Treść orzeczenia II Ca 1649/23 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

II Ca 1649/23 - postanowienie z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Poznaniu z 2025-05-30

POSTANOWIENIE

Poznań, 5 marca 2025 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodnicząca: sędzia Sądu Okręgowego Małgorzata Wiśniewska

Sędzia Sądu Okręgowego Rafał Kubiak

Sędzia Sądu Okręgowego Karolina Obrębska

po rozpoznaniu 5 marca 2025 r. w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku M. D. (1)

przy uczestnictwie K. D. (1)

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji wnioskodawczyni i uczestnika postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w Poznaniu

z 10 maja 2023 r.

sygnatura akt I Ns 372/17

postanawia:

I. zmienić zaskarżone postanowienie w punktach 4.,5.,7. w ten sposób, że:

a. w punkcie 4. tytułem dopłaty zasądzić od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania kwotę 626 474 (sześćset dwadzieścia sześć tysięcy czterysta siedemdziesiąt cztery) złote, płatną w terminie sześciu miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia;

b. w punkcie 5. zasądzić od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawczyni kwotę 19 497 (dziewiętnaście tysięcy czterysta dziewięćdziesiąt siedem) złotych, płatną w terminie sześciu miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia, a w pozostałej części oddalić roszczenia wnioskodawczyni z tytułu korzystania przez uczestnika ze składników majątku wspólnego i z tytułu pożytków;

c. w punkcie 7. zasądzić od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania kwotę 2379,55 zł (dwa tysiące trzysta siedemdziesiąt dziewięć złotych pięćdziesiąt pięć groszy), płatną w terminie sześciu miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia, a w pozostałej części oddalić roszczenie uczestnika postępowania o rozliczenie nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny;

II. oddalić apelację wnioskodawczyni w pozostałym zakresie;

III. oddalić apelację uczestnika postępowania w pozostałym zakresie;

IV. oddalić roszczenia wnioskodawczyni z tytułu korzystania przez uczestnika ze składników majątku wspólnego zgłoszone w postępowaniu apelacyjnym;

V. kosztami postępowania apelacyjnego obciążyć wnioskodawczynię i uczestnika postępowania w zakresie poniesionym oraz nakazać ściągnięcie na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Okręgowego w Poznaniu z tytułu zwrotu tymczasowo wyłożonych wydatków z zasądzonych roszczeń:

a. od wnioskodawczyni kwotę 100,03 zł,

b. od uczestnika postępowania kwotę 100,03 zł.

Rafał Kubiak Małgorzata Wiśniewska Karolina Obrębska

UZASADNIENIE

Wnioskiem z dnia 28 stycznia 2009 r. wnioskodawczyni M. D. (1) wniosła o ustalenie, że w skład majątku dorobkowego M. D. (1) i K. D. (1) wchodzą:

- działka budowlana o powierzchni 0,0588 ha położona w P., nr działki (...), nr mapy (...), obręb P. zabudowana domem mieszkalnym, dla której Sąd Rejonowy (...)w P. prowadzi księgę wieczystą o numerze (...),

- garaż murowany położony w P. przy ulicy (...),

- garaż murowany przy ulicy (...),

- samochód osobowy marki P. (...),

- tytuł najmu mieszkania komunalnego o powierzchni 48 m² położonego w P. przy ulicy (...),

- łódź motorowa z przyczepką podłodziową,

- wyposażenie domu przy ulicy (...),

- wyposażenie lokalu mieszkalnego przy ulicy (...).

Wnioskodawczyni wniosła ponadto o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym przez ustalenie, że wnioskodawczyni uprawniona jest do udziału 4/5 w majątku wspólnym stron, a uczestnik w wysokości 1/5.

Wnioskodawczyni wniosła o podział majątku dorobkowego w ten sposób, że:

- uczestnikowi zostaną przyznane:

a) garaż murowany przy ulicy (...),

b) tytuł najmu mieszkania komunalnego przy ulicy (...),

c) samochód osobowy marki P. (...),

d) łódź motorowa z przyczepką podłodziową,

e) garaż murowany w P. ulica (...),

- wnioskodawczyni zostanie przyznana:

a) działka budowlana na ulicy (...).

Wnioskodawczyni wniosła również o zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni dopłaty z tytułu wyrównania nierównych udziałów w majątku wspólnym stron; o rozliczenie pożytków, które uczestnik czerpał z majątku wspólnego stron po roku 2000 i z tego tytułu zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwoty wynikającej z jej prawa do czerpania pożytków zgodnie z ustaloną wielkością udziałów w majątku wspólnym.

W odpowiedzi na wniosek uczestnik postępowania wniósł o ustalenie, że w skład majątku wspólnego wchodziła nieruchomość na ulicy (...) w S., w której wnioskodawczyni obecnie zamieszkuje oraz o dokonanie podziału majątku wspólnego w ten sposób, że wnioskodawczyni zostanie przyznana nieruchomość na ulicy (...) w S., a uczestnikowi nieruchomość zapisana w księdze wieczystej nr (...), garaż położony w P. przy ulicy (...), lokal mieszkalny położony przy ulicy (...), samochód osobowy marki P. (...) nr rej. (...). Uczestnik wskazał również, że kwestionuje ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym.

W piśmie z dnia 15 maja 2009 r. wnioskodawczyni wniosła o rozliczenie nakładów z jej majątku osobistego na majątek wspólny przez zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwoty 200 000 zł; wskazała, że roszczenie to będzie aktualne w przypadku nieuwzględniania wniosku o ustalenie nierównych udziałów.

W piśmie z dnia 1 września 2010 r. wnioskodawczyni wskazała, że w okresie od roku 2000 do września 2010 r. możliwe do uzyskania pożytki ze składników majątku wspólnego stanowią kwotę 402 000 zł, wobec czego domaga się zapłaty pod uczestnika kwoty 311 000 zł (4/5 z kwoty 402 000 zł).

W piśmie złożonym na rozprawie w dniu 18 października 2010 r. uczestnik wniósł o ustalenie nierównych udziałów, w ten sposób, aby wnioskodawczyni przypadł udział 1/5 w majątku wspólnym, a uczestnikowi udział 4/5.

Postanowieniem wstępnym z dnia 19 stycznia 2011 r. oddalono wnioski o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym. Postanowieniem z dnia 9 grudnia 2011 r., wydanym w sprawie II Ca 1031/11, Sąd Okręgowy w Poznaniu oddalił apelacje od tego postanowienia. Postanowieniem z dnia 11 października 2012 r., wydanym w sprawie II CSK 232/12, Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej od tego orzeczenia.

Pismem z dnia 30 stycznia 2013 r. wnioskodawczyni wniosła o przyznanie wszystkich składników majątku wspólnego uczestnikowi z obowiązkiem spłaty wnioskodawczyni. M. D. (1) wskazała jednocześnie, że domaga się rozliczenia pożytków ze składników z majątku wspólnego począwszy od października 2008 r., tj. po ustaniu wspólności majątkowej do 31 stycznia 2013 r. w łącznej kwocie 468 000 zł i wniosła o zasądzenie na swoją rzecz z tego tytułu kwoty 234 000 zł.

Pismem z dnia 6 października 2013 r. uczestnik wniósł o: zasądzenie odszkodowania z tytułu rozliczenia nakładów na nieruchomość, w której wnioskodawczyni zamieszkuje przy ul. (...) w S. i wyposażenia domu w kwocie 500 000 zł oraz dokonanie podziału majątku wspólnego poprzez:

a) przyznanie wnioskodawczyni domu przy ul. (...) w S. wraz ze wszelkimi nakładami i wyposażeniem;

b) przyznanie uczestnikowi:

- nieruchomości zapisanej w księdze wieczystej (...)

- garażu położnego w P. na ul. (...)

- udziału w samochodzie osobowym P. (...)

- nakładów na nieruchomość opisaną w części 2b.

Pismem z dnia 3 stycznia 2014 r. uczestnik postępowania wniósł o zasądzenie do wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania kwoty 250 000 zł tytułem zwrotu połowy wartości nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek odrębny wnioskodawczyni, tj. na nieruchomość znajdującą się w S. na ulicy (...), zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania kwoty 250 000 zł tytułem odszkodowania za bezprawne działania wnioskodawczyni, których wynikiem było pozbawienie uczestnika postępowania jego majątku odrębnego w postaci prawa najmu do lokalu na ulicy (...) w P..

Pismem z dnia 3 września 2015 r. uczestnik postępowania wniósł o rozliczenie kosztów ogrzewania w kwocie 40 000 zł za okres od 2008 r. do 2015 r.

Pismem z dnia 28 sierpnia 2015 r. wnioskodawczyni rozszerzyła żądanie zasądzenia od uczestnika na swoją rzecz wynagrodzenia za korzystanie przez uczestnika ze składników wchodzących w skład majątku wspólnego ponad udział o okres od 1 lutego 2013 r. do 31 września 2015 r. i wniosła o zasądzenie:

a) za okres od 1 lutego 2013 r. do 31 września 2015 r. kwoty 80 000 zł z tytułu korzystania z nieruchomości na ulicy (...),

b) za okres od 1 lutego 2013 r. do 31 września 2015 r. kwoty 8000 zł z tytułu korzystania z garażu na ulicy (...),

c) za okres od 1 lutego 2013 r. do 31 września 2015 r. kwoty 8000 zł z tytułu korzystania z garażu na ulicy (...).

Pismem z dnia 11 stycznia 2016 r. wnioskodawczyni rozszerzyła roszczenie z tytułu wynagrodzenia za korzystanie ze składników majątku wspólnego przez uczestnika za okres do dnia 31 stycznia 2016 r.; za okres 1 października 2015 r. do 31 stycznia 2016 r. zażądała kwoty 10 000 zł tytułem wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości przy ul. (...), kwoty 1000 zł tytułem wynagrodzenia za korzystanie z garażu na ul. (...) i 1000 zł za korzystanie z garażu na ul. (...).

Pismem z dnia 11 maja 2016 r. wnioskodawczyni rozszerzyła roszczenie z tytułu korzystania przez uczestnika ze składników majątku wspólnego ponad udział i z tego tytułu za okres od 1 lutego 2016 r. do 31 maja 2016 r. wniosła o zasądzenie:

a) kwoty 10 000 zł tytułem korzystania ponad udział z nieruchomości położonej w P. przy ul. (...),

b) kwoty 1000 zł tytułem korzystania ponad udział z garażu położonego w P. przy ul. (...),

c) kwoty 1000 zł z tytułu korzystania ponad udział z garażu na ul. (...).

Pismem z dnia 7 października 2016 r. wnioskodawczyni rozszerzyła roszczenie z tytułu posiadania przez uczestnika ponad udział i wniosła o zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni za okres od dnia 1 czerwca 2016 r. do 31 października 2016 r.:

a) kwoty 12 500 zł tytułem korzystania ponad udział z nieruchomości położonej w P. przy ulicy (...),

b) kwoty 1250 zł tytułem korzystania ponad udział z garażu na ulicy (...),

c) kwoty 1250 zł tytułem korzystania ponad udział z garażu na ulicy (...).

Pismem z dnia 28 lutego 2017 r. wnioskodawczyni rozszerzyła roszczenie z tytułu korzystania z majątku wspólnego ponad udział za okres od 1 listopada 2016 r. do 28 lutego 2017 r. i z tego tytułu wniosła o zasądzenie na swoją rzecz od uczestnika postępowania:

a) z tytułu korzystania z nieruchomości na ul. (...) kwotę 6164,24 zł,

b) z tytułu korzystania z garażu na ulicy (...) kwotę 360 zł,

c) z tytułu korzystania z garażu na ul. (...) kwotę 560 zł.

Pismem z dnia 21 kwietnia 2017 r. wnioskodawczyni rozszerzyła swoje roszczenie z tytułu posiadania ponad udział majątku wspólnego przez uczestnika postępowania za kwiecień 2017 r., wnosząc o zasądzenie na swoją rzecz od uczestnika postępowania:

a) z tytułu posiadania nieruchomości przy ulicy (...) kwoty 1541 zł,

b) z tytułu posiadania garażu przy ulicy (...) kwoty 90 zł,

c) z tytułu posiadania garażu przy ulicy (...) kwoty 140 zł.

Pismem z dnia 27 kwietnia 2017 r. uczestnik wniósł o zasądzenie od wnioskodawczyni tytułem zwrotu nakładów na nieruchomość przy ulicy (...), jakie poczynił od dnia 1 października 2008 r. w kwocie 180 000 zł, w tym budynku garażu w kwocie 32 943 zł. Roszczenie to zostało sprecyzowane pismem z dnia 5 kwietnia 2017 r., w którym uczestnik wniósł wskazał, że domaga się rozliczenia następujących nakładów w postaci:

a) garażu wolnostojącego

b) przyłącza energetycznego

c) płytek podłogowych i wartości ich położenia

d) przyłącza wodnego (wodociągowego)

e) rynien

f) bojlera do ogrzewania wody i kosztów jego zamontowania

g) gresów i wartości ich położenia (z klejem i fugami)

h) bramy z napędem i ogrodzenia

i) urządzenia zieleni i nasadzeń

j) kosztów malowania ścian i farb do tego użytych.

Pismem z dnia 25 maja 2018 r. wnioskodawczyni rozszerzyła roszczenia z tytułu korzystania przez z uczestnika z majątku wspólnego ponad udział za okres od 1 marca 2017 r. do 31 maja 2018 r. i z tego tytułu wniosła o zasądzenie na swoją rzecz od uczestnika:

a) 23 115 zł z tytułu korzystania z nieruchomości przy ulicy (...),

b) 1540 zł z garażu położonego przy ul. (...),

c) 2100 zł z garażu położonego przy ul. (...).

Pismem z dnia 6 sierpnia 2018 r. wnioskodawczyni rozszerzyła roszczenia z tytułu korzystania przez z uczestnika z majątku wspólnego ponad udział za okres od 1 czerwca 2018 r. do 31 sierpnia 2018 r. i z tego tytułu wniosła o zasądzenie na swoją rzecz od uczestnika:

a) 2311,50 zł z tytułu korzystania z nieruchomości przy ulicy (...),

b) 1540 zł z garażu położonego przy ul. (...),

c) 2100 zł z garażu położonego przy ul. (...).

Pismem z dnia 25 czerwca 2019 r. uczestnik postępowania wniósł o:

a) przyznanie wnioskodawczyni nieruchomości położonej na ul. (...), ewentualnie o sprzedaż licytacyjną tej nieruchomości,

b) zasądzenie od wnioskodawczyni na swoją rzecz spłaty połowy wartości tej nieruchomości,

c) zasądzenie od wnioskodawczyni zwrotu wartości nakładów na tę nieruchomość, jakie uczestnik poczynił w okresie po 1 października 2008 r. do daty zniesienia współwłasności nieruchomości w tym:

: wartość budynku garażu w kwocie 42 446 zł,
: pozostałych nakładów w kwocie 27 935 zł,

d) oddalenie roszczeń wnioskodawczyni z tytułu wynagrodzenia za korzystanie „ponad udział”.

Pismem z dnia 9 lipca 2019 r. wnioskodawczyni rozszerzyła roszczenie z tytułu rozliczenia możliwych do uzyskania pożytków za okres od dnia 1 września 2018 r. do 31 sierpnia 2019 r. i z tego tytułu wniosła o zasądzenie na swoją rzecz od uczestnika postępowania:

a) 22 628 zł z tytułu korzystania ponad udział z nieruchomości na ulicy (...),

b) 1800 zł z tytułu korzystania ponad udział z garażu na ulicy (...),

c) 1170 zł z tytułu korzystania ponad udział z garażu na ulicy (...)

d) oraz kwoty 18 210 zł tytułem korzystania przez uczestnika ponad udział z garażu wolnostojącego na ul. (...).

Pismem z dnia 14 stycznia 2020 r. wnioskodawczyni rozszerzyła żądanie wynagrodzenia z tytułu korzystania przez uczestnika postępowania „ponad udział” ze składników majątku wspólnego za okres od dnia 1 września 2019 r. do 31 stycznia 2020 r. i z tego tytułu wniosła o zasądzenie na swoją rzecz od uczestnika postępowania:

a) 9428 zł z tytułu korzystania z ponad udział z nieruchomości na ulicy (...),

b) 750 zł z tytułu korzystania ponad udział z garażu na ulicy (...),

c) 488 zł z tytułu korzystania ponad udział z garażu na ulicy (...),

d) 750 zł tytułem korzystania przez uczestnika ponad udział z garażu wolnostojącego na ul. (...).

Pismem z dnia 26 października 2020 r. wnioskodawczyni wskazała, że domaga się dodatkowo kwoty 36 889 zł z tytułu korzystania przez uczestnika ze składników majątku wspólnego ponad udział. W piśmie z dnia 21 grudnia 2020 r. sprecyzowała to roszczenie, wskazując, że dotyczy ono okresu od 19 marca 2019 r. do 24 lipca 2020 r. Dodatkowo w piśmie tym wskazała, że rozszerza żądanie z tego tytułu za okres od 25 lipca 2020 r. do 21 grudnia 2020 r. do kwoty 10 850 zł.

Pismem z dnia 27 kwietnia 2021 r. wnioskodawczyni rozszerzyła żądanie z tytułu korzystania przez uczestnika postępowania z przedmiotów majątku wspólnego ponad udział za okres od 22 grudnia 2020 r. do 30 kwietnia 2021 r., domagając się dodatkowo z tego tytułu kwoty 20 154,86 zł.

Pismem z dnia 16 grudnia 2021 r. wnioskodawczyni rozszerzyła żądanie z tytułu korzystania przez uczestnika postępowania z przedmiotów majątku wspólnego ponad udział za okres od 30 kwietnia 2021 r. do 30 listopada 2021 r., domagając się dodatkowo z tego tytułu kwoty 32 647,96 zł.

Pismem z dnia 20 maja 2022 r. wnioskodawczyni rozszerzyła żądanie z tytułu korzystania przez uczestnika postępowania z przedmiotów majątku wspólnego ponad udział za okres od 1 grudnia 2021 r. do dnia 31 maja 2022 r., domagając się dodatkowo z tego tytułu kwoty 27 992,54 zł

Pismem z dnia 1 sierpnia 2022 r. wnioskodawczyni rozszerzyła żądanie z tytułu korzystania przez uczestnika postępowania z przedmiotów majątku wspólnego ponad udział za okres od 1 czerwca 2022 r. do 31 sierpnia 2022 r., domagając się dodatkowo z tego tytułu kwoty 13 996,26 zł.

Pismem z dnia 2 listopada 2022 r. wnioskodawczyni rozszerzyła żądanie z tytułu korzystania przez uczestnika postępowania z przedmiotów majątku wspólnego ponad udział za okres od 25 lipca 2020 r. do 31 listopada 2022 r., domagając się dodatkowo z tego tytułu kwoty 14 031,80 zł.

Postanowieniem z dnia 10 maja 2023 r., wydanym w sprawie I Ns 372/17, Sąd Rejonowy Poznań-Stare Miasto w Poznaniu:

1. dokonał podziału majątku wspólnego M. D. (1) i K. D. (1) w ten sposób, że :

a. własność nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o numerze 193, położoną w P. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy (...) w P. prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) przyznał „na wyłączną własność” M. D. (1),

b. własność ruchomości w postaci:

: lodówko-zamrażarki (...)
: pralki (...)
: mebli kuchennych typu segmentowego w okleinie wiśniowej, lakierowanej na mat, w skład których wchodzą: 3 szafki stojące o wysokości 0,60 m, 2 szafek stojących z szufladą o wysokości 0,30 m, szafki stojącej o wysokości 0,90 m stanowiącej 3 szuflady, obudowy piekarnika, 5 szafek wiszących o wysokości 0,90 m każda z drzwiczkami uchylnymi, 3 szafek wiszących o wysokości 0,6 m
: kompletu mebli wypoczynkowych, w skład którego wchodzą kanapotapczan dwuosobowy oraz 4 fotele na giętych poręczach z tapicerką w kolorze rudym
: różnych dywanów w postaci: wełnianego o wymiarze 2 m x 3 m, wykładziny dywanowej o rozmiarze 12,40 m², wykładziny dywanowej o rozmiarze 17,88 m²
: okapu okiennego (...)
: kuchenki mikrofalowej (...)
: gazowej (...) (...)
: piekarnika (...) (...)
: mebli pokojowych Syriusz w okleinie klon lakierowanej na mat, w skład których wchodzi: szafa odzieżowa 2 drzwiowa, 3 segmenty, kanapa, biurko, fotel do biurka
: ławy K.
: mebli sypialnianych wykonanych na zmówienie w postaci szafy odzieżowej 3 drzwiowej 2,65 m x 2,90 m wykonanej w stylu K. oraz łóżka podwójnego 2 m x 1,80 m

przyznał „na wyłączną własność” K. D. (1);

c. ruchomości w postaci:

: pieca gazowego dwufunkcyjnego J. E. typ (...)
: szafki wiszącej pod umywalkę
: lampy wiszącej B. 60W E27

przyznał na wyłączną własność M. D. (1);

2. nakazał K. D. (1), aby wydał M. D. (1) nieruchomość opisaną w punkcie 1.a. postanowienia i ruchomości opisane w punkcie 1.c. postanowienia w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia;

3. nakazał M. D. (1), aby wydała K. D. (1) ruchomości opisane w punkcie 1.b. postanowienia w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia;

4. tytułem dopłaty do udziału w majątku wspólnym zasądził od M. D. (1) na rzecz K. D. (1) kwotę 537 974 zł płatną w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia;

5. tytułem roszczeń zgłoszonych przez M. D. (1) zasądził od K. D. (1) na rzecz M. D. (1) kwotę 298 461,70 zł płatną w terminie postanowienia w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia;

6. w pozostałym zakresie roszczenia złożone przez wnioskodawczynię oddalił;

7. tytułem roszczeń zgłoszonych przez K. D. (1) zasądził od M. D. (1) na rzecz K. D. (1) kwotę 27 468,56 zł;

8. w pozostałym zakresie roszczenia zgłoszone przez K. D. (1) oddalił;

9. poniesionymi kosztami sądowymi obciążył wnioskodawczynię i uczestnika w zakresie poniesionym;

10. nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w Poznaniu:

a) od wnioskodawczyni 8086,80 zł,

b) od uczestnika postępowania 9586,81 zł.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. D. (1) i M. S. (1) zawarli związek małżeński w dniu 1 sierpnia 1980 r.

Żaden z małżonków nie został częściowo ani całkowicie ubezwłasnowolniony. Ani przez zawarciem związku małżeństwa, ani w jego trakcie małżonkowie nie zawierali umów majątkowych małżeńskich.

W dniu 8 września 1983 r. pomiędzy K. S. a M. S. (2) oraz K. D. (2) i M. D. (1) została zawarta umowa sprzedaży nieruchomości położonej w P. przy ulicy (...), którą to M. D. (1) i K. D. (1) kupili z dorobku na prawach wspólności ustawowej. W dniu 18 października 1983 r. została zawarta umowa przeniesienia własności nieruchomości w związku z niewykonaniem przez Miasto P. prawa pierwokupu. Dla nieruchomości na ulicy (...)Sąd Rejonowy (...) w P. prowadzi księgę wieczystą o numerze (...). Środki na zakup nieruchomości małżonkowie uzyskali w formie darowizny od rodziców M. S. (1). Rodzice wnioskodawczyni chcieli, aby wnioskodawczyni zakupiła tę nieruchomość dla siebie, ale M. D. (1) się na to nie zgodziła, gdyż twierdziła, że skoro z uczestnikiem są już małżeństwem, to nieruchomość musi zostać zakupiona wspólnie.

W latach osiemdziesiątych, po zawarciu małżeństwa, małżonkowie (...) zamieszkiwali u rodziców wnioskodawczyni. W tym czasie wnioskodawczyni i uczestnik postępowania byli utrzymywani przez państwa S., a pieniądze, które zarabiał wnioskodawca, miały być oszczędzane przez małżonków. Pieniądze te zostały przeznaczone m.in. na zakup samochodu F. (...). W czasie zamieszkiwania M. i K. D. (1) u rodziców wnioskodawczyni został wybudowany garaż na ulicy (...). Część materiałów na jego wybudowanie zakupiła I. S., natomiast K. D. (1) załatwiał transport tych materiałów na ulicę (...). Garaż ten już nie istnieje. Już w tym czasie w małżeństwie wnioskodawczyni i uczestnika zaczęło dochodzić do kryzysów, które wynikały z tego, że K. D. (1) przekazywał bardzo mało środków na utrzymanie rodziny. Poza tym uczestnik był skonfliktowany z teściami. K. D. (1) w roku 1985 wyprowadził się od teściów. Po wyprowadzce nie przekazywał żadnych środków na utrzymanie rodziny. Zamieszkiwał w tym czasie u swoich rodziców.

Małżonkowie (...) najpierw posiadali samochód F. (...), do remontu, który uczestnik postępowania zakupił jeszcze przed zawarciem małżeństwa. Po ślubie ojciec wnioskodawczyni podarował stronom samochód F. (...), który był użytkowany przez 2-3 lata. Z uwagi na problemy finansowe ojca wnioskodawczyni samochód ten został sprzedany, a pieniądze uzyskane z tego tytułu zostały zwrócone ojcu wnioskodawczyni. Po sprzedaży samochodu F. (...) uczestnik dokończył remont wcześniej kupionego samochodu F. (...) i zaczął go użytkować. W 1992 r. został zakupiony samochód F. (...). Gdy urodziła się córka M. w 1994 r., samochód ten został sprzedany i został zakupiony O. (...). Po sprzedaży tego samochodu został zakupiony samochód F. (...), którego sprzedał uczestnik i dostał od swego ojca kolejnego „(...)”. Następnie małżonkowie byli właścicielami jeszcze dwóch „(...)”, z czego jeden kupiony w roku 1992. Środki na zakup pierwszego samochodu zostały w części przekazane przez I. S. z przedpłaty. W dniu 29 marca 2001 r. został zakupiony samochód P. (...). Samochód P. (...) został zarejestrowany na uczestnika K. D. (1) i J. L. (1) dlatego, aby móc uzyskać kartę postojową w centrum P.. J. L. (1) w żaden sposób nie partycypowała w uzyskaniu środków na zakup tych samochodów. Od około 1997/1998 do roku 2004 M. D. (1) używała samochodu R. (...), który został zakupiony za środki T. S..

W dniu 1 czerwca 1987 r. Okręgowy Zarząd (...) wydał decyzję o przydziale mieszkania funkcyjnego, w której wskazano, że przydziela się K. D. (1) mieszkanie funkcyjne przy ulicy (...) lokal nr (...). W decyzji tej wskazano, że do zamieszkiwania z K. D. (1) uprawnieni są M. D. (1) oraz D. D. (1).

W dniu 1 czerwca 1987 r. została zawarta pomiędzy K. D. (1) a Miejskim Przedsiębiorstwem (...) umowa najmu lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w P. na ulicy (...). W umowie wskazano, że zostaje ona zawarta na czas oznaczony w przydziale lokalu i traci moc z upływem tego terminu lub na wypadek prawomocnego cofnięcia przydziału albo rozwiązania stosunku najmu.

W dniu 24 października 2000 r. A. (...) w P. wygasło prawo trwałego zarządu nieruchomością położoną przy ulicy (...).

Do umowy najmu lokalu mieszkalnego nr (...) przy ulicy (...) w P., wynikającej z umowy najmu lokalu funkcyjnego z dnia 1 czerwca 1987 r. pomiędzy Miastem P. a K. D. (1), został zawarty aneks, który obowiązywał od dnia 1 maja 2003 r. W aneksie tym wskazano, że wynajmujący oddaje najemcy K. D. (1) do używania lokal mieszkalny nr (...) położony w P. na ulicy (...).

Pismem z dnia 12 lipca 2007 r. Miasto P. wyraziło K. D. (1) zgodę na korzystanie z lokalu na ulicy (...) przez J. (...), na okres roku od dnia 31 lipca 2008 r.

Pismem z dnia 24 czerwca 2009 r., wobec ustalenia przez wynajmującego, że najemca, tj. K. D. (1), posiada tytuł prawny do domu na ulicy (...) w P., w którym realizuje potrzeby mieszkaniowe, działając na podstawie art. 11 ust. 3 pkt. 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie kodeksu cywilnego, wypowiedziano K. D. (1) umowę najmu lokalu mieszkalnego nr (...) przy ulicy (...) w P. ze skutkiem na dzień 31 sierpnia 2009 r. W piśmie tym wskazano, że ustalono, że najemca jest współwłaścicielem nieruchomości - budynku mieszkalnego jednorodzinnego w zabudowie bliźniaczej segmentu lewego przy ulicy (...) w P.. Dalej wskazano, że z dokumentacji zebranej w aktach jednoznacznie wynika, że budynek od przeszło 12 miesięcy jest użytkowany przez K. D. (1) oraz że lokal komunalny nie stanowi dla K. D. (1) centrum życiowego i od dłuższego czasu służył pod wynajem dla osób trzecich bez wymaganej pisemnej zgody właściciela lokalu. W dniu 3 listopada 2009 r. został sporządzony protokół zdawczo - odbiorczy lokalu przy ulicy (...).

W dniu 25 lutego 2010 r. pomiędzy Miastem P. a K. N. została zawarta umowa najmu lokalu mieszkalnego nr (...) przy ulicy (...).

W mieszkaniu na ulicy (...) z żoną i synem D. zamieszkał w roku 1988 r. W czasie, kiedy wprowadził się do tego mieszkania była w nim tylko duża szafa w przedpokoju oraz łóżko polowe oraz karnisze. Mieszkanie to zostało wyposażone w część mebli, które wnioskodawczyni zabrała z mieszkania rodziców, takich jak meblościanka, telewizor, wypoczynek, dywan do dużego pokoju. Do kuchni przewieziono również z mieszkania rodziców wnioskodawczyni jej wyposażenie, a także zakupiono takie sprzęty, jak lodówka, pralka, lampy i zamrażarka. W mieszkaniu tym były dwa dywany oraz wykładzina dywanowa. Gdy córka stron miała dwa-trzy lata, został zakupiony zestaw mebli wypoczynkowych, w skład którego wchodziły dwie kanapy i fotele. Poprzednie meble zostały przewiezione na ulicę (...). W mieszkaniu była założona markiza, która zacieniła cały pokój i balkon, w ubikacji były założone płytki, w łazience wymieniono lustro i wannę. W czasie zamieszkiwania małżonków na ulicy (...) przekazywał na utrzymanie rodziny 500 zł miesięcznie, opłacając również wszystkie stałe opłaty związane z utrzymaniem tego mieszkania. Z uwagi na to, że zdaniem wnioskodawczyni te środki były zbyt małe, M. D. (1) prosiła męża o to, aby ten dawał jej więcej pieniędzy. Na tym tle dochodziło do awantur. M. D. (1) i jej dzieci wspomagali finansowo rodzice wnioskodawczyni. Wnioskodawczyni i uczestnik postępowania mieli wspólne konto w banku (...), na które przelewane były środki z wynagrodzenia uczestnika postępowania. M. D. (1) skorzystała ze środków zgromadzonych na tym koncie dwukrotnie – w czasie, gdy córka małżonków była chora. Wywołało to awanturę ze strony K. D. (1), który wyzywał żonę od złodziei. Wnioskodawczyni oddała pieniądze uzyskane ze wspólnego konta uczestnikowi postępowania, pożyczając je od matki. Wypłata pieniędzy przez wnioskodawczynię doprowadziła do tego, że na koncie powstał debet. Małżonkowie byli raz wspólnie na wakacjach w Z. w 1993 r. Za pobyt swój i D. D. (1) zapłaciła wnioskodawczyni.

Rodzice wnioskodawczyni sfinansowali część zakupu wyposażenia mieszkania na ulicy (...).

Przez jakiś czas na zakupionej nieruchomości na ulicy (...) nic się nie działo. Budowa domu na tej nieruchomości rozpoczęła się w 1982 r. Była ona finansowana zarówno przez rodziców wnioskodawczyni, jak i przez uczestnika postępowania. Ojciec wnioskodawczyni kupił m. in. stolarkę na budowę i zawiózł ją na budowę. Prowadził on firmę instalacyjną i założył w domu budowanym na nieruchomości na ulicy (...) instalację wodną i centralnego ogrzewania. Uczestnik jeździł na budowę po pracy i tam pracował. Na budowie pracował A. W. (1). Pomagał na niej przez cztery-pięć lat. Stawiał mury, wylewał stropy, pracował przy betoniarce. Na budowie pracował również E. W., który uczestniczył we wszystkich pracach prowadzonych na tej budowie. Pracowali tam również H. N., W. W. (1). W zamian za to K. D. (1) pomagał innym osobom na budowach prowadzonych przez nich. Prace na tej budowie trwały czasami cały dzień, a czasami przez dwie-trzy godziny. Instalacja elektryczna została wykonana przez K. D. (1). W roku 2007 na tej nieruchomości zostały wymienione okna. Stolarka drzwiowa została wstawiona po roku 2007. Wcześniej były tam drzwi prowizoryczne. Uczestnik postępowania wraz z kolegami sami wytwarzali część materiałów budowlanych, jak np. pustaki. Część posadzek, tynki i gipsowanie wykonywał wnioskodawca wraz z kolegami. Instalacja centralnego ogrzewania została wymieniona po roku 2000. Wykonał to wnioskodawca wraz z E. K.. K. na nieruchomości powstał po roku 2007, po tej dacie były wykonywane pewne roboty wykończeniowe. Wtedy też została ona wyposażona. Meblościanka, która wcześniej stała w piwnicy, została zalana przez wodę i potem została wykorzystana do szalunków. Wnętrze tej nieruchomości zostało wykończone w roku 2007.

Przed rokiem 1997 r. do nieruchomości na ulicy (...) zostały zakupione m.in. płytki do łazienki, kuchenka gazowa, zamrażarka, lodówka, meble wypoczynkowe, kanapa, fotele, ława, meble do kuchni, wypoczynek kuchenny ze stołem. Były również zakupione brodzik, kabina prysznicowa, dwie wanny. Wnioskodawczyni zakupiła dywany, tapety, firany. Przedmioty nie zostały wykorzystane przy wykończeniu domu. Była również wykończona ubikacja na parterze razem z kabiną prysznicową.

W roku 1987 K. D. (1) wraz z A. W. (1), E. K., W. W. (1) i H. N. zakupił łódź motorową z przyczepą. Została ona zakupiona ze środków pozostałych ze zbiórki pieniędzy na wykonanie kanalizacji sanitarnej na ulicy (...).

Pismem z dnia 31 października 2008 r. skierowanym do K. D. (1) pełnomocnik M. D. (1) wezwała uczestnika postępowania do rozliczenia pożytków z majątku wspólnego, które uczestnik uzyskuje z majątku wspólnego i do zapłaty z tego tytułu kwoty 4500 zł miesięcznie, począwszy od dnia 1 października 2008 r. Pełnomocnik wnioskodawczyni wskazała, że ponieważ uczestnik posiada wszystkie składniki majątku wspólnego, w tym dom na ul. (...), mieszkanie na ul. (...) oraz dwa garaże, jej mandantka domaga się rozliczenia pożytków, które uczestnik uzyskuje z tego tytułu. Z pisma tego wynika, że wnioskodawczyni uznała, że dom przy ulicy (...) może przynosić dochód w kwocie 5000 zł, mieszkanie przy ul. (...) 3000 zł miesięcznie, a garaże w kwotach po 500 zł miesięcznie. Połowa uzyskanych w ten sposób pożytków przysługuje wnioskodawczyni, która jest właścicielem 1/2 składników majątku wspólnego. Ewentualne wydanie nieruchomości i jednego garażu wnioskodawczyni umożliwi jej uzyskiwanie pożytków. Wnioskodawczyni wskazała, że ewentualnie wzywa uczestnika do wydania nieruchomości i jednego z garaży.

Pismem z dnia 13 listopada 2008 r. uczestnik nie zgodził się na zapłatę proponowanych kwot.

W trakcie trwania małżeństwa małżonkowie dysponowali również garażem na ulicy (...).

W dniu 28 marca 2012 r. pomiędzy K. D. (1) jako sprzedawcą i M. L. jako kupującym została zawarta umowa sprzedaży, której przedmiotem był garaż murowany nr (...) i teren przyległy przy ul. (...), obręb Ś. ark. (...), dz.(...)o powierzchni 20 m^{(
2)} i teren przyległy o powierzchni 9 m^{(
2)}. W umowie ustalono cenę sprzedaży na kwotę 7000 zł.

Rodzice wnioskodawczyni sfinansowali również zakup części wyposażenia domu na ulicy (...) oraz przekazywali środki na zakup zarówno wyposażenia, jak i materiałów budowlanych.

W dniu 3 lutego 1987 r. pomiędzy K. D. (1) a D. D. (1) została zawarta ugoda polegająca na tym, że K. D. (1) zobowiązywał się płacić na rzecz wówczas małoletniego D. D. (1) rentę alimentacyjną w kwocie 6000 zł miesięcznie. W dniu 18 lutego 2008 r. został złożony wniosek o wszczęcie i prowadzenie egzekucji w oparciu o ugodę. W toku postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym (...)w P. D. M. pod sygn. (...) świadczenie zostało wykonane.

W czasie trwania związku małżeńskiego uczestnik K. D. (1) pracował w Zakładzie (...) przy A. (...)w P.. W latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych zarabiał na poziomie średniej krajowej. W czasie trwania związku małżeńskiego K. D. (1), poza pracą na rzecz zakładu remontowo-budowlanego przy A. (...)w P., wykonywał prace dodatkowe na rzecz tego zakładu. Miał do dyspozycji dźwig, koparki. Pracował jako operator tych urządzeń. Pracował również na budowach u kolegów. Środki uzyskiwane z tych prac przeznaczał na zakup materiałów na budowę na ulicy (...). I tak:

- w dniu 1 czerwca 1996 r. zawarł umowę zlecenia dotyczącą prac – rozładunek i montaż płyt stropowych w okresie od 1 czerwca 1996 r. do 15 lipca 1996 r. – za wynagrodzeniem 287,50 zł,

- w dniu 1 września 1996 r. zawarł umowę zlecenia za wynagrodzeniem 675 zł miesięcznie,

- w dniu 12 grudnia 2006 r. zawarł umowę zlecenia na wykonanie prac polegających na rozładunku i załadunku samochodu w terminie od dnia 15 lipca 1996 r. do dnia 15 grudnia 1996 r. za wynagrodzeniem w kwocie 675 zł.

W okresie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej M. D. (1) pracowała w okresie od 1 września 1987 r. do 28 lutego 2001 r. w Szkole Podstawowej nr (...) w P. w pełnym wymiarze czasu pracy; stosunek pracy wygasł z mocy prawa stanu nieczynnego. Wnioskodawczyni z tego tytułu osiągnęła zarobki w kwotach:

- 1987 r. - 89 379 zł,

- 1988 r. - 416 258 zł,

- 1989 r. - 1 615 251 zł,

- 1990 r. - 16 972 594 zł,

- 1991 r. - 22 004 125 zł,

- 1992 r. - 30 831 130 zł,

- 1993 r. - 50 433 300 zł,

- 1994 r. - 36 015 400 zł,

- 1995 r. - 7 051,37 zł,

- 1996 r. - 10 821,04 zł,

- 1997 r. - 11 829,50 zł,

- 1998 r. - 12 462,77 zł,

- 1999 r. -15 695,34 zł,

- 2000 r. - 20 884,24 zł,

- 2001 r. - 4834,76 zł.

W tym okresie wnioskodawczyni przebywała na zwolnieniach lekarskich w okresach: 20 stycznia 1994 r. – 19 lutego 94 r. – 30 dni; 3 kwietnia 1994 r. – 6 sierpnia 1994 r. (18 tygodni – zasiłek macierzyński), 26 kwietnia 1996 r., 1 września 1998 r. – 31 grudnia 1998 – 122 dni; 1 kwietnia 1999 r. – 31 sierpnia 1999 r. – 243 dni.

W okresie od 17 lutego 2003 r. do 20 lipca 2004 r. wnioskodawczyni pracowała w wymiarze 1/2 etatu w (...) P. jako pracownik biurowy.

Od 16 sierpnia 2004 r. wnioskodawczyni pracowała w „(...)” sp. z o.o. z siedzibą w P. jako pracownik biurowy.

W dniu 29 sierpnia 1996 r. w Ewidencji Działalności Gospodarczej Miasta P. dokonano wpisu dotyczącego działalności gospodarczej prowadzonej przez wnioskodawczynię pod nazwą (...). Wpis ten wykreślono decyzją z dnia 18 stycznia 2001 r. W ramach prowadzonej działalności wnioskodawczyni zajmowała się krawiectwem. Dochody z tej działalności były bardzo nieregularne.

W dniu 4 listopada 1998 r. pomiędzy wnioskodawczynią a oddziałem obsługi księgowej (...) w P. została zawarta umowa w sprawie pożyczki z zakładowego funduszu mieszkaniowego, którą to umową przyznano wnioskodawczyni pożyczkę w kwocie 3000 zł na budowę domu. W umowie wskazano, że okres spłaty pożyczki to trzy lata – 1 rata miała wynosić 93,75 zł, a pozostałe raty 87 zł.

W okresie od 1 stycznia 2000 r do 30 września 2008 r. M. D. (1) uzyskała dochód brutto w wysokości 54 555,20 zł a K. D. (1) w kwocie 297 406,69 zł.

W trakcie trwania małżeństwa stron T. S. – brat wnioskodawczyni, ojciec chrzestny D. D. (1), przekazywał zwyczajowe prezenty dla D. i M. D. (2). Pod koniec wspólnego zamieszkiwania małżonków D. T. S. zdecydował się założyć fundusz na cele alimentacyjne M. D. (1) oraz dzieci stron, na który przeznaczał własne środki, z uwagi na to, że środki przekazywane przez K. D. (1) okazywały się niewystarczające dla utrzymania żony i dzieci. Został on założony 6 stycznia 1998 r. Fundusz ten stanowił rachunek bankowy założony na rzecz M. D. (1), na którym wnioskodawczyni nie mogła jednak dokonywać żadnych operacji, gdyż na rachunku nie znajdowały się jej środki pieniężne. Rachunek ten stanowił również fundusz inwestycyjny dla T. S. na wypadek jakiejś sytuacji losowej. Pożytki wytworzone na tym koncie nie zostały przekazane M. D. (1). Pierwszą kwotą, która została przez T. S. wpłacona na ten rachunek, była kwota miliona złotych. W lipcu lub sierpniu 1998 r. została wpłacona kwota 1 500 000 zł. Fundusz ten wygasł 11 stycznia 2008 r. wraz z momentem ustanowienia zabezpieczenia w toku toczącej się sprawy o rozwód. T. S. albo sam wypłacał pieniądze z tego konta i przekazywał je siostrze lub D. D. (1) albo przelewał środki z tego konta na rachunek bankowy D. D. (1). M. D. (1) nie dokonywała żadnych operacji na tym rachunku.

W latach dziewięćdziesiątych rodzice wnioskodawczyni poczynili dosyć znaczne oszczędności, które dodatkowo powierzyli jeszcze synowi T. S., z racji wykonywanego zawodu (finansisty). Środki te zostały przeznaczone na zakup nieruchomości w S. na ulicy (...).

W dniu 26 kwietnia 1999 r. pomiędzy M. D. (1) a I. S. została zawarta umowa darowizny, którą to umową I. S. darowała wnioskodawczyni, postanawiając w umowie, że darowizna będzie stanowić jej majątek odrębny, nieruchomość położoną w S. (działki nr (...)), która nabyła w tym samym dniu, polecając jednocześnie ustanowienie nieodpłatnego na rzecz darczyńcy i na lat 41 prawa użytkowania przedmiotu umowy, a M. D. (1) tę darowiznę przyjęła. I. S. zdecydowała się na przekazanie wyposażonej nieruchomości córce, widząc, że w małżeństwie córki się nie układa. W momencie zakupu nieruchomości przez I. S. dom był w stanie surowym zamkniętym. Dom w został w całości wykończony i wyposażony ze środków I. S..

W roku 1999 r. w domu wybudowanym na ulicy (...) były położone tynki, była podłączona woda i były również zrobione instalacje, jak również podłączone były umywalka i kuchenka. Dom w zasadzie nadawał się do zamieszkania – trzeba było tylko pomalować.

W domu na ulicy (...) imprezę z okazji 18. urodzin urządził D. D. (1). Wtedy budowa w zasadzie była zakończona. Było podłączone ogrzewanie, ciepła woda. Na podłogach nie było parkietów, jednak klepki znajdowały się na tej nieruchomości. Ściany były wygipsowane, ale niepomalowane.

W roku 1999 r. I. S. zakupiła samochód B., który około roku 2005 przekazała do używania wnioskodawczyni.

M. D. (1) wraz z dziećmi opuściła mieszkania na ulicy (...) w roku 2000 i przeniosła się do domu na ulicy (...) w S.. Wnioskodawczyni nie zabierała z tego mieszkania żadnych mebli poza meblościanką, rzeczami osobistymi dzieci i sprzętem muzycznym.

Po wyprowadzeniu się wnioskodawczyni z dziećmi z mieszkania na ulicy (...) nie przekazywał żadnych środków na utrzymanie żony i dzieci.

Pozwem z dnia 2 listopada 2007 r. M. D. (1) wniosła o rozwiązanie związku małżeńskiego bez orzekania o winie. Wyrokiem z dnia 8 września 2008 r., wydanym w sprawie po sygn. I C 2665/07 Sąd Okręgowy w Poznaniu rozwiązał małżeństwo stron przez rozwód, bez orzekania o winie. Wyrokiem tym Sąd Okręgowy pozbawił K. D. (1) władzy rodzicielskiej nad małoletnią córką stron M.. Wyrok ten uprawomocnił się z dniem 30 września 2008 r.

Pozwem z dnia 6 lutego 2009 r. T. S. wniósł o zasądzenie od K. D. (1) kwoty 28 200 zł z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty. W uzasadnieniu pozwu wskazano, że K. D. (1) nie łożył na utrzymanie dzieci i w tym okresie na ich utrzymanie łożył T. S., który pozwem dochodzi roszczenia regresowego z tytułu dostarczenia M. D. (2) środków utrzymania w okresie od dnia 11 stycznia 2006 r. do dnia 11 stycznia 2008 r. Wyrokiem z dnia 3 grudnia 2009 r. wydanym w sprawie o sygn. I C 316/09 Sąd Rejonowy Poznań-Stare Miasto w Poznaniu zasądził od K. D. (1) kwotę 27 072 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 maja 2009 r. do dnia zapłaty. Rozpoznając sprawę z powództwa T. S. Sąd Rejonowy ustalił, że w okresie m.in. od stycznia 2006 r. do stycznia 2008 r. pozwany w żaden sposób nie realizował obowiązku alimentacyjnego wobec małoletniej M. D. (2) i nie podejmował prób realizacji tego obowiązku. Sąd Rejonowy ustalił również, że M. D. (1) umówiła się z T. S., że T. S. będzie finansował koszty utrzymania i wychowania małoletniej M. oraz D. D. (1), stosownie do ich potrzeb. W tym celu w okresie od stycznia 2006 r. do stycznia 2008 r. T. S. przekazywał wielokrotnie M. D. (1) różne kwoty o różnej wysokości w nieregularnych okresach czasu. Łącznie przekazał ok. 100 000 – 125 000 zł, tj. przeciętnie ok. 4 000 – 5000 zł miesięcznie. Pieniądze te przekazywał matce, a ta M. D. (1), a w przypadku dłuższych nieobecności pieniądze przekazywał na konto bankowe, z którego podejmował je D. D. (1). W okresie od stycznia 2006 do stycznia 2008 r. M. D. (1) wydała około 57 500 zł – 60 000 zł, tj. miesięcznie 2 300 – 2400 zł. Sąd ustalił również, że w tym okresie K. D. (1) utrzymywał się z wynagrodzenia za pracę w kwocie 1600 – 1700 zł miesięcznie. Mieszkał wraz z konkubiną w mieszkaniu służbowym. Od grudnia 2007 r. pomieszkiwał w wykańczanym domu, nie mając pozwolenia na jego użytkowanie. W okresie styczeń 2006 – styczeń 2008 r. K. D. (1) posiadał inne źródło dochodu, z którego współfinansował wymalowanie domu, założenie w nim stolarki i wymianę instalacji co. Sąd zasądził od K. D. (1) na rzecz T. S. kwotę 27 072 zł, tj. po 1128 zł miesięcznie, na podstawie art. 140 § 1 w zw. z art. 128 i art. 135 k.r.io. i art. 321 § 1 k.p.c. Apelacja od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 18 czerwca 2010 r. wydanym w sprawie o sygn. II Ca 485/10.

Partnerką życiową K. D. (1) od roku 2002 jest J. L. (1). Dokonywała ona wraz z K. D. (1) zakupu wyposażenia do nieruchomości na ulicy (...). J. L. (1) ustaliła z K. D. (1), że ona sfinansuje część wyposażenia, natomiast w przypadku, gdyby ich związek się rozpadł, K. D. (1) zwróci J. L. (1) wszystkie środki przeznaczone na zakup ruchomości. Pieniądze na zakup tych przedmiotów J. L. (1) miała od swojej babci, która przekazywała jej pieniądze od 2000 lub 2001 r. aż do śmierci w roku 2002. Babcia J. L. (1) uzyskiwała te środki od swojej siostry, która zamieszkiwała w Wielkiej Brytanii. J. L. (1) pracowała w tym czasie w Z. (...) w P.. Przed rokiem 2007 r. nieruchomość na ulicy (...) była praktycznie w stanie surowym. Schody na tej nieruchomości zostały wykonane w roku 2007 r., również wtedy zostały założone parkiety, które są założone w dwóch pokojach. W korytarzach są płytki, w kuchni wykładzina PCV, w jednym pokoju jest również założona wykładzina. Na tę nieruchomość z mieszkania na ulicy (...) zostały przewiezione ława i dwa fotele. Po roku 2000 z mieszkania na ulicy (...) został wyrzucony segment meblowy w kolorze wiśniowym. Brama do garażu w tej nieruchomości została zamontowana w roku 2008.

Na moment ustania wspólności ustawowej małżeńskiej w skład majątku wspólnego wchodziły:

⚫: lodówko-zamrażarka (...) o wartości 260 zł
⚫: pralka Polar o wartości 200 zł
⚫: telewizor S. (...) ‘ o wartości 60 zł który został wyrzucony przez uczestnika w roku 2008
⚫: kino domowe (...) o wartości 210 zł, które uczestnik wydał po 2008 r.
⚫: miniwieża o wartości 80 zł, którą uczestnik wydał po 2008 r.
⚫: zamrażarka (...)skrzyniowa 200 L o wartości 200 zł, która zniknęła niewyjaśnionych okolicznościach
⚫: meble kuchenne o wartości 516 zł, które zostały w mieszkaniu na ul. (...)
⚫: meble kuchenne typu segmentowego w okleinie wiśniowej, lakierowanej na mat, w skład których wchodzą: trzy szafki stojące o wysokości 0,60 m, dwie szafki stojące z szufladą o wysokości 0,30 m, szafka stojąca o wysokości 0,90 m stanowiącej trzy szuflady, obudowy piekarnika, pięć szafek wiszących o wysokości 0,90 m każda z drzwiczkami uchylnymi, trzy szafki wiszące o wysokości 0,6 m o wartości 5220 zł
⚫: trzy meblościanki o łącznej wartości 945 zł, które zostały wyrzucone przez uczestnika postępowania
⚫: komplet mebli wypoczynkowych, w skład którego wchodzą kanapotapczan oraz cztery fotele na giętych poręczach z tapicerką w kolorze rudym o łącznej wartości 1040 zł
⚫: komplet mebli wypoczynkowych o łącznej wartości 840 zł, które uczestnik wyrzucił po 2008 r.
⚫: różne dywany w postaci: wełnianego o wymiarze 2 m x 3 m, wykładziny dywanowej o rozmiarze 12,40 m², wykładziny dywanowej o rozmiarze 17,88 m² o łącznej wartości 552 zł
⚫: taboret gazowy o wartości 80 zł, który zniknął w niewyjaśnionych okolicznościach
⚫: wirówka do bielizny o wartości 40 zł, która zniknęła w niewyjaśnionych okolicznościach
⚫: lodówka A. o wartości 100 zł, która zniknęła w niewyjaśnionych okolicznościach
⚫: pralka (...)o wartości 40 zł, która zniknęła w niewyjaśnionych okolicznościach
⚫: kuchenka mikrofalowa o wartości 40 zł, która zniknęła w niewyjaśnionych okolicznościach
⚫: rożen elektryczny P. M. o wartości 50 zł, który zniknął w niewyjaśnionych okolicznościach
⚫: różne lampy o łącznej wartości 120 zł, które zostały w mieszkaniu na ul. (...)
⚫: dwie szafy garderobiane o łącznej wartości 120 zł, które zostały w mieszkaniu na ul. (...)
⚫: okap okienny A. (...) I. o wartości 783 zł
⚫: kuchenka mikrofalowa A. (...) S. o wartości 1647 zł
⚫: płyta gazowa (...) S. o wartości 990 zł
⚫: piekarnik (...) S. o wartości 1646 zł
⚫: meble pokojowe S.w okleinie klon lakierowanej na mat, w skład których wchodzi: szafa odzieżowa dwudrzwiowa, trzy segmenty, kanapa, biurko, fotel do biurka o łącznej wartości 3146 zł
⚫: ława K. o wartości1035 zł
⚫: meble sypialniane wykonane na zamówienie w postaci szafy odzieżowej trzydrzwiowej 2,65 m x 2,90 m wykonanej w stylu (...)oraz łóżka podwójnego 2m x 1,80m o łącznej wartości 4500 zł
⚫: piec gazowy dwufunkcyjny J. E. typ (...) o wartości 1500 zł
⚫: szafka pod umywalkę o wartości 180 zł
⚫: lampa wisząca B. 60W E27 o wartości 126.

Wartość rynkowa nieruchomości przy ul. (...) na dzień 5 maja 2015 r. wynosiła 758 490 zł w tym wartość budynku garażu 25 586 zł. W okresie od 1 października 2008 r. do 31 stycznia 2013 r. za wynajem tej nieruchomości można by uzyskać czynsz w wysokości 137 054 zł. Z tytułu wynajmu garażu położonego w P. przy ulicy (...) za okres od 1 października 2008 r. do 31 stycznia 2013 r. można by uzyskać czynsz w wysokości 13 520 zł.

Budynek znajdujący się na nieruchomości przy ulicy (...) został wybudowany na fundamentach betonowych. Ściany wymurowane zostały z gazobetonu i pustaków żużlobetonowych na zaprawie cementowo-wapiennej. Budynek posiada strop masywny typu K., stropodach wentylowany, ocieplony wełna mineralną i pokryty papą na lepiku; wyposażony jest w rynny i rury spustowe z PCV. Ściany zewnętrzne są ocieplone styropianem z siatką i klejem bez tynków zewnętrznych. Wewnątrz budynku są tynki cementowo – wapienne malowane farbami emulsyjnymi. W łazienkach i kuchni oraz w części piwnicy znajdują się płytki ceramiczne. Posadzki są wyłożone parkietem, wykładziną PCV, wykładziną dywanową. W łazienkach, holu i piwnicy oraz na schodach znajdują się płytki ceramiczne. Budynek wyposażony jest w stolarkę okienną PCV, drzwi balkonowe PCV, drzwi wewnętrzne płycinowe i drewniane, drzwi wejściowe metalowe. Schody do piwnicy są betonowe wyłożone płytką, a schody wewnętrzne są drewniane ażurowe. W budynku jest wykonana instalacja elektryczna, wodna, kanalizacyjna, telefoniczna, gazowa c.o. i c.w. z pieca dwufunkcyjnego na gaz. W domu znajdują się grzejniki metalowe. Dom ma powierzchnię użytkową 179,76 m^{(
2)}. Garaż murowany znajdujący się nieruchomości został wykonany w technologii szkieletowej bez fundamentów. Konstrukcja nośna to ściana – słupki i rygle metalowe. Garaż posiada dach o konstrukcji drewnianej pokryty blachą fałdowaną wypełnione płytą O.. Posadzka to pozbruk. Garaż jest wyposażony w instalację elektryczną.

Garaż znajdujący się na ulicy (...) w P. został wybudowany na fundamentach betonowych ze ścianami z gazobetonu na zaprawie cementowo – wapiennej. Dach w garażu wykonany był z płyt korytkowych pokrytych papą na lepiku, posiadał również rynny z blachy ocynkowanej, tynki wewnętrzne i zewnętrze cementowo – wapienne, posadzkę betonową, wrota z płyty o.. Był wyposażony w instalację elektryczną.

Wartość nieruchomości na ulicy (...) na dzień 12 grudnia 2016 r. wyniosła 833 553 zł. Z tytułu wynajmu tej nieruchomości na wolnym rynku od 1 lutego 2013 r. dnia 31 maja 2016 r. można by uzyskać czynsz w wysokości 123 285 zł. Z tytułu wynajmu garażu na ulicy (...) w tym samym okresie można by uzyskać czynsz w wysokości 11 200 zł.

Wartość nieruchomości na ulicy (...) na dzień 19 marca 2019 r. wynosiła 884367 zł. W okresie od 1 czerwca 2016 r. do końca lutego 2019 r. za wynajem tej nieruchomości można było uzyskać czynsz w wysokości 117 658 zł.

Wartość nieruchomości położonej na ulicy (...) na dzień 24 lipca 2020 r. wynosiła 950 418 zł. W okresie od 19 marca 2019 r. do dnia 24 lipca 2020 r. z tytułu najmu tej nieruchomości można było uzyskać czynsz w wysokości 62 543 zł.

Wartość nieruchomości położonej na ulicy (...) na dzień 31 sierpnia 2022 r. wynosiła 1 109 000 zł. W okresie od 25 lipca 2020 r. do 31 sierpnia 2022 r. z tytułu najmu tejże nieruchomości można było uzyskać czynsz w wysokości 108 622 zł.

Wartość rynkowa samochodu P. (...), rok produkcji 1999 na dzień 2016 r. wyniosła 2600 zł. Samochód ten został zakupiony za środki uczestnika postępowania [zgromadzone] podczas trwania małżeństwa. Jako współwłaścicielka została wskazana w dowodzie rejestracyjnym J. L. (1). Samochód już nie istnieje.

Po ustaniu wspólności ustawowej uczestnik zaczął wykańczać nieruchomość przy ul. (...). Wykonał wszystkie prace wykończeniowe, wymienił stolarkę okienną, bramę garażową, okna. W domu zostały również wykonane podłogi, malowania, gipsowanie, kominek i schody. W domu zostało wykonane przyłącze wodne, gdyż wcześniej było tam jedynie przyłączenie budowlane. Zostało wymienione ogrodzenie, położono kostkę brukową, wykonano bramę wjazdową. Wszystkie prace zostały sfinansowane przez uczestnika. W domu został również zamontowany bojler. Zostały wymienione rynny. Na nieruchomości został postawiony parkan.

1. przyłącze energetyczne 5429,12 zł

płytki podłogowe i wartość ich położenia 504,35 zł

2. przyłącze wodne (wodociągowe) 5735,85 zł

3. rynny 291,70 zł

4. bojler do ogrzewania wody i koszty jego zamontowania 532,59 zł

5. gresy i wartość ich położenia (z klejem i fugami) 1925,81 zł

6. brama z napędem i ogrodzenie 5634,58 zł

7. urządzenie zieleni i nasadzenia 7880,53 zł.

Uczestnik postępowania do chwili obecnej zajmuje nieruchomość na ul. (...) i ponosi wszelkie koszty związane z jej utrzymaniem. W okresie od 2008 do 2016 r. wartość rachunków za gaz dotyczących tej nieruchomości wyniosła 27 002,13 zł.

Wnioskodawczyni obecnie utrzymuje się z emerytury w kwocie 2400 zł netto. Nie posiada żadnych zobowiązań ani kredytów. Mieszka z córką w nieruchomości w S.. W kosztach utrzymania domu partycypuje córka. Wnioskodawczyni ma zapewnienie ze strony syna, że pomoże on w spłacie.

Uczestnik postępowania jest emerytem. Choruje na zaćmę, przeszedł zawał i choruje na serce. Jego emerytura wynosi ok. 5000 zł miesięcznie. Nie ma kredytów ani innych zobowiązań.

Postanowieniem z dnia 9 kwietnia 2008 r., Nr (...)Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego dla Miasta P. na podstawie art. 57 ust. 7, art. 59f ust. 1 i art. 59g ust. 1 i 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.) wymierzył inwestorowi K. D. (1) karę w wysokości 10 000 zł z tytułu nielegalnego użytkowania budynku mieszkalnego jednorodzinnego z garażem w zabudowie bliźniaczej położonego przy ul. (...) w P. oraz określił termin i sposób uiszczenia kary. Postanowieniem z dnia 19 maja 2008 r., Nr (...) (...) Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego w P. utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie organu I instancji w mocy. Na powyższe postanowienie skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego złożył uczestnik. Wyrokiem z dnia 28 października 2009 r., sygn. II SA/Po 459/09 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu oddalił skargę na postanowienie (...) Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego w P. z dnia 19 maja 2008 r., w przedmiocie kary z tytułu nielegalnego użytkowania budynku mieszkalnego. Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 14 kwietnia 2011 r. uchylił zaskarżony wyrok WSA oraz postanowienie (...) Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego w P. z dnia oraz utrzymane nim w mocy postanowienie (...) Inspektora Nadzoru Budowlanego dla Miasta P..

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy poczynił następujące rozważania:

Rozpoznając wniosek o podział majątku wspólnego Sąd miał na uwadze treść art. 567 § 1 i 3 k.p.c., art. 680 i nast. k.p.c., art. 688 k.p.c. i art. 31 § 1 k.r.io.

Podstawowym składnikiem majątku wspólnego M. D. (1) i K. D. (1) była nieruchomość na ul. (...). Została ona nabyta w trakcie trwania w trakcie trwania związku małżeńskiego, zatem weszła w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika postępowania. W czasie postępowania stanowisko wnioskodawczyni i uczestnika postępowania co do podziału tej nieruchomości zmieniało się. Początkowo wnioskodawczyni wnosiła o przyznanie nieruchomości uczestnikowi postępowania, tak samo, jak uczestnik. Następnie uczestnik postępowania zmienił stanowisko, uznał, że jego sytuacja materialna nie pozwala mu na spłatę wnioskodawczyni, a wnioskodawczyni wyraziła wolę przejęcia nieruchomości. Mając to na uwadze Sąd uznał za zasadne przyznanie nieruchomości wnioskodawczyni z obowiązkiem spłaty uczestnika postępowania w tym zakresie.

Sąd stwierdził, że niezasadne byłoby dokonanie podziału majątku wspólnego poprzez sprzedaż licytacyjną. Prowadziłoby to bowiem do powstania dodatkowych kosztów komorniczych związanych ze zbyciem nieruchomości. Podział taki byłby zasadny tylko wtedy, gdyby ani wnioskodawczyni, ani uczestnik nie byli zainteresowani przejęciem nieruchomości.

W zakresie podziału ruchomości Sąd nie podzielił stanowiska uczestnika postępowania, że część tych ruchomości stanowi własność J. L. (1). Dokonując oceny materiału dowodowego Sąd uznał, że J. L. (1) udzieliła uczestnikowi postępowania pożyczek na zakup tych ruchomości z obowiązkiem ich zwrotu w przypadku, gdyby związek uczestnika i J. L. (1) się zakończył. Stanowisko takie potwierdza również to, że uczestnik obecnie sam zajmuje nieruchomość, a mimo tego ruchomości te nadal znajdują się w nieruchomości na ulicy (...). Stąd Sąd uznał, że ruchomości stanowiące wyposażenie nieruchomości na ulicy (...) w całości weszły w skład majątku wspólnego. Jako że wnioskodawczyni nie wyrażała woli przejęcia ruchomości, Sąd uznał, że konieczne jest przyznanie ich w całości uczestnikowi postępowania. Jedynie te ruchomości, które są trwale związane z tą nieruchomością, takie jak piec gazowy dwufunkcyjny, szafka wisząca pod umywalkę oraz lampa wisząca Sąd przyznał wnioskodawczyni jako osobie, której zostanie przyznana nieruchomość. Sąd przyjął, że odrębnemu podziałowi nie podlegają blaty, jako część trwale związana z nieruchomością, stanowiąca jej część składową.

Spornym było to, czy prawo najmu lokalu na ulicy (...) wchodziło w skład majątku wspólnego i czy umowa najmu tego lokalu została skutecznie wypowiedziana.

Sąd orzekający podzielił w tym zakresie rozważania prawne dotyczące istoty tego prawa, zawarte w uzasadnieniu postanowienia wstępnego w przedmiocie ustalenia nierównych udziałów. Mieszkanie to zostało przydzielone uczestnikowi jako mieszkanie funkcyjne decyzją z dnia 1 czerwca 1987 r. W chwili przydziału tego lokalu obowiązały przepisy ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. Prawo lokalowe (Dz. U. z 1983, nr 11, poz. 55 ze zm.) oraz wynikająca z art. 9 ust. 3 tej ustawy zasada, że małżonkowie wspólnie zajmujący lokal mieszkalny są z mocy prawa najemcami tego lokalu, chociażby umowa najmu została zawarta tylko przez jednego z nich lub przydział lokalu pozostającego w dyspozycji terenowego organu administracji państwowej nastąpił na rzecz jednego z małżonków. Sąd odwołał się do uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 1987 r. (III CZP 17/87, OSNC 1988/5/55), w której wskazano, że zasada, w myśl której małżonkowie wspólnie zajmujący lokal mieszkalny są z mocy prawa najemcami tego lokalu (art. 9 ust. 3 prawa lokalowego - jedn. tekst: Dz. U. z 1983 r. Nr 11, poz. 55 ze zm.), nie odnosi się do mieszkań funkcyjnych. Szczegółowa argumentacja tego stanowiska została zawarta w uzasadnieniu tej uchwały. Sąd podzielił i zaakceptował pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w tym uzasadnieniu i uznał, że prawo najmu na ulicy (...) z momentem jego powstania weszło do majątku odrębnego uczestnika postępowania. Dnia 12 listopada 1994 r. weszła w życie ustawa z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (98.120.787 ze zm.), która w art. 58 ust. 1 wprowadziła uregulowanie, zgodnie z którym umowy najmu dotychczasowych mieszkań zakładowych, bez względu na ich treść, stają się z mocy prawa umowami zawartymi w rozumieniu ustawy na czas nie oznaczony, chyba że ich najem również po wejściu w życie ustawy będzie związany ze stosunkiem pracy. W takim wypadku umowa staje się umową na czas oznaczony. Z momentem wejścia w życie ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych ustawodawca zlikwidował zatem odrębną kategorię najmu lokali zakładowych. W związku z brzmieniem art. 7 ustawy, który wskazywał wyraźnie, że małżonkowie wspólnie zajmujący lokal są z mocy prawa najemcami tego lokalu, chociażby umowa najmu została zawarta tylko przez jednego z nich, jako że wnioskodawczyni i uczestnik postępowania w momencie wejścia w życie ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych pozostawali małżeństwem, to z mocy prawa (jego zmiany) prawo najmu lokalu zakładowego przekształciło się w prawo najmu na zasadach ogólnych a z mocy art. 7 ustawy prawo to weszło do majątku wspólnego stron.

Wnioskodawczyni w roku 2000 wyprowadziła się z mieszkania przy ulicy (...) wraz z dziećmi. Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że nie interesowała się tym mieszkaniem, nie płaciła czynszu najmu. W ocenie Sądu, poprzez swoje zachowanie w sposób dorozumiany wypowiedziała prawo najmu tego lokalu; nie można bowiem wykluczyć wypowiedzenia stosunku najmu przez czynności konkludentntne (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2000 r., III CKN 233/00). Jak podkreślił Sąd, wnioskodawczyni wyprowadziła się z lokalu, nie podając uczestnikowi nowego adresu. Nie interesowała się tym lokalem, aż do czasu korespondencji przedprocesowej poprzedzającej postępowanie o podział majątku. Co prawda, nie zabrała z lokalu żadnych przedmiotów, ale nie po to, aby mieć do czego wrócić, licząc na pogodzenie się z uczestnikiem, ale dlatego, że czekał na nią nowo wyposażony dom w S.. W ocenie Sądu, z momentem wyprowadzenia się wnioskodawczyni z ww. lokalu, wyszło ono z majątku wspólnego, aby ponownie znaleźć się w majątku osobistym uczestnika postępowania. W tej sytuacji wypowiedzenie stosunku najmu dokonane tylko wobec K. D. (1) Sąd uznał za w pełni skuteczne. Prawo najmu ww. lokalu, które wygasło w związku ze skutecznym wypowiedzeniem umowy najmu, nie weszło zatem w skład majątku wspólnego.

W toku postępowania uczestnik postępowania wnosił o ustalenie, że w skład majątku wspólnego wchodzi również nieruchomość położona na ulicy (...) w S.. W tym zakresie Sąd również podzielił rozważania zawarte w uzasadnieniu postanowienia wstępnego, że postępowanie dowodowe nie wykazało, aby nieruchomość ta, i jakikolwiek przedmiot stanowiący jej wyposażenie, weszła w skład majątku wspólnego stron. Z umowy darowizny, stanowiącej dla wnioskodawczyni tytuł własności nieruchomości, wynika bowiem wyraźnie, że została ona dokonana do majątku odrębnego (obecnie osobistego) wnioskodawczyni. Również całe wyposażenie tej nieruchomości zostało sfinansowane przez I. S. i darowane wnioskodawczyni, wobec czego, z racji art. 33 pkt. 2 k.r.o., weszło w skład majątku osobistego.

W toku postępowania obie strony wskazywały, że w skład majątku wspólnego wchodzi garaż na ulicy (...). Sąd uznał, że nie stanowił on nieruchomości, ale rzecz ruchomą, przy czym został zbyty przez uczestnika postępowania 28 marca 2012 r. i nie podlega podziałowi.

W zakresie garażu na ulicy (...) wskazał, że ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że został on zbyty jeszcze w trakcie trwania związku małżeńskiego. W dacie ustania wspólności nie wchodził zatem w skład majątku wspólnego i nie podlega podziałowi.

Podziałowi nie podlega również samochód, który już nie istnieje.

Od ustania wspólności małżeńskiej uczestnik dysponował całym majątkiem wspólnym, w tym ruchomościami. Część z tych ruchomości już nie istnieje. Skoro to uczestnik postępowania dysponował ruchomościami, to on jest odpowiedzialny za ich zużycie czy wyrzucenie. W związku z tym rozliczeniu pomiędzy stronami powinna podlegać również równowartość tych ruchomości, które obecnie nie istnieją.

Przyznanie nieruchomości wnioskodawczyni powoduje konieczność wydania tej nieruchomości wnioskodawczyni ze strony uczestnika postępowania, jak również obowiązek wydania ruchomości na rzecz uczestnika postępowania. W ocenie Sądu, wystarczającym terminem do wydania nieruchomości i ruchomości jest termin sześciu miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia. Okres ten, biorąc pod uwagę czas trwania postępowania, pozwoli uczestnikowi na zapewnienie sobie innego lokalu, jak i miejsca na przechowywanie ruchomości.

Zgodnie z art. 212 § 2 k.c. sąd, dokonując podziału majątku, ma obowiązek orzec o wzajemnych rozliczeniach z tytułu spłat i dopłat. Łączna wartość majątku wynosi 1 145 664 zł (wartość ruchomości 34 364 zł, wartość nieruchomość 1 109 000 zł, wartość samochodu 2300 zł). Zatem, zarówno wnioskodawczyni, jak i uczestnikowi postępowania, powinien przypaść majątek o wartości 572 832 zł. Wartość majątku wspólnego przypadająca wnioskodawczyni wynosi 111 0806 zł (wartość nieruchomości 1 109 000 zł, wartość ruchomości 1806 zł), natomiast wartość majątku przypadająca uczestnikowi to 34 858 zł (wartość samochodu 2300 zł i wartość ruchomości 32 558 zł). Różnica w wartościach powinna zostać wyrównana dopłatą ze strony wnioskodawczyni w kwocie 537 974 zł (572832 zł - 34858 zł). Zgodnie z art. 212 § 3 k.c., Sąd oznaczył datę dokonania spłaty na okres sześciu miesięcy, korelując ten termin z terminem wydania nieruchomości. Wnioskodawczyni co najmniej od 2019 r. wyrażała wolę przejęcia nieruchomości, zatem miała czas na przygotowanie się finansowe na spłatę.

W toku trwania postępowania wnioskodawczyni i uczestnik zgłosili szereg roszczeń związanych z korzystaniem i utrzymaniem majątku wspólnego, które podlegały rozliczeniu zgodnie z art. 618 § 1 k.p.c. w zw. z 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c.

Wnioskodawczyni zgłosiła roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie ze składników majątku wspólnego ponad udział. Uczestnik postępowania cały czas korzystał i korzysta z całości majątku wspólnego. Możliwość rozliczenia takiego wynagrodzenia wynika z ar. 206 k.c. o treści: każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli i art. 207 k.c. o treści: pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną; jest ugruntowana w orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych. Sąd powołał się na pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uchwale z 31 marca 1972 r. (III CZP 16/72), że małżonek, który nie zamieszkuje w mieszkaniu stanowiącym przedmiot spółdzielczego prawa do lokalu wchodzącego w skład wspólności ustawowej, nie może od chwili rozwodu domagać się na podstawie art. 206 k.c. dopuszczenia do współposiadania tego mieszkania z drugim małżonkiem; swoich praw z tytułu wspólności lokalu może dochodzić w postępowaniu o podział majątku wspólnego. Pogląd ten należy zastosować nie tylko do praw spółdzielczych, ale również do nieruchomości.

Sąd podzielił również pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uchwale z 13 marca 2008 r. (III CZP 3/08), że współwłaściciel może domagać się od pozostałych współwłaścicieli, korzystających z rzeczy wspólnej z naruszeniem art. 206 k.c. w sposób wykluczający jego współposiadanie, wynagrodzenia za korzystanie z tej rzeczy z zachowaniem przesłanek określonych w art. 224 § 2 lub art. 225 k.c.

Odnosząc powyższe do okoliczności sprawy, w której zostało ustalone, że przez cały okres od ustania wspólności ustawowej małżeńskiej uczestnik korzysta z nieruchomości przy ul. (...) z wyłączeniem wnioskodawczyni, a wnioskodawczyni nigdy nie zajmowała tej nieruchomości z uwagi także na separację faktyczną, którą trwała jeszcze przed ustaniem wspólności ustawowej oraz kierowała do uczestnika propozycje wynajmu tej nieruchomości, roszczenie wnioskodawczyni dotyczące nieruchomości na ulicy (...) uznał za zasadne. Podkreślił w tym kontekście, że uczestnik przez cały czas trwania postępowania nie potrafił wyjaśnić, dlaczego nie zdecydował się choćby na częściowy wynajem nieruchomości oraz że sam zajmował całą nieruchomość. Zwrócił uwagę, że pismem z 31 października 2008 r. skierowanym do K. D. (1) pełnomocnik M. D. (3) wezwała uczestnika postępowania do rozliczenia pożytków z majątku wspólnego, które uczestnik uzyskuje z majątku wspólnego i do zapłaty z tego tytułu kwoty 4500 zł miesięcznie, począwszy od dnia 1 października 2008 r. oraz że uczestnik odmówił. Zdaniem Sądu, od momentu otrzymania tego pisma uczestnik winien liczyć się z obowiązkiem rozliczenia potencjalnych możliwych do uzyskania pożytków z nieruchomości. W toku trwania postępowania o podział majątku wspólnego wnioskodawczyni cyklicznie zgłaszała roszczenia procesowe związane z korzystaniem przez uczestnika ponad udział ze wszystkich składników majątku wspólnego, tj. z nieruchomości na ul. (...), garażu wolnostojącego położonego na niej oraz z garaży na ul. (...) i ul. (...). Uczestnik wskazywał wprawdzie, że korzystał z nieruchomości wspólnej dla własnych celów, ale, zdaniem Sądu, nie zwalnia go to z obowiązku z rozliczenia się z możliwych do uzyskania pożytków z nieruchomości.

W zakresie roszczenia o rozliczenie możliwych do uzyskania pożytków z garaży Sąd uznał je za zasadne jedynie w części, w zakresie garażu na ulicy (...). Garaż ten został zbyty przez uczestnika postępowania w dniu 28 marca 2012 r., wobec czego roszczenie co korzystania „ponad udział” z tego składnika majątku wspólnego należało uznać za zasadne jedynie do tej daty. Po 28 marca 2012 r. uczestnik postępowania nie korzystał już z tego garażu, zatem nie był zobowiązany do rozliczenia się w tym zakresie z wnioskodawczynią.

Garaż na ulicy (...) przestał istnieć jeszcze w czasie trwania wspólności ustawowej, zatem roszczenie dotyczące tego składnika majątku wspólnego Sąd uznał za bezzasadne. Tak samo, jak roszczenie dotyczące garażu wolnostojącego na ulicy (...), wskazując, że pismo z 31 października 2008 r. nie obejmowało tego garażu, a na dalszym etapie postępowania wnioskodawczyni nie przedstawiła żadnego dowodu na to, że wzywała uczestnika do udostępnienia tego garażu. Za takie wezwanie, zdaniem Sądu, nie może zostać potraktowane cykliczne zgłaszanie roszczeń o zwrot wynagrodzenia.

Zgodnie z opiniami biegłego możliwy do uzyskania czynsz z tytułu wynajmu nieruchomości na ulicy (...) do sierpnia 2022 r. wynosił 549 162 zł. Połowa takiego czynszu wynosi 274 581 zł. Po sporządzeniu opinii biegłego wnioskodawczyni rozszerzyła swoje żądania o kwotę 12 915,70 zł (k. 2615) według stawek z ostatniej opinii biegłego, co łącznie daje kwotę 287 496,70 zł. W zakresie garażu na ulicy (...) w okresie od 1 października 2008 r. do 28 marca 2012 r., czyli do momentu jego sprzedaży, możliwy czynsz do uzyskania za jego wynajem wynosił 260 zł miesięcznie, czyli za 42 miesiące 10 920 zł. Sąd wskazał, że omyłkowo zasądził całość możliwego do uzyskania czynszu z tego garażu, a nie jedynie połowę, zasądzając łączną kwotę 298 461,70 zł; dalej idące roszczenie podlegało oddaleniu. W tym zakresie Sąd odroczył termin płatności na okres sześciu miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia.

Uczestnik postępowania zgłosił roszczenie z tytułu nakładów poniesionych na nieruchomość na ulicy (...) po ustaniu wspólności ustawowej. Roszczenie takie znajduje uzasadnienie w treści art. 207 k.c. Sąd podał, że podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony choćby w uchwale z dnia 10 maja 2006 r. (III CZP 11/06), że roszczenie o zwrot wartości nakładów poczynionych przez jednego ze współwłaścicieli na nieruchomość wspólną przysługuje przeciwko osobom, które były współwłaścicielami w czasie dokonywania tych nakładów. W art. 207 k.c. chodzi o szerokie rozumienie wydatków na rzecz wspólną, obejmujące wszystkie wydatki, zarówno dokonane w ramach zwykłego zarządu, jak i z jego przekroczeniem, w tym nakłady konieczne, użyteczne, a także zbytkowne. Pod użytym w art. 207 k.c. pojęciem „wydatków” również w orzecznictwie Sądu Najwyższego rozumie się różnego rodzaju nakłady poniesione na rzecz wspólną (por. m.in. uchwała z dnia 19 grudnia 1973 r., III CZP 78/73, OSNC 1974, nr 10, poz. 165, oraz postanowienia z dnia 5 grudnia 1997 r., I CKN 558/97, OSNC 1998, nr 7-8, poz. 112 i z dnia 18 marca 1999 r., I CKN 928/97, "Biuletyn SN" 1999, nr 7, s. 5). Przepis ten obejmuje zatem także nakłady inwestycyjne. Powyższy pogląd Sądu Najwyższego został podzielony również w nowszym orzecznictwie, choćby w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2023 r. (II CSKP 1114/22, LEX nr 3576663), w którym wskazano, że można przyjąć, że w art. 207 k.c. chodzi o szerokie rozumienie wydatków na rzecz wspólną, obejmujące wszystkie wydatki zarówno dokonane w ramach zwykłego zarządu, jak i z jego przekroczeniem, w tym nakłady konieczne, użyteczne, a także zbytkowne.

Uczestnik postępowania zgłosił do rozliczenia nakłady w postaci:

1. garażu wolnostojącego,

2. przyłącza energetycznego,

3. płytek podłogowych i wartości ich położenia,

4. przyłącza wodnego (wodociągowego),

5. rynien,

6. bojlera do ogrzewania wody i kosztów jego zamontowania,

7. gresów i wartości ich położenia (z klejem i fugami),

8. bramy z napędem i ogrodzenia,

9. urządzenia zieleni i nasadzeń,

10. kosztów malowania ścian i farb do tego użytych.

Zgodnie z opinią biegłego B. H. wartość tych nakładów wyniosła:

1. przyłącza energetycznego 5429,12 zł,

2. płytek podłogowych i wartości ich położenia 504,35 zł,

3. przyłącza wodnego (wodociągowego) 5735,85 zł,

4. rynien 291,70 zł,

5. bojlera do ogrzewania wody i kosztów jego zamontowania 532,59 zł,

6. gresów i wartości ich położenia (z klejem i fugami) 1925,81 zł,

7. bramy z napędem i ogrodzenia 5634,58 zł,

8. urządzenia zieleni i nasadzeń 7880,53 zł.

Wartość nakładów poczynionych przez uczestnika postępowania wyniosła łącznie 27935zł, z czego wartość nakładów dotyczących budynku mieszkalnego wyniosła 3255 zł a wartość nakładów dotyczących gruntu wyniosła 24680 zł. Jak wskazano wcześniej, Sąd nie dał wiary zeznaniom uczestnika postępowania odnośnie tego, że garaż wolnostojący na nieruchomości na ulicy (...) został wybudowany po ustaniu wspólności, stąd też nie przyjął wartości nakładów związanych z wybudowaniem tego garażu do rozliczeń.

Sąd uznał, że uczestnik skutecznie zgłosił roszczenie z tytułu rozliczenia opłat za zużycie gazu jako wydatków związanych z utrzymaniem nieruchomości. Wydatek ten, zdaniem Sądu, podlegał rozliczeniu na podstawie art. 207 k.c. Wykazane przez uczestnika wydatki z tego tytułu wyniosły 27 002,13 zł. Sąd uznał zatem, że uczestnik wykazał, że poniósł nakłady i wydatki w kwocie łącznej 54 937,13 zł (27 002,13 zł + 27 935 zł). Rozliczeniu podlegała połowa tej kwoty, czyli 27 468,56 zł i taką kwotę Sąd zasądził, oddalając roszczenie w pozostałym zakresie.

Oddaleniu w całości podlegało roszczenie uczestnika o odszkodowanie za bezprawne działania wnioskodawczyni, które doprowadziły do wypowiedzenia umowy najmu lokalu na ulicy (...). Uczestnik, jako podstawę prawną swojego żądania w tym zakresie, przywołał art. 415 k.c., nie przedstawiając żadnej szerszej argumentacji związanej z tym roszczeniem. Wydaje się, że uczestnik bezprawności działania wnioskodawczyni upatrywał w zawiadomieniu skierowanym przez wnioskodawczynię do (...) Inspektora Nadzoru Budowalnego w P. oraz w wyniku postępowania administracyjnego, które zostało ostatecznie zakończone po myśli uczestnika (Naczelny Sąd Administracyjny uchylił zarówno wyrok WSA, jak i poprzedzające go decyzje administracyjne), co czyniło zawiadomienie skierowane przez wnioskodawczynię bezprawnym. Poglądu tego Sąd nie podzielił. Wskazał, że pismem z 24 czerwca 2009 r., wobec ustalenia przez wynajmującego, że najemca, tj. K. D. (1), posiada tytuł prawny do domu na ulicy (...) w P., w którym realizuje potrzeby mieszkaniowe, działając na podstawie art. 11 ust. 3 pkt. 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie kodeksu cywilnego, wypowiedziano K. D. (1) umowę najmu lokalu mieszkalnego nr (...) przy ulicy (...) w P. ze skutkiem na dzień 31 sierpnia 2009 r. W piśmie tym wskazano, że dom od przeszło 12 miesięcy jest użytkowany przez K. D. (1) oraz że lokal komunalny nie stanowi dla K. D. (1) centrum życiowego i od dłuższego czasu służył pod wynajem dla osób trzecich, bez wymaganej pisemnej zgody właściciela lokalu. Niezależnie od tego, w jaki sposób wynajmujący wszedł w posiadanie wiedzy na temat zajmowania przez uczestnika nieruchomości na ul. (...), to wypowiedzenie stosunku najmu było skuteczne, a w każdym razie uczestnik nie wykazał, aby takim nie było. Nie można zatem mówić o jakimkolwiek bezprawnym działaniu wnioskodawczyni w tym zakresie, a tylko i wyłącznie bezprawne działanie bądź zaniechanie podmiotu zobowiązanego do naprawienia szkody może być podstawą odpowiedzialności wynikającej z art. 415 k.c.

Sąd oddalił również roszczenie uczestnika z tytułu rozliczenia nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty wnioskodawczyni. Sąd ustalił, że zakup nieruchomości na ulicy (...) w S., która następnie została darowana wnioskodawczyni, został w całości sfinansowany przez matkę wnioskodawczyni, stąd też żadne środki z majątku wspólnego nie zostały przekazane na ten majątek osobisty wnioskodawczyni.

O poniesionych kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Apelacje od postanowienia złożyli wnioskodawczyni i uczestnik postępowania.

Wnioskodawczyni, działając przez profesjonalnego pełnomocnika, zaskarżyła postanowienie w części, tj. w zakresie punktów 4., 6. i 7.

Zarzuciła Sądowi Rejonowemu:

1. naruszenie art. 45 § 1 k.r.io. w zw. z art. 46 k.r.io. i art. 1035 k.c. w zw. z art. 207 k.c. przez uznanie, że koszt zużycia paliwa gazowego przez uczestnika zamieszkującego dom stanowiący przedmiot współwłasności stron jest wydatkiem podlegającym rozliczeniu w podziale majątku, gdy prawidłowe uznanie winno skutkować jedynie rozliczeniem wydatków koniecznych dla utrzymania przedmiotu współwłasności,

2. naruszenie art. 31 § 2 k.r.io. przez nierozliczenie przychodów uzyskanych przez uczestnika z mieszkania przy ul. (...) stanowiących kwotę 22 000 zł,

3. naruszenie art. 925 k.c. w zw. z art. 684 k.p.c. i art. 46 k.r.io. przez błędne przyjęcie wartości samochodu według stanu z dnia wydania opinii 12 maja 2016 r., gdy prawidłowo wartość samochodu powinna zostać ustalona na kwotę według stanu na dzień ustania wspólności majątkowej a wartości z chwili opiniowania,

4. naruszenie art.46 k.r.io. w zw. z art. 684 k.p.c. przez błędne nieuwzględnienie w masie majątku wspólnego kwoty 7000 zł uzyskanej przez uczestnika za sprzedaż garażu przy ul. (...),

5. naruszenie art.46 k.r.io. w zw. z art. 618 k.p.c. przez błędne nierozliczenie pożytków za garaż wolnostojący przy ul. (...) i błędne uznanie, że roszczenie zgłoszone przez wnioskodawczynię w tym zakresie było bezskuteczne,

6. błędy w ustaleniach faktycznych stanowiących podstawę orzekania, a konkretnie:

a. błędne ustalenie, że nakłady na nieruchomość przy ul. (...) zostały dokonane z majątku osobistego mimo treści zeznań uczestnika, który przyznał, że nakładów dokonał za środki uzyskane z funduszu ARKA zgromadzonych w czasie trwania małżeństwa stron,

b. błędne ustalenie, że przyłącze elektryczne, przyłącze wodne i urządzenie zieleni oraz nasadzenia, a także montaż bramy z napędem, nastąpiły po ustaniu wspólności majątkowej stron,

c. błędne ustalenie, że garaż przy ul. (...) w chwili ustania wspólności majątkowej nie istniał, co pozostaje w sprzeczności z zeznaniami świadków /D. K./ oraz z pismem biegłego A. W. z dnia 22 lutego 2016 r. i treścią operatu z dnia 5 maja 2015 r. /notatka biegłego sporządzona w dniu 10 marca 2015 r. podczas wizji w obecności stron, opisująca stan nieruchomości wspólnej na datę 30 września 2008 r./ na podstawie twierdzeń stron i błędnego nierozliczenia pożytków z tego garażu.

Apelująca wniosła o:

I. zmianę zaskarżonego postanowienia

a. w punkcie 4. poprzez zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika tytułem dopłaty kwoty 532 124 zł, płatnej w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia,

b. w punkcie 5. poprzez zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczym z tytułu roszczeń zgłoszonych przez wnioskodawczynię kwoty 337 469,70 zł, płatnej w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienie się postanowienia,

c. w punkcie 7. poprzez zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika tytułu roszczeń zgłoszonych przez uczestnika kwoty 2379,55 zł, płatnej w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia;

II. obciążenie kosztami postępowania apelacyjnego uczestnika postępowania według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawczyni uczestnik postępowania, reprezentowany przez fachowego pełnomocnika, wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzanie od wnioskodawczyni na swoją rzecz kosztów zastępstwa prawnego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie według norm przepianych.

Uczestnik postępowania zaskarżył postanowienie Sądu I instancji w części, tj. punkty 1-5 oraz 8-10.

Zarzucił Sądowi Rejonowemu:

1. brak rozpoznania istoty sprawy w zakresie, w jakim Sąd nie ustalił prawidłowo składu majątku wspólnego i nie przyjął, że do majątku tego weszła nieruchomość na ul. (...) w P. oraz nakłady na tę nieruchomość czynione w okresie do daty ustania wspólności ustawowej małżeńskiej pomiędzy stronami postępowania, orzeczonej na mocy wyroku rozwodowego, mimo że skutek taki wynikał z przepisów prawa;

2. brak uwzględnienia, że pożytki ze środków, jakie M. D. (1) miała na swoim rachunku bankowym, z mocy prawa weszły w skład majątku wspólnego, jeśli powstały do daty orzeczenia rozwodu i niezasądzenie połowy tych środków na rzecz K. D. (1);

3. błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na tym, że Sąd nie dał wiary uczestnikowi, że garaż wolnostojący przy ul. (...) został wybudowany po ustaniu wspólności majątkowej, w sytuacji, gdy składnik ten nie był wymieniony w wezwaniu uczestniczki z 2008 r., bo wtedy nie istniał, co skutkowało nierozliczeniem nakładu na ten składnik majątkowy;

4. wadliwe zasądzenie na rzecz wnioksodawczyni kwoty 287 496,70 złotych z tytułu korzystania przez uczestnika z nieruchomości przy ul. (...) - w sytuacji, w której uczestnik korzystał z przysługującego mu prawa współwłasności na zasadach określonych w kodeksie cywilnym, nie uzyskując z tego tytułu żadnych pożytków, zaś zgłoszone żądanie wnioskodawczyni dotyczyło rozliczenia pożytków z tytułu korzystania przez uczestnika z majątku ponad udział;

5. wadliwe zasądzenie na rzecz uczestniczki kwoty 10 920 zł z tytułu własności garażu przy ul. (...) za okres od 1 października 2008 r. do 28 marca 2012 r. - w sytuacji, w której jest to kwota całego możliwego do uzyskania czynszu (sąd sam podał, że błędna), jak również w sytuacji, gdy uczestniczka nigdy nie domagała się dopuszczenia do współposiadania tej ruchomości (taki status prawny ten składnik miał), a jedynie chciała uzyskać z niej pożytki, które jednak nie były pobierane;

6. brak ustalenia, czy składniki majątkowe opisane w punkcie l.b. istnieją na datę orzeczenia i czy orzeczenie jest wobec tego wykonalne;

7. brak ustalenia możliwości dokonania spłaty uczestnika przez M. D. (1), która oświadczyła, że poza rentą/emeryturą nie ma żadnych innych dochodów i wskazywała, że nie chce przyznania jej prawa własności nieruchomości przy ul. (...) w P.;

8. przekazanie nieruchomości osobie, która nie posiada środków na spłatę,

co doprowadziło do wydania orzeczenia z naruszeniem przepisów postępowania - w tym art. 233 k.p.c., w zakresie, w jakim Sąd przekroczył swobodę uznania sędziowskiego, w szczególności dysponując dokumentacją fotograficzną mieszkania przy ulicy (...) z daty, kiedy M. D. (1) opuściła to mieszkanie (obrazującego stan faktyczny tego mieszkania), jak również dysponując dokumentacją fotograficzną wykazującą, że garaż na ul. (...) powstał po ustaniu wspólności majątkowej (zdjęcia są robione starą metodą, z datownikiem, wykazując najpewniej stan faktyczny), zaś Sąd ustalał w/w okoliczności w oparciu o świadków, którzy (rodzina wnioskodawczyni) byli zainteresowani niekorzystnym przedstawieniem sprawy, jak również oględzinami biegłego, które miały miejsce już po wybudowaniu garażu (biegły nie ustalał, kiedy ten garaż powstał i uczestnik nie zgadza się z tym, że domniemanie biegłego może stanowić o ustaleniach faktycznych w sprawie), jak również przy daniu wiary w całości zeznaniom M. D. (1), T. S., matki M. D. (1) i syna stron, w sytuacji gdy: fakt, że dom na ulicy (...), nabyty w dniu 26 kwietnia 1999 r. w stanie surowym zamkniętym, do którego M. D. (1) wyprowadziła się w 2000 roku, a zatem w okresie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej, w sytuacji, w której poza twierdzeniami jej matki i brata nie przedstawiała faktu, że uzyskała od któregokolwiek z nich w tym okresie jakiekolwiek darowizny do majątku odrębnego, w tym nie przedstawiała żadnych dokumentów z Urzędu Skarbowego potwierdzających uzyskanie darowizn do majątku odrębnego, należy uznać, że co najmniej wszystkie nakłady na tę nieruchomość weszły do majątku wspólnego, albowiem nie ma żadnej umowy darowizny, potwierdzającej inne przeznaczenie majątkowe wskazanych składników, co powinno skutkować ustaleniem wartości tych składników i przyznaniem co najmniej połowy ich wartości na rzecz uczestnika tytułem spłaty (roszczenie zostało zgłoszone);

9. naruszenie art. 278 k.p.c. w zakresie dotyczącym wyliczenia wartości nakładów na nieruchomość przy ulicy (...) w P., skoro bezspornym było, że nakłady te były czynione w trakcie trwania wspólności majątkowej, a wnioskodawczyni nie dała dowodu, że uzyskała darowiznę w tym celu, zaś z umowy darowizny nieruchomości wynika, że na datę tej darowizny nieruchomość była w stanie surowym zamkniętym i całe wykończenie tego domu odbywało się w trakcie trwania wspólności majątkowej, kiedy to wnioskodawczyni miała na koncie kwoty ok. 14 mln złotych, co łącznie miało wpływ na treść zapadłego orzeczenia, albowiem doprowadziło do braku rozliczenia nakładów z majątku wspólnego (zysk z kont wnioskodawczyni był majątkiem wspólnym);

10. naruszenie art. 233 k.p.c. w zw. z art. 306 k.p.c. poprzez brak ustalenia, jaki majątek na kontach bankowych miała wnioskodawczyni od 1998 r. do ustania wspólności, w tym, jakie czynności były na tych kontach dokonywane, kto ich dokonywał, w jakim zakresie wnioskodawczyni czerpała zyski ze środków na tych kontach zgromadzonych, co nie pozwoliło na uzyskanie wglądu w to, jaki jest rzeczywisty skład majątku wspólnego, w tym nie ustalono ewentualnych przesłanek do odszkodowania za rozporządzenie majątkiem wspólnym bez zgody i wiedzy uczestnika;

11. niewłaściwe zastosowanie art. 206 k.p.c.;

12. naruszenie art. 33 k.r.io. poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie.

Apelujący wniósł o:

I. uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji,

II. zobowiązanie wnioskodawczyni do wykazania, że posiada środki na spłatę albo wykazania dokumentami bankowymi, że takie środki uzyska (na przykład wykazania, że syn ma takie środki na koncie i zawarł z matką umowę, że jej je przekaże na spłatę uczestnika),

III. przeprowadzenie aktualizacji albo nowej opinii biegłego dotyczącej wartości nieruchomości przy ul. (...) w P..

W odpowiedzi na apelację uczestnika wnioskodawczyni reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika wniosła o jej oddalenie oraz o zasądzanie od uczestnika na swoją rzecz kosztów zastępstwa prawnego według norm przepianych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Obie apelacje okazały się zasadne częściowo, prowadząc do zmiany zaskarżonego postanowienia.

W pierwszej kolejności Sąd odwoławczy rozważył zarzuty odnoszące się do oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz podważające ustalenia Sądu I instancji co do składu majątku wspólnego (apelacja uczestnika postępowania). Zdaniem uczestnika postępowania, Sąd Rejonowy nie ustalił prawidłowo składu majątku wspólnego, ponieważ nie przyjął, że wchodziły do niego: nieruchomość na ulicy (...) w S. i nakłady na nią czynione w okresie do daty ustania wspólności oraz pożytki ze środków na rachunku bankowym wnioskodawczyni, który powstały do daty orzeczenia rozwodu (co skutkowało brakiem zasądzenia połowy tych środków na rzecz uczestnika). Uczestnik podnosił przy tym, że dom (nieruchomość na ul. (...) w S.) został nabyty 26 kwietnia 1999 r. w stanie surowym zamkniętym, a wnioskodawczyni wprowadziła się do niego w 2000 r., więc należy uznać, że co najmniej wszystkie nakłady na ten dom pochodziły z majątku wspólnego, skoro wnioskodawczyni nie przedstawiła wiarygodnego dowodu, że uzyskała darowizny do majątku odrębnego (są w tym zakresie tylko zeznania jej matki i brata). Takie twierdzenie (że co najmniej wszystkie nakłady na ten dom pochodziły z majątku wspólnego) oznacza, że uczestnik uznaje za składnik majątku wspólnego nieruchomość na ul. (...) w S., a „co najmniej” nakłady na dom znajdujący się na tej nieruchomości.

Zarzuty te nie miały uzasadnionych podstaw. Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji Sąd Okręgowy uznał za własne i uczynił podstawą rozstrzygnięcia (poza jednostkowymi ustaleniami wyraźnie wskazanymi w dalszej części uzasadnienia, które uznał za pozbawione podstawy w zebranym i prawidłowo ocenionym materiale dowodowym).

Po pierwsze, Sąd Rejonowy, czyniąc ustalenia w tym zakresie kwestionowanym przez uczestnika, oparł się nie tylko na zeznaniach świadków I. S. i T. S., które ocenił jako wiarygodne, a której to oceny uczestnik postępowania nie podważył w apelacji, ale przede wszystkim ustalenie, że nieruchomość przy ul. (...) w S. stanowiła przedmiot darowizny uczynionej przez I. S. na rzecz wnioskodawczyni (córki), do jej majątku odrębnego, jest zgodne z treścią umowy darowizny nieruchomości z 26 kwietnia 1999 r., zawartej w formie aktu notarialnego, stanowiącej dowód w sprawie (k. 134-138). Wola stron tej umowy została w niej jasno wyrażona, nie budzi wątpliwości interpretacyjnych i nie ma żadnych przesłanek, by uznawać, że umowa ta prowadziła do wejścia ww. nieruchomości do majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika. Twierdząc odmiennie, uczestnik postępowania nie tylko podważa treść oświadczeń woli zawartych w umowie darowizny, ale także pomija okoliczności nabycia tej nieruchomości. Sytuacja w dacie nabycia ww. nieruchomości przez I. S. i zawarcia umowy darowizny pomiędzy I. S. i wnioskodawczynią (ta sama ww. data) istotnie się różniła od momentu nabycia nieruchomości przez wnioskodawczynię i uczestnika nieruchomości przy ul. (...) w 1983 r., gdy rodzice wnioskodawczyni przekazali obojgu małżonkom środki na nabycie tej nieruchomości w formie darowizny, na wyraźne życzenie wnioskodawczyni. Tymczasem, już od lat 80. XX wieku uczestnik postępowania był w złych relacjach z rodziną wnioskodawczyni i w roku 1985 wyprowadził się od teściów i zamieszkał u swoich rodziców. Nie sposób więc przyjąć, biorąc pod uwagę stan relacji rodzinnych, by czyniąc darowiznę nieruchomości przy ulicy (...) w S. na rzecz wnioskodawczyni, jej matka czyniła darowiznę także na rzecz zięcia - uczestnika postępowania; stan relacji rodzinnych w 1999 r. temu przeczył w świetle zasad doświadczenia życiowego, niezależnie od samej treści umowy darowizny, zawierającej wyraźne zastrzeżenie, że przedmiot darowizny będzie stanowić majątek odrębny wnioskodawczyni. Nie było więc w zebranym materiale żadnych podstaw, by ustalić przynależność nieruchomości przy ulicy (...) w S. do majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika postępowania, wbrew dowodom zebranym w toku postępowania.

Wydaje się, że uczestnik postępowania miał tego świadomość, wskazując, że „co najmniej” nakłady na nieruchomość przy ul. (...) w S., polegające na wykończeniu domu (nabytego w stanie surowym zamkniętym), czynione w całości czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej, gdy wnioskodawczyni miała na koncie ok. 14 000 000 zł, uznać należy za pochodzące z majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika postępowania. W tym kontekście uczestnik podnosił, że wnioskodawczyni nie wykazała, a Sąd Rejonowy błędnie ustalił, że wnioskodawczyni uzyskała darowiznę środków na dokonanie nakładów na nieruchomość przy ulicy (...) w S.. Racjonalny z punktu widzenia zasad doświadczenia życiowego jest jednak wniosek, że skoro została uczyniona darowizna nieruchomości do majątku odrębnego wnioskodawczyni, to także środki pieniężne przekazywane wnioskodawczyni przez członków rodziny jej pochodzenia (matkę, brata) na wykończenie domu przy ulicy (...) w S., ewentualnie bezpośrednio inwestowane w prace wykończeniowe przez matkę wnioskodawczyni, były darowizną wyłącznie na jej rzecz, a nie do majątku wspólnego małżonków. Inne postępowanie uznać należałoby za nieracjonalne. Trafnie zatem, przy uwzględnieniu sytuacji istniejącej w dacie dokonania darowizny i wykańczania domu, Sąd Rejonowy ustalił, że I. S. zdecydowała się na przekazanie córce nieruchomości i wykończenie oraz wyposażenie domu ze swoich środków, mając przy dokonywaniu wszystkich tych przesunięć majątkowych intencję dokonania przysporzenia majątkowego wyłącznie na rzecz swojej córki, a nie także uczestnika postępowania, wiedząc, że w małżeństwie córki się nie układa. Przyjęcie, że chciała dokonać przysporzenia także na rzecz uczestnika postępowania nie ma żadnych podstaw. Podkreślić należy, że na podstawie zeznań świadków – matki i brata wnioskodawczyni – Sąd Rejonowy ustalił, że rodzice wnioskodawczyni w latach 90. XX wieku mieli znaczne oszczędności, które zostały powierzone T. S., ich synowi, a bratu wnioskodawczyni, który był finansistą – te środki zostały przeznaczone na zakup nieruchomości przy ul. (...) w S. i jej wykończenie oraz urządzenie. Tego ustalenia uczestnik faktycznie nie kwestionował. Brak też w zebranym materiale wiarygodnych dowodów pozwalających przyjąć inne źródło finansowania tego zakupu, w szczególności przeznaczenie na ten cel środków z majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika postępowania, przy uwzględnieniu ich sytuacji majątkowej w tamtym czasie, ustalonej przez Sąd Rejonowy. Brak też podstaw (nie wykazał ich w apelacji uczestnik postępowania), by podważyć ustalenie, że dom został w całości wykończony i wyposażony ze środków I. S.. Zostało ono dokonane w oparciu o zeznania świadków i wnioskodawczyni, uznane za wiarygodne, której to oceny apelujący skutecznie nie podważył, nie wykazując, by naruszała ona kryteria oceny wynikające z art. 233 § 1 k.p.c. Ustalenie Sądu I instancji co do źródeł finasowania wykończenia domu przy ulicy (...) w S. jawi się jako prawidłowe także przy uwzględnieniu ustaleń w zakresie wysokości zarobków wnioskodawczyni, która pracowała w tym czasie w szkole, a jej dochody były niewysokie (k. 2649), oczywiście niewystarczające, by wykończyć i wyposażyć nieruchomość.

W sytuacji, gdy wnioskodawczyni w 2000 r. wyprowadziła się z mieszkania przy ul (...), a w 1999 r. stała się właścicielką nieruchomości przy ulicy (...) w S., w drodze darowizny od matki, a także przy uwzględnieniu jej ówczesnej sytuacji majątkowej (dochodów), nierealne było, by czyniła jakiekolwiek nakłady na wykończenie budynku przy ulicy (...) w S. z majątku wspólnego po nabyciu nieruchomości a przed zamieszkaniem w niej. Nie ma też ustaleń (ani dowodów), że czyniła takie nakłady po zamieszkaniu w S. a przed ustaniem wspólności. Podkreślenia wymaga w kontekście dokonywanej w tym zakresie oceny, że również w okresie późniejszym, od stycznia 2006 r. do stycznia 2008 r., brat wnioskodawczyni praktycznie utrzymywał jej córkę, czego potwierdzeniem jest wyrok zasądzający od uczestnika świadczenie regresowe w wysokości 27 072 zł za ww. okres, wydany 3 grudnia 2009 r. Nie sposób przyjąć w takiej sytuacji, że wnioskodawczyni miała środki, stanowiące składnik majątku wspólnego, na inwestowanie w nieruchomość; faktycznie cały czas wspierała ją rodzina i takie było rzeczywiste źródło finasowania nakładów na nieruchomość w S.. Ani nieruchomość w S., ani nakłady na nią dokonane, nie mogły więc zostać uznane za składnik majątku wspólnego (w przypadku dokonania nakładów z majątku wspólnego na nieruchomość stanowiącą składnik majątku odrębnego wnioskodawczyni należałoby przy tym mówić o wierzytelności wynikającej z ich dokonania, stanowiącej składnik majątku wspólnego), jak twierdził uczestnik postępowania. Nie ma do tego podstaw w zebranym materiale.

Uczestnik w swojej apelacji zarzucił Sądowi I instancji także brak ustalenia, że do majątku wspólnego należały pożytki ze środków na rachunku bankowym wnioskodawczyni, który powstały do daty orzeczenia rozwodu, a w konsekwencji brak zasądzenia połowy tych środków na rzecz uczestnika. Podnosił, że Sąd Rejonowy nie ustalił, jaki majątek miała wnioskodawczyni na kontach bankowych od 1998 r. do ustania wspólności oraz w jakim zakresie wnioskodawczyni czerpała zyski ze środków na tych kontach zgromadzonych, wskazując, że zaniechanie w tym względzie doprowadziło do braku ustalenia, jaki był rzeczywisty skład majątku wspólnego i czy są przesłanki do odszkodowania za rozporządzenie majątkiem wspólnym bez zgody i wiedzy uczestnika. W piśmie z 11 grudnia 2023 r. pełnomocnik uczestnika sformułował z kolei twierdzenie, że w skład majątku wspólnego wchodziły (pominięte przez Sąd I instancji) „środki na koncie bankowym wnioskodawczyni” w wysokości 18 000 000 zł (k. 2722), natomiast w piśmie z 19 marca 2002 r. pełnomocnik uczestnika podniósł, że taki stan rachunku bankowego wnioskodawczyni został ustalony przez Sąd Rejonowy (w oparciu o dokumenty), natomiast nie zostało zweryfikowane, skąd pochodziły środki pieniężne ulokowane na rachunku należącym do wnioskodawczyni, w szczególności, czy pochodziły ze źródła wskazanego przez wnioskodawczynię. W piśmie tym wskazano, że ww. środki weszły w skład majątku wspólnego, a gdyby tak nie było, to należałoby wyliczyć wartość potencjalnych pożytków z tych środków (zysków czerpanych przez wnioskodawczynię ze środków zgromadzonych na rachunku bankowym), gdyż one stanowiły majątek wspólny.

Sąd Rejonowy ustalił, że 6 stycznia 1998 r. został założony przez brata wnioskodawczyni fundusz na cele alimentacyjne wnioskodawczyni i jej dzieci – w formie rachunku bankowego, na którym ulokowane zostały (wpłacone) środki T. S., a także, że wnioskodawczyni nie dokonywała żadnych operacji na tym rachunku, dokonywał ich wyłącznie T. S.. Według ustalenia Sądu I instancji, fundusz ten wygasł 11 stycznia 2008 r., z momentem ustanowienia zabezpieczenia w sprawie o rozwód toczącej się między wnioskodawczynią i uczestnikiem. Podstawą do tych ustaleń były zeznania T. S. (brata wnioskodawczyni), D. D. (1) (syna wnioskodawczyni i uczestnika) oraz wnioskodawczyni. Uczestnik postępowania ani nie podważył oceny tych zeznań, ani dokonanych na ich podstawie ustaleń, a także nie dostarczył w apelacji dowodów (nie złożył wniosków), które mogłyby prowadzić do ustaleń odmiennych. Nie było więc w zebranym w sprawie materiale podstaw do ustalenia składnika majątku wspólnego w postaci wierzytelności o wypłatę środków w ww. wysokości albo w postaci pożytków ze środków znajdujących się na rachunku bankowym za okres trwania wspólności. Wbrew twierdzeniu uczestnika, Sąd Rejonowy nie przyjął kwalifikacji prawnej środków umieszczonych przez T. S. na rachunku bankowym prowadzonym dla wnioskodawczyni jako depozytu nieprawidłowego, który jest rodzajem umowy przechowania, gdzie przechowawca może rozporządzać oddanymi mu na przechowanie pieniędzmi, może ich używać zgodnie ze swoim uznaniem. Ustalił, że był to swoisty fundusz na cele alimentacyjne wnioskodawczyni i jej dzieci – w formie rachunku bankowego, będący zarazem funduszem inwestycyjnym dla T. S. (brata wnioskodawczyni), na którym ulokowane zostały (wpłacone) środki T. S., a wnioskodawczyni nie mogła i nie dokonywała żadnych operacji na tym rachunku, wyłącznie uprawnionym do tego był T. S.; taki stosunek prawny nie odpowiada cechom depozytu nieprawidłowego. Nawet jednak, gdyby był to tego rodzaju depozyt, to nie oznaczałoby to przynależności środków umieszczonych na rachunku do wnioskodawczyni i do majątku wspólnego małżonków. Zbędne było zatem czynienie precyzyjnych ustaleń co do wielkości środków umieszczonych na tym rachunku, skoro stanowiły one majątek T. S., a nie majątek wspólny małżonków. Nie było też podstaw, by uznać za składnik majątku wspólnego pożytki ze środków umieszczonych na tym rachunku. Z mocy art. 31 § 2 pkt 2) k.r.io. majątek wspólny stanowią również dochody z majątku osobistego każdego z małżonków, ale środki na rachunku bankowym wnioskodawczy ulokowane tam przez T. S., z intencją wskazaną wyżej, nie stały się majątkiem wnioskodawczyni przez samo ich umieszczenie na jej rachunku bankowym, a w konsekwencji dochód, jaki przyniosło ich ulokowanie na rachunku bankowym (oprocentowanie tych środków) nie stanowił składnika majątku wspólnego. Sąd I instancji ustalił także, na podstawie ww. dowodów, że pożytki wytworzone na tym koncie nie zostały przekazane M. D. (1). Nawet jednak, gdyby tak było, to należałoby uznać, że doszło do przesunięcia majątkowego pomiędzy T. S. a wnioskodawczynią, mającego postać darowizny, wobec czego pozyskane w ten sposób środki stałyby się składnikiem majątku odrębnego wnioskodawczyni (oczywistym jest, że T. S. nie miał w owym czasie intencji obdarowania uczestnika, z uwagi na sytuację rodzinną). Nie prowadziło też do zwiększenia majątku wspólnego to, że T. S. środki pobierane z ww. rachunku przekazywał wnioskodawczyni albo D. D. (1) (w gotówce albo formie przelewów pieniężnych), skoro miało to cel alimentacyjny; T. S. wspierał siostrę i siostrzeńców finansowo, w sytuacji, gdy ich potrzeb związanych z utrzymaniem nie zaspokajał uczestnik postępowania.

Sąd odwoławczy uznał za bezpodstawny również zarzut uczestnika postępowania, że Sąd I instancji nieprawidłowo nie dał wiary uczestnikowi, że garaż przy ulicy (...) został wybudowany po ustaniu wspólności, co skutkowało nierozliczeniem nakładu z majątku uczestnika na ten składnik (właściwie: na nieruchomość wspólną przy ulicy (...) w P.). Uczestnik podniósł, że garaż ten nie był wymieniony w wezwaniu wnioskodawczyni z 2008 r., co świadczy o tym, że wtedy nie istniał, tak samo, jak fotografie (z datownikiem) wykazujące, że garaż powstał po ustaniu wspólności, bardziej wiarygodne niż zeznania świadków – rodziny wnioskodawczyni. Przypomnieć należy, że Sąd Rejonowy w tym zakresie (co do daty wybudowania garażu przy ulicy (...)) nie dał wiary uczestnikowi, odwołując się do treści notatki sporządzonej przez biegłego A. W. (3), w której opisany został stan nieruchomości przy ulicy (...) na moment ustania wspólności majątkowej, a która została sporządzona przy udziale wnioskodawczyni i uczestnika, podczas oględzin nieruchomości przez biegłego – został w niej wymieniony garaż wolnostojący na nieruchomości przy ulicy (...). Uczestnik postępowania dopiero po sporządzeniu opinii zaczął twierdzić, że garaż na nieruchomości przy ulicy (...) wybudował później, po ustaniu wspólności, wbrew temu, co stwierdza notatka biegłego sporządzona przy udziale uczestnika, czyniąc to twierdzenie niewiarygodnym. Uczestnik nie wskazał, które konkretnie fotografie miałyby dowodzić powyższego faktu (budowy garażu dopiero po dacie ustania wspólności), wobec czego nie sposób odnieść się do tego zarzutu. Podkreślić nadto należy, że z ustaleń Sądu Rejonowego wynika, że już 9 kwietnia 2008 r. została wymierzona uczestnikowi - jako inwestorowi - kara z tytułu nielegalnego użytkowania budynku mieszkalnego z garażem przy ulicy (...), co także potwierdza, że garaż przy ulicy (...) został wybudowany przed ustaniem wspólności majątkowej, zważywszy, że wyrok rozwiązujący małżeństwo wnioskodawczyni i uczestnika uprawomocnił się dopiero 30 września 2008 r.

Biorąc pod uwagę stan faktyczny ustalony przez Sąd I instancji, niepodważony skutecznie przez uczestnika, Sąd odwoławczy ocenił dalsze zarzuty zawarte w apelacji K. D. (1), obejmujące zagadnienia natury prawnomaterialnej. Uczestnik postępowania zarzucił Sądowi Rejonowemu, że (1) nieprawidłowo zasądził od niego na rzecz wnioskodawczyni kwotę 287 496,70 zł z tytułu korzystania przez uczestnika z nieruchomości przy ul. (...) oraz że (2) nieprawidłowo zasądził na rzecz wnioskodawczyni 10 920 zł z tytułu własności garażu przy ul. (...) za okres od 1 października 2008 r. do 28 marca 2012 r., gdy (a) jest to cała kwota możliwego do uzyskania czynszu (sam Sąd orzekający podał, że zasądzona kwota jest błędna) i (b) w sytuacji, gdy wnioskodawczyni nigdy nie domagała się dopuszczenia do współposiadania tej ruchomości, a jedynie chciała z niej uzyskać pożytki, które jednak (c) nie były pobierane.

Uzasadniając zarzut (1) uczestnik podniósł, że korzystając z nieruchomości przy ulicy (...) korzystał z przysługującego mu prawa, nie uzyskując z tego tytułu żadnych pożytków, a zgłoszone przez wnioskodawczynię roszczenie dotyczyło rozliczenia pożytków z tytułu korzystania przez uczestnika z majątku „ponad udział”.

Przede wszystkim należy wskazać, że wnioskodawczyni zgłaszała w toku postępowania roszczenia przeciwko uczestnikowi określane jako: „rozliczenie pożytków, które uczestnik czerpał z majątku wspólnego stron”, „roszczenia z tytułu korzystania przez uczestnika z majątku wspólnego ponad udział”, „roszczenia z tytułu posiadania ponad udział majątku wspólnego przez uczestnika postępowania”, „wynagrodzenie za korzystanie przez uczestnika ze składników wchodzących w skład majątku wspólnego ponad udział”, „roszczenie z tytułu rozliczenia możliwych do uzyskania pożytków”, wprowadzając chaos terminologiczny w zakresie kwalifikacji dochodzenia roszczenia. Nie ma przy tym wątpliwości, że podstawę dla tak (różnie) nazwanych roszczeń wnioskodawczyni stanowiła okoliczność korzystania przez uczestnika po ustaniu wspólności w sposób wyłączny ze składników majątku wspólnego: garaży oraz nieruchomości przy ulicy (...).

Nie ma w obowiązującym stanie prawnym podstaw do formułowania roszczenia o „wynagrodzenie za korzystanie ponad udział” ze składnika majątku wspólnego, w tym z nieruchomości, pomiędzy małżonkami/byłymi małżonkami, natomiast podstawy do rozliczeń między małżonkami/byłymi małżonkami z tytułu nieuzyskanych a „możliwych do uzyskania pożytków” z majątku wspólnego można poszukiwać wyłącznie w art. 225 k.c., przy zaistnieniu warunków tym przepisem określonych.

Jak wielokrotnie wskazywano w orzecznictwie, także Sądu Najwyższego, na podstawie art. 207 k.c., podlegają rozliczeniu tylko faktycznie pobrane pożytki, które powinny być podzielone stosownie do wielkości udziałów we współwłasności; przepis ten nie daje natomiast podstawy do rozliczania pożytków potencjalnych (hipotetycznych), a więc faktycznie niepobranych, których nie uzyskano z rzeczy wspólnej. Zgodnie z art. 46 k.r.io., w sprawach nieunormowanych w artykułach poprzedzających od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku. Art. 1035 k.c. odsyła z kolei do przepisów o współwłasności w częściach ułamkowych, a więc także do norm art. 206 i 207 k.c., regulujących zasady posiadania rzeczy wspólnej (art. 206 k.c.) oraz udział w pożytkach i wydatkach (art. 207 k.c.).

Jednolita i utrwalona jest wykładnia art. 207 k.c., zgodnie z którą roszczenie przewidziane w art. 207 k.c. ma za przedmiot pożytki rzeczywiste. Użyte w art. 207 k.c. pojęcia pożytków i innych przychodów z rzeczy wspólnej nie obejmują swymi zakresami korzyści osiąganych przez współwłaścicieli z tytułu posiadania lokalu we wspólnej nieruchomości (postanowienie Sądu Najwyższego z 15 kwietnia 2011 r., III CSK 191/10). Przepis art. 207 k.c. dotyczy więc wyłącznie aktywów, stanowiących określone wpływy - zwykle pieniężne, nie obejmuje natomiast korzyści osiąganych przez współwłaściciela z tytułu korzystania z nieruchomości wspólnej. Korzyści tego rodzaju nie polegają bowiem na czerpaniu pożytków lub innych przychodów, lecz na zaoszczędzeniu wydatków (uchwała Sądu Najwyższego z 10 maja 2006 r., III CZP 9/06). Współwłaściciel, który z wyłączeniem pozostałych współwłaścicieli korzysta z nieruchomości wspólnej, tak samo: małżonek korzystający ze składnika majątku wspólnego po ustaniu wspólności, może być zobowiązany do rozliczenia uzyskanych z tego tytułu korzyści, natomiast nie zachodzi podstawa do domagania się od niego potencjalnych przychodów (pożytków), które powstałyby, gdyby rzecz wspólna została wynajęta z zastosowaniem rynkowych stawek czynszu. Podział pożytków i dochodów związanych z rzeczą wspólną nie może więc dotyczyć utraconych korzyści czy pożytków możliwych do uzyskania. Mają one bowiem jedynie charakter hipotetyczny - nie istnieją w sposób rzeczywisty, a zatem niemożliwy jest również ich podział.

Podstawę prawną rozliczeń związanych z korzystaniem z rzeczy wspólnej stanowi przy tym art. 206 k.c., na podstawie którego mogą być formułowane roszczenia związane z posiadaniem rzeczy wspólnej, wykonywanym z naruszeniem tej normy. Jak jednak wskazano, daje on tylko możliwość domagania się od posiadającego współwłaściciela (małżonka) kwot, które zaoszczędził kosztem nieposiadającego współwłaściciela (małżonka) albo kwot, które nieposiadający współwłaściciel (małżonek) wydatkował, ponosząc uszczerbek majątkowy, na skutek braku możliwości korzystania z rzeczy wspólnej.

Takich roszczeń wnioskodawczyni nie zgłosiła, konsekwentnie domagając się w toku całego postępowania zasądzenia od uczestnika postępowania pożytków hipotetycznie możliwych do uzyskania z najmu składników majątku wspólnego, alternatywnie zgłaszając roszczenie o wynagrodzenie „z tytułu posiadania ponad udział majątku wspólnego” przez uczestnika postępowania. Pierwsze z tych roszczeń, jak już wskazano, nie znajduje podstawy w art. 207 k.c., uwzględniając prawidłową jego wykładnię, natomiast drugie, ujmowane jako roszczenie o wynagrodzenie „z tytułu posiadania ponad udział majątku wspólnego” nie ma podstawy w art. 206 k.c., który nie przewiduje posiadania w granicach udziału, ani a contrario posiadania „ponad udział”. Natomiast w sytuacji, gdy jeden z małżonków korzystał ze wspólnej nieruchomości z naruszeniem normy art. 206 k.c., drugi może z tego tytułu dochodzić swoistego roszczenia odszkodowawczego (które jednak nie wynika z posiadania „ponad udział”, jak przyjmowała wnioskodawczyni). Należało zatem ocenić, czy posiadanie składników majątku wspólnego wykonywane przez uczestnika odbywało się z naruszeniem normy art. 206 k.c. i prowadziło do powstania po stronie wnioskodawczyni odpowiedniego roszczenia.

W orzecznictwie przyjęto, że w razie naruszenia uprawnienia współwłaściciela do współposiadania i korzystania z rzeczy wspólnej (art. 206 k.c.) przysługuje mu wobec współwłaściciela, który dopuścił się takiego bezprawnego działania, także roszczenie uzupełniające określone w art. 224 § 2 lub w art. 225 k.c. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 13 stycznia 2022 r., I ACa 528/20; wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 9 marca 2021 r., I ACa 64/21). Odpowiedzialność ta polega na obowiązku zwrotu wartości nieuzyskanych pożytków. Współwłaściciel (małżonek) posiadający rzecz wspólną z naruszeniem zasad wynikających z art. 206 k.c., jest więc zobowiązany zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał (art. 225 k.c.).

W czasie, gdy uczestnik postępowania korzystał ze wspólnej nieruchomości przy ulicy (...), zaspokajając w niej swoją potrzebę mieszkaniową, wtedy, gdy wnioskodawczyni mieszkała we własnej nieruchomości przy ulicy (...) w S. (od 2000 r.), a uczestnik nie miał już innego mieszkania, domaganie się wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości wspólnej przez uczestnika, a także zwrotu wartości pożytków, które z tej nieruchomości nie zostały uzyskane, nie miało uzasadnionych podstaw. Korzystał on bowiem z przysługującego mu prawa, zgodnie z jego podstawowym przeznaczeniem (art. 206 k.c., art. 140 k.c.), nie naruszając przy tym interesu (równorzędnego prawa) wnioskodawczyni dysponującej innym mieszkaniem, prawidłowo zaspokajającym jej potrzebę mieszkaniową. Nie można mu w takich okolicznościch przypisać złej wiary. Oczywistym jest, że wnioskodawczyni nie miała rzeczywistego zamiaru zamieszkania wraz z uczestnikiem przy ulicy (...) i że w rzeczywistości do tego nie dążyła, kierując do uczestnika pismo z 31 października 2008 r. Można jedynie przyjąć, że w okresie, w którym uczestnik jeszcze posiadał prawo do lokalu na ulicy (...), tj. do 31 sierpnia 2009 r i do czasu, gdy z tego lokalu korzystał (nie faktycznie, ale podnajmując lokal), tj. do 3 listopada 2009 r. (gdy lokal oddał), i mógł w nim zaspokajać potrzebę mieszkaniową, a po wezwaniu wynikającym z pisma wnioskodawczyni z 31 października 2008 r., dom przy ulicy (...) mógł i powinien zostać wynajęty i przynosić dochód; brak takiego działania uznać należy za złą gospodarkę w rozumieniu art. 225 k.c., rodzącą po stronie wnioskodawczyni określone roszczenie (o rozliczenie z tytułu pożytków, które nie zostały uzyskane). Zatem, wyłącznie za okres od 13 listopada 2008 r. (gdy uczestnik odmownie odpowiedział na pismo wnioskodawczyni) do końca października 2009 r., gdy z winy uczestnika nie zostały osiągnięte przychody (pożytki) z nieruchomości przy ulicy (...), mimo takiej możliwości, roszczenie wnioskodawczyni było zasadne. Nieruchomość przy ulicy (...) mogła bowiem w tym okresie przynieść dochód, gdyby uczestnik mieszkał przy ulicy (...), co było możliwe. Za dalszy okres, gdy uczestnik postępowania już nie miał prawa do lokalu przy ulicy (...), żądanie rozliczenia z tytułu nieuzyskanych pożytków z nieruchomości przy ulicy (...) nie miało uzasadnionych podstaw, gdyż uczestnik realizował od tego czasu przysługujące mu prawo do korzystania z nieruchomości wspólnej, wynikające z potrzeby mieszkaniowej, a jego działanie nie miało cech posiadania określonych w art. 225 k.c.

Biorąc pod uwagę powyższą ocenę oraz wyliczenie zawarte w opinii biegłego A. W. (3), obejmujące okres od 13 listopada 2008 r. do 31 października 2009 r., zasadne było obniżenie kwoty zasądzonej na rzecz wnioskodawczyni w punkcie 5. postanowienia, zgodnie z następującym obliczeniem: 1,5 miesiąca w roku 2008 + 10 miesięcy w roku 2009, według opinii biegłego W., k. 1506: 13,59 zł/m.kw. x 179,76 m.kw. x 11,5 miesiąca = 28 094 zł. Taką kwotę można było uzyskać z nieruchomości przy ulicy (...) w ww. okresie, oddając ją do odpłatnego korzystania, zatem na rzecz wnioskodawczyni powinna zostać zasądzona 1/2 tej kwoty, tj. 14 047 zł. Uwzględniając powyższą ocenę nieuprawnione były żądania wnioskodawczyni dotyczące nieuzyskanych pożytków z nieruchomości przy ulicy (...) za dalsze okresy, sukcesywnie zgłaszane w toku postępwoania; z tego też względu Sąd Okręgowy nie zlecił biegłemu wyliczenia takich pożytków zgodnie z wnioskiem wnioskodawczyni zgłoszonym na etapie postępowania apelacyjnego.

Sąd Rejonowy uwzględnił także roszczenie wnioskodawczyni z tytułu czynszu możliwego do uzyskania z garażu przy ulicy (...) za okres od 1 października 2008 r. do 28 marca 2012 r. w wysokości 10 920 zł. Względem tego orzeczenia uczestnik postępowania podniósł ww. zarzuty.

Podstawa prawna roszczenia wnioskodawczyni w tym zakresie, niezależnie od terminologii (różnej) stosowanej przez wnioskodawczynię przy jego zgłaszaniu, była taka sama, jak w odniesieniu do roszczenia z tytułu możliwych do uzyskania pożytków z nieruchomości przy ulicy (...) (zob. wyżej). Wnioskodawczyni domagała się początkowo rozliczenia z tytułu „możliwego do uzyskania dochodu” z wynajmu garażu przy ulicy (...) (500 zł miesięcznie), nazwanego „możliwe do uzyskania pożytki”, po czym w piśmie z 28 sierpnia 2015 r. wskazała, że żąda zasądzenia od uczestnika wynagrodzenia za korzystanie „ponad udział” w okresie od 1 lutego 2013 r. do 31 września 2015 r. z nieruchomości przy ul. (...), z garaży przy ul. (...) (taki sam charakter żądania wskazywała, dokonując jego rozszerzenia za kolejne okresy), a w piśmie z 9 lipca 2019 r. ponownie domagała się rozliczenia z tytułu pożytków „możliwych do uzyskania” za okres od 1 września 2018 r. do 31 sierpnia 2019 r. m.in. z dwóch garaży; w dalszych pismach zgłaszała dalsze roszczenia z tytułu korzystania „ponad udział”.

Sąd Rejonowy ustalił, str. 19 uzasadnienia, że w czasie małżeństwa małżonkowie dysponowali garażem na ulicy (...) (mającym charakter rzeczy ruchomej) oraz że 28 marca 2012 r. została zawarta przez uczestnika umowa sprzedaży tego garażu „oraz terenu przyległego” za 7000 zł, natomiast co do garażu na ulicy (...) ustalił, że został zbyty jeszcze w czasie małżeństwa (str. 51 uzasadnienia). Roszczenie wnioskodawczyni „o rozliczenie możliwych do uzyskania pożytków z garaży” (alternatywnie określane jako roszczenie z tytułu korzystania „korzystania ‘ponad udział’”) Sąd Rejonowy uznał więc za zasadne tylko w odniesieniu do garażu przy ulicy (...) (str. 54).

Według uczestnika postępowania rozstrzygnął w tym zakresie nieprawidłowo, gdyż zasądzona na rzecz wnioskodawczyni kwota jest to cała kwota możliwego do uzyskania z garażu przy ulicy (...) czynszu (sam sąd podał, że jest błędna), a także z tej przyczyny, że wnioskodawczyni nigdy nie domagała się dopuszczenia do współposiadania tej ruchomości, a jedynie chciała z niej uzyskać pożytki, które jednak nie były pobierane.

Skoro pożytki nie były pobierane, a wnioskodawczyni temu nie przeczyła, to nie było podstaw do dokonania rozliczenia z tytułu pobranych pożytków, na podstawie art. 207 k.c. Natomiast, przy uwzględnieniu, że od czasu zamieszkania przy ulicy (...) uczestnik miał dla swoich potrzeb garaż na tej nieruchomości, a odmówił wydania wnioskodawczyni garażu przy ulicy (...) i garażu tego nie wynajął, to działał z naruszeniem art. 206 k.c. i art. 225 k.c. (zła gospodarka) i w takiej sytuacji powinien się z wnioskodawczynią rozliczyć z nieuzyskanych z tego garażu pożytków, a podstawę do rozliczeń powinien stanowić możliwy do uzyskania czynsz najmu z garażu przy ulicy (...) od daty wystosowania pisma z 30 października 2008 r. do daty zbycia garażu. Zaistniały bowiem w tym zakresie przesłanki roszczenia mającego oparcie w art. 225 k.c. (zob. wyżej).

Według opinii biegłego A. W. (3), k. 1511, w okresie od 1 października 2008 r. do 31 stycznia 2013 r. stawka miesięczna czynszu najmu garażu przy ulicy (...) wynosiła 260 zł, zatem, za miesiące od 1 listopada 2008 r. do 28 marca 2012 r. (czyli: 2 miesiące + 3x12 miesięcy + 3 miesiące = 41 miesięcy) należała się wnioskodawczyni od uczestnika połowa kwoty 10 660 zł [(41 x 260 zł) : 2], to jest 5330 zł, przy czym Sąd Rejonowy ustalił, że możliwy do uzyskania czynsz wynosił 10 900 zł, czego uczestnik w swojej apelacji nie kwestionował, zatem zasądzeniu podlegała połowa koty 10 900 zł, to jest 5 450 zł.

Kwota ostatecznie zasądzona przez Sąd Okręgowy w punkcie 5., na skutek uwzględnienia apelacji uczestnika i dokonanej na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., zmiany orzeczenia, stanowi sumę ww. kwot 5 450 zł i 14 047 zł.

W dalszej części apelacja uczestnika postępwoania dotyczyła wysokości dopłaty pieniężnej zasądzonej na rzecz uczestnika od wnioskodawczyni w punkcie 4. postanowienia. W tym zakresie uczestnik kwestionował aktualność opinii biegłego – rzeczoznawcy majątkowego, która stanowiła podstawę określenia wysokości dopłaty przez Sąd Rejonowy, wskazując, że opinia co do wartości nieruchomości stanowiącej majątek wspólny zdezaktualizowała się oraz domagał się przeprowadzenia aktualizacji tej opinii albo sporządzenia nowej opinii dotyczącej wartości nieruchomości przy ul. (...). Wniosek uczestnika postępwoania Sąd odwoławczy uwzględnił, mając na uwadze upływ czasu (ponad rok) od sporządzenia opinii w toku postępowania przed Sądem I instancji. W wykonaniu postanowienia z 20 czerwca 2024 r. została sporządzona opinia biegłego sądowego A. W. (3) – operat szacunkowy z dnia 31 sierpnia 2024 r. (k. 2754-2776), według której aktualna wartość nieruchomości stanowiącej majątek wspólny wynosi 1 293 300 zł (k. 2775). Takie ustalenie co do aktualnej wartości nieruchomości poczynił Sąd Okręgowy na podstawie tego dowodu.

Sąd Okręgowy uznał sporządzoną opinię za przydatną do rozstrzygnięcia sprawy, nie stwierdzając wad wykluczających ją jako dowód w sprawie. Opinia przedstawiała jasno sposób, w jaki biegły sformułował ostateczny wniosek co do wartości nieruchomości wspólnej, założenia przyjęte do opiniowania, wyjaśniała metodę wyceny, nie zawierała luk, błędów logicznych, wykonana została w zakresie tezy dowodowej zleconej przez sąd. Wnioskodawczyni zgłosiła do tej opinii zarzuty (pismo k. 2785), jednak podległy one pominięciu, gdyż wkraczały w sferę wiedzy specjalnej i stanowiły polemikę z wnioskami biegłego, opartą na subiektywnych przekonaniach wnioskodawczyni co do wartości nieruchomości. Taka krytyka opinii biegłego jest nieskuteczna, tym bardziej, że wnioskodawczyni nie zgłaszała wniosku o przesłuchanie biegłego i nie sformułowała żadnych pytań do biegłego. Z tej też przyczyny Sąd Okręgowy oddalił wniosek wnioskodawczyni o sporządzenie uzupełniającej opinii biegłego postanowieniem z 5 marca 2025 r., stwierdzając, że nie zaistniała potrzeba wykonania takiej opinii.

Dopłata należna uczestnikowi postępowania od wnioskodawczyni została więc określona zgodnie z opinią sporządzoną w postępowaniu apelacyjnym, w myśl zasady aktualności orzekania, obowiązującej we wszystkich postępowaniach działowych.

Wysokość podstawy do wyliczenia dopłaty należnej uczestnikowi (o której Sąd Rejonowy orzekł w punkcie 4. postanowienia) uwzględnia: aktualną wartość nieruchomości przy ulicy (...) wynoszącą 1 293 000 zł, wartość podlegających podziałowi ruchomości stanowiących majątek wspólny (według ustaleń Sądu Rejonowego) wynoszącą 34 364 zł , a nadto: wartość sprzedanego samochodu wynoszącą 2 300 zł oraz wartość sprzedanego garażu wynoszącą 7 000 zł, co dało sumę 1 336 664 zł, która po podzieleniu na pół dała wartość 668 332 zł, którą powinien z podziału majątku uzyskać każdy z małżonków.

W swojej apelacji uczestnik postępowania podniósł, że Sąd Rejonowy nie ustalił, czy składniki majątkowe wymienione w punkcie 1.b. orzeczenia istnieją na datę orzekania, ale zarazem nie zaprzeczył, że istnieją, co czyniło ten zarzut chybionym i Sąd Okręgowy uwzględnił te przedmioty i ich wartość przy wyliczaniu dopłaty.

Jeżeli chodzi o sprzedane przez uczestnika postępowania rzeczy wspólne: samochód i garaż, to wyzbycie się ich po dacie ustania wspólności majątkowej małżeńskiej a przed dokonywaniem podziału majątku wspólnego, wykluczało orzekanie o tych przedmiotach jako składnikach dzielonego majątku. Zarazem zasadne było uwzględnienie tych przedmiotów we wzajemnych rozliczeniach, skoro przedmiotami istniejącymi w dacie ustania wspólności zadysponował samodzielnie uczestnik, bez zgody wnioskodawczyni (okoliczność bezsporna), umniejszając w ten sposób majątek wspólny podlegający podziałowi. W takim przypadku przedmioty zbyte przez małżonka podlegają zaliczeniu na poczet jego udziału przy dokonywaniu podziału majątku wspólnego, chociaż nie podlegają podziałowi w orzeczeniu (jest to tylko operacja matematyczna uwzgledniająca wartość przedmiotów, którymi zadysponował samowolnie jeden z małżonków, by wyeliminować pokrzywdzenie taką czynnością drugiego małżonka). Zatem, zaliczeniu na poczet udziału uczestnika postępowania w majątku wspólnym powinny podlegać: kwota 2 300 zł stanowiąca wartość sprzedanego samochodu i kwota 7 000 zł uzyskana ze sprzedaży garażu przy ulicy (...), łącznie 9 300 zł. Skoro wnioskodawczyni uzyskała nieruchomość wspólną i ruchomości o wartości 1806 zł, łącznie przysporzenie wynoszące 1 327 364 zł, natomiast uczestnik postępowania uzyskał ruchomości o wartości 32 558 zł oraz należało doliczyć do tego ww. kwotę 9 300 zł, a więc przysporzenie w wysokości łącznie 41 858 zł z należnych mu 668 332 zł, zatem należała mu się dopłata w wysokości 626 474 zł, o której Sąd Okręgowy orzekł w punkcie I. litera a. postanowienia, zmieniając w tym zakresie punkt 4. postanowienia Sądu I instancji, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Uczestnik postępowania zarzucił Sądowi I instancji, że nie ustalił, czy wnioskodawczyni ma możliwość dokonania dopłaty, podczas gdy wskazywała ona, że nie ma żadnych dochodów poza rentą/emeryturą, wobec czego sąd przekazał nieruchomość osobie, która nie posiada środków na spłatę. Zarzut ten jest niezrozumiały przede wszystkim z tego względu, że ostatecznie nie było sporu pomiędzy uczestnikami co do tego, że nieruchomość ma przejąć wnioskodawczyni. Wnioskodawczyni chciała przejąć nieruchomość wspólną, natomiast uczestnik postępowania ostatecznie także domagał się przyznania nieruchomości przy ulicy (...) wnioskodawczyni (pismo z 25 czerwca 2019 r.) i nawet w apelacji nadal nie żądał przyznania mu nieruchomości. Istniał więc w tym zakresie zgodny wniosek uczestników postępowania, zasadniczo wiążący dla sądu (art. 622 § 2 k.p.c. w zw. z art. 687 i 688 k.p.c. oraz w zw. z art. 567 § 3 k.p.c.). Alternatywą dla przyznania nieruchomości wspólnej wnioskodawczyni, wobec braku woli uczestnika postępowania przejęcia nieruchomości, a także braku przesłanek do dokonania podziału fizycznego (takiego rozwiązania byli małżonkowie nie dopuszczali), byłaby sprzedaż nieruchomości według przepisów kodeksu postępowania cywilnego (tzw. podział cywilny), a więc przy udziale komornika, będąca formą podziału z istoty swej niekorzystną dla małżonków, jako że tego rodzaju sprzedaż następuje na warunkach nierynkowych i generuje znaczne koszty, a przy tym nie jest dopuszczalne sądowe zniesienie współwłasności przez upoważnienie jednego ze współwłaścicieli do sprzedaży nieruchomości „z wolnej ręki” (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 25 maja 2018 r., I CSK 439/17). Sprzedaż rzeczy wspólnej powinna nastąpić, gdy żaden ze współwłaścicieli nie godzi się, by nabyć własność i ponosić ciężar spłat, do właściciela bowiem, a nie do sądu, należy ocena, czy rzecz jest mu potrzebna (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 30 czerwca 2023 r., I CSK 3322/22). Nie można też pomijać woli ustawodawcy, który w art. 212 § 2 k.c. jednoznacznie preferuje zniesienie współwłasności (podział majątku) przez podział rzeczy, a jeżeli jest to niemożliwe, to przez przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych, a dopiero na końcu wymienia zniesienie współwłasności przez sprzedaż rzeczy wspólnej. Decyzja w tym przedmiocie należy do swobodnej oceny sądu, po rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy. Zdolność do dokonania spłaty/dopłaty sąd rozważa przede wszystkim w kontekście przesłanek z art. 212 § 3 k.c., ustalając termin i sposób ich uiszczenia. Wzgląd na możliwość dokonania spłaty, jakkolwiek stanowi istotny czynnik rzutujący na wybór sposobu zniesienia współwłasności (np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 września 2014 r., I CSK 717/13), nie może być jedynym kryterium oceny (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 18 listopada 2016 r., I CSK 85/16). Przyznanie nieruchomości wnioskodawczyni, w oparciu o zgodne żądanie wnioskodawczyni i uczestnika, ostatecznie umożliwia wnioskodawczyni sprzedaż wolnorynkową nieruchomości w celu pozyskania środków na dopłatę należną uczestnikowi, jeżeli nie posiadałaby ona innego źródła zaspokojenia wierzytelności uczestnika. W końcu, w przypadku braku uiszczenia spłaty w nakazanym terminie zawsze możliwa jest egzekucja prowadząca do zaspokojenia wierzyciela.

W ww. zakresie apelacja uczestnika została zatem uwzględniona, prowadząc do zmiany zaskarżonego postanowienia, natomiast w zakresie, w jakim Sąd Okręgowu=y stwierdził, że nie miała ona uzasadnionych podstaw (zob. wyżej) podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Częściowo zasadna okazała się także apelacja wnioskodawczyni, która zaskarżyła punkty 4.,6. i 7. postanowienia.

Po pierwsze, trafny był zarzut wnioskodawczyni, że Sąd Rejonowy błędnie uznał, że koszt zużycia paliwa gazowego przez uczestnika zamieszkującego dom stanowiący majątek wspólny jest wydatkiem podlegającym rozliczeniu, gdy zasadne jest tylko rozliczenie wydatków koniecznych dla utrzymania przedmiotu.

Sąd Rejonowy ustalił, że rachunki za gaz w okresie lat 2008-2016, zapłacone przez uczestnika postępowania, opiewały na kwotę 27 002,13 zł i taką kwotą w całości obciążył wnioskodawczynię. Przy takim ustaleniu, biorąc pod uwagę, że wnioskodawczyni nie korzystała z nieruchomości w ww. okresie, natomiast korzystali z niej uczestnik postępowania i jego partnerka, obciążenie wnioskodawczyni całością ww. kwoty było oczywiście bezzasadne, gdyż oznaczało, że Sąd orzekający przerzucił na wnioskodawczynię koszty utrzymania uczestnika i jego partnerki związane z ogrzaniem nieruchomości, w której zaspokajali oni swoje potrzeby mieszkaniowe. Trafnie wnioskodawczyni wskazała, że nie ma podstaw, by obciążyć niekorzystającego właściciela opłatami związanymi z eksploatacją wspólnej nieruchomości przez właściciela korzystającego, a do tego prowadziło orzeczenie Sądu instancji. Nie można też przyjąć, że zapłata rachunków za gaz w budynku, z którego korzystał tylko uczestnik postępowania i jego konkubina, stanowiła w całości nakład/wydatek na nieruchomość wspólną. Opłaty za zużycie gazu powinna pokrywać osoba korzystająca z nieruchomości. Opłata za zużycie paliwa gazowego nie należy do wydatków i ciężarów związanych z rzeczą wspólną, podlegających rozliczeniu na podstawie art. 207 k.c. Tak, jak wskazała wnioskodawczyni, rozliczeniu powinien podlegać jedynie koszt opłaty abonamentowej i opłaty dystrybucji stałej, co – jak wynikało z przedłożonych przez uczestnika faktur – daje 4759,09 zł, którym to kosztem należałoby obciążyć wnioskodawczynię i uczestnika po połowie, wobec czego wnioskodawczyni powinna zwrócić uczestnikowi 2 379,09 zł, a nie 27 002,13 zł, jak przyjął Sąd I instancji. Wyliczenie wnioskodawczyni w tym zakresie, oparte na analizie faktur przedłożonych do akt sprawy, nie było kwestionowane przez uczestnika postępowania, w związku z czym Sąd Okręgowy uznał je za prawidłowe. W tym zakresie apelacja wnioskodawczyni była zasadna.

Wnioskodawczyni zarzuciła nadto Sądowi I instancji niedokonanie rozliczenia przychodów uzyskanych przez uczestnika postępowania z mieszkania przy ul. (...), stanowiących kwotę 22 000 zł.

Sąd Rejonowy uznał, że ww. mieszkanie stanowiło majątek osobisty uczestnika postępowania, natomiast dochód z majątku osobistego stanowi majątek wspólny (zgodnie z art. 31 § 2 pkt 2 k.r.io.). Co do zasady zatem rozliczone powinny zostać dochody uzyskiwane przez uczestnika postępowania w czasie trwania wspólności z mieszkania będącego składnikiem majątku uczestnika (czynsz najmu). Według wnioskodawczyni, były to dochody w wysokości 1000 zł miesięcznie. Na rachunku bankowym widoczne są wpływy od grudnia 2006 r., przez cały rok 2007, natomiast od roku 2008 wpływy przestały się pojawiać, chociaż mieszkanie było wynajmowane do czasu, gdy Miasto P. wypowiedziało uczestnikowi umowę najmu, tj. do 30 września 2009 r. ze skutkiem na 30 października 2009 r. Według wnioskodawczyni, brak wpływów na konto w roku 2008 wynikał wyłącznie z faktu, że w tym czasie toczyły się już sprawy o rozwód i alimenty miedzy uczestnikami postępowania. Widoczne w historii rachunku wpływy z tytułu wynajmu za 13 miesięcy (od 1 października 2008 r. do 30 października 2009 r.) to 13 000 zł, z czego wnioskodawczyni powinna otrzymać 1/2, tj. 6500 zł. Jak już wskazano, co do zasady wnioskodawczyni miała w tym zakresie rację, również z tego względu, że z pisma z 24 czerwca 2009 r., w którym wypowiedziano uczestnikowi najem ww. lokalu, wynika, że lokal „od dłuższego czasu służył pod wynajem dla osób trzecich bez wymaganej zgody właściciela lokalu”, a protokół zdawczo-odbiorczy lokalu został sporządzony 3 listopada 2009 r.

Rozstrzygając ostatecznie o zasadności tego roszczenia Sąd Okręgowy uwzględnił natomiast okoliczność, że jednocześnie, za ten sam okres, wnioskodawczyni domagała się od uczestnika postępowania rozliczenia z tytułu korzystania przez niego z nieruchomości przy ulicy (...), i to w oparciu o czynsz najmu możliwy do uzyskania z tej nieruchomości, i że roszczenie z tego tytułu w części zostało uwzględnione (zob. wyżej). Uczestnik postępowania mógł albo korzystać w ww. okresie z lokalu przy ulicy (...) i wtedy możliwe było uzyskiwanie czynszu z najmu nieruchomości (stanowiące podstawę rozliczenia z wnioskodawczynią) albo mógł korzystać z nieruchomości przy ulicy (...), uzyskując dzięki temu korzystaniu możliwość czerpania dochodu z mieszkania przy ulicy (...) i wtedy powinien się rozliczyć z wnioskodawczynią z zysku osiągniętego z tego mieszkania, zgodnie z ww. wyliczeniem. Niemożliwe jest rozliczenie jednocześnie pożytków możliwych do uzyskania z nieruchomości przy ulicy (...) i pożytków z czynszu najmu lokalu przy ulicy (...). W jednym z tych miejsc, co oczywiste, uczestnik miał bowiem prawo zaspokajać swoje potrzeby mieszkaniowe, czerpiąc równolegle dochód (pożytki) jedynie z drugiego przedmiotu. Skoro, uwzględniając żądanie wnioskodawczyni, przyjęto do rozliczenia pożytki możliwe do uzyskania z nieruchomości przy ulicy (...), przyjmując, że uczestnik mógł te pożytki uzyskiwać, mieszkając w tym czasie w mieszkaniu przy ulicy (...) (zob. wyżej), wystraczającym do zaspokajania jego potrzeb mieszkaniowych, to nie można za ten sam okres rozliczać pożytków z lokalu przy ulicy (...), ponieważ gdzieś uczestnik musiał mieszkać. W konsekwencji ww. roszczenie wnioskodawczyni okazało się niezasadne, tak, jak apelacja w tym względzie.

Według wnioskodawczyni, Sąd Rejonowy błędnie przyjął na potrzeby ustalenia wartości majątku wspólnego i rozliczenia z tytułu jego podziału wartość samochodu należącego do majątku wspólnego według stanu pojazdu z dnia wydania opinii, tj. 12 maja 2016 r., gdy prawidłowo wartość samochodu powinna być ustalona na 7 000 zł według stanu, w jakim samochód był na dzień ustania wspólności . Ten pogląd nie był trafny. Wielokrotnie wyjaśniano w judykaturze, mając na względzie prawidłową wykładnię art. 567 § 3 w zw. z art. 684 k.p.c., że skład majątku wspólnego ustala się według chwili ustania wspólności, natomiast jego wartość według stanu majątku oraz cen w chwili dokonywania podziału. Wynika to z przywołanej już kilka razy zasady aktualności orzekania (art. 316 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.), która ma ten skutek że przedmiotem podziału jest majątek istniejący w stanie aktualnym na chwilę podziału. Punktem wyjścia przy podziale jest skład majątku wspólnego w chwili ustania wspólności, ale wszelkie zmiany stanu składników, jakie zaszły między tą chwilą a chwilą podziału, związane z ich zużyciem, ze wzrostem lub spadkiem wartości na skutek dokonanych nakładów bądź sytuacji rynkowej, pociągające za sobą skutki majątkowe w postaci różnicy wartości tego majątku, mogą być rozliczane i odpowiednio wyrównywane dopiero w postaci spłat lub dopłat (postanowienie Sądu Najwyższego z 14 marca 2019 r., IV CSK 615/17).

Sąd ma uwzględnić w podziale to, co należało do majątku małżonków w dacie ustania wspólności (o ile nadal te składniki majątkowe istnieją), a nie faktyczny stan rzeczy z daty ustania wspólności, często odległej w czasie od chwili orzekania o podziale majątku wspólnego, jak ma to miejsce w rozpoznawanej sprawie. Wycenie podlegał więc samochód będący składnikiem majątku wspólnego w takim stanie, w jakim znajdował się w dacie wyceny sporządzanej w toku postępowania, zgodnie ze wspomnianą już zasadą aktualności orzeczenia działowego, a zmiany stanu pojazdu czy korzystanie z niego w okresie od ustania wspólności do tej daty to kwestia odrębnych roszczeń pomiędzy małżonkami. Nie miała więc racji wnioskodawczyni, że uczestnikowi powinna zostać „przypisana” w rozliczeniu wartość 7 000 zł zamiast 2 300 zł - koncepcja ustalenia wartości pojazdu według „stanu” samochodu na dzień ustania wspólności była nietrafna, a apelacja w tym zakresie bezzasadna.

Trafny był z kolei zarzut nieuwzględnienia w rozliczeniach kwoty 7 000 zł uzyskanej przez uczestnika postępowania ze sprzedaży garażu przy ulicy (...).

Należy przy tym poczynić zastrzeżenie, że nie mogła być uznana za składnik masy majątku wspólnego „kwota” pieniężna w ww. wysokości. Za składnik majątku wspólnego, podlegający podziałowi, mogłaby zostać uznana gotówka w kwocie ww., gdyby wnioskodawczyni wykazała, że taką gotówką ze sprzedaży garażu uczestnik nadal dysponuje, co nie nastąpiło. W braku przeprowadzenia takiego dowodu, z tytułu sprzedaży przez uczestnika garażu, który stanowił składnik majątku wspólnego i który uczestnik sprzedał po ustaniu wspólności bez zgody wnioskodawczyni, uzyskując z tego tytułu ww. dochód, należało go uwzględnić w dokonywanym rozliczeniu i zaliczyć na poczet udziału uczestnika (przy określaniu wysokości spłaty należnej uczestnikowi od wnioskodawczyni; zob. wyżej). O ile nietrafnie wskazała wnioskodawczyni, że skoro Sąd Rejonowy ustalił, że uczestnik sprzedał garaż przy ulicy (...) marca 2012 r., to błędem było nieuwzględnienie w składzie majątku „ceny uzyskanej przez uczestnika za sprzedaż garażu to jest kwoty 7.000 zł”, gdyż „cena” sprzedaży nigdy nie stanowi składnika majątku, o tyle kwota pieniężna uzyskana przez uczestnika tytułem ceny sprzedaży garażu powinna zostać rozliczona „w ustalonej dopłacie” (w tym zakresie wnioskodawczyni miała rację). Sąd odwoławczy takiego rozliczenia dokonał.

Nie było natomiast podstaw do uwzględnienia zarzutu wnioskodawczyni, że Sąd I instancji błędnie nie rozliczył pożytków z garażu wolnostojącego przy ulicy (...) i błędnie uznał, że zgłoszone przez wnioskodawczynię roszczenie w tym zakresie było bezskuteczne.

Uczestnik postępowania korzystał z tego garażu w ramach przysługującego mu na podstawie art. 206 k.c. uprawnienia do korzystania z rzeczy wspólnej i nie ma podstaw do rozliczeń „pożytków” z tego tytułu, tym bardziej, że za czas, gdy równolegle małżonkowie posiadali garaż przy ulicy (...), wnioskodawczyni uzyskała rozliczenie oparte na założeniu możliwości wynajęcia garażu przy ulicy (...) (zob. wyżej).

Wnioskodawczyni zarzuciła także Sądowi Rejonowemu błędne ustalenie faktyczne, że nakłady na nieruchomość przy ulicy (...) zostały dokonane z majątku osobistego uczestnika, mimo że uczestnik przyznał w swoim zeznaniu, że nakładów dokonywał za środki z funduszu A. zgromadzone w czasie małżeństwa. Wnioskodawczyni podniosła, że uczestnik postępowania zeznał 31 maja 2017 r., że nakłady wskazane pismem z 5 kwietnia 2017 r. poczynił po ustaniu wspólności, ale sfinansował z oszczędności, jakie posiadał z funduszu A., a więc z majątku wspólnego. Sąd Rejonowy pominął natomiast w swojej analizie historię konta uczestnika, która wskazuje, że fundusz A. istniał od 2007 r. do 16 stycznia 2008 r. Wnioskodawczyni podniosła, że zarówno środki zgromadzone w funduszu A., jak i obligacje P., stanowiły składnik majątku wspólnego, co oznacza, że uczestnik dysponował środkami z majątku wspólnego w wysokości ok. 150 000 zł i z tych środków dokonywał nakładów na wspólny dom. Według wnioskodawczyni, Sąd Rejonowy uznał, że środki na nakłady na nieruchomość przy ulicy (...) były środkami z majątku osobistego uczestnika wbrew jego zeznaniom i bezzasadnie uwzględnił w całości wniosek uczestnika o rozliczenie nakładów, których łączną wartość wyliczył biegły B. H. na 27 935 zł. Nadto, dowody wskazują, że przyłącze elektryczne i wodociągowe oraz urządzenie zieleni i nasadzenia zostały wykonane przed ustaniem wspólności, skoro 11 maja 2008 r. (a wynika to z akt (...)) uczestnik postępowania zgłosił zakończenie budowy – odbiór budynku byłby niemożliwy, gdyby nie było ww. przyłączy. Stwierdza to także notatka biegłego A. W. (3) podczas wizji 10 marca 2015 r., podpisana bez uwag przez uczestnika.

Otóż, w zeznaniu zaprotokołowanym na k. 2090 akt, uczestnik postępowania rzeczywiście podał, że „kiedyś” miał „arkę” i że „oszczędności z tego były na budowę”. Zeznał także, że „jeżeli po wrześniu 2008 r. poczynił jakieś oszczędności”, to „były one bieżąco na budowę domu”. Takimi zatem zeznaniami uczestnika dysponował sąd i oznaczają one, że w pewnym stopniu uczestnik przyznał twierdzenia wnioskodawczyni w złożonym w zeznaniu (skoro podał, że „kiedyś” miał „a.” i że „oszczędności z tego były na budowę”); nadto, nie zaprzeczył twierdzeniom apelacji w tym zakresie.

Według twierdzeń uczestnika, jego roszczenie z tytułu dokonania nakładów na nieruchomość przy ulicy (...) obejmowało nakłady dokonywane już po ustaniu wspólności, do których nie odnosi się art. 45 § 1 k.r.io. Po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej nie ma już majątku wspólnego i majątków osobistych. W tym okresie (po ustaniu wspólności) ewentualne nakłady dokonywane przez małżonka na przedmiot stanowiący wcześniej składnik majątku wspólnego powinny być rozliczane nie na podstawie art. 45 k.r.io. i zasad w nim przyjętych, ale na podstawie norm zawartych w kodeksie cywilnym, regulujących zasady rozliczeń pomiędzy współwłaścicielami; od daty ustania wspólności majątkowej małżeńskiej wspólność ta (bezudziałowa) przekształca się bowiem we współwłasność w częściach ułamkowych. Byli małżonkowie stają się więc współwłaścicielami nieruchomości wspólnej w odpowiednich częściach ze wszelkimi tego konsekwencjami. Sąd Okręgowy uznaje za nieprawidłowy pogląd wyrażony w orzeczeniu wydanym w Sądzie Najwyższym w dniu 19 września 2023 r. w sprawie o sygnaturze akt II CSKP 14/23, zgodnie z którym „w świetle art. 45 § 1 k.r.io. nie jest istotny czas poniesienia nakładów na majątek odrębny, tj. czy w czasie trwania wspólności ustawowej, czy po jej ustaniu, lecz istotne jest, z którego majątku zostały dokonane nakłady.” Ponownie należy zauważyć, że po ustaniu wspólności nie istnieją już dotychczas istniejące masy majątkowe, to jest majątek wspólny i majątki osobiste małżonków (pojęcie majątku odrębnego, którym posłużono się w ww. orzeczeniu nie istnieje w systemie prawnym od 20 stycznia 2005 r.).

Do majątku, który był objęty wspólnością majątkową małżeńską, po jej ustaniu, mają odpowiednie zastosowanie przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych (na skutek odesłania zawartego w art. 46 k.r.io.). Oznacza to, że przepisy te, a nie art. 45 § 1 k.r.io. stosuje się odpowiednio również do rozliczenia wydatków i nakładów poczynionych po ustaniu wspólności majątkowej przez jednego z małżonków na rzecz stanowiącą wcześniej składnik majątku wspólnego. W szczególności chodzi tu o art. 207 k.c., obciążający współwłaścicieli obowiązkiem ponoszenia wydatków i ciężarów związanych z rzeczą wspólną stosownie do wielkości ich udziałów. W art. 207 k.c. chodzi o szerokie rozumienie wydatków na rzecz wspólną, obejmujące wszystkie wydatki, zarówno dokonane w ramach zwykłego zarządu, jak i z jego przekroczeniem, w tym nakłady konieczne, użyteczne, a także zbytkowne. Roszczenie o zwrot nakładów poczynionych na rzecz wspólną wynika ze współwłasności i regulacji dotyczących zarządu rzeczą wspólną. Przepisy kodeksu cywilnego o współwłasności rzeczy nie posługują się w ogóle pojęciem nakładów. Pod użytym w art. 207 k.c. pojęciem „wydatków”, również w orzecznictwie Sądu Najwyższego, rozumie się różnego rodzaju nakłady poniesione na rzecz wspólną (zob. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego 10 maja 2006 r., III CZP 11/06 i powołane tam orzecznictwo) (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 13 kwietnia 2023 r., II CSKP 1114/22).

Powyższe przyjął Sąd Okręgowy jako punkt wyjścia do oceny kwestionowanego przez wnioskodawczynię rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 7. zaskarżonego postanowienia, w którym Sąd Rejonowy zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika z tytułu roszczeń zgłoszonych przez uczestnika kwotę 27 468,56 zł. Według wnioskodawczyni, co już wskazano, uczestnikowi należna była jedynie kwota 2379,55 zł i tylko taką kwotę sąd powinien zasądzić (zob. wyżej).

Przyjmując, że roszczenie uczestnika o zapłatę ww. kwoty podlegało rozliczeniu na podstawie art. 207 k.c., na uczestniku spoczywał ciężar udowodnienia tego roszczenia - co do zasady i co do wysokości.

W ocenie Sądu odwoławczego, przy uwzględnieniu treści zeznań uczestnika, które wskazywała wnioskodawczyni (zob. wyżej), należało dać wiarę wnioskodawczyni, że nakłady przyjęte do rozliczenia (na płytki podłogowe w łazience, na gresy na tarasie, na rynny, na bojler, na wykonanie przyłącza energetycznego, wodnego, napędu ogrodzenia i na zieleń, nasadzenia) uczestnik poniósł ze środków mających źródło w majątku wspólnym, częściowo jeszcze przed ustaniem wspólności, a częściowo wprawdzie po jej ustaniu, ale ze środków wspólnych (wskazanych w jego zeznaniach). Wobec takiego źródła finasowania nakładów zgłoszonych przez uczestnika do rozliczenia nie ma decydującego znaczenia to, że zostały dokonane po ustaniu wspólności (jak ustalił Sąd Rejonowy), ale to, że były finansowane ze środków z majątku wspólnego. Trafnie wskazywała wnioskodawczyni (pismo z 21 maja 2017 r.), że sytuacja finansowa uczestnika, prezentowana w różnych postępowaniach, w tym o obniżenie alimentów na rzecz córki (także w zeznaniach w toku tej sprawy), była taka, że uczestnik nie dysponował środkami ze swojego majątku na finasowanie nakładów po ustaniu wspólności. Mógł je poczynić tylko ze środków z majątku wspólnego, które w czasie trwania małżeństwa zgromadził i które zachował po ustaniu wspólności, inwestując je następnie w nieruchomość stanowiącą składnik majątku wspólnego. Znamienne są zeznania uczestnika w sprawie o obniżenie alimentów złożone 24 maja 2012 r., z których wynikało, że po orzeczeniu rozwodu do daty przesłuchania jedynie wymalował dom i „kupił do tego biały montaż”. Przeczą one w sposób oczywisty obecnym twierdzeniom uczestnika co do zakresu nakładów, które miałby on poczynić po ustaniu wspólności - ze swojego majątku - na nieruchomość stanowiącą składnik majątku wspólnego. Nadto, jeżeli chodzi o zapłatę za wykonanie przyłącza energetycznego (zakup kabla) w 2016 r., to zapłaciła za to przelewem konkubina uczestnika, k. 2076. Nierealne jest, by uczestnik sfinansował zakup napędu do bramy, bo było to w czasie trwania sprawy o obniżenie alimentów, gdy wykazywał brak środków na bieżące utrzymanie (również ten wydatek należy zatem przypisać konkubinie uczestnika). Są też inne faktury wystawione na J. L., w tym faktura na zakup rynien. Co do płytek kupionych w 2012 r., trafnie wnioskodawczyni podniosła, że nie ma dowodu, że są one zamontowane w nieruchomości. Istotnymi dla oceny wiarygodności twierdzeń uczestnika postępowania w zakresie dokonania przez niego nakładów na nieruchomość po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej są także dowody wskazane przez wnioskodawczynię: znajdujące się w aktach (...) zgłoszenie zakończenia budowy domu przy ulicy (...) maja 2008 r. oraz notatka biegłego A. W. (3) podczas wizji 10 marca 2015 r., podpisana bez uwag przez uczestnika. Trafnie wnioskodawczyni wskazała, że skoro w ww. dacie uczestnik postępowania zgłosił zakończenie budowy, to w tej dacie musiało już być wykonane przyłącze elektryczne i wodociągowe, gdyż bez ich istnienia nie można mówić o zakończeniu budowy i odbiór budynku byłby niemożliwy. Z kolei notatka biegłego A. W. (3) sporządzona podczas oględzin 10 marca 2015 r., podpisana bez uwag przez uczestnika i sporządzona w jego obecności, (k.1514-1518), zawiera wzmiankę, że „stan nieruchomości opisano na dzień 30 września 2008 r.” (k. 1514). Jedyne zastrzeżenia poczynione przez uczestnika postępowania do tego opisu dotyczyły ogrodzenia nieruchomości (według uczestnika obecnie istniejące ogrodzenie wykonał po dacie ustania wspólności) oraz garażu. Co do garażu wskazano już, że wobec daty wymierzenia uczestnikowi grzywny za nielegalne użytkowanie budynku „z garażem” 9 kwietnia 2008 r. (zob. wyżej) twierdzenie uczestnika co do daty wybudowania garażu jest sprzeczne z prawdą. Według opisu biegłego, niekwestionowanego przez uczestnika postępowania, na dzień 30 września 2008 r. na ścianach w łazienkach i w kuchni oraz w części piwnicy były położone płytki ceramiczne, na posadzkach były parkiet, wykładzina PCV, wykładzina dywanowa, płytki ceramiczne w łazienkach, w holu, w piwnicy oraz na schodach, były tez wykonane schody wewnętrzne drewniane, ażurowe, a do piwnicy betonowe, obłożone płytkami ceramicznymi, zainstalowane były okna PCV, drzwi balkonowe PCV, drzwi wewnętrzne płycinowe drewniane, drzwi wejściowe metalowe; jeżeli chodzi o instalacje, to w budynku były: prąd, wodociąg, kanalizacja sanitarna, gaz, centralne ogrzewanie i ciepła woda z pieca dwufunkcyjnego na gaz, telefon, grzejniki centralnego ogrzewania metalowe; w budynku był kominek; w jednej z łazienek znajdowała się kabina prysznicowa, a w drugiej obudowana wanna.

W opinii biegłego A. W. (3) został uwzględniony stan nieruchomości z nakładami j/w. Biegły brał także pod uwagę istnienie na nieruchomości od frontu parkanu o konstrukcji drewnianej z bramą i furtką oraz ogrodzenia bocznego z siatki metalowej. Uwzględnił też istnienie zagospodarowania działki w postaci zieleni ozdobnej, drzew (brzoza, orzech, tuje). Przyjął więc w wycenie stan nieruchomości istniejący aktualnie, według powyższego opisu, uwzględniający wykonanie nakładów, które wedle ustaleń Sądu Rejonowego wykonał uczestnik postępowania: przyłącze energetyczne, płytki podłogowe, przyłącze wodociągowe, rynny, bojler do ogrzania wody, gresy, brama z napędem i ogrodzenie, urządzenie zieleni i nasadzenia; oszacowanych na 27 935 zł. Przyjęty w opinii stan nieruchomości z 30 września 2008 r., z nakładami wskazanymi wyżej oraz z uwzględnieniem istnienia na nieruchomości garażu, odpowiada stanowi aktualnemu. Opinia odpowiadała więc potrzebom postępowania, w którym, zgodnie z zasadą aktualności, sąd powinien uwzględniać aktualny stan rzeczy stanowiącej przedmiot podziału. Skoro w wycenie dokonanej przez biegłego A. W. (3) uwzględniono stan nieruchomości z nakładami, na których dokonanie (po ustaniu wspólności) wskazywał uczestnik postępowania i wycena nieruchomości przez biegłego uwzględniała istnienie tych nakładów, a przy tym Sąd Okręgowy (odmiennie niż Sąd I instancji) nie znalazł po analizie zebranego materiału podstaw do przyjęcia, że tych nakładów uczestnik postępowania dokonał ze swojego majątku, to nie powstało po stronie uczestnika odrębne roszczenie wynikające z ich dokonania. Rozliczenie dokonane pomiędzy wnioskodawczynią a uczestnikiem postępowania - polegające na zasądzeniu od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika dopłaty w wysokości 626 474 zł, w oparciu o wyliczenie wartości nieruchomości zawarte w opinii biegłego A. W. (3) (opinia z 31 sierpnia 2024 r.) - obejmuje stan nieruchomości wynikający z dokonania nakładów wskazanych przez uczestnika postępowania, skoro wycena biegłego odnosiła się do nieruchomości z tymi nakładami (w wartości nieruchomości przyjętej do ustalenia wysokości dopłaty należnej uczestnikowi, w oparciu o opinię biegłego A. W. (3), ujęte zostały także nakłady, na których dokonanie wskazywał uczestnik). Tym samym uczestnik uzyskał rozliczenie związane z dokonaniem nakładów w ramach dokonanego podziału, w formie dopłaty pieniężnej od wnioskodawczyni (faktycznie odzyskując w tej postaci swój udział finansowy w dokonaniu nakładów, odpowiadający udziałowi w majątku wspólnym) i nie istniała podstawa na zasądzenia na rzecz uczestnika dochodzonej dodatkowo kwoty 27 935 zł. Z tego względu Sąd Okręgowy dokonał zmiany pnktu7. zaskarżonego postanowienia, jak w punkcie I. litera c. orzeczenia z 5 marca 2025 r., na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., oddalając dalej idące roszczenie uczestnika postępowania o rozliczenie nakładów.

Uczestnikowi postępowania przysługiwałoby odrębne (większe) roszczenie wynikające z dokonania nakładów na nieruchomość będącą składnikiem majątku wspólnego – mające na celu odzyskanie całości środków zainwestowanych w dokonanie nakładów na nieruchomość, która została przyznana wnioskodawczyni (a nie tylko ich połowy, jak w przypadku rozliczenia w ramach dopłaty, wskazanego wyżej i dokonanego przez Sąd Okręgowy) – tylko, gdyby udowodnił, że nakładów tych dokonał ze swojego majątku, po ustaniu wspólności majątkowej. W takim bowiem przypadku wnioskodawczyni uzyskałaby nieruchomość z nakładami, zwiększającymi jej wartość o ww. kwotę, kosztem majątku uczestnika; w takiej sytuacji miałby on prawo do odzyskania w całości własnych środków zainwestowanych w nieruchomość. Jak już wskazano, Sąd odwoławczy nie stwierdził jednak w zebranym materiale podstaw do ustalenia, że miało miejsce takie przesunięcie majątkowe (nakłady z majątku uczestnika na nieruchomość, która przypadła w podziale wnioskodawczyni). W ocenie Sądu Okręgowego, zebrany materiał wskazuje, że dokonanie nakładów wskazanych przez uczestnika nastąpiło kosztem majątku wspólnego, to jest przy wykorzystaniu środków pieniężnych stanowiących majątek wspólny, częściowo jeszcze przed, a częściowo po ustaniu wspólności, a w pewnym zakresie kosztem majątku osoby trzeciej (J. L. (1)). Wydatki w rozumieniu art. 207 k.c. nie zostały więc faktycznie sfinansowane przez uczestnika postępowania, ale przez oboje byłych małżonków, biorąc pod uwagę źródło pochodzenia środków na dokonanie nakładów, ewentualnie przez J. L. (1). Uczestnik nie mógł więc zasadnie twierdzić, że kosztem swojego majątku poczynił wydatki w rozumieniu art. 207 k.c. (nakłady) na wspólną nieruchomość i domagać się rozliczenia z tego tytułu (poza rozliczeniem w ramach zasądzonej na jego rzecz dopłaty i poza kwotą zasądzoną przez Sąd Okręgowy z tytułu rozliczenia poniesionych opłat za ogrzewanie nieruchomości). Ostatecznie zatem została uwzględniona (zasądzona na rzecz uczestnika od wnioskodawczyni w punkcie 7.) tylko kwota 2379,55 zł, uznana przez wnioskodawczynię, z pominięciem dalej idącego roszczenia uczestnika, bezzasadnie uwzględnionego przez Sąd I instancji w punkcie 7. postanowienia do wysokości 27 468,56 zł.

Apelacja wnioskodawczyni nie miała uzasadnionych podstaw w zakresie zakwestionowania ustalenia Sądu I instancji, że garaż przy ulicy (...) w chwili ustania wspólności nie istniał oraz nierozliczenia przez Sąd I instancji pożytków z tego garażu. Wbrew stanowisku apelującej, nie ma w zebranym materiale wystarczających dowodów do poczynienia ustalenia zgodnego z jej twierdzeniem. Wzmianka o dacie rozebrania garażu w zeznaniu świadka D. K. (niekonkretna) to za mało. Nawet jednak przyjmując, zgodnie z twierdzeniem wnioskodawczyni, że garaż przy ulicy (...) istniał do 31 grudnia 2010 r., nie zostały przedstawione dowody, że garaż ten faktycznie przynosił dochody w okresie objętym żądaniem wnioskodawczyni i że pobrał je uczestnik (co byłoby podstawą do rozliczenia pobranych pożytków na podstawie art. 207 k.c.) albo że mógł je przynosić w wysokości określonej w opinii biegłego, co nie nastąpiło z uwagi na działania/zaniechania uczestnika, które można byłoby zakwalifikować jako złą gospodarkę, obciążając uczestnika obowiązkiem rozliczenia się z wnioskodawczynią na podstawie art. 225 k.c. z tytułu nieuzyskanych pożytków. Apelacja w tym zakresie, jako bezzasadna, podlegała więc oddaleniu w punkcie II. postanowienia.

W punkcie IV. postanowienia Sąd Okręgowy oddalił zgłoszone w toku postępowania apelacyjnego roszczenia wnioskodawczyni z tytułu korzystania przez uczestnika ze składników majątku wspólnego. Uzasadnienie tego rozstrzygnięcia zawarte jest we wcześniejszych rozważaniach. Roszczenia takie, oparte na poglądzie, że należy uczestnika postępowania obciążyć także w okresach, których dotyczyły żądania zgłoszone w postępowaniu apelacyjnym, odpowiedzialnością za nieuzyskanie pożytków z nieruchomości przy ulicy (...), nie miały uzasadnionych podstaw. Przyjmując, że podstawą prawną tych roszczeń mógł być wyłącznie ar. 225 k.c. (zob. wyżej), w sytuacji, gdy uczestnik postępowania nie posiadał innego mieszkania a swoją potrzebę mieszkaniową zaspokajał, korzystając z nieruchomości przy ulicy (...), wnioskodawczyni nie mogła skutecznie dochodzić od uczestnika nieuzyskanych z nieruchomości pożytków, gdyż nie można uczestnikowi ani przypisać ani złej wiary, ani złej gospodarki prowadzącej do nieuzyskania pożytków w takim stanie faktycznym, a bez spełnienia się takich przesłanek roszczenie z art. 225 k.c. nie powstaje.

W punkcie V. postanowienia Sąd odwoławczy orzekł o kosztach postępowania apelacyjnego na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., uznając, że nie zachodzą przesłanki do odstąpienia od ogólnej zasady rządzącej kosztami postępowania nieprocesowego, wyrażonej w tym przepisie. Każdy z uczestników powinien więc pokryć koszty związane ze swoim udziałem w postępowaniu. W zakresie niepokrytych kosztów sądowych (część wynagrodzenia biegłego), które wyłożył tymczasowo Skarb Państwa - Sąd Okręgowy w Poznaniu, orzeczono na podstawie art. 113 ust. 2 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 520 § 1 k.p.c.

Rafał Kubiak Małgorzata Wiśniewska Karolina Obrębska

Dodano: 15 sierpnia 2025, Opublikował(a): Aleksandra Rogowa-Kosmala
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Poznaniu
Osoba, która wytworzyła informację: sędzia Sądu Okręgowego Małgorzata Wiśniewska, Sądu Okręgowego Rafał Kubiak , Sądu Okręgowego Karolina Obrębska
Data wytworzenia informacji: 30 maja 2025