Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 kwietnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodnicząca: sędzia Maria Antecka

Protokolant: stażysta Katarzyna Miczuga

po rozpoznaniu w dniu 26 marca 2024 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa I. Z., A. Z.

przeciwko P. Z.

o podwyższenie alimentów

na skutek apelacji wniesionych przez powodów i pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu

z dnia 24 lutego 2023 r.

sygn. akt IV RC 162/22

1. oddala apelację powodów,

2. oddala apelację pozwanego,

3. oddala zgłoszony w apelacji pozwanego wniosek restytucyjny,

4. z tytułu rozliczenia kosztów postępowania wywołanego apelacjami strony powodowej i pozwanego zasądza od pozwanego na rzecz powoda I. Z. 780 zł a na rzecz powódki A. Z. 330 zł, co do każdej z zasądzonych kwot z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia w przedmiocie kosztów procesu do dnia zapłaty.

Maria Antecka

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 16 kwietnia 2024 r.

Pozwem z 16 marca 2022 roku małoletni I. Z. oraz A. Z., działający przez matkę K. Z., reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika, wnieśli o zasądzenie od pozwanego P. Z. kwoty 3.300 złotych na rzecz małoletniego oraz 3.350 złotych na rzecz małoletniej tytułem renty alimentacyjnej do dnia 10-ego każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku zwłoki w płatności którejkolwiek z rat, do rąk matki małoletnich – K. Z. i to w miejsce alimentów określonych wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z 28 lipca 2017 roku o sygnaturze XVII C 744/17 w kwocie po 750,00 złotych na każdego z małoletnich. Nadto małoletni wnieśli o zasądzenie na ich rzecz od pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz udzielenia zabezpieczenia na rzecz małoletniego I. na kwotę 3.000,00 złotych miesięcznie oraz na rzecz małoletniej A. kwotę 3.050,00 złotych miesięcznie.

W uzasadnieniu swojego żądania powodowie wskazali, że wyrokiem z 28 lipca 2017 Sąd Okręgowy w Poznaniu Rozwiązał małżeństwo rodziców małoletnich określając zobowiązanie alimentacyjne pozwanego wobec dzieci na kwotę po 750,00 złotych miesięcznie, łącznie 1.500,00 złotych, przy czym P. Z. zobowiązał się do aktywnego włączenia się w proces wychowania małoletnich oraz ich alimentacji ponad kwotę zasądzoną w orzeczeniu. Wskazali dalej, że w okresie niemal 5 lat znacząco wzrosły koszty ich utrzymania, które obecnie wynoszą 4.499,85 złotych w przypadku małoletniego oraz 4.655,35 złotych w przypadku małoletniej. Powodowie podkreślili, że mając na uwadze fakt, iż ich matka osiąga dochody w wysokości 6.200,00 złotych zaspokojenie potrzeb małoletnich przy alimentacji pozwanego w wysokości 1.500,00 złotych jest mocno utrudnione.

W odpowiedzi na pozew z lipca 2022 roku pozwany P. Z. uznał powództwo do kwoty 1.300,00 złotych na rzecz każdego z małoletnich powodów. W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwany wskazał, że poza obowiązkiem alimentacyjnym określonym wyroku rozwodowym w 2017 roku łoży na rzecz małoletnich dodatkowe kwoty do rąk matki małoletnich w gotówce z okazji urodzin dzieci, imienin czy np. tytułem kieszonkowych i kosztów związanych z wakacjami. Pozwany zaznaczył, że obecnie prowadzi gospodarstwo domowe z J. C., zaś od czerwca 2021 roku posiada na utrzymaniu małoletnie dziecko – L..

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 24 lutego 2023 roku Sąd Rejonowy Poznań-Nowe Miasto
i Wilda w Poznaniu:

⚫

w punkcie 1. zasądził od pozwanego P. Z. na rzecz małoletniego powoda I. Z. podwyższoną rentę alimentacyjną w wysokości po 1.750,00 złotych miesięcznie oraz na rzecz małoletniej powódki A. Z. podwyższoną rentę alimentacyjną w wysokości po 1.550,00 złotych miesięcznie, czyli łącznie 3.300,00 złotych poczynając od dnia 24 marca 2022 roku płatny z góry do dnia 10-go każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat do rąk matki małoletnich powodów – K. Z. i to w miejsce alimentów zasądzonych wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 28 lipca 2017 roku w sprawie XVII C 744/17;

⚫

w punkcie 2. w pozostałym zakresie powództwo oddalił;

⚫

w punkcie 3. wyrokowi w punkcie 2 nadał rygor natychmiastowej wykonalności i klauzulę wykonalności;

⚫

w punkcie 4. kosztami procesu obciążył pozwanego P. Z. w części, tj. w zakresie 35 % zaś szczegółowe wyliczenie pozostawił referendarzowi sądowemu.

Apelacje od powyższego wyroku wywiodły zarówno strona poznawana, jak i strona powodowa.

Strona pozwana zaskarżyła powyższy wyrok w części, tj. w zakresie pkt 1 wyroku – co do kwoty zasądzonej ponad uznaną przez pozwanego kwotę, czyli ponad sumę 2.600,00 złotych renty alimentacyjnej w stosunku miesięcznym na oboje dzieci od dnia 23 marca 2022 roku, a nadto w zakresie pkt 3 wyroku – całości, oraz w zakresie pkt 4 wyroku – w całości. W zakresie apelacji podniósł następujące zarzuty:

I.  naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę materiału dowodowego, która doprowadziła do błędnych ustaleń faktycznych, przejawiającą się zupełnym brakiem przeanalizowania przez Sąd I instancji okoliczności łożenia przez pozwanego na potrzeby dzieci kwot średniomiesięcznie oscylujących w granicach 1.068,00 zł ponad zasądzonymi wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 28 lipca 2017 roku w sprawie o sygnaturze XVII C 744/17 alimentami w wysokości 1.500,00 złotych miesięcznie, co zostało wykazane potwierdzeniami przelewów;

II.  naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez zasądzenie przez Sąd I instancji renty alimentacyjnej i nadanie w tym zakresie rygoru natychmiastowej wykonalności w sposób powodujący, że uprawnieni otrzymali większe świadczenie, niż to do którego w istocie winni być uprawnieni, albowiem Sąd Rejonowy - pomijając fakt łożenia przez pozwanego kwot ponad zasądzoną wcześniej rentę alimentacyjną wysokości 1500 zł - nie uwzględnił w wyroku, iż część świadczenia w zakresie podwyższonej renty alimentacyjnej została już spełniona, co w konsekwencji powoduje, że powodowie, w toku egzekucji wszczętej na skutek nadania zaskarżonemu wyrokowi klauzuli natychmiastowej wykonalności, otrzymali od organu prowadzącego egzekucję sumę w pełnej wysokości zasądzonej renty 3.300,00 złotych w stosunku miesięcznym od dnia 24 marca 2022 roku, mimo że część tych pieniędzy otrzymali wcześniej bezpośrednio od pozwanego;

III.  naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę materiału dowodowego, która doprowadziła do błędnych ustaleń faktycznych, przejawiającą się zasądzeniem przez Sąd I instancji renty alimentacyjnej od dnia 24 marca 2022 bez żadnego uzasadnienia dlaczego akurat tę datę Sąd uznał za moment, od którego nastąpiła zmiana okoliczności uzasadniająca podwyższenie renty alimentacyjnej ponad dwukrotnie;

IV.  naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę materiału dowodowego, przeprowadzoną wbrew zasadom logicznego rozumowania, przejawiającą się nielogiczną oceną zmiany okoliczności uzasadniających kwotę podwyższonych alimentów w zakresie: 1) wzrostu potrzeb życiowych małoletnich powodów poprzez uznanie m.in. konieczności opłacania opieki medycznej, mimo że świadczenia jakie są opłacane podlegają refundacji z Narodowego Funduszu Zdrowia, 2) braku uwzględnienia polepszenia się sytuacji majątkowej matki małoletnich powodów w postaci zwiększenia wynagrodzenia za pracę i zmniejszenia się kosztów utrzymania mieszkania (brak kosztów wynajmu), 3) nieuwzględnienie zmiany sytuacji majątkowej pozwanego poprzez stosunkowe niewielkie zwiększenie się miesięcznego dochodu przy jednoczesnym zwiększeniu zobowiązań - konieczności utrzymania trzeciego dziecka, gospodarstwa domowego z jego matką, a także zobowiązań z tytułu pożyczek, 4) określenie możliwości zarobkowych powoda na podstawie większych dochodów w latach poprzednich, które nie mają znaczenia, bowiem na dzień orzekania jego sytuacja zawodowa uległa od tego czasu zmianie, a nie ma on możliwości zwiększenia swojego wynagrodzenia;

V.  naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę materiału dowodowego, przeprowadzoną wbrew zasadom logicznego rozumowania i zasadą doświadczenia życiowego, przejawiającą się przyjęciem przez Sąd I instancji, braku wiarygodności twierdzeń pozwanego co do zaciągnięcia przez niego pożyczki u rodziców na spłatę kredytu, którą pozwany spłaca teraz rodzicom, jako podstawę tego rozstrzygnięcia wskazując sprzeczność z zeznaniami matki powodów, mimo że matka powodów nie odniosła się do tej okoliczności w swoich zeznaniach wcale, a nadto powołaniem zasad doświadczenia życiowego, mimo że podpowiadają one, iż pomoc finansowa dla dorosłych dzieci od rodziców w spłacie kredytu, w celu uniknięcia kosztów kredytu, jest powszechna. Jednocześnie Sąd I instancji - również bez jakichkolwiek dowodów - uznał za wiarygodne twierdzenia matki małoletnich powodów w zakresie zaciągniętej przez nią pożyczki u siostry. Fakt zaciągnięcia pożyczki wynikał nadto właśnie z konieczności opłacania renty alimentacyjnej na dzieci, co świadczy o mniejszej - wbrew ustaleniom Sądu I instancji zdolności do regulowania renty alimentacyjnej;

VI.  naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę materiału dowodowego, przeprowadzoną wbrew zasadom logicznego rozumowania, przejawiającą się przyjęciem przez Sąd I instancji, wiarygodności zeznań matki co do kosztów utrzymania małoletnich powodów, a jednocześnie zasądzenie renty alimentacyjnej wysokości ok. połowy żądanej przez nią kwoty, co winno wskazywać na brak wiarygodności jej twierdzeń w toku postępowania.

W oparciu o powyższe strona pozwana wniosła o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego P. Z. na rzecz małoletniego I. Z. podwyższonej renty alimentacyjnej w wysokości 1.300,00 złotych miesięcznie oraz na rzecz małoletniej A. Z. podwyższonej renty alimentacyjnej w wysokości 1.300,00 złotych miesięcznie, czyli łącznie 2.600,00 złotych płatnych z góry do dnia 10-go każdego miesiąca wraz z odsetkami za opóźnienie w przypadku opóźnienia którejkolwiek do rąk matki małoletnich powodów – K. Z. i to w miejsce alimentów zasądzonych wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 28 lipca 2017 roku sprawie XVII C 744/17;

2.  utrzymanie w mocy punktu 2. zaskarżonego wyroku;

3.  orzeczenie, na podstawie art. 338 § 1 k.p.c. o zwrocie wyegzekwowanego świadczenia w związku z nadaniem zaskarżonemu wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności i zobowiązanie strony powodowej do zwrotu tej kwoty;

4.  nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności i opatrzenie klauzulą wykonalności w zakresie zobowiązania opisanego w powyższym punkcie;

5.  zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania w I i II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie zgodnie z art. 98 § 1 (1) k.p.c.;

6.  przeprowadzenie rozprawy także pod nieobecność powódki oraz jej pełnomocnika;

7.  nadto, ewentualnie, w razie nieuwzględnienia wniosku o zmianę zaskarżonego wyroku, uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu.

Strona powodowa zaskarżyła wyrok w części, tj. co do pkt 2 (oddalenie powództwa w całości) oraz pkt 4 (rozstrzygnięcie o kosztach postępowania). W zakresie apelacji powodowie podnieśli następujące zarzuty:

I.  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na wadliwym ustaleniu zakresu usprawiedliwionych potrzeb powodów;

II.  mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę przepisów prawa materialnego – art. 135 § 2 k.r.o. w zw. z art. 133 § 1 k.r.o. poprzez jego wadliwe zastosowanie i nieadekwatne uwzględnienie w treści zapadłego orzeczenia zakresu, w jakim matka powodów i pozwany realizują obowiązek alimentacyjny poprzez osobiste starania.

W oparciu o powyższe strona powodowa wniosła o:

1.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda, dalszych alimentów należnych mu od pozwanego, płatnych do rąk jego matki K. Z., do 10. dnia każdego miesiąca, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w wypadku nieterminowej płatności którejkolwiek z rat, poczynając od dnia 24 marca 2022 roku, ponad zasądzoną kwotę 1.750,00 zł, w kwocie 735,00 zł (łącznie 2.485,00 zł);

2.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki, dalszych alimentów należnych jej od pozwanego, płatnych do rąk jej matki K. Z., do 10. dnia każdego miesiąca, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w wypadku nieterminowej płatności którejkolwiek z rat, poczynając od dnia 24 marca 2022 roku, ponad zasądzoną kwotę 1.550,00 zł, w kwocie 928,00 zł (łącznie 2.485,00 zł);

3.  zasądzenie od pozwanego na rzecz każdego z powodów kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowania do dnia zapłaty.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Obie apelacje okazały się niezasadne.

Sąd okręgowy nie dostrzegł uchybień w postępowaniu przed sądem I instancji, które skutkowałyby nieważnością tego postępowania. Na istnienie takich wad nie wskazał także apelujący. Uzasadnienie wyroku sądu rejonowego spełnia wymagania określone w art. 327(1) k.p.c. i pozwala na jego kontrolę instancyjną.

Sąd okręgowy podziela ustalenia faktyczne sądu rejonowego i uznaje je za własne.

Apelujący, w ramach zarzutu naruszenia przez sąd I instancji zasady swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c., wywodził, że sąd rejonowy dokonał nieprawidłowej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, co skutkowało błędnymi i sprzecznymi z zasadami logiki oraz doświadczenia życiowego ustaleniami – szeroko opisanymi powyżej.

Art. 233 § 1 k.p.c. przyznaje sądowi swobodę co do oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a zarzut naruszenia tego uprawnienia tylko wówczas można uznać za usprawiedliwiony, jeśli sąd zaprezentuje rozumowanie sprzeczne z regułami logiki, z zasadami wiedzy, bądź z doświadczeniem życiowym. Sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału zachodzi bowiem jedynie wtedy, gdy powstaje rozbieżność pomiędzy materiałem zgromadzonym w sprawie a konkluzją, do jakiej dochodzi sąd na jego podstawie. Ze sprzecznością mamy do czynienia wówczas, gdy z treści dowodu wynika co innego niż przyjął sąd, gdy pewnego dowodu nie uwzględniono przy ocenie, gdy sąd przyjął pewne fakty za ustalone, mimo że nie zostały one w ogóle lub niedostatecznie potwierdzone, gdy Sąd uznał pewne fakty za nieudowodnione, mimo że były ku temu podstawy oraz, gdy ocena materiału dowodowego koliduje z zasadami doświadczenia życiowego lub regułami logicznego rozumowania, co oznacza, że Sąd wyprowadza błędny logicznie wniosek z ustalonych przez siebie okoliczności. Sformułowane przez apelującego zarzuty naruszenia art. 233 k.p.c. jedynie częściowo wskazuje na wadliwe (w ocenie pozwanego) ustalenia. Zarzuty apelacji sprowadzają się natomiast w swej zasadniczej części do forsowania własnej, korzystnej dla apelującego, oceny stanu faktycznego zmierzającej do wykazania, że roszczenie powódki o podwyższenie alimentów było częściowo nieuzasadnione. Sąd rejonowy dokonał wszechstronnej i wyczerpującej analizy materiału dowodowego, w tym dowodu z przesłuchania stron, a wywiedzione przez niego konkluzje były trafne.

Zarzuty naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. sformułowane pod numerem I oraz II wymagają łącznego omówienia. Oba zarzuty sprowadzają się w istocie do twierdzenia, że Sąd Rejonowy w sposób nieprawidłowy nie uwzględnił faktu, że pozwany łożył na utrzymanie powodów w kwocie wyższej aniżeli wysokość określona wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 28 lipca 2017 roku. Pozwany przedstawił ponadto wyliczenia wskazujące, że w okresie od grudnia 2017 roku do grudnia 2022 roku przeznaczył na utrzymanie powodów kwotę 64.106,00 złotych ponad kwotę zasądzonych alimentów. Pozwany wskazał, że w okresie od 24 marca 2022 roku (od dnia wskazanego w wyroku Sądu Rejonowego jako moment podwyższenia świadczenia) do 24 lutego 2023 roku (dzień wydania wyroku przez Sąd Rejonowy) świadczył rentę alimentacyjną o 1.000,00 złotych wyższą w stosunku miesięcznym niż renta zasądzona w wyroku rozwodowym.

Powyższe zarzuty okazały się niezasadne. W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na okres pomiędzy wydaniem wyroku rozwodowego, w którym zasądzono alimenty, a dniem złożenia pozwu. Otóż, w tym zakresie bez znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy pozostaje wysokość, w jakiej pozwany łożył na utrzymanie powodów. Podstawą żądań dochodzonych w niniejszym procesie jest bowiem art. 138 k.r.o., zgodnie z którym „w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego”. Przez "zmianę stosunków" należy rozumieć zmianę okoliczności istotnych z punktu widzenia ustawowych przesłanek obowiązku alimentacyjnego i zakresu świadczeń alimentacyjnych (w szczególności określonych w art. 133 i 135 KRO). "Zmiana stosunków" może być przede wszystkim skutkiem zwiększenia lub zmniejszenia się usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, jak i zarobkowych oraz majątkowych i zarobkowych możliwości zobowiązanego. Dla ustalenia zmiany stosunków w zakresie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz majątkowych możliwości zobowiązanego nie mają znaczenia fakty dotyczące wysokości, w jakich zobowiązany łożył na utrzymanie uprawnionych w okresie wcześniejszym niż data początkowa, od której zasądzono świadczenia w zmienionej wysokości. Tego rodzaju fakty mogą mieć jedynie pośrednie znaczenie w ustalaniu możliwości zarobkowych zobowiązanego (wskazując, że są one wyższe niż ustalone w pierwotnym orzeczeniu), w żadnym zaś razie nie mogą zmniejszać wysokości renty alimentacyjnej ustalonej na późniejszy okres. W tym zakresie znaczenie mają bowiem wyłącznie okoliczności rzutujące na „zmianę stosunków” w zakresie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.

W odniesieniu natomiast do okresu objętego wyrokiem Sądu Rejonowego (od dnia wniesienia pozwu do dnia wydania wyroku) należy zwrócić uwagę, że nie jest objęte kognicją sądu
w sprawie dotyczącej zmiany wysokości renty alimentacyjnej badanie dobrowolnego spełniania świadczeń przez zobowiązanego. W realiach niniejszego postępowania pozwany uznał powództwo co do kwot po 1.300,00 złotych miesięcznie na utrzymanie na każdego z powodów. Przedmiotem niniejszego postępowania jest aktualizacja danych dotyczących przesłanek alimentacyjnych. W tym zakresie sąd ma za zadanie ustalić aktualną, adekwatną do okoliczności wysokość renty alimentacyjnej, nie zaś badać w jakim stopniu została ona uiszczona. Ewentualnie badanie tego typu zagadnień pozostaje domeną postępowania egzekucyjnego. Nie sposób zakładać, aby sąd badał w toku postępowania, jakie kwoty pozwany uiszcza na rzecz powodów, pod jakim tytułem to czyni itd. Celem postępowania opartego na art. 138 k.r.o. jest bowiem wyłącznie ponowne ustalenie wysokości obowiązku alimentacyjnego. Chodzi zatem o zbadanie przesłanek alimentacji i dokonanie konkretyzacji obowiązku alimentacyjnego co do wysokości. Zasadnicze znaczenia ma zatem aspekt ustalający orzeczenia. W istocie chodzi bowiem o zmianę istniejącego orzeczenia w razie zmiany stosunków powstałych po jego wydaniu, a jej ustalenie następuje poprzez porównanie stosunków obecnych z warunkami i okolicznościami uprzednio istniejącymi. Ewentualne częściowo spełnienie nowo ustalonego obowiązku może być badane w ramach postępowania egzekucyjnego. Podsumowując, zarzuty numer I oraz II apelacji pozwanego dotyczące naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. okazały się niezasadne. Nadto, zarzuty te nie dotyczyły w istocie wadliwej oceny dowodów, lecz pominięcia (jak wskazano, prawidłowego pominięcia) w zakresie ustaleń faktycznych okoliczności dotyczących świadczenia przez pozwanego renty alimentacyjnej w wysokości przekraczającej rentę zasądzoną w wyroku rozwodowym.

Za nietrafny uznać należy również zarzut numer III. z apelacji pozwanego. Pozwany zwraca w uzasadnieniu zarzutu uwagę, że Sąd Rejonowy nie uzasadnił dlaczego przyjął dzień 24 marca 2022 roku jako datę, od której nastąpiła zmiana okoliczności uzasadniająca podwyższenie renty alimentacyjnej ponad dwukrotnie. Pozwany podniósł ponadto, że dzień 24 marca 2022 roku przypadał w niedzielę, a tym samym nie istnieje możliwość, aby był to dzień wpływu pozwu do sądu czy też dzień doręczenia go pozwanemu. W odniesieniu do tego zarzutu należy zauważyć, że powodowie domagali się zasądzenia alimentów w zmienionej wysokości od dnia wniesienia pozwu. Tymczasem dzień 24 marca 2022 roku stanowił właśnie datę wniesienia powództwa (dzień złożenia pisma w placówce pocztowej). Zgodnie z art. 165 § 2 k.p.c., „oddanie pisma procesowego w polskiej placówce operatora świadczącego pocztowe usługi powszechne na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo w zagranicznej placówce pocztowej operatora świadczącego pocztowe usługi powszechne na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej jest równoznaczne z wniesieniem tego pisma do sądu”. Niezasadne zatem pozostają twierdzenia pozwanego wskazujące, że w dniu 24 marca 2022 roku nie nastąpiła żadna istotna zmiana okoliczności, a przyjęcie tej daty jest absurdalne. Sąd Rejonowy uwzględnił bowiem jedynie powództwo zgodnie z jego treścią, stwierdzając, że na dzień złożenia pozwu spełnione zostały przesłanki z art. 138 k.r.o. Wbrew twierdzeniom pozwanego nie jest to również „zasądzenie alimentów z datą wsteczną”. Tego typu sytuacja bowiem występuje w przypadku, w którym zmiana świadczeń alimentacyjnych dotyczy również okresu sprzed wytoczenia powództwa. Zarzut III okazał się zatem niezasadny.

Za niezasadny uznać należy zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w kontekście uwzględnienia konieczności opłacania prywatnej opieki medycznej. W istocie zarzut ten dotyczy nieprawidłowej subsumpcji, nie zaś błędów w ocenie dowodów. Zagadnienie bowiem sprowadza się do uznania (albo nieuznania) określonych wydatków jako zaspokajających usprawiedliwione potrzeby uprawnionych. Nie jest zaś przedmiotem zarzutu sposób ustalenia faktów dotyczących ponoszenia owych kosztów oraz ich wysokości. Sąd Rejonowy na prawidłowym poziomie uwzględnił wydatki na prywatną opiekę medyczną. W tym zakresie Sąd Rejonowy uwzględnił następujące wydatki. Powód: fizjoterapeuta – 200 zł, psycholog – 150 zł, lekarze i leki – 100 zł. Powódka: fizjoterapeuta – 150 zł, psycholog – 200 zł, lekarze i leki – 100 zł. Sąd Rejonowy uznał ponadto, że część kosztów związanych z psychologiem powódki, jak również fizjoterapeutą powoda może być realizowana w ramach NFZ i stąd uwzględnił wydatki na te cele do kwoty po 200 zł. Podstawowe doświadczenie życiowe wskazuje, że nie są to kwoty wygórowane w odniesieniu do powszechnie znanych kosztów prywatnych usług psychologa czy fizjoterapeuty. Jednocześnie w zakresie tego typu usług rzeczywisty wybór (alternatywa) między systemami leczenia publicznego i prywatnego istnieje tylko częściowo, ze względu na faktyczny dostęp do tych usług oferowanych w ramach systemu publicznego. W stanie faktycznym niniejszej sprawy nie ma przy tym wątpliwości, że powodowie wymagają odpowiedniej pomocy psychologicznej i fizjoterapeutycznej, co zostało wykazane przy pomocy odpowiednich zaświadczeń kompetentnych podmiotów i poradni. Tym samym Sąd Rejonowy przyjął prawidłową wysokość kwot wydatkowanych na te cele, z częściowym uwzględnieniem pomocy medycznej refundowanej przez NFZ. Zgodnie z zasadami doświadczenia życiowego uwzględniono również wydatki związane z okazjonalnymi infekcjami, zakupem leków, jak również preparatów służących profilaktyce.

Również niezasadny okazał się zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w odniesieniu do braku uwzględnienia przez Sąd Rejonowy polepszenia się (w stosunku do stanu istniejącego w momencie poprzedniego orzekania o obowiązku alimentacyjnym) sytuacji zarobkowej i majątkowej matki powodów (wyższe wynagrodzenie za pracę, brak konieczności opłacania czynszu najmu). Uzasadnienie Sądu Rejonowego wprost odnosi się do wzrostu wynagrodzenia matki powodów. Nadto, Sąd Rejonowy nie uwzględnił wydatków związanych z utrzymaniem mieszkania powyżej kwoty czynszu administracyjnego. Sąd Rejonowy odniósł się wyraźnie także do zmiany sytuacji mieszkaniowej matki powodów (mieszkanie własnościowe). Jednocześnie Sąd ten prawidłowo ocenił stosunek możliwości zarobkowych i majątkowych pozwanego i matki powodów. Proporcja ta nie uległa skądinąd istotnej zmianie w porównaniu do czasu, na który poprzednio ustalono wysokość obowiązku alimentacyjnego w wyroku rozwodowym.

Sąd za nietrafny uznał również zarzut nieuwzględnienia przez Sąd Rejonowy zmiany sytuacji majątkowej pozwanego spowodowanej koniecznością utrzymania trzeciego dziecka oraz gospodarstwa domowego prowadzonego wspólnie z matką dziecka. Trafnie Sąd Rejonowy przywołał wypowiedź Sądu Najwyższego, zgodnie z którą „usprawiedliwione potrzeby rozwiedzionego małżonka, pozostającego w związku nieformalnym (faktycznym), podlegają ocenie z uwzględnieniem także możliwości zarobkowych i majątkowych partnera rozwiedzionego małżonka w tym związku. W przeciwnym wypadku uprawniony do alimentacji rozwiedziony małżonek byłby w sytuacji uprzywilejowanej w stosunku do drugiego z tych rozwiedzionych małżonków, co niewątpliwie godziłoby w zasady współżycia społecznego (art. 5 kc)” (zob. wyrok z 11 listopada 2000 roku, II CKN 1015/00). Partnerka pozwanego przebywa na urlopie wychowawczym i nie osiąga w związku z tym dochodów z pracy zarobkowej. Jednocześnie uwzględniając możliwości zarobkowe pozwanego, stwierdzić należy, że możliwe jest zapewnienie utrzymania trzeciemu dziecku, bez uszczerbku dla utrzymania powodów. Nadto należy zauważyć, że obecny wiek trzeciego dziecka powoduje, że na tym etapie rozwoju, koszty jego utrzymania są znacznie niższe niż koszty utrzymania powodów.

W zakresie zarzutu dotyczącego nieadekwatnego ustalenia możliwości zarobkowych pozwanego na podstawie większych dochodów w latach poprzednich należy zauważyć, że Sąd Rejonowy ustalił możliwości zarobkowe na podstawie dokumentów urzędowych dotyczących lat 2020-2021. Jednocześnie pozwany nie przedstawił żadnych dowodów wskazujących na obniżenie dochodu w późniejszym czasie. Zasady doświadczenia życiowego wskazują, że wynagrodzenia wykwalifikowanych pracowników w branży budowlanej nie spadają, a wręcz przeciwnie wzrastają. Możliwości zarobkowe muszą być oceniane w sposób obiektywny, niezależnie od subiektywnych przekonań pozwanego. Kwalifikacje pozwanego, branża, w której znajduje zatrudnienie oraz dotychczasowy przebieg kariery zawodowej wskazują na znaczne możliwości zarobkowe pozwanego. Trudno wskazać powód, dla którego pozwany nie mógłby uzyskać dochodu w takiej wysokości, jak w roku 2020 (ponad 160 tysięcy złotych). Co więcej, warunki rynkowe wskazują na możliwość uzyskiwania nawet wyższych dochodów. Podsumowując, możliwości zarobkowe pozwanego zostały prawidłowo ustalone w oparciu o obiektywne dowody, niezależnie od twierdzeń pozwanego przyjmowanych na potrzeby niniejszego postępowania.

Przechodząc do analizy zarzutu V. trzeba zauważyć, że niezależnie od prawidłowej oceny dowodów dokonanej przez Sąd Rejonowy, konieczność spłacenia pożyczki przez matkę powodów (zaciągniętej u siostry) nie miała wpływu na ocenę jej możliwości zarobkowych. Ponadto fakt spłacania pożyczki zaciągniętej przez pozwanego u rodziców został przez Sąd Rejonowy uwzględniony w ocenie możliwości zarobkowych pozwanego, co znalazło odzwierciedlenie w uzasadnieniu wyroku. Sąd Rejonowy w ocenie dowodów odniósł się jedynie do niewiarygodności zeznań pozwanego w zakresie dotyczącym udzielenia przez rodziców pożyczki w wysokości kilkuset tysięcy złotych. W obliczu pozostawania rodziców pozwanego na emeryturze udzielenie pożyczki w takiej kwocie wydaje się sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego. Mimo to jednak, należy jeszcze raz podkreślić, że ustalając możliwości zarobkowe i majątkowe pozwanego Sąd Rejonowy uwzględnił konieczność spłaty pożyczki rodzicom.

Również zarzut VI okazał się nietrafny. Nie można w żadnym wypadku uznać, że przyznanie przymiotu wiarygodności zeznaniom matki powodów co do kosztów ich utrzymania stoi w sprzeczności z częściowym tylko uwzględnieniem powództwa. Sąd ustalając stan faktyczny dał wiarę zeznaniom matki powodów w zakresie ponoszonych przez nią kosztów utrzymania. Nadto koszty te zostały wykazane przy pomocy odpowiednich dokumentów. Zupełnie inną zaś kwestią pozostaje subsumpcja poszczególnych kosztów jako zaspokajających „usprawiedliwione potrzeby”. Ten etap stosowania prawa polega na zakwalifikowaniu ustalonych faktów pod zakres zastosowania zwrotu niedookreślonego (a w konsekwencji nieostrego) „usprawiedliwione potrzeby”. Etap ten następuje zatem dopiero po ustaleniu stanu faktycznego (w tym przypadku ustaleniu kosztów utrzymania).

Zarzuty podniesione w apelacji pozwanego okazały się zatem niezasadne, a w konsekwencji jego apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art.385 k.p.c.

W swej apelacji pozwany złożył ponadto wniosek restytucyjny z art. 338 § 1 k.p.c. o zwrot wyegzekwowanego świadczenia w związku z nadaniem zaskarżonemu wyrokowi klauzuli natychmiastowej wykonalności i zobowiązanie strony powodowej do zwrotu tej kwoty. Zgodnie z art. 338 § 1 k.p.c., uchylając lub zmieniając wyrok, któremu nadany został rygor natychmiastowej wykonalności, sąd na wniosek pozwanego orzeka w orzeczeniu kończącym postępowanie o zwrocie spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia lub o przywróceniu poprzedniego stanu. W niniejszym postępowaniu nie została spełniona podstawowa przesłanka zasadności wniosku restytucyjnego w postaci uchylenia lub zmiany zaskarżonego wyroku. Tym samym wniosek podlegał oddaleniu.

W apelacji powodów zarzucono zaskarżonemu orzeczeniu błąd w ustaleniach faktycznych polegający na wadliwym ustaleniu zakresu usprawiedliwionych potrzeb powodów. W tym zakresie wskazano na nieuwzględnienie następujących kwot: 300 złotych na każdego z powodów tytułem kosztów obiadów szkolnych oraz 300 złotych tytułem kosztów zapewnienia prywatnej opiekunki powódce.

W odniesieniu do kosztów obiadów należy wskazać, że Sąd Rejonowy uwzględnił w ramach kosztów utrzymania powodów koszty wyżywienia (w stosunku do powoda 700 złotych, a w stosunku do powódki 600 złotych). Po odjęciu kwoty 300 złotych daje to 400 złotych w stosunku do powoda oraz 300 złotych w stosunku do powódki. Kwoty te, zgodnie z zasadami doświadczenia życiowego, pozwalają zapewnić wyżywienie nastoletnim dzieciom w obecnych warunkach ekonomicznych. Oboje powodowie mają zapewnione dwudaniowe obiady w szkole przez 5 dni w tygodniu. W okresach, w których nie korzystają z obiadów (np. wakacje) na zaspokojenie ich potrzeb żywieniowych pozostają powyższe kwoty bez pomniejszenia o 300 złotych.

W stosunku natomiast do kosztów prywatnej opiekunki dla powódki, Sąd Rejonowy trafnie, wskazał, powódka ma już 11 lat, a zatem nie wymaga ciągłej opieki i uwagi matki. Ponadto, czas nieobecności matki powódka może spędzać w świetlicy szkolnej. W uzasadnieniu apelacji wskazano na specyficzne potrzeby powódki, związane z jej schorzeniami m.in. lękiem separacyjnym. Sąd doszedł jednak do przekonania, że osobiste starania matki o opiekę nad dziećmi (w proporcji ustalonej przez w Sąd Rejonowy) obejmują czas przebywania poza szkołą przez powódkę. Mimo pewnych trudności, normalnym pozostaje sprawowanie jednoczesnej opieki nad dwójką dzieci, zwłaszcza w wieku nastoletnim. Podsumowując, zarzuty w zakresie wadliwych ustaleń faktycznych okazały się nietrafne.

W ramach zarzutu naruszenia prawa materialnego apelujący podnieśli naruszenie art. 135 § 2 k.r.o. w zw. z art. 133 § 1 k.r.o. polegające na niewłaściwym uwzględnieniu w treści zaskarżonego wyroku zakresu, w jakim matka powodów i pozwany realizują obowiązek alimentacyjny poprzez osobiste starania. Zgodnie z art. 135 § 2 k.r.o., „wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie albo wobec osoby niepełnosprawnej może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego; w takim wypadku świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów utrzymania lub wychowania uprawnionego”. Jak trafnie zauważono w doktrynie, realizacja obowiązku alimentacyjnego może przybrać postać „starań o rozwój fizyczny i umysłowy dziecka, co wiąże się z nakładem osobistej pracy wychowawczej oraz świadczeniem takich usług, jak pielęgnowanie dziecka, nadzór nad nim, przygotowywanie posiłków itp. Ta druga postać wykonywania obowiązków rodzicielskich względem dziecka jest nie mniej ważna od dostarczania materialnych środków utrzymania i wychowania, a wyrazem tego jest przepis art. 135 § 2 KRO, według którego wykonywanie obowiązku alimentacyjnego może polegać także na osobistych staraniach o utrzymanie lub wychowanie dziecka” (zob. K. Pietrzykowski, w: Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, pod red. K. Pietrzykowskiego, Warszawa 2023, art. 138, nb. 18). Ustalenie w jakim zakresie osobiste starania o dziecko wyczerpują obowiązek alimentacyjny zależy przede wszystkim od wieku dziecka.

Nie można zgodzić się z argumentacją przywołaną przez apelujących na uzasadnienie powyższego zarzutu. Rozważania zawarte w apelacji skupiają się na automatycznym (matematycznym) wyliczaniu proporcji czasu poświęconego na osobiste starania o powodów. Tymczasem ustalenie proporcji w jakim realizacja obowiązku alimentacyjnego odbywa się przez osobiste starania nie może cechować się automatyzmem. Tymczasem apelujący przelicza czas poświęcony na opiekę nad powodami przez pomnożenie go przez minimalną stawkę godzinową. W istocie jednak należy w tym zakresie wziąć pod uwagę również wiele innych czynników. Zwraca uwagę przede wszystkim nastoletni wiek dzieci, które z natury rzeczy nie wymagają ciągłej opieki. Matka powodów może swobodnie realizować swoje możliwości zarobkowe w pełnym wymiarze czasu pracy. Ograniczenia związane z opieką nad dziećmi w większym wymiarze czasu, pielęgnacja podczas choroby itp. zostały w sposób adekwatny oddane w proporcji ustalonej przez Sąd Rejonowy. Trafnie wskazał SN, iż „określenie wysokości alimentów od każdego z rodziców na rzecz dziecka stanowi wypadkową usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego oraz wkładu osobistych starań rodzica o utrzymanie i wychowanie dziecka” (zob. uchwała SN z 1.7.1974 r., III CZP 41/74, OSNCP 1975, Nr 5, poz. 76). Wypowiedź ta dobrze ilustruje fakt, że określenie wysokości renty alimentacyjnej stanowi skomplikowaną, wieloaspektową ocenę globalną. W żadnym wypadku nie sposób matematycznie przeliczać czasu opieki nad dziećmi, traktując ją przy tym na wzór działalności zarobkowej. Z powyższych względów zarzut naruszenia prawa materialnego okazał się niezasadny.

Zarzuty podniesione w apelacji powodów również okazały się zatem niezasadne, a w konsekwencji ich apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art.385 k.p.c.

Orzekając o kosztach postępowania Sąd miał na względnie, iż obie apelacje zostały oddalone, z tym że każda ze stron złożyła odpowiedź na apelację z wnioskiem o zasądzenie od drugiej strony kosztów postepowania . Tym samym powodowie zobowiązani byli zwrócić pozwanemu ( koszty wynikające z odpowiedzi pozwanego na apelację powodów) koszty zastępstwa procesowego po 120 złotych. Kwota ta została ustalona w oparciu o § 4 pkt 9 w zw. z §10 ust 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie. Z kolei pozwany zobowiązany jest do zwrotu powodom kosztów zastępstwa procesowego w związku z odpowiedzią powodów na apelację pozwanego. W przypadku powoda jest to kwota 900 złotych, a powódki 450 złotych, gdyż wartość przedmiotu zaskarżenia wyniosła odpowiednio: w stosunku do powoda 5400 złotych, w stosunku do powódki 3000 złotych. W rezultacie powodowie przysługuje zwrot kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 900 złotych, zaś powódce w wysokości 450 złotych. Po odjęciu kwot należnych pozwanemu tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego należało zasądzić kwotę 780 złotych na rzecz powoda, oraz kwotę 330 złotych na rzecz powódki. O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

Maria Antecka