Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

POSTANOWIENIE

Dnia 28 listopada 2023 roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Ryszard Małecki

Protokolant: p. o. stażysty Julia Starosta

po rozpoznaniu na rozprawie

w dniu 28 listopada 2023 roku w Poznaniu

sprawy z wniosku: M. L. i I. L.

przy udziale: Miasta P.

o zasiedzenie nieruchomości

na skutek apelacji wnioskodawców

od postanowienia Sądu Rejonowego Poznań-Grunwald i Jeżyce w Poznaniu

z dnia 10 czerwca 2022 roku

sygn. akt I Ns 280/20

oraz na skutek zażalenia uczestnika

na postanowienie o kosztach postępowania zawarte w punkcie 2. wyżej opisanego postanowienia

postanawia:

I.  oddalić apelację;

II.  zasądzić od wnioskodawców na rzecz uczestnika kwotę 900 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego postanowienia o kosztach do dnia zapłaty;

III.  zmienić zaskarżone postanowienie o kosztach postępowania zawarte w punkcie 2. zaskarżonego postanowienia w ten sposób, że kosztami postępowania obciążyć wnioskodawców i w związku z tym:

a.  zasądzić od wnioskodawców na rzecz uczestnika kwotę 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas po upływie tygodnia od dnia ogłoszenia niniejszego postanowienia do dnia zapłaty,

b.  nakazać ściągnąć od wnioskodawców na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego Poznań-Grunwald i Jeżyce w Poznaniu 6.980,91 zł stanowiącą nieuiszczone koszty sądowe;

IV.  zasądzić od wnioskodawców na rzecz uczestnika kwotę 490 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas po upływie tygodnia od dnia ogłoszenia niniejszego postanowienia do dnia zapłaty.

Ryszard Małecki

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 10 czerwca 2022 r. Sąd Rejonowy Poznań – Grunwald i Jeżyce w Poznaniu postanowił oddalił wniosek i kosztami postępowania obciążył wnioskodawców i uczestnika postępowania w zakresie dotychczas przez nich poniesionym, a kosztami opinii biegłego obciążył wnioskodawców i z tego tytułu nakazał ściągnąć od wnioskodawców na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego Poznań – Grunwald i Jeżyce w Poznaniu kwotę 6.980,91 złotych tytułem reszty kosztów biegłego.

Postanowienie zostało zaskarżone apelacją przez wnioskodawców w całości. Wnioskodawcy zarzucili Sądowi Rejonowemu:

1.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c. w zw. z art. 13 §2 k.p.c. poprzez przekroczenie przez Sąd I instancji granicy swobodnej oceny dowodów, do którego doszło w wyniku sprzecznej z regułami logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego oceny dowodów polegającej na przyjęciu za nieprzekonujące twierdzenia świadka D. B. oraz wnioskodawców w zakresie w jakim wskazywali, iż małżonkowie H. ogrodzili nieruchomość wraz z działkami będącymi przedmiotem zasiedzenia, podczas gdy małżonkowie H. nie pamiętali szczegółowo okoliczności dotyczących ogrodzenia z uwagi na długi upływ czasu, natomiast zeznania wnioskodawców oraz świadka D. B. były spójne oraz logiczne, wnioskodawcy w zakresie przedmiotowych okoliczności posiadali wiedzę z uwagi na fakt, iż istotne było dla nich w jakim stanie nieruchomość nabywają, natomiast świadek D. B. posiadał wiedzę w zakresie przedmiotowych okoliczności z uwagi na fakt, iż budowę rozpoczął w podobnym czasie co małżonkowie H.;

2.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c. w zw. z art. 13 §2 k.p.c. poprzez przekroczenie przez Sąd I instancji granicy swobodnej oceny dowodów, do którego doszło w wyniku sprzecznej z regułami logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego oceny dowodów polegającej na przyjęciu, że na zdjęciu lotniczym z lipca 1989 r. (k. 97) widać wybudowany w całości dom, natomiast brak widocznego opłotowania działek, podczas gdy z ww. zdjęcia lotniczego nie sposób ustalić jakoby żadnego ogrodzenia na nieruchomości przy ul. (...) w P. w tamtym czasie nie było, ze zdjęcia lotniczego z lipca 1989 r. ustalić jednak można, że w rogu działki (...) i działek będących przedmiotem zasiedzenia znajduje się obiekt (najprawdopodobniej rodzaj blaszanego domku/garażu), co potwierdza korzystanie już przez małżonków H. z działek będących przedmiotem zasiedzenia;

3.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c. w zw. z art. 13 §2 k.p.c. poprzez przekroczenie przez Sąd I instancji granicy swobodnej oceny dowodów, do którego doszło w wyniku sprzecznej z regułami logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego oceny dowodów polegającej na przyjęciu, że małżonkowie H. nie władali działkami będącymi przedmiotem zasiedzenia jak właściciele, podczas gdy świadek Z. H. zeznał: „Nie wiedziałem, że częśćnieruchomości należy do Miasta”, świadek M. H. zeznała: „Przed domem było miejsce na założenie ogródka (...) Z prawej strony biegła ulica. Było tam miejsce na ogródek. Miejsca na ogródek było szeroko na około 3-4 metry.”, „Wzdłuż domu była jeszcze część ogródka. Ogródek był też przed i za domem. W tamtym czasie mieliśmy samochód. Przyjeżdżaliśmy na budowę samochodem. Samochód mieścił się z boku domu, był to duży F. (...). W tyle działki była jakaś siatka.”, co udowadnia fakt, iż małżonkowie H. władali działkami jak właściciele, albowiem dokonali ogrodzenia działek, korzystali z ww. działek oraz manifestowali na zewnątrz, iż jest to teren przeznaczony na ich ogródek, którym gospodarują i z którego korzystają;

4.  w konsekwencji powyższego, naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 336 k.c. poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie przez Sąd I instancji, iż małżonkowie H. nie byli samoistnymi posiadaczami działek będących przedmiotem zasiedzenia, podczas gdy dokonali ogrodzenia działek, korzystali z ww. działek oraz manifestowali na zewnątrz, iż jest to teren przeznaczony na ich ogródek, którym gospodarują i z którego korzystają, co bezsprzecznie wypełnia przesłanki samoistnego posiadania od daty 21 grudnia 1984 r.;

5.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c. w zw. z art. 13 §2 k.p.c. poprzez przekroczenie przez Sąd I instancji granicy swobodnej oceny dowodów, do którego doszło w wyniku sprzecznej z regułami logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego oceny dowodów polegającej na przyjęciu, że wnioskodawcy nie manifestowali aktów władztwa charakterystycznych dla samoistnych posiadaczy w zakresie działek będących przedmiotem zasiedzenia, podczas gdy jak ustalił sam Sąd l instancji po zakupie nieruchomości wnioskodawcy zagospodarowali cały teren zajmowanej przez siebie działki, w tym dokonali nasadzeń pomiędzy budynkiem a płotem oraz posadowili na działkach nr (...) budynek gospodarczy;

6.  w konsekwencji powyższego, naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 336 k.c. poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie przez Sąd I instancji, iż wnioskodawcy nie byli samoistnymi posiadaczami działek będących przedmiotem zasiedzenia, podczas gdy dokonali ogrodzenia działek, zagospodarowali cały teren, w tym dokonali nasadzeń pomiędzy budynkiem a płotem oraz posadowili na działkach nr (...) budynek gospodarczy, co bezsprzecznie wypełnia przesłanki samoistnego posiadania od daty nabycia nieruchomości;

7.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c. w zw. z art. 13 §2 k.p.c. poprzez przekroczenie przez Sąd l instancji granicy swobodnej oceny dowodów, do którego doszło w wyniku sprzecznej z regułami logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego oceny dowodów polegającej na przyjęciu, że wnioskodawcy poprzez zapłatę środków pieniężnych na rzecz uczestnika postępowania oraz złożenie wniosku o najem przyznali, iż nie władają działkami jak właściciele, podczas gdy wnioskodawcy w dalszym ciągu władali działkami jak właściciele, w tym korzystali z ogrodu oraz garażu, a nadto nie mieli rozeznania czego konkretnie wezwanie do zapłaty na rzecz uczestnika postępowania dotyczy;

8.  w konsekwencji powyższego, naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 123 k.c. w zw. z art. 175 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie przez Sąd I instancji, iż zapłata przez wnioskodawców środków pieniężnych na rzecz uczestnika postępowania oraz złożenie wniosku o najem stanowią przerwanie biegu zasiedzenia, a nadto potwierdzają, iż wnioskodawcy nie władali działkami jak właściciele, podczas gdy przerwanie biegu zasiedzenia może nastąpić wyłącznie przez wytoczenie powództwa przez uczestnika postępowania bądź uznanie roszczenia przez wnioskodawców, co w okolicznościach przedmiotowej sprawy nie nastąpiło, bowiem pomimo, iż wnioskodawcy dokonali zapłaty na rzecz uczestnika postępowania w dalszym ciągu władali działkami jak właściciele, a uczestnik postępowania nie wytoczył powództwa przeciwko wnioskodawcom do 2014 roku.

W oparciu o powyższe zarzuty wnioskodawcy wnieśli o:

1.  zmianę zaskarżonego postanowienia w pkt. 1 poprzez stwierdzenie, iż wnioskodawcy w dniu 21 grudnia 2014 r. nabyli przez zasiedzenie do majątku objętego wspólnością ustawową małżeńską prawo własności nieruchomości gruntowych, dla których Sąd Rejonowy Poznań - Stare Miasto w Poznaniu,(...) prowadzi księgę wieczysta KW nr (...), położone w P., przy ulicy (...), oznaczone w ewidencji gruntów: obręb Ł., ark. (...), dz. (...), (...), (...), o łącznej powierzchni 165 m2, niewydzielonych geodezyjnie;

2.  zasądzenie od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawców kosztów postępowania I i II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wg norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację uczestnik wniósł o jej oddalenie i obciążenie wnioskodawców kosztami postępowania apelacyjnego.

Uczestnik nie zgodził się z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania zawartym w punkcie 2. postanowienia i zaskarżył je w zakresie obciążenia uczestnika kosztami postępowania w zakresie dotychczas przez nie poniesionych.

Zaskarżonemu postanowieniu uczestnik zarzucił:

1.  naruszenie art. 520 § 1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, podczas gdy w niniejszej sprawie Sąd I instancji, ustalając zasady ponoszenia kosztów postępowania, powinien zastosować art. 520 §3 k.p.c. z uwagi na oczywistą sprzeczność interesów wnioskodawców i Miasta P., a także z uwagi na oddalenie wniosku o stwierdzenie zasiedzenia,  

2.  naruszenie art. 327 ¹§1 pkt. 2 k.p.c. poprzez niedostateczne wyjaśnienie motywów powołanej podstawy prawnej tj. art. 520 §1 k.p.c., albowiem Sąd ograniczył się jedynie do stwierdzenia, że wskazany przepis stanowi, że każdy uczestnik postępowania obowiązany jest ponieść koszty związane ze swoim udziałem w sprawie bez odniesienia się do rozstrzyganej sprawy.

Zważywszy na powyższe zarzuty uczestnik wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez zasądzenie od wnioskodawców na rzecz Miasta P. zwrotu kosztów postępowania przed Sądem I instancji według norm przepisanych,

2.  zasądzenie od wnioskodawców na rzecz Miasta P. zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawców była bezzasadna, lecz z innych przyczyn niż wskazane przez Sąd I instancji.

Sąd Okręgowy akceptuje ocenę dowodów dokonaną przez Sąd Rejonowy, uznając ją za mieszczącą się w granicach swobody przyznanej Sądowi przez ustawodawcę w art. 233 § 1 kpc. W szczególności, Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił w oparciu o zeznania świadków M. i Z. H., że nie stawiali oni trwałego ogrodzenia wzdłuż granicy działki, ogrodzenie takie w miejsce prowizorycznego ogrodzenia postawionego przez świadków H., posadowili na gruncie dopiero wnioskodawcy – ocena ta jest zgodna z obrazem nieruchomości wynikającym ze zdjęć lotniczych.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne Sądu I instancji z tym zastrzeżeniem, że w oparciu o wyjaśnienia biegłego złożone na etapie postępowania apelacyjnego przyjmuje, iż część budynku posadowionego na działce nr (...) jest posadowiona na działce nr (...), co wynika również rysunku poglądowego na k. 178.

Sąd Okręgowy, inaczej jednak niż Sąd Rejonowy ocenia, że manifestacja woli posiadania gruntu z wyłączeniem innych osób, w tym właściciela gruntu może zostać zamanifestowana w jakikolwiek czytelny dla otoczenia sposób – nie musi to być ogrodzenie mające postać trwałą. W tym wypadku Sąd Okręgowy uznaje, że wola posiadania gruntu z wyłączeniem innych osób, w tym tabularnego właściciela została zamanifestowana już przez małżonków H. poprzez wbicie kołków i połączenie ich linką – był to widoczny, choć prowizoryczny znak wyłączenia innych osób z grona uprawnionych do posiadania gruntu i korzystania z niego.

Sąd Okręgowy przyjmuje zatem, że małżonkowie H. i wnioskodawcy posiadali z wyłączeniem innych osób i manifestowali wolę takiego posiadania w zakresie działki gruntu nr (...). W zakresie pozostałych działek gruntu objętych wnioskiem wnioskodawcy nie wykazali, by manifestowali swój zamiar posiadania z wyłączeniem innych osób przez dostateczny okres czasu.

Dodatkowo Sąd Okręgowy zaznacza, że bez znaczenia dla kwestii samoistności posiadania jest fakt zapłaty przez posiadacza właścicielowi wynagrodzenia za bezumowne posiadanie rzeczy – obowiązek taki wynika z przepisów art. 224 i nast. kc. i nie pozbawia posiadacza przymiotu posiadacza samoistnego, przeciwnie jest wynikiem posiadania takiego statusu.

Również sam fakt, iż posiadacz nieruchomości deklaruje wolę legalizacji swojego posiadania poprzez wole nabycia rzeczy nie pozbawia go samoistnego charakteru posiadania. Jako determinującej charakter posiadania Sąd Okręgowy nie traktuje także okoliczności, że wnioskodawcy złożyli wniosek o oddanie gruntu w najem – Sąd traktuje to również jako przejaw dążenia do uregulowania kwestii posiadania w ramach deklaracji dobrej woli rozwiązania sporu.

Decydujące dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy było ustalenie charakteru posiadania spornych gruntów w kontekście faktu, że wnioskodawcy i ich poprzednicy byli użytkownikami wieczystymi gruntów, przy okazji korzystania z których doszło do zawładnięcia gruntami cudzymi.

Nie budziło wątpliwości Sądu Okręgowego, że użytkownik wieczysty gruntu sąsiadującego z gruntem zasiadywanym może nabyć prawo własności gruntu zasiadywanego, o ile posiadaniu towarzyszy animus rem sibi habendi, a zatem gdy będąc użytkownikiem wieczystym gruntu, włada gruntem sąsiednim nie jak użytkownik wieczysty, lecz jak właściciel przy pełnej świadomości władania właścicielskiego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2015 r., I CSK 921/14, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2015 r., IV CSK 85/15, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2022 r., II CSKP 418/22).

Jeżeli posiadacz gruntu włada gruntem sąsiednim w takim sam sposób jak gruntem, do którego przysługuje mu tytuł prawny (traktuje oba grunty w sposób nie do odróżnienia) należy domniemywać, że w odniesieniu do obu gruntów towarzyszy mu ten sam animus. W sytuacji gdy posiadacz gruntu, do którego przysługuje mu użytkowanie wieczyste włada gruntem sąsiednim stanowiącym cudzą własność, należy obalić wspomniane domniemanie i wykazać, że posiadania gruntu sąsiedniego nie miało miejsca w ramach animus właściwego dla użytkowania wieczystego, lecz było posiadaniem właścicielskim.

Małżonkowie H. byli użytkownikami wieczystymi gruntu i jak wynika z zeznań Z. H., potwierdzonych przez jego żonę, nie mieli świadomości, że część gruntu objęta przez nich w posiadanie wyłączne nie stanowi ich własności (k. 157v). Sąd Okręgowy nie miał podstaw, by odmówić tym zeznaniom wiarygodności, a właśnie wiedza poprzedników wnioskodawców o tym, czy władają gruntami cudzymi oraz świadomość, że grunty te stanowią przedmiot cudzej własności (a nie są oddane w użytkowanie wieczyste, jak grunt posiadany przez nich na podstawie umowy) były decydujące dla ustalenia, czy przypisać im można wolę posiadania właścicielskiego. Deklaracja małżonków H. jako poprzedników wnioskodawców, że nie mieli świadomości posiadania gruntu cudzego oznacza, że w ich przypadku nie można opierać się na domniemaniu posiadania samoistnego – posiadali oni grunt w ramach animus użytkownika wieczystego, nie rozróżniali bowiem charakteru posiadania w odniesieniu do części nabytej w użytkowanie wieczyste oraz w odniesieniu do części posiadanej bez tytułu prawnego.

Nie sposób więc przypisać małżonkom H. zamiaru posiadania dla siebie jak właściciele działek gruntu należących do Skarbu Państwa (obecnie do Miasta P.). W konsekwencji nie można ich uznać za posiadaczy samoistnych, a tym samym wnioskodawcy nie mogą doliczyć do okresu swojego posiadania posiadania wykonywanego przez małżonków H.. por. orzeczenia Sądu Najwyższego: uchwałę składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego - zasada prawna – z dnia 11 grudnia 1975 r., III CZP 63/75, uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 23 lipca 2008 r., III CZP 68/08, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2010 r., I CSK 582/09).

Trudno obecnie z perspektywy czasu ocenić, jaki zamiar posiadania przysługiwał wnioskodawcom od chwili nabycia użytkowania wieczystego działki nr (...) od małżonków H., tj. czy odróżniali oni posiadanie wykonywane w stosunku do działki nr (...), co do której byli użytkownikami wieczystymi od posiadania wykonywanego wobec działki nr (...), którą w ślad za małżonkami H. władali bez tytułu prawnego i od kiedy mieli świadomość, że ich władanie co do działki nr (...) nie ma tytułu prawnego. Przyjmując jednak za twierdzeniami wnioskodawców, że było tak od początku przejęcia przez nich posiadania gruntu od małżonków H., tj. od dnia zawarcia umowy sprzedaży (29 listopada 1991 r.), wnioskodawcy nie mogli nabyć własności przedmiotowych nieruchomości z uwagi na brak upływu terminu wymaganego do nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenia przy objęciu posiadania w złej wierze. Licząc termin 30-letni od dnia 29 listopada 1991 r., termin zasiedzenia upływałby 29 listopada 2021 r., jednak bieg terminu został przerwany złożeniem przez właściciela Miasto P. w dniu 26 marca 2021 r. wniosku o zawezwanie do próby ugodowej w sprawie o wydanie nieruchomości objętych wnioskiem.

W tym stanie rzeczy należało oddalić apelację na podstawie art. 385 kpc. w zw. z art. 13 § 2 kpc.

Koszty postępowania apelacyjnego obciążały wnioskodawców na podstawie art. 520 § 3 kpc. – interesy wnioskodawców i uczestnika były sprzeczne, wniosek został oddalony. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika uczestnika została ustalona przy wartości przedmiotu zaskarżenia 16.500 zł na podstawie § 5 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 5 i § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Zażalenie uczestnika zasługiwało na uwzględnienie. Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania winien stanowić przepis art. 520 § 3 kpc.- jak wspomniano wyżej, interesy wnioskodawców i uczestnika były sprzeczne, a wniosek został oddalony. Brak było zarazem podstaw do odstąpienia od zasady odpowiedzialności za wynik sprawy, postępowanie zostało zainicjowane w interesie wnioskodawców, do wykazania ich twierdzeń zmierzał także dowód z opinii biegłego, z kolei uczestnikowi nie można przypisać żadnego nagannego zachowania i zaniedbań w dbałości o własne interesy, zwłaszcza w kontekście faktu, że wnioskodawcy na pewnym etapie posiadania deklarowali wobec uczestnika wole legalizacji posiadania i to nawet w formie zawarcia umowy najmu, co mogło sugerować, że nie będą zmierzali do zasiedzenia nieruchomości

Zaskarżone postanowienie podlegało zatem zmianie na podstawie art. 386 § 1 kpc. w zw. z art. 397 § 3 kpc. i art. 13 § 2 kpc.

Koszty postępowania zażaleniowego obciążały wnioskodawców w oparciu art. 520 § 3 kpc. Na koszty uczestnika złożyła się opłata w kwocie 40 zł i wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 450 zł ustalone na podstawie § 5 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 5 i § 10 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r.

Ryszard Małecki