Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 września 2024 roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Małgorzata Radomska-Stęplewska

po rozpoznaniu w dniu 26 września 2024 roku w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa K. S.

przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Trzciance

z dnia 20 lutego 2023 roku

sygn. akt I C 54/22

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 2.700 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego do dnia zapłaty.

Małgorzata Radomska-Stęplewska

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 20 lutego 2023 r. w sprawie z powództwa K. S. przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W. o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności, Sąd Rejonowy w Trzciance:

1.  oddalił powództwo,

2.  kosztami procesu obciążył powódkę i z tego tytułu zasądził od powódki K. S. na rzecz pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 5 417 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Apelację od ww. wyroku wywiodła powódka , zaskarżając go w całości i zarzucając:

1) błąd w ustaleniach faktycznych poprzez ustalenie, że:

a) K. S. była poręczycielem kredytu, podczas gdy K. S. była jedynie poręczycielem wekslowym (awalista), co ma znaczenie również dla następczej możliwości wystawienia przeciwko ww. b.t.e. w oparciu o przepis art. 96 ustawy — Prawo bankowe,

b) powódka dysponuje oryginałem oświadczenia o odstąpieniu od porozumienia z dnia 29 sierpnia 2003 r., podczas gdy w materiale dowodowym brak jest takiej informacji, a w szczególności informacji o tym kto i kiedy takie oświadczenie odbierał,

c) pozwany nie dysponuje oryginałem oświadczenia o odstąpieniu od porozumienia z dnia 29 sierpnia 2003 r., podczas gdy w materiale dowodowym brak jest takiej informacji,

2) obrazę przepisów prawa procesowego mającą wpływ na wynik postępowania, a mianowicie:

a) art. 233 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. poprzez dokonanie przez Sąd I instancji dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów, co w konsekwencji doprowadziło do uznania za udowodniony fakt, z którego pozwany wywodził skutki prawne, tzn. zasadność prowadzonej egzekucji przeciwko powódce z okoliczności nabycia spadku po J. S. z dobrodziejstwem inwentarza, podczas gdy pozwany nie dochował powinności nadania klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko powódce z tego tytułu, ani też nie zwrócił się do sądu z wnioskiem o nadanie przeciwko powódce klauzuli wykonalności na podst. art. 98 § 2 ustawy — Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665);

b) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez wybiórcze, a nie wszechstronne rozważenie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego polegające na braku dokonania ustaleń zgodnych z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, związanych z kwestiami formalnymi wystawienia b.t.e. i nadaniem temu tytułowi wykonalności, polegające w szczególności na braku uwzględnienia okoliczności odstąpienia przez Bank (dwukrotnie przyznanego) od porozumienia, którego stroną była powódka, a także wartości logicznej (fałsz) złożonych oświadczeń o poddaniu się egzekucji z bankowego tytułu egzekucyjnego przez powódkę,

c) art. 788 § 1 w z art. 819 § 1 k.p.c. poprzez zastosowanie w niniejszej sprawie przepisów, które nie znajdują zastosowania w niniejszej sprawie, albowiem pochłaniają je regulacje Prawa bankowego wyrażone w przepisach art. 96-98 stanowiące lex specialis do norm kodeksowych;

d) art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że pozwany może prowadzić egzekucję na podstawie tytułu wykonawczego wydanego przeciwko osobie, co do której nie może być prowadzone bez nadania przeciwko niej klauzuli wykonalności. Podkreślić należy, iż w momencie śmierci J. S. egzekucja prowadzona na podstawie BTE nr (...) stała się niemożliwa do dalszego prowadzenia, wobec wygaśnięcia tytułu wykonawczego, w oparciu o który wszczęto egzekucję;

3) obrazę przepisów prawa materialnego mającego wpływ na wynik postępowania, a mianowicie:

a) art. 6 k.c. poprzez przerzucenie ciężaru dowodu w zakresie wykazania treści oświadczenia o odstąpieniu od porozumienia z dnia 29 sierpnia 2003 r. na powódkę, podczas gdy szczególne warunki porozumienia z dnia 29 sierpnia 2003 r. umożliwiające brak stosowania ogólnej zasady zwrotu świadczeń i ich modyfikację obciąża powódkę, podczas gdy skutki prawne z takiego wnioskowania wywodzi pozwany,

b) art. 58 k.c. poprzez stwierdzenie, że oświadczenie powódki o poddaniu się egzekucji z bankowego tytułu egzekucyjnego, a także stosunki prawne leżące u jego podstaw nie są dotknięte wadami mogącymi skutkować nieważnością tychże,

c) art. 65 k.c. poprzez nieprawidłową wykładnię oświadczenia o odstąpieniu, a w szczególności nieuprawnione przyjęcie (wobec braku dowodów), że zmiana zwracanych świadczeń była konieczna w granicach zwykłego zarządu, podczas gdy z literalnego brzmienia dokumentów znajdujących się w aktach sprawy nie wynika taki skutek,

d) art. 96 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. — Prawo bankowe, poprzez uznanie, iż bankowy tytuł wykonawczy spełnia wymienione w ww. przepisie przesłanki, podczas gdy:

- postępowanie egzekucyjne prowadzone jest wobec powódki, której nigdy bezpośrednio nie wiązała czynność bankowa z pozwanym bankiem. W szczególności nie była to czynność wskazana w klauzuli b.t.e.,

- postępowanie egzekucyjne prowadzone jest w oparciu o b.t.e. wystawiony przeciwko J. S. jako przedsiębiorcy w 2006 roku, podczas gdy postępowanie spadkowe po ww. J. S. zakończyło się blisko 3 lata po jego śmierci,

- Sąd I instancji błędnie przyjął, że K. S. dziedzicząc po mężu wstąpiła we wszystkie jego prawa i obowiązki wynikające z umowy kredytu, podczas gdy umowa kredytu wygasła z chwilą śmierci jedynego kredytobiorcy — nie było więc causa do wystawienia b.t.e.,

e) art. 395 § 2 k.c. w zw. z § 8 porozumienia zawartego przez Bank z J. S. z dnia 29 sierpnia 2003 r. i brak uznania, że wskutek tego wygasły również oświadczenia o poddaniu się egzekucji z bankowego tytułu egzekucyjnego złożone tak przez nieżyjącego męża powódki, jak i przez powódkę, a nadto, że wskutek odstąpienia od porozumienia z dnia 29 sierpnia 2003 r. powódka nie mogła być w żaden sposób uznana za dłużnika pozwanego banku,

f) art. 922 k.c. w zw. z art. 98 ust. 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe poprzez przyjęcie, że z chwilą śmierci kredytobiorcy J. S., udzielony mu umową z 10 grudnia 2001 r. kredyt postawiony został w stan natychmiastowej wykonalności (tak jak przy wypowiedzeniu umowy), a na powódce jako spadkobierczyni ciąży obowiązek natychmiastowej spłaty całego kredytu.

Mając na uwadze powyższe, apelująca wniosła o:

1)  zmianę zaskarżonego wyroku Sądu I instancji i pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 7 lipca 2006 r. (nr (...)) wystawionego przez pozwanego Bank (...) S.A. w W. przeciwko J. S., zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 11 sierpnia 2006 r., wobec licznych uchybień ze strony pozwanego wskazanych w uzasadnieniu apelacji, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu I instancji w zakresie jego punktu I oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia temu Sądowi;

2)  zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania w obu instancjach, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami za opóźnienie, o których mowa w przepisie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

W odpowiedzi na apelację powódki, pozwany wniósł o jej oddalenie w całości i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powódki nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Odwoławczy przyjął ustalenia faktyczne i poglądy prawne Sądu I instancji, zawarte w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, jako własne.

Sąd Rejonowy w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne nie przekraczając granic ustalonych w art. 233 k.p.c. i wydał trafne rozstrzygnięcie oddalając powództwo.

Podniesione w apelacji przez powódkę zarzuty sprowadzały się do zakwestionowania stanowiska Sąd I instancji, że w realiach przedmiotowej sprawy brak było podstaw do pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 7 lipca 2006 r. (nr (...)) wystawionego przez pozwanego Bank (...) S.A. w W. przeciwko J. S. i K. S., zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 26 lipca 2006 r. Powódka w apelacji wskazywała na niezasadność egzekucji prowadzonej przeciwko niej oraz liczne uchybienia po stronie pozwanego Banku.

Powództwo opozycyjne z art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. umożliwia dłużnikowi merytoryczną obronę przed egzekucją opartą na zaprzeczeniu zdarzeniom stanowiącym podstawę nadania klauzuli wykonalności. Pojęcie „zdarzenie” w rozumieniu tego przepisu należy do dziedziny prawa materialnego, a to oznacza, że są to wyłącznie zdarzenia leżące u podstawy świadczenia wynikającego ze zobowiązania dłużnika objętego tytułem egzekucyjnym (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 2012 r., II CSK 760/11, nie publ.). W powództwie tym dłużnik może podnieść wszelkie zarzuty materialnoprawne dotyczące wierzytelności wskazanej w bankowym tytule egzekucyjnym, zwłaszcza nieistnienia roszczenia banku, istnienia roszczenia w mniejszej wysokości, braku wymagalności roszczenia lub nieważności bezwzględnej oświadczenia woli o poddaniu się egzekucji (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia2006 r., V CSK 467/15).

Sąd Okręgowy nie podzielił zarzutów apelacji dotyczących błędnego uznania przez Sąd I instancji, że oświadczenia o poddaniu się egzekucji K. S. i J. S. z 29 sierpnia 2003 r. nie przestały być aktualne z dniem 22 marca 2004 roku, kiedy pozwany złożył oświadczenie o odstąpieniu od warunków porozumienia z dnia 29 sierpnia 2003 roku, zgodnie z § 8 porozumienia.

Bezspornym między stronami był fakt, że oświadczeniem z dnia 29 sierpnia 2003 roku (k. 39) K. S. jako poręczyciel kredytu udzielonego J. S., wyraziła zgodę na zawarcie z pozwanym porozumienia z 29 sierpnia 2003 r. i utrzymanie zabezpieczenia kredytu w postaci weksla in blanco oraz przewłaszczenia ruchomości. Ponadto oświadczeniem z dnia 29 sierpnia 2003 roku (k. 40) na podstawie art. 97ust.1 i 2 ustawy Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 roku poddała się egzekucji i wyraziła zgodę na wystawienie przez Bank bankowego tytułu egzekucyjnego obejmującego roszczenia z umowy o kredyt nr (...) z dnia 10 grudnia 2001 roku oraz z zawartego porozumienia z dnia 29 sierpnia 2003 roku do kwoty 250.000 zł. Bank mógł wystawić tytuł egzekucyjny do 31 sierpnia 2006 roku. Tożsame oświadczenie złożył jej mąż ( k.41).

Zgodzić należało się z poglądem Sądu pierwszej instancji, że nie ma żadnych podstaw, aby uważać, że oświadczenia o poddaniu się egzekucji K. S. i J. S. z 29 sierpnia 2003 r. przestały być aktualne z dniem 22 marca 2004 roku, kiedy pozwany złożył oświadczenie o odstąpieniu od warunków porozumienia z dnia 29 sierpnia 2003 roku, zgodnie z § 8 porozumienia. Słusznie Sąd Rejonowy wskazał, że z samej treści oświadczenia o poddaniu się egzekucji ( k. 40, 41) wynika, że obejmuje ono zarówno porozumienie z dnia 29 sierpnia 2006 r., jak i osobno umowę kredytową z dnia 10 grudnia 2001 r. nr (...). Niezależnie zatem od oceny skutków odstąpienia przez pozwanego od warunków porozumienia z dnia 29 sierpnia 2003 roku, powódka i jej mąż złożyli oświadczenie o poddaniu się egzekucji co do umowy kredytowej z 10 grudnia 2001 r. nr (...) z terminem realizacji do dnia 31 sierpnia 2006 r., który to termin został dochowany ( b.t.e. wystawiono 7 lipca 2006 r., klauzula wykonalności nadana 26 lipca 2006 r.).

Sąd Okręgowy nie podzielił też zarzutów apelacji dotyczących dokonanej przez Sąd I instancji oceny twierdzeń powódki o braku podstaw do wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego przeciwko powódce, gdyż nie była ona stroną umowy kredytowej, a jedynie poręczyła weksel in blanco stanowiący zabezpieczenie kredytu. W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy prawidłowo uznał, że podnoszone przez powódkę zarzuty w tym zakresie, powinny zostać zawarte w zażaleniu na postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu. W orzecznictwie i doktrynie przeważa stanowisko, że kognicją sądu w postępowaniu toczącym się w oparciu o art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. nie są objęte zarzuty formalne związane z nadaniem tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności, w tym odnoszące się do spełnienia przez wierzytelność nim objętą wymogów określonych w art. 96 – 98 prawa bankowego. Przyjmuje się więc, że w postępowaniu z powództwa opozycyjnego nie mogą być podnoszone zarzuty właściwe do postawienia w zażaleniu na postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności ( art. 795 k.p.c. ), a w razie gdy stanowią one wyłączną podstawę powództwa, podlega ono oddaleniu bez rozpoznania powołanych okoliczności. O ile zatem powołanie w powództwie opozycyjnym zarzutów formalnych pozostających w kognicji sądu klauzulowego nie jest wyłączone, o tyle nie mogą one podlegać rozpoznaniu w tej sprawie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2016 r., sygn. akt V CSK 467/15).

Sąd Okręgowy za niezasadne uznał również zarzuty apelacji dotyczące stanowiska Sądu Rejonowego, że pozwany po śmierci J. S. mógł prowadzić egzekucję na podstawie dotychczasowego tytułu wykonawczego wobec powódki bez nadania przeciwko niej klauzuli wykonalności jako spadkobiercy dłużnika.

W pierwszej kolejności podkreślić trzeba, że zarzut prowadzenia egzekucji po śmierci J. S. przeciwko jego spadkobierczyni – powódce bez nadania klauzuli wykonalności przeciwko niej, nie może być skutecznie podniesiony w postępowaniu o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności. Przesłanka taka nie została bowiem objęta dyspozycją art. 840 § 1 k.p.c.

Niezależnie od powyższego wskazać należy, że w okolicznościach sprawy pozwany w dniu 7 lipca 2006 r. wystawił Bankowy Tytuł Egzekucyjny nr (...) przeciwko J. S. i K. S.. Postanowieniem z dnia 26 lipca 2006 roku wydanym przez Sąd Rejonowy w Trzciance w sprawie o sygn. akt I Co 875/06 nadana została klauzula wykonalności na rzecz Banku (...) S.A. przeciwko K. S. i J. S. bankowemu tytułowi egzekucyjnemu opisanemu wyżej do kwoty 72.843,98 zł z odsetkami. Na podstawie opisanego wyżej tytułu wykonawczego Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w T. M. S. prowadzi egzekucję w sprawie o sygn. akt II Km 1374/06 od dnia 28 sierpnia 2006 roku. Zawiadomienie o wszczęciu postępowania egzekucyjnego zostało doręczone J. S. dnia 19 września 2006 roku. Dnia 15 marca 2009 roku J. S. zmarł. Egzekucja została zawieszona i podjęta dopiero dnia 24 sierpnia 2012 roku po uprawomocnieniu się postanowienia Sądu Rejonowego w Trzciance z dnia 21 marca 2012 roku w sprawie I Ns 41/10 o stwierdzeniu nabycia spadku po J. S. na rzecz K. S..

Wskazać należy, że wbrew twierdzeniom apelującej, pozwany po śmierci J. S. mógł prowadzić egzekucję na podstawie dotychczasowego tytułu wykonawczego wobec powódki bez nadania przeciwko niej klauzuli wykonalności. Sąd Okręgowy w tym zakresie podziela wyrażone w orzecznictwie stanowisko, iż artykuł 819 § 1 k.p.c. normuje sytuację, w której śmierć dłużnika nastąpiła w toku egzekucji, zatem po jej wszczęciu (…) w razie śmierci dłużnika po wszczęciu egzekucji ustawa nie wymaga nadania klauzuli wykonalności przeciwko spadkobiercy dłużnika. W takim wypadku, zgodnie z dyspozycją art. 819 § 1 k.p.c., zawieszone postępowanie egzekucyjne organ egzekucyjny podejmuje z udziałem spadkobiercy dłużnika, tj. po udowodnieniu tego jego przymiotu prawomocnym postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku (Postanowienie SN z 2.07.1975 r., I CZ 98/75, OSNC 1976, nr 6, poz. 142.). J. S. zmarł po wszczęciu egzekucji, zatem nie było potrzeby nadania klauzuli wykonalności przeciwko jego spadkobiercy – powódce.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i § 1 ¹ k.p.c., obciążając nimi w całości powódkę, jako stronę przegrywającą proces w instancji odwoławczej.

Na koszty wywołane apelacją powódki składa się wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego ustalone na kwotę 2.700 zł, zgodnie z § 2 pkt 6 w związku z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Małgorzata Radomska-Stęplewska