Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 listopada 2023 roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

Przewodniczący sędzia Marcin Miczke

Po rozpoznaniu 28 listopada 2023 roku w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego

Niestandaryzowanego Funduszu Sekurytyzacyjnego w G.

przeciwko B. J.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Szamotułach

z 19 czerwca 2023 roku

sygn. akt I C 1195/22

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu w Szamotułach do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Marcin Miczke

UZASADNIENIE

Apelacja jest zasadna.

Zgodnie z art.505 ¹³ § 2 k.p.c. uzasadnienie wyroku zawiera jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa, gdyż sąd drugiej instancji rozpoznając sprawę w postępowaniu uproszczonym nie przeprowadził postępowania dowodowego.

Zasadne są zarzuty naruszenia przez Sąd Rejonowy art.233 § 1 k.p.c. odnośnie oceny dokumentu w postaci przelewu ceny nabycia wierzytelności z umowy z 23.12.2021 r. Zasadne są więc zarzuty naruszenia przez Sąd Rejonowy art.232, 227 § 1 i 509 § 1 k.p.c.

Sąd Rejonowy nieprawidłowo ocenił dowód z dokumentu w postaci wydruku przelew ceny nabycia wierzytelności k.128. Ma rację, że nie wynika z niego wartość kwoty przelewu. Jednakże nie wziął pod uwagę, że dokument ten został przedstawiony przez powoda przy piśmie z 24.02.2023 r. Powód wyraźnie wyjaśnił, że dotyczy on przelewu ceny za wierzytelności nabywane umową z 23.12.2021 r. Odpis pisma został doręczony bezpośrednio pełnomocnikowi pozwanego. Zgodnie z oświadczeniem zawartym na końcu pisma odpis pisma z załącznikami został wysłany do tegoż pełnomocnika, a więc przynajmniej w dacie pisma. Wyrok został wydany 19.06.2023 r. Pozwany miał więc ponad dwa miesiące na ustosunkowanie się do treści pisma oraz przedstawionych dowodów. Nie zrobił tego. W związku z tym Sąd Rejonowy, mając na uwadze art.230 k.p.c., powinien na podstawie art.233 § 1 k.p.c. ocenić dowód z postaci przelewu ceny nabycia wierzytelności jako wiarygodny i mocny, a więc dowodzący zapłaty tej ceny. To prawda, że kwota przelewu została zanonimizowana (zaciemniona) i nie można jej odczytać. Jednak nawet gdyby była widoczna na przelewie, to nie można byłoby jej porównać z ceną w umowie cesji, bo i tam została zanonimizowana. Powód wyjaśnił jednak racjonalnie, dlaczego zanonimizował treści dokumentów dotyczące wysokości ceny za nabywane wierzytelności, powołując się na tajemnicę handlową, co w świetle § 11 umowy z 23.12.2021 r. i mając na uwadze, że umowa dotyczyła nabycia pakietu wierzytelności, czemu zapewne odpowiadała określona wysokość ceny nabycia, jest zrozumiałe. Dla oceny skuteczności cesji nie ma w istocie znaczenia wysokość ceny nabycia, ale to, czy cena została zapłacona. Rację ma Sąd Rejonowy, że ten fakt mógł zostać udowodniony przez oświadczenie cedenta, że cena została w całości zapłacona, ale mógł zostać także udowodniony w inny sposób, to jest na podstawie dowodu z dokumentu k.128 ocenionego w kontekście zachowania pozwanego, czyli braku zanegowania tego dokumentu i twierdzeń powoda, że dotyczy on zapłaty ceny za wierzytelności zgodnie z umową z 23.12.2021 r. Sąd Okręgowy ocenił, że powód udowodnił zapłatę ceny w terminie z § 3 pkt6 umowy cesji w ten drugi sposób.

Ocena dowodu w postaci przelewu ceny za nabyte wierzytelności, w tym za wierzytelność wobec pozwanego wynikającą z umowy pożyczki z 10.06.2019 r., zaprezentowana wyżej, jest tym bardziej zasadna, że treść odpowiedzi na pozew wskazuje na to, że pozwany kwestionuje fakty często bez odniesienia do okoliczności sprawy i złożonych przez powoda dowodów, a nadto nie podniósł twierdzeń o wysokości ceny nabycia, ale jedynie, że cena nie została określona. Pozwany odnosi się w tym zakresie do umowy sekurytyzacji i umowy ramowej, a próżno takich umów szukać w aktach sprawy. W treści umowy z 23.12.2021 r. nie ma nic o umowie sekurytyzacji i umowie ramowej. Także powód nie wskazuje na umowę ramową i umowę sekurytyzacji. Odnośnie kwestii ceny za nabyte wierzytelności pozwany nie powołuje postanowień umowy z 21.12.2021 r., ale wskazuje na warunek zawieszający zawarty jest w § 3 pkt 5-7 (wydaje się, że pozwanemu chodzi o umowę sekurytyzacji), nadto odwołuje się do umowy ramowej wskazując, że jej nie przedłożono. Tymczasem warunek zawarty jest w umowie cesji z 23.12.2021 r. w § 3 pkt 6, jest to warunek rozwiązujący, a nie zawieszający, a umowa nie zawiera § 3 pkt 7. Odnośnie samej ceny to pozwany wskazuje na nieważność umowy z uwagi na brak określenia ceny sprzedaży. Wskazuje, że ostateczna cena miała być kształtowana przez § 11 umowy współpracy, co ma wynikać z § 3 ust.8 umowy sekurytyzacji. Z umowy cesji z 23.12.2021r. nic takiego nie wynika. Pozwany nie odnosi się do wysokości ceny w umowie z 23.12.2021 r. Twierdzenia pozwanego wydają się więc być w części mechanicznym powieleniem twierdzeń odnoszących się do innego, chociaż podobnego stanu faktycznego, być może z innej podobnej sprawy, a spraw tego typu w praktyce sądów powszechnych są setki, w tym wiele, w których pozwanych kredytobiorców reprezentuje ten sam pełnomocnik. Tym samym należy je traktować z pewną rezerwą. Taki sposób formułowania twierdzeń może narazić pozwanego na negatywne konsekwencje związane z oceną sądu, że część zarzutów w ogóle nie nadaje się do rozpoznania jako nie dotycząca faktów tej sprawy.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy stwierdza, że z treści umowy z 23.12.2021 r. wynika, że cena za nabywane wierzytelności została określona, a na podstawie dowodu przelewu z tej samej daty, co umowa cesji i z odniesieniem w tytule przelewu do umowy z 23.12.2021 r., mając na uwadze brak zanegowania prawdziwości tego dokumentu przez pozwanego oraz brak odniesienia się do jego treści, nadto wobec braku ustosunkowania się do twierdzeń pisma powoda 24.02.2023 r., ocenił jako udowodniony fakt zapłaty ceny za nabytą wobec pozwanego wierzytelność w terminie z § 3 ust.6 umowy cesji. Tym samym nie ziścił się warunek rozwiązujący, a cesja jest skuteczna. Sama wierzytelność została oznaczona w załączniku do umowy cesji złożonym przy piśmie z 24.02.2023 r. w sposób wystarczający (k.115). Dokument załącznika został przedstawiony odpisie potwierdzonym w trybie art.129 § 2 k.p.c. ze skutkiem potwierdzenia urzędowego z art.129 § 3 k.p.c. Pozwany się do tego dokumentu nie ustosunkował, bo w odpowiedzi na pozew ustosunkował się jedynie do innego dokumentu, nie stanowiącego odpisu dokumentu oryginalnego, ale stanowiącego wydruk wersji elektronicznej załącznika, a więc dokument o innej dowodowo mocy. Sama umowa cesji została przedstawiona w odpisie poświadczonym w trybie art.129 § 2 i 3 k.p.c. Pełnomocnictwa do reprezentowania cesjonariusza zostały przedstawione przez powoda przy piśmie z 24.02.2023 r., a uprawnienie prezesa zarządu cedenta do samodzielnego reprezentowania spółki wynika z elektronicznej informacji z KRS dostępnej powszechnie na stronie www Ministerstwa Sprawiedliwości.

Sąd Rejonowy zbadał jedynie część materialnej podstawy powództwa w postaci umowy cesji i oddalił powództwo z tej tylko przyczyny, że uznał, że powód nie udowodnił nabycia wierzytelności. Brak zbadania dalszych zarzutów przeciwko umowie cesji sformułowanych przez pozwanego w odpowiedzi na pozew i brak dokonania ustaleń odnośnie stosunku podstawowego (umowy pożyczki konsumenckiej) oraz ich materialnoprawnej oceny jest zrozumiały w sytuacji oceny przez Sąd Rejonowy bezskuteczności umowy cesji. Jednak ocena Sądu Rejonowego okazała się nietrafna. W tej sytuacji skoro Sąd Rejonowy nie zbadał pozostałych zarzutów przeciwko umowie cesji sformułowanych przez pozwanego w odpowiedzi na pozew oraz nie dokonał ustaleń i oceny prawnej stosunku prawnego będącego podstawą powództwa – umowy pożyczki, nie dokonał oceny materialnoprawnej powództwa i nie zbadał umowy pod kątem postanowień niedozwolonych, nie rozpoznał istoty sprawy.

Pojęciem nierozpoznania istoty sprawy Sąd Najwyższy zajął się w kontekście art.378 § 2 k.p.c., które jednak odnieść można z powodzeniem do znaczenia tego pojęcia na gruncie art.386 § 4 k.p.c. w odniesieniu do postępowania przed sądem I instancji. Nierozpoznanie istoty sprawy jest rozumiane w orzecznictwie jako wadliwość rozstrzygnięcia polegająca na wydaniu przez sąd pierwszej instancji orzeczenia, które nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, bądź na zaniechaniu zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony z powodu bezpodstawnego przyjęcia, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999/1/22; z dnia 15 lipca 1998 r., II CKN 838/97, LEX nr 50750; z dnia 3 lutego 1999 r., III CKN 151/98, LEX nr 519260; a dnia 9 listopada 2012 r., Lex nr 1231340; z dnia 26 listopada 2012 r., I CZ 147/12, Lex nr 1284698 oraz wyroki tego Sądu z dnia 9 stycznia 1936 r., C 1839/36, Zb. Orz. 1936, poz. 315; z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, OSP 2003/3/36; z dnia 21 października 2005 r., III CK 161/05, LEX nr 178635.; z 12 listopada 2007 r., I PK 140/07, OSNP 2009, nr 1-2, poz. 2).

Kodeks postępowania cywilnego posługuje się pojęciem „istota sprawy” w wielu miejscach i w różnych kontekstach normatywnych. Analiza przepisów kodeksu prowadzi do wniosku, że ilekroć ustawodawca odwołuje się do pojęcia „istota sprawy”, zawsze nawiązuje do jej meritum, a więc do tych czynników postępowania, które warunkują orzeczenia o istocie żądań i twierdzeń stron. Używając pojęcia „istota sprawy” w art. 378 § 2 k.p.c. ustawodawca pozostaje konsekwentny, gdyż tu także chodzi o materialny aspekt sporu, rzecz jednak w tym, że ustawodawca łączy to pojęcie, czego nie czyni w innych miejscach, z pojęciem „rozpoznanie”. „Rozpoznanie” zaś, wyrażenie normatywne występujące w tekście kodeksu postępowania cywilnego wielokrotnie (tylko przykładowo: art. 2 § 1 i 3, art. 16, 18, 44, 108 § 2, art. 124, 148 § 1 i 2, art. 153 § 1, itd.), to - mówiąc najogólniej - rozważenie oraz ocena poddanych przez strony pod osąd żądań i twierdzeń, a w konsekwencji - załatwienie sprawy w sposób merytoryczny lub formalny, w zależności od okoliczności i procesowych uwarunkowań konkretnej sprawy. Zgodnie zresztą z treścią art. 2 § 1 k.p.c. w związku z art. 2 i 3 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (jedn. tekst: Dz. U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.) „rozpoznawanie” i „rozstrzyganie” spraw jest podstawowym zadaniem sądów powszechnych.

Zatem rozpoznanie istoty sprawy może oznaczać wyłącznie zbadanie materialnej (istotnej) podstawy żądania pozwu oraz, ewentualnie, merytorycznych zarzutów pozwanego; a zatem a contrario, nierozpoznanie istoty sprawy to zaniechanie przez sąd tego właśnie badania. Oczywiście, zupełnie obojętna jest przyczyna zaniechania, może więc tkwić zarówno w pasywności sądu, jak i w błędnym - co pokaże dopiero kontrola odwoławcza - przyjęciu przesłanki niweczącej lub hamującej roszczenie (prekluzja, przedawnienie, potrącenie, brak legitymacji, prawo zatrzymania, itp.). W konsekwencji nierozpoznanie istoty sprawy to zaniechanie przez sąd pierwszej instancji zbadania materialnej (istotnej) podstawy żądania pozwu albo całkowite pominięcie merytorycznych zarzutów pozwanego. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 r. II CKN 897/97 OSNC 1999/1/22, Prok.i Pr.-wkł. 1999/5/42, Biul.SN 1998/11/16).

Nierozpoznanie istoty sprawy łączy się z wyrażoną w art.176 ust. 1 Konstytucji RP zasadą dwuinstancyjności, która oznacza, że sprawa ma być rozpoznawana w postępowaniu, które zapewnia co najmniej jedną instancję odwoławczą, dokonującą oceny prawidłowości rozstrzygnięcia orzeczenia sądu pierwszej instancji. Nie oznacza natomiast, że każde ustalenie dokonane w toku sprawy musi podlegać dwuinstancyjnemu badaniu, lecz bazuje na założeniu, że przeprowadzenie merytorycznego rozpoznania sprawy przez sądy dwóch szczebli wystarczy, aby prawidłowo ustalić fakty, o ile postępowanie dowodowe toczyło się zgodnie z wymaganiami proceduralnymi. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2014 r. II CSK 509/13 LEX nr 1511198).

Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy, bo zaniechał zbadania materialnej (istotnej) podstawy żądania pozwu i pominął dalsze zarzuty przeciwko umowie cesji i przede wszystkim wszystkie zarzuty pozwanego przeciwko żądaniu opartemu na umowie pożyczki. Sąd Okręgowy na podstawie art.386 § 4 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Rejonowy dokona ustaleń odnośnie umowy cesji istotnych dla rozpoznania pozostałych zarzutów pozwanego przeciwko tej umowie oraz dokona ustaleń odnośnie umowy pożyczki, w tym oceni ją pod kątem postanowień niedozwolonych (co sąd robi z urzędu) oraz roszczenia sformułowanego w pozwie. Sąd Rejonowy weźmie też pod uwagę oświadczenie procesowe powoda o ograniczeniu powództwa zawarte w piśmie z 1.02.2023 r. Mimo wskazania w apelacji wartości przedmiotu zaskarżenia niższej od wartości przedmiotu sporu o kwotę ograniczenia, wyrok został zaskarżony w całości. Kwestia ewentualnego częściowego umorzenia postępowania podlegać będzie więc ocenie Sądu Rejonowego.

Marcin Miczke