Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

POSTANOWIENIE

Dnia 30 grudnia 2024r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Małgorzata Radomska-Stęplewska

po rozpoznaniu w dniu 30 grudnia 2024 r. w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku Skarbu Państwa – Prokuratury Okręgowej w G.

przy uczestnictwie M. T.

o wpis hipoteki przymusowej

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w Poznaniu

z dnia 27 maja 2024 r.

Dz. Kw. (...)

KW nr (...)

postanawia:

oddalić apelację.

Małgorzata Radomska-Stęplewska

UZASADNIENIE

Wnioskiem z dnia 18 stycznia 2024 r. Skarb Państwa-Prokuratura Okręgowa w G. domagała się dokonania w księdze wieczystej nr (...) wpisu hipoteki przymusowej do kwoty 103 314,00 zł na rzecz wnioskodawcy w celu zabezpieczenia wykonania grożącej podejrzanej M. T. kary grzywny w wysokości co najmniej 5 000,00 zł, środka kompensacyjnego w postaci obowiązku naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody w wysokości co najmniej 70 314,00 zł na rzecz Wojewódzkiego Zakładu (...) w G. oraz kosztów sądowych w wysokości co najmniej 28 000,00 zł.

Jako podstawę wpisu wnioskodawca wskazał postanowienie z 22 grudnia 2023 r. o zabezpieczeniu majątkowym wydane przez Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Gorzowie Wielkopolskim sygn. akt PO II Ds.42.2020.

W dniu 27 marca 2024 r. referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym Poznań-Stare Miasto w Poznaniu po rozpoznaniu sprawy z wniosku Skarbu Państwa – Prokuratury Okręgowej w G.przy uczestnictwie M. T. o wpis hipoteki przymusowej oddalił wniosek.

Skargę na powyższe orzeczenie złożył wnioskodawca – Prokuratura Okręgowa w G., wnosząc o dokonanie wpisu zgodnie z wnioskiem.

Postanowieniem z dnia 27 maja 2024 r. Sąd Rejonowy Poznań-Stare Miasto w Poznaniu oddalił wniosek w przedmiocie dokonania w księdze wieczystej nr (...) wpisu hipoteki przymusowej do kwoty 103 314,00 zł na rzecz wnioskodawcy.

Apelację od powyższego postanowienia wywiódł wnioskodawca, zaskarżając je w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 293 § 2 k.p.k. polegającą na uznaniu, że postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym musi wskazywać wierzyciela hipotecznego, a jego brak stanowi przeszkodę do dokonania wpisu w rozumieniu art. 626 ⁹ k.p.c., a także, że przeszkodę taką stanowi ustanowienie jednej hipoteki na zabezpieczenie dwóch różnych wierzytelności.

Apelujący wniósł on o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez jego uchylenie i dokonanie wpisu zgodnie z pierwotnym wnioskiem.

Uczestniczka postępowania nie złożyła odpowiedzi na apelację.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Sąd Okręgowy jako ponownie rozpoznający sprawę w granicach zaskarżenia, na podstawie art. 382 k.p.c. w pełni podzielił poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne, uznając je za własne, jak i wyrażoną w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia ocenę prawną, przyjmując tym samym, że zarzucane apelacją uchybienia są nieuzasadnione.

Na wstępie wskazać należy, że przepis art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., zakreślając kognicję sądu wieczystoksięgowego, nakazuje badanie treści i formy wniosku, dołączonych do niego dokumentów oraz treści księgi wieczystej. W praktyce oznacza to sprawdzenie, czy wniosek został złożony przez osobę legitymowaną do jego wniesienia, czy okoliczności w nim przytoczone mogą być podstawą dokonania żądanego wpisu oraz czy odpowiada on wymaganiom formalnym.

Przepis ten określa jednocześnie zakres rozważań sądu odwoławczego, przy rozpoznawaniu apelacji. Stanowisko to jest ugruntowane w licznych orzeczeniach Sądu Najwyższego (m. in. postanowienia z dnia: 04 grudnia 2008 r., I CSK 207/08, LEX 560501;
16 stycznia 2009 r., III CSK 239/08, LEX 523685; 17 stycznia 2013 r., III CSK 81/12, LEX 1288672). Kontrola zaskarżonego orzeczenia, a więc wpisu lub jego odmowy, dokonywana przez sąd drugiej instancji na skutek wniesionej apelacji, powinna być zatem ograniczona tylko do tego, czy w świetle dokumentów załączonych do wniosku i którymi dysponował sąd pierwszej instancji, była podstawa do dokonania bądź odmowy wpisu, zgodnie z wnioskiem o wpis (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2014 r., II CSK 225/13, LEX 1460722).

Podkreślenia w tym miejscu wymaga, iż kognicja sądu rozpoznającego wniosek wieczystoksięgowy, choć ograniczona, nie ma charakteru wyłącznie formalnego, gdyż mieści w sobie również konieczność oceny, czy dokumenty dołączone do wniosku stanowią uzasadnioną podstawę wpisu. W konsekwencji sąd jest obowiązany analizować czynność materialną stanowiącą podstawę wpisu nie tylko pod względem formalnoprawnym, lecz także pod względem jej skuteczności materialnej. Powinien zatem zbadać, czy czynność ta uzasadnia powstanie, zmianę lub wygaśnięcie prawa, które ma być wpisane do księgi wieczystej lub z niej wykreślone oraz czy prawo, które ma być wpisane, zostało ważnie ustanowione. Trzeba jednak wskazać, że podstawę tej oceny stanowić mogą wyłącznie ustalenia dokonane na podstawie treści wniosku, treści dołączonych do niego dokumentów oraz treści księgi wieczystej. W postępowaniu wieczystoksięgowym sąd nie może bowiem prowadzić postępowania dowodowego, wykraczającego poza granice, które zostały zakreślone w art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., ani uwzględniać dalszych okoliczności niewynikających ze wskazanych w tym przepisie dowodów (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2003 r., II CKN 1237/00, LEX 109418). Powyższy przepis statuuje zasadę dokonywania wpisów w księdze wieczystej tylko na wniosek i w jego granicach.

Z art. 110 pkt 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece wynika, że hipotekę przymusową można uzyskać na podstawie postanowienia prokuratora o zabezpieczeniu majątkowym. Ścisłe określenie kognicji sądu wieczystoksięgowego we wskazanym wyżej art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. powoduje, że sąd ten jest uprawniony do badania tego dokumentu wyłącznie pod względem jego formy i treści, a zwłaszcza w kontekście art. 94 § 1 oraz 293 § 2 k.p.k., które wskazują na elementy formalnoprawne, jakie powinno zawierać takie postanowienie. Jest to oznaczenie organu oraz osoby lub osób, wydających postanowienie; data wydania postanowienia; wskazanie sprawy oraz kwestii, której postanowienie dotyczy; rozstrzygnięcie z podaniem podstawy prawnej; uzasadnienie, chyba że ustawa zwalnia od tego wymagania ( art. 94 § 1 k.p.k.). Natomiast zgodnie z art. 293 § 2 k.p.k. w postanowieniu o zabezpieczeniu majątkowym określa się kwotowo zakres i sposób zabezpieczenia, uwzględniając rozmiar możliwej do orzeczenia w okolicznościach danej sprawy grzywny, środków karnych, przepadku lub środków kompensacyjnych. Rozmiar zabezpieczenia powinien odpowiadać jedynie potrzebom tego, co ma zabezpieczać. Wymóg kwotowego określenia zabezpieczenia nie dotyczy zabezpieczenia na zajętym przedmiocie podlegającym przepadkowi, jako pochodzącym bezpośrednio z przestępstwa lub służącym albo przeznaczonym do jego popełnienia.

Zgodnie z treścią postanowienia Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 22 grudnia 2023 roku, na wartość zabezpieczenia składały się grożące podejrzanej: kara grzywny w wysokości co najmniej 5 000,00 zł, środki kompensacyjne w postaci obowiązku naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody w wysokości co najmniej 70 314,00 zł na rzecz Wojewódzkiego Zakładu (...) w G. oraz koszty sądowe w wysokości co najmniej 28 000,00 zł, łącznie 103 314 zł i do takiej wysokości wnioskodawca domagał się wpisu na swoją rzecz hipoteki przymusowej na nieruchomości stanowiącej własność uczestniczki postępowania.

Zgodnie z art. 109 ust. 1 u.k.w.h. wierzyciel, którego wierzytelność jest stwierdzona tytułem wykonawczym określonym w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym może na podstawie tego tytułu uzyskać hipotekę na wszystkich nieruchomościach dłużnika (hipoteka przymusowa). Jest to legalna definicja hipoteki przymusowej określająca przesłanki jej ustanowienia i przedmiot zabezpieczenia. Ma ona zastosowanie do hipoteki przymusowej powstałej na podstawie postanowienia prokuratora (art. 110 u.k.w.h.).

Do zasadniczych elementów hipoteki przymusowej należy określenie wierzyciela, wierzytelności hipotecznej oraz przedmiotu hipoteki i jej wysokości. Wymogi, jakim powinno odpowiadać postanowienie zabezpieczające prokuratora reguluje również art. 293 § 2 k.p.k. W przepisie tym wskazano, że w postanowieniu określa się kwotowo zakres i sposób zabezpieczenia. W przypadku, gdy sposobem zabezpieczenia jest hipoteka przymusowa, w postanowieniu winny znaleźć się wszystkie elementy konstytuujące powstanie hipoteki, tj.: wskazanie przedmiotu hipoteki, rodzaju wierzytelności, wysokości hipoteki i określenie wierzyciela hipotecznego.

Słusznie Sąd Rejonowy uznał, że powyższy dokument nie może stanowić podstawy dokonania wnioskowanego wpisu. O ile przedłożony przez wnioskodawcę odpis postanowienia prokuratora z 22 grudnia 2023 r. stanowiący podstawę wniosku o dokonanie wpisu do księgi wieczystej, zawiera wszystkie elementy określone w art. 94 § 1 k.p.k., to w kontekście art. 293 § 2 k.p.k. posiada on braki, ponieważ wymienione postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym nie określało osoby wierzyciela hipotecznego.

Powyższe stanowisko wynika również z orzecznictwa Sądu Najwyższego, który wskazał, że niedopuszczalne jest ustanowienie w postanowieniu prokuratora jednej hipoteki przymusowej, która ma równocześnie zabezpieczać należności Skarbu Państwa i poszkodowanego. Wówczas zachodzi przeszkoda do dokonania wpisu (art. 626[9] KPC), a w szczególności nie jest dopuszczalne dokonanie „podziału” hipoteki przez sąd wieczystoksięgowy i dokonanie wpisu „części” hipoteki zabezpieczającej karę grzywny. Stoi temu na przeszkodzie choćby brak określenia wysokości zabezpieczanej wierzytelności (…) Każdorazowo hipoteka - zgodnie z zasadą szczegółowości - zabezpiecza oznaczoną wierzytelność wynikającą z określonego stosunku prawnego, co czyni niezbędnym wskazanie, co dokładnie hipoteka zabezpiecza. Co więcej, zgodnie z zasadą akcesoryjności hipoteki, która oznacza powiązanie normatywne między osobą uprawnioną z tytułu hipoteki a wierzycielem, któremu przysługuje zabezpieczona wierzytelność, nie jest dopuszczalne ustanowienie hipoteki na rzecz Skarbu Państwa celem zabezpieczania wierzytelności innych podmiotów. Nie jest rolą sądu wieczystoksięgowego samodzielne określanie wierzyciela, choćby było oczywiste, że w odniesieniu do zabezpieczonej grzywny wierzycielem powinien być Skarb Państwa, zaś w odniesieniu do roszczeń odszkodowawczych - pokrzywdzony przestępstwem. Reasumując, niedopuszczalne jest ustanowienie w postanowieniu prokuratora jednej hipoteki przymusowej, która ma równocześnie zabezpieczać należności Skarbu Państwa i poszkodowanego. Wówczas zachodzi przeszkoda do dokonania wpisu (art. 626 ⁹ KPC), a w szczególności nie jest dopuszczalne dokonanie „podziału” hipoteki przez sąd wieczystoksięgowy i dokonanie wpisu „części” hipoteki zabezpieczającej karę grzywny (postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 19 lutego 2021 r. III CSKP 33/21).

Tymczasem w niniejszej sprawie postanowienie prokuratora z 22 grudnia 2023 r. nie określa osoby wierzyciela (ani w odniesieniu do zabezpieczenia grzywny i kosztów sądowych, ani co do obowiązku naprawienia szkody). Braku tego nie usuwa wniosek o wpis hipoteki na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratury Okręgowej w G.Wierzyciel hipoteczny winien być bowiem określony w tytule wykonawczym lub tytule zabezpieczenia.

Podsumowując, zaskarżone orzeczenie odpowiada prawu, natomiast apelacja wnioskodawcy jako niezasadna nie mogła doprowadzić do postulowanej jego zmiany. Dodać trzeba, że powołane w uzasadnieniu apelacji orzecznictwo Sądu Najwyższego nie dotyczyło zabezpieczenia poprzez wpis hipoteki przymusowej, a jedynie zakazu zbywania i obciążania nieruchomości. Nie miało zatem istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia tej sprawy.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. i art. 626 ⁸ k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

Małgorzata Radomska-Stęplewska