Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 czerwca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Ryszard Małecki

po rozpoznaniu w dniu 20 czerwca 2024 r. w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa J. W.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu

z dnia 14 kwietnia 2023 r.

sygn. akt V C 357/21

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 10.218,30 zł (dziesięć tysięcy dwieście osiemnaście złotych i trzydzieści groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 28 sierpnia 2020 r. do dnia zapłaty,

2.  oddala powództwo w pozostałej części,

3.  koszty procesu rozdziela stosunkowo między stronami, obciążając nimi powoda w 65%, pozwanego w 35%, szczegółowe ich wyliczenie pozostawiając referendarzowi sądowemu, przy uwzględnieniu minimalnej stawki wynagrodzenia pełnomocników stron;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1.479,25 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia o kosztach procesu do dnia zapłaty.

Ryszard Małecki

UZASADNIENIE

Apelacja okazała się częściowo zasadna.

Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan faktyczny w sprawie, co pozwala Sądowi Okręgowemu uznać go za własny na podstawie art. 382 kpc. Natomiast rozważania poczynione na tle ustalonego stanu faktycznego nie zasługują na aprobatę w zakresie oceny jako niedozwolonych postanowień przedmiotowych Ogólnych Warunków Ubezpieczeń Komunikacyjnych (zwanych dalej O.W.U.).

Na wstępie należy podkreślić, że ubezpieczenie Auto-Casco jest ubezpieczeniem dobrowolnym, w ramach którego strony na zasadzie swobody umów, o której mowa w art. 353 ¹ kc., mogą wprowadzać regulacje ograniczające odpowiedzialność odszkodowawczą ubezpieczyciela. W praktyce owe regulacje mogą polegać wprost na przedmiotowym wyłączeniu odpowiedzialności ubezpieczyciela za określone zdarzenie lub na ograniczeniu jego odpowiedzialności w taki sposób, że odszkodowanie nie będzie rekompensowało w pełni doznanej na skutek zdarzenia ubezpieczeniowego szkody.

Przede wszystkim wymaga podkreślenia, że przepis art. 385 ¹ § 1 k.c. składa się z dwóch zdań, z których pierwsze określa dwie kumulatywne przesłanki ustawowe uznania postanowienia umowy lub postanowienia wzorca umowy za niedozwolone, natomiast zdanie drugie tego przepisu wyłącza zastosowanie zdania pierwszego art. 385 ¹ § 1 k.c. do postanowień określających główne świadczenia stron, wprowadzając odrębną przesłankę ustawową dokonywania oceny abuzywności takich postanowień w postaci ich sformułowania w sposób jednoznaczny.

Wykluczona jest w związku z tym możliwość stosowania art. 385 ¹ § 1 zd. 1 k.c. w odniesieniu do postanowień określających główne świadczenia stron, jeżeli postanowienia te zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, a więc spełniający wymóg transparentności i to niezależnie od tego, czy znalazły się one w umowie czy też we wzorcu. Tak więc przyjąć należy, że spod kontroli sądu wprowadzonej w art. 385 ¹ § 1 zd. 1 k.c. W umowie ubezpieczenia majątkowego przedmiot i zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela oraz wysokość składki należnej od ubezpieczającego należą do głównych świadczeń obu stron tej umowy – postanowienie wzorca wskazujące podstawę określenia odszkodowania z umowy ubezpieczenia przez odwołanie do wartości części lub robocizny (jako elementu kształtującego bezpośrednio odszkodowanie) należy uznać za postanowienie określające główne świadczenie stron.

W niniejszej sprawie nie może budzić wątpliwości, że kwestionowane przez Sąd Rejonowy postanowienia O.W.U., tj. § 17 ust. 5, określają świadczenie główne ubezpieczyciela, ponieważ kształtują ostateczną wysokość wypłacanego odszkodowania. Należało zatem rozważyć, czy postanowienia te są jednoznaczne, co wykluczyłoby ich ocenę pod względem abuzywności.

Przesłanka jednoznaczności wynikająca z art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c. jest spełniona wówczas, gdy postanowienie wzorca nie budzi wątpliwości, co do jego znaczenia; innymi słowy, gdy wynika z niego tylko jedna możliwa interpretacja dla przeciętnego, typowego konsumenta. Bez znaczenia jest natomiast okoliczność, czy przeciętny, typowy konsument, prawidłowo rozumiejący treść zawartego w umowie i wzorcu postanowienia, aprobuje, czy wręcz akceptuje tę treść, a więc czy podziela zawarte w niej stanowisko. Istotne jest natomiast, by konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tej umowy i O.W.U. konsekwencje ekonomiczne.

Spór dotyczy dopuszczalności ograniczenia odpowiedzialności ubezpieczyciela w razie nieprzedstawienia przez ubezpieczonego oryginałów rachunków lub faktur za naprawę pojazdu. Chodzi więc o sytuację, w której ubezpieczony albo w ogóle nie dokona naprawy pojazdu, albo dokona naprawy, jednak z jakichś przyczyn nie przedstawi rachunków za jej dokonanie.

W stosunku do zasad ogólnych odpowiedzialności ubezpieczycieli za szkodę jest to istotne ograniczenie, ponieważ co do zasady poszkodowanemu należne jest odszkodowanie w pełni rekompensujące szkodę i to niezależnie od tego, czy została ona przez poszkodowanego naprawiona. Jest to więc ewidentne ograniczenie odpowiedzialności ubezpieczyciela za szkodę w pełnym zakresie do sytuacji, w której ubezpieczony naprawi pojazd i przedstawi rachunek za jego naprawę.

W świetle wskazanej cechy dobrowolności umowy ubezpieczenia Auto-Casco dopuszczalność takiego ograniczenia nie budzi zastrzeżeń Sądu Okręgowego, o ile jest ono jednoznaczne i w sposób jasny dla konsumenta określa sposób ustalenia odszkodowania w takim wypadku.

W ocenie Sądu Okręgowego w przedmiotowym wypadku analiza umowy ubezpieczenia (stwierdzonej polisą) w powiązaniu z treścią O.W.U. nie nasuwa wątpliwości interpretacyjnych.

Z natury rzeczy treść polisy ma charakter ogólny, a szczegółowe warunki ubezpieczenia zawarte są we wzorcu stanowiącym integralną część umowy. Wystarczy zatem, że w treści polisy zaznaczono dokonany przez ubezpieczającego-konsumenta wybór wariantu ustalenia kosztów naprawy, a jego uszczegółowienie, w tym sposób ustalenia wysokości odszkodowania w tym wariancie (włącznie z ograniczeniami i wyłączeniami), może znajdować się w O.W.U. Od konsumenta wykazującego przeciętny poziom świadomości prawnej można wymagać znajomości O.W.U. w ich zasadniczej części, przede wszystkim zaś w zakresie ustalenia wysokości odszkodowania. Z treści polisy oraz O.W.U. (§ 17 ust. 3 i 5) wynika w sposób nie budzący wątpliwości interpretacyjnych, że warunkiem wyceny szkody w wariancie serwisowym według ogólnych zasad określonych w § 17 ust. 1 O.W.U. jest dokonanie naprawy pojazdu i przedstawienie oryginałów rachunków lub faktur. Równie precyzyjnie określono sposób ustalania odszkodowania w takim wypadku. Lektura polisy i O.W.U. pozwala zatem konsumentowi ustalić zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela w takim wypadku i przewidzieć finansowe konsekwencje nieprzedstawienia rachunków i faktur. Owa jednoznaczność tego postanowienia (niewątpliwie niekorzystna dla konsumenta w świetle ogólnych zasad odpowiedzialności odszkodowawczej) wyklucza uznanie go za niedozwolone.

Ideą przyświecającą koncepcji niedozwolonych klauzul umownych jest założenie obrony konsumenta przed nieuczciwymi praktykami profesjonalisty – przedsiębiorcy. Idea ta zakłada pewien typ konsumenta rozważnego, rozsądnego tzn. takiego, który postępuje racjonalnie, stosując rozsądne reguły poznawcze, ma świadomość przysługujących mu uprawnień i otaczającą go rzeczywistość ocenia w świetle zasad doświadczenia życiowego. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 marca 2008 r., VI ACa 1091/07, niepubl.). Brak jest podstaw do traktowania konsumenta jako osoby z założenia nieporadnej intelektualnie, ignorującej swoje prawo do zapoznania się z treścią polisy i treścią O.W.U. oraz prawo do żądania od ubezpieczyciela wyjaśnień zawartych tam pojęć oraz zakresu odpowiedzialności ubezpieczyciela i to przed zawarciem umowy. Wybór wariantu ustalania wysokości odszkodowania (serwisowego albo optymalnego) winien być poprzedzony ustaleniem przez konsumenta, czym te warianty się charakteryzują. Zwłaszcza że powód, mimo że w niniejszym stosunku prawnym ma status konsumenta, jest przedsiębiorcą i jego poziom świadomości prawnej należy oceniać jako wyższy.

W tym stanie rzeczy należało uznać, że ubezpieczyciel w sposób nie budzący wątpliwości interpretacyjnych, a w konsekwencji ważny i skuteczny, ograniczył zakres swojej odpowiedzialności za szkodę w razie nieprzedstawienia przez ubezpieczonego rachunków lub faktur za naprawę pojazdu.

Odszkodowanie należne powodowi winno być zatem wyliczone w sposób określony w § 17 ust. 5, tj. tożsamy z ustaleniem odszkodowania w wariancie optymalnym. Sposób wyliczenia odszkodowania w wariancie optymalnym przedstawiony w opinii biegłego nie budził zastrzeżeń stron – wynosiło ono 27.196,68 zł netto (zważywszy na fakt, że suma ubezpieczenia również była wyrażona wartością netto - § 15 ust. 2 O.W.U.). Pozwany wypłacił powodowi kwotę 16.978,38 zł, stąd powództwo zasługiwało na uwzględnienie co do kwoty 10.218,30 zł.

W tej sytuacji apelacja podlegała uwzględnieniu w części, zaś zaskarżony wyrok podlegał zmianie w sposób opisany w sentencji na podstawie art. 386 § 1 kpc.

Uwzględnienie apelacji skutkowało koniecznością zmiany rozstrzygnięcia o kosztach procesu przez ich stosunkowy rozdział i obciążenie nimi powoda w 65%, a pozwanego w 35% (art. 100 zd. 1 kpc.). Ich szczegółowe wyliczenie pozostawiono referendarzowi sądowemu na podstawie art. 108 § 1 kpc.

Koszty postępowania apelacyjnego również należało rozdzielić stosunkowo między stronami, obciążając nimi powoda w 65%, a pozwanego w 35% (art. 100 zd. 1 kpc.). Na koszty poniesione przez powoda składało się wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 1.800 zł, na koszty pozwanego tożsame wynagrodzenie oraz opłata od apelacji w kwocie 1.445 zł. Powód winien zwrócić pozwanemu koszty do kwoty 1.479,25 zł.

Ryszard Małecki