Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 września 2024 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marcin Miczke

Protokolant: prot. sąd. Anna Szymanowicz

po rozpoznaniu w dniu 24 września 2024 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa A. H.

przeciwko Gminie K.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Trzciance

z dnia 28 czerwca 2023 r.

sygn. akt I C 49/22

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

a.  w pkt 1. w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powoda 2.497,99 zł (dwa tysiące czterysta dziewięćdziesiąt siedem złotych dziewięćdziesiąt dziewięć groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 6 czerwca 2021 r. do dnia zapłaty, pozostawiając rozstrzygnięcie o oddaleniu powództwa w pozostałym zakresie,

b.  w pkt 2. w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powoda 1.117 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas po upływie tygodnia od dnia ogłoszenia niniejszego wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu,

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda 650 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego rozstrzygnięcia o kosztach do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu za postępowanie apelacyjne.

Marcin Miczke

UZASADNIENIE

Zgodnie z art.505 ¹³ § 2 k.p.c. uzasadnienie wyroku zawiera jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa, gdyż sąd drugiej instancji rozpoznając sprawę w postępowaniu uproszczonym nie przeprowadził postępowania dowodowego.

Apelacja jest zasadna. Zasadne są wszystkie zarzuty naruszenia prawa procesowego, przede wszystkim sprzeczności ustaleń sądu z dowodami oraz naruszenia art.233 § 1 k.p.c. Dodać jednak trzeba, że ustalenia Sądu Rejonowego, które sprawozdawczo przedstawiają treść zawartej umowy oraz korespondencję między stronami w związku z wykonywaniem przez powoda zakresu umowy są w dużej części prawidłowe. Nieprawidłowa jest tylko niewielka część ustaleń. Przede wszystkim natomiast nieprawidłowa jest ocena Sądu Rejonowego wywiedziona na ich podstawie oraz sposób zastosowania prawa materialnego. Sąd Rejonowy ustalił treść umowy stron, ale nie dokonał subsumpcji w celu określenia typu umowy i zakresu regulacji ustawowych, które mają zastosowanie. Nie wziął pod uwagę ustawy o finansach publicznych, rozporządzenia metodologicznego oraz standardów wykonywania audytu.

Powód dochodzi zapłaty wynagrodzenia za czwarte zadanie audytowe za 2021 rok (audyt dotyczący Zakładu Usług (...) w K. nr (...).) Jak wynika z § 5 umowy stron, wynagrodzenie zostało ustalone za wykonanie § 2 umowy, a więc ustalonego zakresu i przedmiotu umowy: wykonanie planu audytu na 2021 rok, przeprowadzenie 4 zadań audytowych, sporządzenie sprawozdania z wykonania planu audytu, sporządzenie planu audytu na 2022 rok i doradztwo w zakresie audytu. Zgodnie z § 5 wypłata wynagrodzenia miała następować częściami po zakończeniu każdego zadania audytowego w kwotach po 2.498 zł brutto w terminie 14 dni od dnia doręczenia faktury. Zatem wypłata cząstkowych wynagrodzeń obejmuje w istocie także wykonanie innych czynności, niż same zadania audytowe.

Powód wykonał wszystkie zadania z zakresu § 2 umowy, które mógł wykonać do czasu upływu terminu wypowiedzenia umowy. Sporządził plan audytu za 2021 rok, doręczył go pozwanemu, podpisał go elektronicznie. Plan powinien także, a w zasadzie przede wszystkim podpisać kierownik jednostki (§ 9 ust.2 rozporządzenia metodologicznego) Odnosząc się do samego Planu trzeba stwierdzić, że na podstawie Informacji o procesie sporządzania audytu wewnętrznego z 25.01.2021 r. (k.156-158) skierowanego przez powoda do pozwanego, pozwany (w jego imieniu upoważniony sekretarz gminy A. O.) przekazał powodowi 3.02.2021 r. analizę ryzyka obszarów działalności jednostki kierownika jednostki i wytypowane zadania w obszarach działalności (k.159-164) Powód w piśmie z 9.02.2021 r. zwrócił się do Burmistrza R. S. o zidentyfikowanie zadań w obszarze działalności, które zostaną objęte zadaniem audytowym wskazując, że te, które uzyskają najwyższą liczbę 5 zostaną objęte zadaniami audytowymi (k.165). Na podstawie analizy ryzyka przeprowadzonej przez Burmistrza R. S. (w jego imieniu sekretarz Gminy A. O.) powód sporządził Plan audytu informując pozwanego, że 4 zadania audytowe będą dotyczyć tych jednostek i tematów, które w ocenie ryzyka otrzymały najwyższą ocenę 5. Były 4 takie przypadki na 12 przedstawionych przez kierownika jednostki (k.160 i 166, plan audytu k.167-169). Pismo odebrane w Urzędzie Gminy pozwanego 16.02.2021 r. (prezentata Gminy) jest zatytułowane „Czynności audytowe sporządzenia planu audytu na rok 2021”, a z jego treści wprost wynika, że jest to Plan audytu. Sam Plan audytu został przesłany przez powoda elektronicznie za pomocą odbiorczej skrzynki pocztowej przez e-PUAP, na co powód przedstawił wydruk z systemu e-PUAP przy piśmie z 7.03.2022 r. (k.425). Pozwany w istocie nie kwestionował otrzymania tego dokumentu, kwestionował tylko, że zawiera on wszystkie konieczne i wymagane prawem elementy. Wskazał jednak tylko na brak jednego elementu z § 9 ust.1 pkt 2 rozporządzenia metodologicznego. Tymczasem dotyczy on jedynie komórki wewnętrznej audytu, jeśli działa w jednostce, a nie audytora zewnętrznego, a przepis § 9 rozporządzenia stosuje się do audytora zewnętrznego jedynie odpowiednio - § 3 rozporządzenia metodologicznego. Tym samym ten jeden brak nie stanowi o wadach Planu, które miałyby go dyskwalifikować. Tym bardziej, że Plan został przez pozwanego zaakceptowany, powód przystąpił do wykonywania zadań, wykonał zadanie pierwsze, dostał skwitowanie i wynagrodzenie.

Proces sporządzenia planu i sama treść Planu odpowiada § 7-9 rozporządzenia metodologicznego, w szczególności oparta jest o dokonaną w jednostce analizę ryzyka (odpowiada za nią kierownik jednostki), określa obszary działalności wytypowane przez kierownika jednostki, wyznacza obszary działalności i zadania audytowe wytypowane do wykonania według najwyższej oceny 5. Nie zawiera co prawda budżetu czasu (§ 9 ust.1 pkt 2 rozporządzenia metodologicznego), ale przepis dotyczy audytu komórki wewnętrznej w gminie, a nie audytu zlecanego na zewnątrz. Plan audytu nie budził wątpliwości pozwanego, który nie miał do niego żadnych uwag. Co więcej, powód przystąpił do wykonywania zadania pierwszego, wykonał je, uzyskał potwierdzenie wykonania od pozwanego oraz zapłatę. Nie ma więc racji pozwany, że to powód bez udziału pozwanego sam wybrał zadania audytowe czy też że planu nie przedstawił pozwanemu.

Powód wykonał te zadania audytowe, co do których otrzymał od pozwanego dokumenty. W szczególności wykonał czwarte zadanie audytowe w czasie, gdy umowa obowiązywała. Sporządził także sprawozdanie z wykonania planu audytu za 2021 rok. Nie wykonał planu audytu na 2022 rok, co jest zrozumiałe wobec wypowiedzenia umowy z dniem 24.06.2021 r. Odnośnie doradztwa w zakresie audytu to jest to pojęcie ogólne, strony umowy nie przewidziały mechanizmów weryfikacji wykonania tej części umowy i kryteriów weryfikacji. Jako doradztwo mogą być przyjęte np. rekomendacje, jakie powód formułował w sprawozdaniach z wykonania zadań audytowych. Pozwany nie udowodnił, aby brak doradztwa w jakikolwiek sposób ważył na wykonaniu umowy.

Sąd Rejonowy nie zidentyfikował umowy z punktu widzenia jej typu i nie ocenił, czy powód wykonał jej przedmiot. Zamiast tego oceniając wykonanie umowy przez powoda posłużył się ogólnikami odnoszącymi się do braku należytej staranności po stronie powoda oraz jej wykonywania wbrew celowi społeczno-gospodarczemu i zasadom współżycia społecznego. Nie zidentyfikował jednak samej umowy oraz celu społeczno-gospodarczego umowy, na czym on polega. Ocena Sądu Rejonowego, że powód działał wbrew niej, jest dowolna i jako taka nieprawidłowa. Sąd Rejonowy zarzucił powodowi, że ten nie przeprowadzał czynności kontrolnych w budynku Urzędu Gminy, a wszelkie czynności wykonywał na odległość jedynie na podstawie dokumentów uzyskanych od pracowników pozwanego. Sąd Rejonowy nie wskazał, na jakiej podstawie powód miał wykonywać czynności kontrolne w budynku urzędu, a nie wynika to ani z umowy, ani z prawa (ustawy o finansach publicznych, rozporządzenia metodologicznego i standardów audytu). Do tych aktów prawnych oraz standardów Sąd I instancji w ogóle się nie odniósł. Powód nie miał obowiązku dokonywania jakiejkolwiek kontroli, bo nie na tym polegają czynności audytowe. (w tym względzie odwołać się należy do definicji audytu np. tezy komentarzy do art.272 ustawy o finansach publicznych w systemie Legalis) Powód nie miał też obowiązku wykonywania audytu w budynku Urzędu Gminy. Dość powiedzieć, że wykonujący aktualnie czynności audytu P. W. (1) robi to zdalnie, taki sposób komunikacji ustalił z pozwanym, co wynika z jego zeznań.

Sąd Rejonowy nie wskazał żadnej zasady współżycia społecznego, z którą zachowanie powoda polegające na wykonaniu umowy byłoby sprzeczne, co więcej, uzasadniałoby wniosek o niewykonaniu umowy w stopniu pozwalającym na odmowę zapłaty wynagrodzenia. Sąd Rejonowy wskazał, że powód mając wiedzę o wypowiedzeniu mu umowy nie powinien przystępować do wykonania czwartego zadania audytowego. Sąd Rejonowy stwierdził, że przyczyną wypowiedzenia był brak podjęcia przez powoda czynności zmierzających do poprawnego wykonania drugiego zadania audytowego, że powód był wielokrotnie informowany, że ma się wstrzymać z wykonaniem kolejnych zadań audytowych do czasu wykonania zadania drugiego. Te oceny Sądu Rejonowego są oczywiście błędne. Po pierwsze przyczyną wypowiedzenia umowy nie był brak podjęcia przez powoda czynności zmierzających do poprawnego wykonania drugiego zadania audytowego. Nic takiego nie wynika z treści wypowiedzenia (k.239) Przypomnieć trzeba, że zgodnie z § 8 ust.2 umowy wypowiedzenie wymagało formy pisemnej pod rygorem nieważności. Tylko zatem przyczyny wskazane w wypowiedzeniu dokonanym w takiej formie mogą świadczyć o przyczynie, dla której zostało ono dokonane. Tym niemniej wypowiedzenie zostało dokonane z miesięcznym okresem wypowiedzenia na podstawie § 8 ust.1 umowy, a nie na podstawie § 8 ust.3 umowy. Tym samym ani nie wymagało podania przyczyn, ani nie zostało dokonane z przyczyn niezgodnego z planem audytu realizacji usługi przez powoda. To ostatnie stanowiłoby bowiem o wypowiedzeniu w trybie § 8 ust.3 umowy. Bez względu zatem na to, czy pozwany był zadowolony, czy nie z usług powoda (dokładniej biorąc: z wykonania umowy), nie ma to żadnego znaczenia dla oceny wypowiedzenia z punktu widzenia przyczyn złożenia oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy.

Ustalone przez Sąd Rejonowy kwestie trudności komunikacyjnych i braku chęci współpracy (str.3 uzasadnienia) ani nie wnikają z dowodów, ani nie mają znaczenia dla wypowiedzenia oraz tego, że powód miał nie tylko prawo, ale i obowiązek wykonywania czynności audytowych do upływu miesiąca od wypowiedzenia umowy. Gdyby powód ich nie wykonywał, mógł narazić się na zarzut ich niewykonywania. Wszak to pozwany zdecydował o wypowiedzeniu umowy za miesięcznym okresem wypowiedzenia, a nie powód. Wszak to pozwany nie zdecydował o wypowiedzeniu ze skutkiem natychmiastowym na podstawie § 8 ust.3 umowy, co skutkowałoby obowiązkiem powoda powstrzymania się od wykonywania zadań audytowych. Decyzja, czy powód ma wykonywać zadania audytowe, należała więc do pozwanego, ale powinna wynikać z zastosowanego trybu wypowiedzenia umowy. Mimo jednak podjęcia takiej, a nie innej decyzji pozwany chce wiązać z nią inne skutki, niż wynikające z umowy. Sąd Okręgowy nie widzi żadnej okoliczności, która uzasadniałaby powstrzymanie się powoda z wykonaniem zadań audytowych. Odnośnie bowiem komunikacji stron to liczba wiadomości mejlowych z informacjami powoda kierowanymi do pozwanego oraz prośbami o przesłanie dokumentów, biorąc pod uwagę ustalony przez strony sposób komunikacji elektronicznej wskazuje jednoznacznie, że taka współpraca się odbywała. Pozwany nie pokazał żadnej sytuacji, w której powód odmówił takiej komunikacji. Wszak to pozwany zaniechał współpracy z powodem w trakcie trwania umowy, wyrażając niezadowolenie z wykonywania umowy. Sęk w tym, że samo niezadowolenie z wykonywania umowy cywilnoprawnej to zdecydowanie za mało do powstrzymania się z wykonywaniem obowiązków wynikających z umowy, w tym z udostępnianiem dokumentów. Co więcej, skoro pozwany nie zdecydował o wypowiedzeniu umowy w trybie § 8 ust.3 umowy, to nie miał uprawnienia do powstrzymania się z jej wykonywaniem. To po stronie pozwanego wystąpiło niewykonanie obowiązków umownych, a nie po stronie powoda. Zatem nie ma mowy o naruszeniu przez powoda art.354 § 1 i 2 oraz art.355 § 1 k.c. z przyczyn wskazanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Sąd Rejonowy w istocie nie uzasadnił, dlaczego jego zdaniem powód nienależycie wykonał umowę. Powołał się jedynie na dokument „Ocenę zewnętrzną audytu wewnętrznego” wykonany przez spółkę z o. o. (...) oraz na zeznania świadka P. W. (2). Tymczasem ocenę wykonania umowy powinien oprzeć na treści umowy i na przepisach prawa powszechnie obowiązującego – ustawy o finansach publicznych oraz rozporządzenia metodologicznego. Jedynie kwestia standardów audytu mogła wymykać się ocenie Sądu z uwagi na jej specjalistyczny charakter, jednak lektura standardów, w istocie ogólnych i wcale nie obszernych pozwala na stanowisko, że Sąd bez opinii biegłego powinien je uwzględnić w procesie oceny wykonania umowy.

Zarzut naruszenia art.233 § 1 k.p.c. jest uzasadniony w odniesieniu do oceny dowodu z dokumentu Oceny zewnętrznej oraz zeznań świadka W.. Dokument oceny zewnętrznej podpisał jako walidator S. B. z pieczęcią spółki, a nie P. W. (1). Tymczasem w rzeczywistości ocenę zewnętrzną miał wykonać P. W. (1), co wynika z jego zeznań, ale on się pod oceną nie podpisał. Po drugie nie ma żadnego dowodu, że spółka (...) otrzymała dokumenty dotyczące czwartego zadania audytowego. Z treści pisemnej oceny to nie wynika, świadek W. także nie pamiętał, aby mu je przedstawiono. Świadek W. jednoznacznie zeznał, że Ocena zewnętrzna dotyczy oceny audytu wewnętrznego, a nie audytora. Sama treść Oceny zawiera przede wszystkim oceny ogólne (punkty 1, 3-6, 11, 13, 18-21), z których nic konkretnego nie wynika. Wynika z nich, że autor oceny nie oceniał dokumentów zadania czwartego, że nie przedstawiono mu Planu audytu, bo odwołuje się tylko do dokumentu „Informacja o procesie sporządzania planu audytu na 2021 r.” (teza 12 oceny zewnętrznej), a owa Informacja to co innego, niż Plan (dwa dokumenty: k.156 i 165 przedstawione zresztą przez pozwanego). Z dokumentów wytworzonych po zainicjowaniu procesu (a inicjowała proces Informacja k.156-157, dalsze dokumenty wraz z Planem k.158-171) jednoznacznie wynika, że była prowadzona analiza ryzyka, zatem pkt 9 i 17 Oceny zewnętrznej przedstawia nietrafne wnioski. Odnośnie pkt 10 to zasadność jednej rekomendacji i to dotyczącej innego zadania audytowego jest bez znaczenia dla wykonania umowy jako całości i zadania audytowego czwartego. Odnośnie pkt 14-17 to sporządzenie tych dokumentów nie obciążało powoda, nie wynika to z umowy, obciążało to kierownika jednostki jako odpowiedzialnego za to, aby w jednostce funkcjonował audyt wewnętrzny (art.272 i następne ustawy o finansach publicznych) włącznie z odpowiedzialnością kierownika jednostki za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (art.18a ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych)

Reasumując, dowody w postaci Oceny zewnętrznej audytu wewnętrznego wraz z zeznaniami świadka W. są za słabymi dowodami na wykazanie niewykonania umowy przez powoda, tym bardziej, że świadek W. jednoznacznie zeznał, że nie chce oceniać działania powoda, pozostawia to Sądowi, a Ocena zewnętrzna dotyczy oceny audytu, a nie osoby powoda (chociaż w tym zakresie zeznanie świadka rozmija się częściowo z Oceną, bo z pkt 4.8 k.406 wynika, że audytorem jednostki bezpośrednio poddawanym ocenie jest A. H., chociaż z kolei dokumenty szczegółowe audytu k.409-416 wskazują, że duża część walidacji dotyczy w istocie audytu, w tym istnienia i zadań komórki wewnętrznej audytu, której u pozwanego nie było). Ocena zewnętrzna nie odnosi się do zawartej umowy i słusznie, bo ocena, czy umowa została przez powoda wykonana, należy do sądu. Ocena Sądu Rejonowego abstrahuje od zakresu zawartej między stronami umowy, a Sąd ocenia przede wszystkim wykonanie umowy zgodnie z jej zakresem, a nie to, czy powód wykonywał wszystkie możliwe zadania audytowe wynikające z przepisów prawa. Jasne jest, że w każdej jednostce objętej obowiązkiem wykonywania czynności audytu wewnętrznego audyt powinien być wykonywany zgodnie z prawem, obejmując całość czynności audytu. Tyle tylko, że obciąża to kierownika jednostki, a zadania i obowiązki audytora wynikają przede wszystkim z zawartej umowy i jej przedmiotowego zakresu. Ocena zewnętrzna dotyczy całościowej oceny audytu z punktu widzenia tego, w jaki sposób powinien być prowadzony w jednostce. Tymczasem powód odpowiada wyłącznie za te czynności, do których wykonania w ramach wykonywania audytu się zobowiązał. Dodać trzeba, że Sąd Rejonowy nie poczynił żadnych ustaleń odnośnie wykształcenia zawodowego P. W. (2) i jego zawodowego doświadczenia, zatem ocena, że pozwalają one na uznanie rzetelności oceny nie są niczym poparte. Same zeznania świadka W. (także zresztą w zakresie wykształcenia zawodowego i doświadczenia w zakresie audytu nie przytoczone przez Sąd Rejonowy) to za mało, aby w sposób obiektywny przyjąć je do oceny audytu wykonywanego przez innego audytora.

Zgodnie z § 8 ust.2 umowy wymagało ono formy pisemnej pod rygorem nieważności. Zatem przesłanie wypowiedzenia mejlem nie ma żadnego znaczenia prawnego. Pisemna forma wypowiedzenia dotarła do powoda 24.05.2021r. (k.242) Powód nie tylko nie miał obowiązku powstrzymania z wykonaniem umowy, ale miał obowiązek jej wykonywania do upływu okresu wypowiedzenia, czyli do 24 czerwca 2021 r. Tym bardziej, że w wypowiedzeniu umowy nie wskazano przyczyn, dla których powód miałby zaniechać wykonywania czynności. Pozwany nie zdecydował się na wypowiedzenie natychmiastowe w trybie § 8 ust.1 umowy, a z tym korespondowałoby jego niezadowolenie i uwagi do sprawozdań z audytu drugiego. Brak wydania zaświadczenia o wykonaniu drugiego zadania audytowego został przez pozwanego uzasadniony w piśmie z 14.04.2021 r. (k.223) tym, że audytor nie posługiwał się rozmową i obserwacją, a jedynie bazował na dokumentach, nadto sugeruje, że audytor nie znalazł żadnych negatywów i nie zwrócił na nie uwagi kierownikowi jednostki celem poprawy jej funkcjonowania. Są to zatem same nieweryfikowalne ogólniki (co pozwany rozumiał przez obserwację?, z czego pozwany wyprowadza wniosek, że do wykonania audytu powód powinien przeprowadzić rozmowy, z kim i w jakim zakresie?). W treści pisma nie ma żadnych konkretnych zarzutów odnośnie wykonania zadania drugiego niezgodnie z prawem: ustawą o finansach publicznych, rozporządzeniem metodologicznym czy standardami. Brak zapoznania się przez kierownika jednostki albo osoby odpowiedzialnej w Urzędzie Gminy za funkcjonowanie audytu wewnętrznego obciąża pozwanego. Pozwany w piśmie z 14.04.2021r. ocenił, że audyt nie zawiera „oceny co do efektywności i skuteczności ładu organizacyjnego, zarządzania ryzykiem i kontroli wewnętrznej w jednostce”. Tymczasem lektura sprawozdania jasno wskazuje, że audytor wydał opinię pozytywną, nadto wydał rekomendacje celem poprawy funkcjonowania jednostki. Audytor ma pozycję samodzielną i niezależną wobec jednostki i jej kierownika oraz wykonuje audyt w sposób obiektywny i zgodnie ze standardami audytu – art.272 i 273 ustawy o finansach publicznych. Dlatego samo niezadowolenie kierownika jednostki ze sprawozdania audytowego, jeśli to sprawozdanie zawiera wszystkie dane wymagane przez standardy, nie ma znaczenia dla oceny wykonania audytu i umowy, bo nie jest kryterium jej wykonania. Odnośnie zadania czwartego, w związku z wykonaniem którego powód żąda zapłaty, to sprawozdanie zawiera część sprawozdawczą i ocenę w kontekście przyjętego kryterium oraz odnośnie działania kontroli zarządczej (k.339-344v). Pismo pozwanego z 7.06.2021 r. odnoszące się do sprawozdania z czwartego zadania audytowego odwołuje się do uwag pisma z 14.04.2021 r. (k.223) do sprawozdania z audytu w ramach zadania drugiego, wskazuje, że są one aktualne do wykonania zadania czwartego i nie zawiera żadnych konkretnych uwag do sprawozdania pod kątem standardów wykonania audytu oraz obowiązujących przepisów prawa. W piśmie z 7.06.2021 r. pozwany wskazuje, że nie zapłaci do czasu „wyjaśnienia rozbieżności”. Jednak o jakie rozbieżności chodzi, tego nie wyjaśnił ani w piśmie z 14.04.2021 r., ani z 7.06.2021 r. Jednocześnie pozwany wskazał, że wynagrodzenie jest płatne dopiero po potwierdzeniu przez niego wykonania zadania audytowego wykonanego przez powoda, co nie ma żadnego uzasadnienia w umowie. W umowie wynagrodzenie jest płatne po zakończeniu każdego zadania audytowego § 5 ust.2 umowy i nie zależy od potwierdzenia wykonania zadania. Jasne jest, że zadanie powinno być wykonane zgodnie ze standardami audytu, a jeśli tak by nie było, wzajemność umowy uprawnia do wstrzymania się z zapłatą – art.488 § 2 k.c. Chodzi bowiem o zaoferowanie świadczenia zgodnego z umówionym, a umówionym świadczeniem powoda było wykonanie zadania audytowego zgodnie ze standardami audytu oraz wykonanie pozostałych czynności audytowych zgodnie z zakresem przedmiotowym zawartej umowy, bo wynagrodzenie miało dotyczyć całej umowy, jakkolwiek termin wymagalności części wynagrodzenia uzależniono od wykonania poszczególnych ustalonych w planie zadań audytowych i doręczenia pozwanemu przez powoda faktury. Pozwany jednak nie udowodnił, że powód nie zaoferował mu umówionego świadczenia.

Sąd Rejonowy czyni zarzut powodowi, że o dokumenty zadania czwartego nie zwrócił się do sekretarza gminy, ale bezpośrednio do kierownika jednostki Gminy J. M.. To zarzut bezzasadny. Z upoważnienia wystawionego powodowi przez Burmistrza Gminy (k.165) oraz z art.282 ust.2 i 3 ustawy o finansach publicznych jednoznacznie wynika uprawnienie powoda do zwracania się do pracowników jednostki o dokumenty i wyjaśnienia.

Odnośnie samego audytu wewnętrznego to jego funkcjonowanie w jednostce sektora finansów publicznych jest obowiązkiem kierownika jednostki. Kierownik nie mając często wiedzy o audycie liczy na wiedzę audytora w zakresie prawidłowego prowadzenia audytu w jednostce. Świadek P. W. (2) zeznał, że nie może jednoznacznie stwierdzić, kogo obciąża brak karty audytu wewnętrznego i pozostałych dokumentów wymienionych w Ocenie zewnętrznej w pkt 14-16 (pytał o to świadka powód). Zdaniem świadka audytor powinien zwrócić kierownikowi jednostki uwagę, że nie ma takiego dokumentu, kierownik jednostki może sam to napisać albo zlecić napisanie audytorowi wewnętrznemu. To prawda, że jeśli audyt wewnętrzny jest prowadzony przez zewnętrznego usługodawcę, musi on poinformować organizację o jej odpowiedzialności za posiadanie skutecznego audytu wewnętrznego (standard 2070). Tyle tylko, że nie znosi to obowiązków kierownika jednostki w zakresie prawidłowego funkcjonowania audytu wewnętrznego, w tym zawarcia takiej umowy, z której będzie wynikać wykonywanie całościowego audytu wewnętrznego w jednostce, a nie tylko niektórych jego czynności. To jednak zapewne wymagałoby przeznaczenia znacznie większych środków pieniężnych, co jasno wynika z zeznań świadka P. W. (2). To prowadzi do wniosku, że pozwany, który powinien znać przynajmniej ustawę o finansach publicznych, rozporządzenie metodologiczne i standardy publikowane przez Ministra Finansów mimo zawarcia umowy ograniczającej zakres przedmiotowy audytu, próbuje na powoda przerzucić odpowiedzialność za brak funkcjonowania audytu w jednostce.

Kierownik jednostki jest odpowiedzialny za funkcjonowanie w jednostce audytu wewnętrznego. Może zatrudnić audytora jako pracownika, może audyt zlecić na zewnątrz. Przepisy o audycie nie zabraniają zawierania umów na wykonanie jedynie niektórych czynności audytu wewnętrznego. Kierownik jednostki, tutaj Burmistrz zawarł umowę, która jasno wskazywała zakres i przedmiot umowy. Nie ma znaczenia, czy projekt umowy sporządził powód, bo pozwany także jest profesjonalistą. Pozwany jako podmiot instytucjonalny i profesjonalny, dysponujący także obsługą prawną nie może twierdzić, że nie wiedział, jaki jest zakres audytu, który powinien funkcjonować w jednostce. Może nie znać szczegółowych czynności koniecznych do wykonywania audytu i metod jego prowadzenia, ale nie może zasłaniać się nieznajomością tego, co wprost wynika z przepisów prawa. Czynności audytu wynikają z przepisów wprawa obowiązującego – ustawy o finansach publicznych i rozporządzenia Ministra Finansów z (tzw. rozporządzenie metodologiczne) oraz standardów publikowanych przez Ministra Finansów. Tylko zapoznanie się z tymi podstawowymi aktami prawnymi i standardami (niedługimi) wystarczyłoby do oceny, jaki zakres czynności audytu powinien pozwany zlecić powodowi. Pozwany nie może się bronić ogólnym stwierdzeniem, że powód wykonywał audyt niezgodnie z regułami wynikającymi z przepisów prawa i standardami w zakresie nie wynikającym z przedmiotu umowy. Świadek W. zeznał, że wynagrodzenie wynikające z umowy z powodem jest bardzo niskie, W. za takie wynagrodzenie audytu by nie prowadził. W tym kontekście jako przynajmniej uprawdopodobnione można przyjąć twierdzenia powoda, że pozwanemu zależało na uniknięciu odpowiedzialności Burmistrza wynikającej z ustawy o finansach publicznych za brak prowadzenia audytu w Gminie, którego to audytu Gmina nie prowadziła i zawarł umowę z powodem jedynie na pewien zakres czynności audytowych, aby wykazać funkcjonowanie audytu wewnętrznego w jednostce, nadto wydać na to jak najmniej pieniędzy. To wszakże nie może obciążać powoda.

Reasumując, powoda i pozwanego łączyła umowa cywilnoprawna świadczenia usług audytu, której zakres przedmiotowy wynika z § 2. Jest to umowa o świadczenie usług w rozumieniu art.750 k.c. i art.279 ustawy o finansach publicznych. Prawdą jest, że zgodnie z art.279 ust.2 tej ustawy umowa zawarta przez jednostkę sektora finansów publicznych z usługodawcą powinna zawierać postanowienia gwarantujące prowadzenie audytu wewnętrznego zgodnie z przepisami niniejszej ustawy. Ustawa nie wyznacza jednakże szczegółowej treści umowy i nie zabrania określenia przedmiotu umowy ograniczonego do wykonania jedynie niektórych czynności audytowych. Wszak kierownik jednostki może zawrzeć kilka umów o wykonywanie audytu z kilkoma audytorami, oznaczając zakresy wykonywanych przez nich czynności audytu z uwzględnieniem wzajemnej komunikacji. Może zlecać np. wykonanie poszczególnych zadań audytowych na podstawie Planu audytu. Za prawidłowe funkcjonowanie audytu w jednostce odpowiada jej kierownik i norma z art.279 ust.2 pkt 1 ustawy jest skierowana przede wszystkim do niego. To kierownik jednostki powinien zadbać o to, aby audyt funkcjonował w jednostce. To, jakie instrumenty zastosuje, zależy od niego. Zgodnie ze standardem 2070 jeśli audyt wewnętrzny jest prowadzony przez zewnętrznego usługodawcę, musi on poinformować organizację o jej odpowiedzialności za posiadanie skutecznego audytu wewnętrznego. Brak wypełnienia tego obowiązku przez powoda nie był jednak podnoszony przez pozwanego. Po drugie nawet gdyby powód tego standardu nie dotrzymał, nie stanowiłoby to o niewykonaniu umowy zgodnie z jej zakresem.

Prawa i obowiązki stron wynikają z zawartej przez nie umowy. Wykonanie umowy przez powoda można więc oceniać jedynie na podstawie jej zakresu przedmiotowego, z niego wynikają obowiązki powoda podlegające ocenie na podstawie zgodności z prawem i standardami. Pozwany nie udowodnił, by powód wykonał swoje obowiązki nienależycie. Rację ma powód, że zadania audytowe wykonuje się w oparciu o dokumenty przedstawione przez kierownika i pracowników jednostki. Jednocześnie wielość zapytań powoda do pracowników pozwanego o wyjaśnienia i dokumenty świadczy jednoznacznie, że powód ich żądał. Zapytania te przytacza zresztą Sąd Rejonowy w ustaleniach faktycznych. W odpowiedzi na pozew pozwany przytoczył treść dwóch przepisów ustawy o finansach publicznych, treść rozporządzenia metodologicznego oraz stwierdził, że powoda obowiązują Standardy opublikowane przez Ministra Finansów, by stwierdzić następnie ogólnie, że powód realizując przedmiotową umowę „w żadnej mierze nie uwzględnił w/w obowiązków”. Nie wskazał, jakie konkretne przepisy prawa i standardy powód naruszył. Następnie pozwany opisał wykonywanie przez powoda zadań audytowych. Co do pierwszego zadania pozwany wskazał, że poświadczył jego wykonanie. Co do drugiego i trzeciego sformułował uwagi krytyczne: brak pojawienia się powoda w Urzędzie, brak rozmów z pracownikami, brak przeglądania dokumentów, żądania wyjaśnień, doprecyzowania informacji, brak w sprawozdaniu „rzeczywistego stanu faktycznego, a jedynie przedstawiony przez kontrolowanych”, brak możliwości kontaktu telefonicznego z powodem, brak podjęcia przez powoda czynności do poprawnego wykonania zadania drugiego. Otóż część zarzutów jest wprost sprzeczna z twierdzeniami samego pozwanego i dołączonymi przez niego dokumentami (odnośnie korespondencji stron, która jest mejlowa i bogata jak na krótki czas trwania umowy, co do dostarczenia powodowi wielu dokumentów na jego żądanie, podobnie przesyłanie dodatkowych wyjaśnień na pytania powoda formułowane elektronicznie, co do braku przeglądania dokumentów i zapoznawania się z nimi – wszak w sprawozdaniach powód przywołuje dane z tych dokumentów, jasne, że w sposób syntetyczny, bo taki jest charakter sprawozdania). Kwestia braku pojawiania się powoda w Urzędzie to zarzut nieuprawniony, wszak strony przyjęły model korespondencji elektronicznej (podobnie, jak model przyjęty później z audytorem W.). Zarzut braku w sprawozdaniu z drugiego zadania (i jak należy wnosić, odnosi się to do zadania czwartego) „rzeczywistego stanu faktycznego, a jedynie przedstawiony przez kontrolowanych” nie został wyjaśniony. Audytor bazuje wszak na informacjach przekazanych mu przez pracowników jednostki i jej kierownictwo, przede wszystkim wynikających z dokumentów. Przytaczanie tych informacji jest więc oczywiste. Z kolei formułowanie zarzutu, że obowiązujące prawo nie jest „ustaleniem faktu” jest sztuczne, audytor dokonując audytu bada otoczenie prawne, w jakim funkcjonuje jednostka audytowana i w jakim wykonuje swoje zadania. W tym sensie zidentyfikowanie relewantnych przepisów prawa jest ustaleniem istotnym dla wykonania audytu, gdzie kryterium jest zgodność wykonywanych czynności z prawem. Z kolei ogólnie sformułowany zarzut, że powód wykonywał czynności niezgodnie z prawem, nie został szczegółowo wykazany, a nie świadczą o tym dowody w postaci Oceny zewnętrznej wykonanej przez spółkę (...) ani zeznania świadka P. W. (2), co zostało mówione wyżej.

Odnośnie samego zadania czwartego i jego realizacji przez powoda to pozwany w odpowiedzi na pozew zanegował prawidłowość tego zadania, bowiem powód zwrócił się o dokumenty bezpośrednio do J. M.. Niezasadność tego argumentu oceniona została już wyżej. Dalej pozwany wskazał, że powód przysłał sprawozdanie z wykonania zadania po dwóch dniach od przekazania mu dokumentów przez J. M.. Pozwany nie sformułował przy tym zarzutu, że rzetelne wykonanie zadania przez dwa dni nie było możliwe np. dlatego, że wykluczał to zakres i objętość dokumentów do zapoznania się i analizy, co ewentualnie mogłoby wpłynąć na ocenę Sądu należytego wykonania umowy. W tym względzie trzeba zauważyć, że pozwany przedstawił do akt sprawy te dokumenty, które zostały przedstawione powodowi przez J. M. do wykonania zadania czwartego. Ich zakres i objętość nie wskazuje na „fizyczną” niemożliwość wykonania zdania czwartego przez dwa dni. Udowodnienie, że było to niemożliwie, obciążało pozwanego, a ten, jak wskazano, nie sformułował w tym względzie nawet twierdzeń o faktach. Sąd rozpoznaje sprawę nie wykraczając poza podstawę faktyczną powództwa, przez co rozumie się fakty przytoczone na potwierdzenie swojego stanowiska (art.321 § 1 k.p.c.)

Pozwany dalej wywodził, że informował powoda, że ma nie zaczynać kolejnego zadania audytowego. Nie ma to jednak podstawy w umowie, wypowiedzenie miało miesięczny okres, pozwany nie zdecydował o wypowiedzeniu w trybie § 8 ust.3 umowy, co szeroko omówiono wyżej.

Pozwany w odniesieniu do wykonania zadania czwartego wskazywał na jedną błędną rekomendację w sprawozdaniu. Jasne jest, że jedna rekomendacja, nawet oczywiście błędna, nie niweczy całego sprawozdania oraz wykonanej przez powoda pracy i nie waży na ocenie wykonania zadania oraz umowy.

Pozwany dalej wskazał, że oczekiwał na prawidłowe wykonanie zadania i w piśmie z 7.06.2021r. poinformował o tym powoda z odniesieniem do pisma z 14.04.2021 r., które ma odniesienie także do zadania czwartego. Miałkość uwag sformułowanych w piśmie z 14.04.2021 r. Sąd Okręgowy ocenił już wyżej.

Zasadne jest oczekiwanie kierownika jednostki, że audyt da mu informacje o tym, w jakim zakresie zarzadzanie nią nie jest prawidłowe, aby to zarządzanie ulepszyć. Jednak w zakresie formułowanych wniosków audytor jest niezależny. Jeśli zatem ocenił, że jednostka jest zarządzana prawidłowo, to udowodnienie, że jest inaczej, wymagało dowodów. Innymi słowy, pozwany musiałby udowodnić, że audytor na podstawie przyjętej metody oraz dokonanych czynności wyprowadził wnioski oczywiście błędne, że powinien przy przyjęciu należytej staranności zdiagnozować konkretne błędy w zarządzaniu jednostką i jej funkcjonowaniu. Tego pozwany nawet nie twierdził, nie wspominając o udowodnieniu.

Reasumując, zarzuty odpowiedzi na pozew nie podważyły pracy wykonanej przez powoda pod względem zgodności z prawem czynności wykonanych w zakresie przedmiotowym umowy. Powodowi należy się wynagrodzenie cząstkowe po wykonaniu zadania czwartego. Faktura została doręczona pozwanemu 22.05.2021 r. drogą elektroniczną (k.77) Pozwany tego nie zanegował, nie odniósł się do tego dokumentu, a z jego pisma do powoda z 7.06.2021 r. (k.85v i 363 złożone przez pozwanego) wynika, że faktura nr (...) dotycząca wynagrodzenia za czwarte zadanie audytowe do niego dotarła, tyle, że odmawia zapłaty). Zatem powodowi należą się odsetki ustawowe za opóźnienie na podstawie art.481 § 1i 2 k.c. od 6.06.2021 r.

Powód w apelacji nie formułował już żądania zasądzenia odsetek od odsetek, jak w pozwie. Tam jednak kapitalizował odsetki nieprawidłowo od 26.03.2021 r., co następnie skorygował. To pozostaje już bez znaczenia, bo zakres zaskarżenia apelacji, poza który sąd odwoławczy nie może wykroczyć, zakres doprecyzowany wnioskiem apelacji, obejmuje jedynie odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty żądania głównego 2.497,99 zł od 6.06.2021r. do dnia zapłaty. Powód w zakresie zaskarżenia apelacji wygrał w postępowaniu apelacyjnym w całości. Sąd Rejonowy oddalił powództwo także w zakresie żądania odsetek od odsetek, należało pozostawić więc ten zakres oddalonego żądania jako nie objęty zakresem zaskarżenia apelacji. Nie ma to jednak wpływu na rozstrzygnięcie o kosztach procesu, bo istotne jest uwzględnienie w całości żądania co do kwoty głównej. Powód wygrał w całości w I i w II instancji i na podstawie art.98 § 1, 1 i 3 k.p.c. (a w II instancji w związku z art.391 § 1 k.p.c.) pozwany jest obowiązany do zwrotu kosztów procesu powodowi.

Za I instancję powodowi należy się zwrot opłaty od pozwu 200 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika będącego radca prawnym 900 zł.

Za II instancję powodowi należy się 200 zł opłaty od apelacji i 450 zł kosztów zastępstwa procesowego § 2 pkt 3 i § 10 ust.1 pkt 1 rozporządzenia MS w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Marcin Miczke