności przesyłu w oparciu o przepis art. 305 ² § 2 k.c., w związku z czym wniosek R. O. i I. O. należało oddalić.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Odwoławczy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że w punkcie 1. oddalił wniosek.

Powyższe skutkowało zmianą orzeczenia o kosztach postępowania przed Sądem I instancji. O kosztach tych orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., uznając, że nieuiszczone koszty sądowe winien uiścić uczestnik postępowania, bowiem wydatki na opinie biegłych sądowych wiązały się z jego udziałem w sprawie, która ostatecznie doprowadziła do uregulowania sytuacji prawnej urządzeń uczestnika na gruncie wnioskodawców. Mając to na uwadze, Sąd Okręgowy zmienił punkt 2. zaskarżonego postanowienia w ten sposób, że nieuiszczonymi kosztami sądowymi należnymi Skarbowi Państwa – Sądowi Rejonowemu Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu obciążył uczestnika postępowania, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu, a pozostałymi kosztami postępowania obciążył wnioskodawców i uczestnika postępowania w zakresie przez nich poniesionym.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono w punkcie II. postanowienia na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., obciążając nimi wnioskodawców i uczestnika postępowania w zakresie przez nich poniesionym.

Małgorzata Radomska-Stęplewska