Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

POSTANOWIENIE

Dnia 18 września 2024 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodnicząca: sędzia Maria Antecka

po rozpoznaniu w dniu 18 września 2024 r. w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku B. L.

przy udziale A. L.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji uczestnika postępowania

od postanowienia wstępnego Sądu Rejonowego Poznań –Grunwald i Jeżyce w Poznaniu

z dnia 22 lutego 2023 r.

sygn. akt IX Ns 102/21

postanawia:

oddalić apelację.

Maria Antecka

UZASADNIENIE

postanowienia Sądu Okręgowego w Poznaniu z 18 września 2024 r.

Zaskarżonym postanowieniem wstępnym Sąd Rejonowy Poznań-Grunwald i Jeżyce
w Poznaniu w sprawie z wniosku B. L. przy udziale A. L. o podział majątku wspólnego oddalił wniosek uczestnika postępowania o ustalenie nierównych udziałów
w majątku wspólnym i ustalił, że udziały wnioskodawczyni i uczestnika postępowania w majątku wspólnym są równe.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł uczestnik postępowania, zaskarżając je
w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

I. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez błędną oraz niewszechstronną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a zwłaszcza:

1) dowolną, sprzeczną z zasadami logiki oraz wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego ocenę zeznań świadków A. O., E. O. i R. S. oraz stron postępowania, a także sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, poprzez przyjęcie, że to na wnioskodawczyni spoczywała w wyższym stopniu niż na uczestniku odpowiedzialność za opiekę nad wspólnymi dziećmi stron oraz dbałość
o gospodarstwo domowe, co w konsekwencji doprowadziło do błędu w ustaleniach co do faktu, że wnioskodawczyni przyczyniała się do zaspokajania potrzeb rodziny w równym stopniu co uczestnik, podczas gdy uczestnik zaspokajał potrzeby materialne rodziny wykonując pracę zawodową, stanowiącą wyłączne źródło utrzymania gospodarstwa domowego, przy czym jednocześnie realizował ciężar opieki nad dziećmi stron i wypełniał wszelkie obowiązki domowe, podczas gdy wnioskodawczyni mimo braku podejmowania pracy zawodowej lub wykonywania jej w nieporównywalnie mniejszym wymiarze niż uczestnik, zaniedbywała obowiązki związane z wychowaniem dzieci stron i utrzymaniem ich domu co przejawiało się w powierzeniu uczestnikowi w całości obowiązków związanych edukacją dzieci, w tym pomocy w nauce oraz organizacji zajęć pozalekcyjnych,

2) dowolną, sprzeczną z zasadami logiki oraz wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego ocenę zeznań świadków A. O., E. O. i R. S. oraz stron niniejszego postępowania, a także sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, poprzez przyjęcie, że wnioskodawczyni podejmowała osobiste starania celem zaspokojenia potrzeb rodziny, wyrażające się próbą podjęcia pracy zawodowej celem przyczynienia się do zwiększania majątku wspólnego stron oraz podejmowaniem osobistych starań w zakresie opieki na dziećmi stron i dbania o gospodarstwo domowe stron, co w konsekwencji doprowadziło do błędu w ustaleniach co do faktu, że wnioskodawczyni przyczyniała się do zaspokajania materialnych potrzeb rodziny i powstania dorobku stron w stopniu równym co uczestnik, podczas gdy w czasie trwania małżeństwa stron to na uczestniku w całości spoczywał ciężar utrzymania gospodarstwa domowego, a także w wysokim stopniu ciężar związany ze sprawowaniem opieki nad dziećmi i realizacją obowiązków domowych, a wnioskodawczyni mimo nieporównywalnie mniejszego zaangażowania zawodowego nie dopełniała obowiązków związanych z opieką nad dziećmi i gospodarstwem domowym;

na skutek powyższego doszło do naruszenia: art. 43 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku — Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej jako: „k.r.o.”) poprzez jego niewłaściwe zastosowanie wskutek nieuwzględnienia przez Sąd I instancji wszystkich okoliczności wynikających
z zeznań stron postępowania i świadków, a zwłaszcza okoliczności związanych z przyjętą przez wnioskodawczynię postawy wobec pracy zawodowej i obowiązków związanych
z wychowywaniem dzieci i utrzymaniem gospodarstwa domowego.

Mając na uwadze powyższe zarzuty, apelujący wniósł o:

1) zmianę zaskarżonego postanowienia wstępnego w całości, poprzez uwzględnienie wniosku uczestnika o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym i ustalenie, że udział wnioskodawczyni w majątku wspólnym stron wynosi 1/3, a udział uczestnika 2/3;

2) zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

W odpowiedzi na apelację, wnioskodawczyni wniosła o jej oddalenie oraz zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania odwoławczego w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestnika postępowania okazała się nieuzasadniona.

Sąd odwoławczy przyjął ustalenia faktyczne Sądu I instancji, zawarte
w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, jako własne, podzielając też w pełni poglądy prawne wyrażone w tym uzasadnieniu.

Odnosząc się do zarzutów apelacji wskazać należy, że skuteczne postawienie zarzutu
w postaci naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że Sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania, lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął Sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena Sądu (tak SN w orz. z 6 listopada 1998 r., II CKN 4/98 nie publ.). Ażeby zatem zasadny był zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 233 § 1 k.p.c. oraz uznanie, że mogło to mieć istotny wpływ na wynik sprawy, nie wystarczy wyłącznie przedstawienie odmiennej interpretacji strony co do dowodów zebranych w sprawie, a koniecznym jest natomiast jednoczesne wykazanie – czego nie uczynił apelujący - iż ocena przyjęta przez Sąd Rejonowy za podstawę rozstrzygnięcia, przekracza granicę swobodnej oceny dowodów, którą wyznaczają czynniki logiczny i ustawowy, zasady doświadczenia życiowego, aktualny stan wiedzy, stan świadomości prawnej i dominujących poglądów na sądowe stosowanie prawa.

W związku z powyższym nie ma podstaw do uwzględnienia podniesionego przez apelującego zarzutu naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisu art. 233 § 1 k.p.c.
( znajdującego w postępowaniu nieprocesowym zastosowanie w zw. z art.13§2 k.p.c.) poprzez błędną oraz niewszechstronną ocenę materiału dowodowego, a zwłaszcza dowolną, sprzeczną z zasadami logiki oraz wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego ocenę zeznań świadków A. O., E. O. i R. S. oraz uczestników niniejszego postępowania, a także sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie, że to na wnioskodawczyni spoczywała w wyższym stopniu niż na uczestniku odpowiedzialność za opiekę nad wspólnymi dziećmi stron oraz dbałość o gospodarstwo domowe. W rozwinięciu tego zarzutu apelujący ograniczył się do stwierdzenia, że realizował ciężar opieki nad dziećmi i wypełniał wszelkie obowiązki domowe, podnosząc jednocześnie, że wnioskodawczyni zaniedbywała obowiązki związane
z wychowaniem wspólnych dzieci i utrzymaniem domu, a przejawem tego było powierzenie uczestnikowi w całości obowiązków związanych z edukacją dzieci, w tym pomocy w nauce oraz organizacji zajęć lekcyjnych.

Twierdzenia te należy poddać ocenie w kontekście rozważań Sądu Rejonowego, który nie przyjął, że to wnioskodawczyni była wyłącznie odpowiedzialna za opiekę nad dziećmi
i gospodarstwo domowe. Wręcz przeciwnie na ostatniej stronie uzasadnienia Sąd Rejonowy wskazał, że niewątpliwym jest, że również uczestnik osobistymi staraniami przyczyniał się do wychowania córek i dbał o gospodarstwo domowe. Sąd Rejonowy uznał jednak, że wychowanie córek i dbanie o dom w znacznie większym stopniu obciążało wnioskodawczynię, podczas gdy uczestnik znaczną część swego czasu poświęcał pracy zarobkowej. Sąd Rejonowy przed sformułowaniem tego wniosku dokonał analizy dowodów, podkreślając, że to z zeznań wnioskodawczyni wynikało, że dysponowała szeroką i szczegółową wiedzą dotyczącą codziennych potrzeb córek, ich problemów zdrowotnych, wymagań dietetycznych (jedna z córek miała alergię, obie nietolerancję na gluten –1150 v. akt postępowania ), czy też zajęć podejmowanych poza aktywnością szkolną (dziewczynki m.in. uczestniczyły w lekcjach baletu), co zostało ocenione przez Sąd Rejonowy jako stale i znaczne zaangażowanie
w wychowanie dzieci. Sąd Rejonowy porównał to z zeznaniami uczestnika odnoszącymi się do tych kwestii, które ograniczały się do podkreślania, że woził dzieci na zajęcia, zorganizował im korepetycje i kupował potrzebne rzeczy. Nadto Sąd Rejonowy odniósł się do zeznań świadka E. O. przyjmując, że wskazywała ona, że wnioskodawczyni wychowywała dzieci
i prowadziła dom, a uczestnik woził dzieci na zajęcia, a poza tym dużo pracował – po południu i przed południem. Z zeznań tego świadka wynikało, że wnioskodawczyni wymagała od uczestnika, ażeby jeden dzień w tygodniu był wcześniej w domu, gdyż zależało jej na tym, aby raz w tygodniu mieć wolne popołudnie. Sąd Rejonowy przywołał też, że świadek R. S. zeznawał, że wnioskodawczyni była z dziećmi, a uczestnik zawsze pracował. W konkluzji Sąd Rejonowy przyjął, że to przede wszystkim na wnioskodawczyni spoczywał ciężar sprawowania codziennej opieki nad córkami - to ona towarzyszyła im w procesie edukacji, dbała o zapewnienia odpowiedniej diety, oczekując jednego popołudnia dla siebie
i sporadycznie korzystając z wyjazdów zagranicznych. Sąd Rejonowy odnosząc się do twierdzeń uczestnika jakoby zachęcał wnioskodawczynię do podjęcia większej aktywności na polu zawodowym, dając tym samym do zrozumienia, że oczekuje innego podziału ról
w małżeństwie, ocenił je jako gołosłowne – niepoparte zeznaniami świadków. Sąd Rejonowy wskazał przy tym, że uczestnik sam przyznał, że w związku z narodzinami dzieci oczekiwał, że żona zajmie się przede wszystkim ich wychowaniem. Sąd Rejonowy ocenił, że poczynione ustalenia uzasadniają twierdzenie, że wnioskodawczyni wspólnie z mężem podjęła decyzję
o swoim większym zaangażowaniu w wychowanie dzieci, kosztem aktywności zawodowej.

Uczestnik w ramach omawianego zarzutu (dotyczącego sprzecznej z zasadami logiki
i doświadczenia życiowego oceny zeznań świadków A. O., E. O., R. S. oraz stron co tego, że na wnioskodawczyni spoczywała w wyższym stopniu niż na uczestniku odpowiedzialność za opiekę nad dziećmi i dbałość o gospodarstwo domowe) nie wskazał, które z powyższych ustaleń kwestionuje. Nie odwołał się do konkretnego fragmentu zeznań świadków, czy też uczestników postępowania, koncertując się na stawianiu odmiennych tez niż przyjął Sąd Rejonowy co do rozłożenia na uczestników obowiązków związanych z opieką nad dziećmi i dbałością o gospodarstwo domowe.

Nie ma też podstaw do uwzględnienia podniesionego przez apelującego kolejnego zarzutu w postaci naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisu art. 233 § 1 k.p.c.
w zw. z art.13§2 k.p.c. poprzez błędną oraz niewszechstronną ocenę materiału dowodowego,
a zwłaszcza dowolną, sprzeczną z zasadami logiki oraz wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego ocenę zeznań świadków A. O., E. O. i R. S. oraz uczestników niniejszego postępowania, a także sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie, że wnioskodawczyni podejmowała osobiste starania celem zaspokojenia potrzeb rodziny, wyrażające się próbą podjęcia pracy zawodowej celem przyczynienia się do zwiększania majątku wspólnego stron oraz podejmowaniem osobistych starań w zakresie opieki na dziećmi stron i dbania
o gospodarstwo domowe stron.

Zarzut ten w zakresie w jakim dotyka kwestii związanych z opieką na dziećmi i dbania o gospodarstwo domowe jest tożsamy z omówionym już wcześniej zarzutem apelacji.

Natomiast w zakresie w jakim zarzut ten koncentruje się na kwestii przyjęcia przez Sąd Rejonowy, że wnioskodawczyni podejmowała osobiste starania celem zaspokojenia potrzeb rodziny, wyrażające się próbą podjęcia pracy zawodowej celem przyczynienia się do zwiększania majątku wspólnego stron, to Sąd Okręgowy zauważa, że do takich konkretnie wniosków Sąd Rejonowy nie doszedł. Sąd Rejonowy stwierdził natomiast, i w ocenie Sądu Okręgowego nie nastąpiło to z naruszeniem art.233§1 k.p.c. w zw. z art.13§2 k.p.c., że nie można przyjąć, że majątek stron zgromadzony został wyłącznie (lub niemal wyłącznie) staraniem uczestnika. Sąd Rejonowy podkreślił przy tym, że już na początku małżeństwa wnioskodawczyni wniosła swoje środki pieniężne, uzyskane ze sprzedaży majątku osobistego w postaci nieruchomości, w celu budowy domu, który przez lata służył zaspakajaniu potrzeb mieszkaniowych małżonków L. i ich dzieci. W kwestiach zawodowych, choć przez większość małżeństwa nie posiadała stałego zatrudnienia, to podnosiła swoje kwalifikacje,
a gdy dzieci stron podrosły, podejmowała już dodatkowe zatrudnienie, a Sąd Okręgowy zwraca uwagę, że kwestia dochodów wnioskodawczyni wynika z zeznań PIT za lata 1997-2011, które zostały przez Sąd Rejonowy poddane analizie na k.1150-1151 akt.

Dokonana powyżej ocena zarzutów naruszenia prawa procesowego jako niezasadnych implikuje ocenę postawionego zarzuty naruszenia prawa materialnego art.43§1 i 2 k.c. również jako niezasadnego, albowiem opierał się on na nieuwzględnieniu wszystkich wynikających
z zeznań uczestników postępowania i świadków okoliczności związanych z przyjęta przez wnioskodawczynię postawa wobec pracy zawodowej i obowiązków związanych
z wychowywaniem dzieci i utrzymywaniem gospodarstwa domowego.

Odnosząc się jeszcze do zarzutu naruszenia prawa materialnego należy zauważyć,
że z woli ustawodawcy, wyrażonej w art. 43 § 1 k.r.o., co do zasady małżonkowie posiadają równe udziały w majątku wspólnym, a odstąpienie od powyższej reguły ma charakter wyjątkowy i jest możliwe wyłącznie w przypadku kumulatywnego wystąpienia przesłanek określonych w § 2 powołanego przepisu, to jest w razie przyczynienia się małżonków do powstania majątku w różnym stopniu oraz istnienia ważnych powodów, które uzasadniają ustalenie nierównych udziałów. Ciężar wykazania powyższych przesłanek spoczywa, w myśl art. 6 k.c., na byłym małżonku, który zgłosił wniosek o ustalenie nierównych udziałów (zob. postanowienie SN z dnia 2 października 1997 r., II CKN 348/97, LEX nr 479357).

Wzajemną relację tych przesłanek określił Sąd Najwyższy w postanowieniu z 24.4.2013 r. (IV CSK 553/12, OSNC-ZD 2014, Nr B, poz. 24; por. też post. SN z 28.6.2018 r., IV CSK 90/18, Legalis; z 8.2.2019 r., I CSK 782/17, Legalis; z 4.6.2019 r., V CSK 580/18, Legalis; z 11.6.2019 r., I CSK 782/18, Legalis; z 20.12.2019 r., IV CSK 327/19, Legalis oraz z 15.5.2020, IV CSK 546/19, Legalis), wskazując, że pozostają w takim wzajemnym stosunku, że żadne "ważne powody" nie stanowią podstawy takiego orzeczenia, jeżeli stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego jest równy, a jednocześnie – nawet różny stopień przyczynienia się małżonków do powstania tego majątku nie stanowi podstawy ustalenia nierównych udziałów, jeżeli nie przemawiają za tym "ważne powody". Innymi słowy, wyróżnienie przez ustawodawcę tych dwu przesłanek sprawia, że sam nierówny stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego nie może być uznany za ważny powód w rozumieniu tego przepisu. Na podstawie orzecznictwa Sądu Najwyższego można również sformułować wniosek, że negatywnie oceniane zachowanie małżonka musi charakteryzować się pewnym natężeniem, a nie jakąkolwiek zarzucalnością.

Należy nadto podkreślić, że art. 43 § 2 k.r.o., posługując się elastycznym pojęciem „ważne powody”, pozostawia sądowi określoną swobodę oceny co do sposobu stosowania tej przesłanki
w konkretnym przypadku, co odnosi się również do utrwalonych w orzecznictwie i literaturze kwalifikatorów zmierzających do sprecyzowania tego pojęcia, takich jak „rażące” lub „uporczywe” zaniechanie przyczyniania się do zwiększania majątku wspólnego. W takich przypadkach,
w których ustawodawca świadomie pozostawia sądom określony luz interpretacyjny, stwierdzenie zasadności apelacji wymaga wykazania okoliczności wskazujących na ewidentnie błędną ocenę sądu I instancji. W niniejszej sprawie, jak już wyżej wskazano, uczestnik postępowania nie wykazał, by taka sytuacja wystąpiła.

Nie można, zdaniem Sądu Okręgowego, w zgromadzonym materiale dowodowym doszukać się podstaw do uwzględnienia wniosku choćby w części, z uwagi na niewykazanie obu przesłanek, w tym istotnie mniejszego przyczynienia się wnioskodawczyni do powstania
i utrzymania majątku.

W ocenie Sądu Okręgowego nie może uzasadniać przesłanki większego przyczynienia się uczestnika do powstania majątku wspólnego fakt niewątpliwy fakt uzyskiwania wyższych zarobków i utrzymywania rodziny. Słusznie Sąd Rejonowy uznał bowiem, że uczestnik podejmując wraz z żoną decyzję o podziale ról, gdzie on miał pracować zarobkowo, a wnioskodawczyni miała zajmować się domem i córkami, musiał kierować się względami, które wówczas uzasadniały taki wybór, a których w sprawie nie ujawnił, więc obecnie nie może zasadnie żądać w istocie mniejszego udziału wnioskodawczyni w majątku wspólnym na podstawie art. 43 § 2 k.r.o. twierdząc, że nie przyczyniła się ona do jego powstania.

Natomiast okoliczności podnoszone w apelacji przez uczestnika, a mające na celu wykazanie, że wnioskodawczyni nie wywiązywała się z obowiązków wynikających z podziału ról były chybione, co Sąd Okręgowy omówił odnosząc się do poszczególnych zarzutów apelacji.

Mając na uwadze przedstawione argumenty apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.

Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego od postanowienia wstępnego zostanie zamieszczone przez Sąd Rejonowy w postanowieniu końcowym, gdyż art. 108 § 2 k.p.c.
(w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.) stanowi realizację zasady nierozdrabniania kosztów postępowania, wykluczając cząstkowe, ograniczone do wyników pojedynczych środków odwoławczych, rozstrzygnie o kosztach przy braku spełnienia przesłanki z § 1 art. 108 k.p.c.

Maria Antecka