Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 lipca 2024 roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Małgorzata Radomska-Stęplewska

po rozpoznaniu w dniu 31 lipca 2024 roku w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) SA z siedzibą w S.

przeciwko P. W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Kościanie

z dnia 26 kwietnia 2023 roku

sygn. akt I C 415/21

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym kwotę 1.800 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia rozstrzygającego o kosztach postępowania apelacyjnego do dnia zapłaty.

Małgorzata Radomska-Stęplewska

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 26 kwietnia 2023 r., sygn. akt I C 415/21 Sąd Rejonowy w Kościanie w sprawie z powództwa (...) SA z siedzibą w S. przeciwko P. W. o zapłatę, w punkcie 1. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 16 477,17 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 15 738 zł od dnia 28.03.2019 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 739,17 zł od dnia 29.07.2021 r. do dnia zapłaty, a w punkcie 2. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4 617 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 3 617 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.

Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany, zaskarżając go w całości, zarzucając:

1) naruszenie uregulowań prawa materialnego w postaci uregulowań art. 819 § 1 w zw. z art. 118 i art. 120 § 1 k. c. poprzez nieuwzględnienie podnoszonego w sprawie zarzutu przedawnienia roszczenia regresowego względem pozwanego i przyjęcie terminu przedawnienia dochodzonego roszczenia liczonego od dnia uregulowania zobowiązania przez ubezpieczyciela, w sytuacji gdy ubezpieczyciel (powodowa spółka) nie podjął działań, aby zapewnić czynny udział apelującego w pierwotnym postępowaniu o zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego, a nadto w opozycji do utrwalonej linii orzeczniczej w zakresie terminu przedawnienia roszczeń regresowych liczonego od dnia powstania szkody;

2) naruszenie norm prawa procesowego, tj. art. 278 § 1 k. p. c. przez wydanie zaskarżonego wyroku z pominięciem wiadomości specjalnych wynikających ze zleconej przez Sąd opinii biegłego sądowego, w oparciu jedynie o informacje zawarte w uzasadnieniu pierwotnego wyroku wydanego w sprawie przeciwko ubezpieczycielowi, a zatem pominięcia kwestii przyczynienia się ubezpieczyciela do wydłużenia się okresu likwidacji szkody, a tym samym uzasadnionego okresu najmu pojazdu zastępczego; przedmiotowe naruszenie nastąpiło w warunkach wcześniejszego dopuszczenia przez Sąd dowodu z opinii biegłego sądowego, która już po wydaniu uznana została przez Sąd za nieprzydatną.

Mając na uwadze powyższe, apelujący wniósł o:

1) zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości;

2) zasądzenie od powodowej spółki (ubezpieczyciela) na rzecz apelującego zwrotu kosztów sądowych, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz kosztów postępowania pierwszoinstancyjnego;

3) ewentualnie, o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji.

W odpowiedzi na apelację pozwanego, powód wniósł o oddalenie apelacji jako bezzasadnej oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Apelacja pozwanego nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy na podstawie art. 382 k.p.c. w pełni podzielił dokonaną przez Sąd Rejonowy ocenę materiału dowodowego zgromadzonego w aktach oraz poczynione na tej podstawie ustalenia faktyczne, uznając je za własne, jak i wyrażoną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku ocenę prawną, przyjmując tym samym, że zarzucane apelacją uchybienia są nieuzasadnione.

Sąd Okręgowy nie podzielił zarzutu apelacji dotyczącego nieuwzględnienia podniesionego w sprawie zarzutu przedawnienia roszczenia regresowego względem pozwanego. Wskazać należy, że Sąd Rejonowy w sposób obszerny i wyczerpujący do tej kwestii się odniósł, a stanowisko wyrażone w złożonej apelacji stanowiło w zasadzie powtórzenie tego, co pozwany konsekwentnie podnosił w toku niniejszego procesu.

Wskazać należy, że jak wynika z regulacji zawartej w art. 43 pkt 4 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2500), zakładowi ubezpieczeń oraz Ubezpieczeniowemu Funduszowi Gwarancyjnemu, w przypadkach określonych w art. 98 ust. 2 pkt 1, przysługuje prawo dochodzenia od kierującego pojazdem mechanicznym zwrotu wypłaconego z tytułu ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych odszkodowania, jeżeli kierujący zbiegł z miejsca zdarzenia.

Regres nietypowy, który znajduje zastosowanie w niniejszej sprawie, stanowi nowe roszczenie ubezpieczyciela, które powstaje z chwilą wypłaty odszkodowania. Wbrew twierdzeniom apelującego, staje się ono wymagalne nie z chwilą wyrządzenia szkody przez bezpośredniego sprawcę zdarzenia, lecz z chwilą wypłaty odszkodowania przez zakład ubezpieczeń. W rezultacie powstaje zasadniczo nowa wierzytelność, choć pod wieloma względami uzależniona od istnienia wierzytelności pierwotnej (podstawowej), jaka została zaspokojona przez zapłatę świadczenia ubezpieczeniowego (zob. wyrok SA w Warszawie z 10.10.2018 r., V ACa 1486/17, LEX nr 2697338; wyrok SA w Krakowie z 25.01.2017 r., I ACa 1161/16, LEX nr 2292481; wyrok SA w Krakowie z 3.06.2016 r., I ACa 205/16, LEX nr 2112380). Przesłanką konieczną do powstania prawa regresu w stosunku do kierującego jest zatem wypłacenie przez zakład ubezpieczeń świadczeń na rzecz poszkodowanych. Z tym momentem – z mocy samego prawa – powstaje prawo do zwrotnego dochodzenia roszczenia, które z tą samą chwilą staje się wymagalne (D. Maśniak [w:] J. Nawracała, D. Maśniak, Komentarz do niektórych przepisów ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych [w:] Kontrakty na rynku ubezpieczeń. Komentarz do przepisów i warunków ubezpieczenia, Warszawa 2020, art. 43).

Powyższy pogląd Sąd Odwoławczy w pełni podziela wskazując, iż wynika on również z orzecznictwa Sądu Najwyższego, zgodnie z którym roszczenie zwrotne ubezpieczyciela staje się wymagalne z chwilą, gdy nastąpi zaspokojenie roszczenia z ubezpieczenia OC. Od tej chwili też biegnie przedawnienie. Roszczenia regresowe zakładu ubezpieczeń nie wynika z umowy ubezpieczenia, lecz jest roszczeniem w stosunku do niej autonomicznym, przyznanym ubezpieczycielowi na podstawie szczególnego przepisu prawa. Nie może mieć do niego zastosowania termin przedawnienia z art. 442 § 2 k.c., ponieważ nie jest to roszczenie deliktowe, mimo że niewątpliwie istnieje związek miedzy roszczeniem z regresu nietypowego a czynem niedozwolonym. Nie może też być to termin określony w art. 819 § 1 k.c. Przeciwko takiej możliwości przemawia brzmienie tego przepisu, który ma zastosowanie do roszczeń z umowy ubezpieczenia. Tymczasem, jak podkreślono, regres nietypowy nie należy do roszczeń umownych, gdyż jest roszczeniem szczególnym, przysługującym ex lege (…) Również przeciwko dopuszczalności stosowania do roszczenia z regresu nietypowego przedawnienia określonego w art. 819 § 1 k.c. przemawia to, że art. 43 ustawy ma zastosowanie nie tylko do osób, które zawarły umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, ale do wszystkich kierujących pojazdem mechanicznym, którzy spowodowali szkodę komunikacyjną w okolicznościach wymienionych w tych przepisach. Nie można przyjąć tu dualizmu prawnego, polegającego na tym, że do osób kierujących, które były stroną umowy ubezpieczenia, miałby zastosowanie art. 819 § 1 k.c., a do tych, które nie były jednocześnie ubezpieczającymi - przepis ogólny o przedawnieniu roszczeń. Treść przepisów regulujących instytucję regresu nietypowego na obszarze ubezpieczeń komunikacyjnych takiego zróżnicowania nie usprawiedliwia (Wyrok SN z 6.04.1981 r., IV CR 63/81, OSNC 1981, nr 12, poz. 242, Uchwała SN z 10.11.2005 r., III CZP 83/05, OSNC 2006, nr 9, poz. 147).

Roszczenie to powstaje jako nowe po wypłacie odszkodowania przez zakład ubezpieczeń na rzecz poszkodowanego, co powoduje wygaśnięcie wierzytelności poszkodowanego i powstanie - jedynie w ściśle określonych przez ustawodawcę wypadkach - roszczenia zwrotnego, które ze względu na istotę i sens obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego nie mogłoby powstać, gdyby nie istniał przepis art. 43 ustawy ubezpieczeniowej (Uchwała SN z 16.11.2012 r., III CZP 61/12, OSNC 2013, nr 4, poz. 47). Roszczenie regresowe przedawnia się w terminie określonym w art. 118 in fine k.c., tj. z upływem lat trzech, licząc od dnia zapłaty odszkodowania poszkodowanemu w wypadku ( Uchwała SN z 10.11.2005 r. III CZP 83/05).

Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że do wypłaty odszkodowania z tytułu kosztów najmu pojazdu zastępczego przez powoda doszło w dniu 10.01.2019 r. w kwocie 15.738 zł i w dniu 27.05.2019 r. w kwocie 739,17 zł, tj. łącznie 16 477,17 zł. Pozew w niniejszej sprawie został wniesiony w dniu 29 lipca 2021 r., a zatem przed upływem 3-letniego terminu przedawnienia, który rozpoczął swój bieg od dnia wypłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela. Prawidłowo zatem Sąd I instancji nie uwzględnił podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia.

Sąd Okręgowy nie podzielił też zarzutu naruszenia art. 278 k.p.c. W podniesionych w apelacji zarzutach skarżący wskazywał, że ustalenie wysokości dochodzonego przez powoda roszczenia wymagało wiadomości specjalnych, w związku tym Sąd Rejonowy winien uwzględnić dowód z opinii biegłego w tym zakresie.

Sąd Rejonowy słusznie przyjął, że kwestia zasadności i długości najmu pojazdu zastępczego została rozstrzygnięta w prawomocnym orzeczeniu Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 17.05.2019 r. w sprawie II Ca 142/19 i wyczerpująco wyjaśniona w jego uzasadnieniu. Moc wiążąca prawomocnego orzeczenia ( art. 365 § 1 k.p.c.) polega między innymi na zakazie dokonywania ustaleń i ocen prawnych sprzecznych z ustaleniami i ocenami już w sprawie osądzonej ( wyrok SN w sprawie I USK 291/21). Bez znaczenia dla sprawy zatem pozostawała początkowo zlecona przez Sąd I instancji opinia biegłego sądowego.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., obciążając nimi w całości pozwanego, jako stronę przegrywającą proces w instancji odwoławczej. Na zasądzone koszty złożyło się wyłącznie wynagrodzenie pełnomocnika procesowego powoda ustalone na kwotę 1.800 zł, zgodnie z § 2 pkt 5 w związku z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Małgorzata Radomska-Stęplewska