Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 listopada 2024 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Ryszard Małecki

po rozpoznaniu w dniu 15 listopada 2024 r. w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

przeciwko M. P.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Nowym Tomyślu

z dnia 30 czerwca 2023 r.

sygn. akt: I C 390/21

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Apelacja powoda okazała się bezzasadna.

Zgodnie z art. 505 ¹³ § 2 k.p.c., w postępowaniu uproszczonym, jeżeli sąd drugiej instancji nie prowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan faktyczny, który Sąd Okręgowy przyjmuje za własny (art. 382 k.p.c.). Sąd Okręgowy podziela również uwagi poczynione przez ten Sąd na kanwie ustaleń, w szczególności w zakresie oceny łączącej strony umowy pod względem abuzywności jej postanowień.

Sąd Rejonowy prawidłowo uznał w świetle treści Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, że postanowienia umowy regulujące kwestię prowizji są abuzywne.

Sąd Okręgowy wskazuje, że oparcie roszczenia skierowanego przeciwko konsumentowi o weksel nie zwalnia sądu z obowiązku badania z urzędu treści stosunku podstawowego pod względem klauzul niedozwolonych (por. wyrok TSUE z 7 listopada 2019 r., C-419/18 i C-483/18).

To na kredytodawcy spoczywa obowiązek wykazania, że postanowienia umowy faktycznie były przedmiotem negocjacji z konsumentem, a nie że jedynie była możliwość ich negocjowania. Wyrażenie przez konsumenta zgody na obciążenie go dodatkowymi opłatami, nie legitymizuje przedsiębiorcy do ich pobrania w sytuacji, gdy postanowienia umowy, w oparciu o które pobrano od kredytobiorcy dodatkowe koszty i opłaty stanowią klauzule niedozwolone.

Prowizja nie jest głównym świadczeniem stron, nie stanowi bowiem essentialiae negotii umowy pożyczki, choćby zostało nazwane wynagrodzeniem (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2011 r., III CSK 38/11).

Głównymi świadczeniami stron w umowie kredytu są: udostępnienie środków finansowych do korzystania drugiej stronie w określonej danym stosunkiem wysokości (w przypadku pożyczkodawcy) oraz ich zwrot (w przypadku pożyczkobiorcy).

Zgodnie z orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 26 marca 2020 r. (C‑779/18) artykuł 1 ust. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że z zakresu stosowania tej dyrektywy nie jest wyłączony warunek umowny, w którym ustala się całkowite pozaodsetkowe koszty kredytu z poszanowaniem maksymalnego pułapu przewidzianego w przepisie krajowym, niekoniecznie biorąc przy tym pod uwagę rzeczywiście ponoszone koszty. Z wyroku tego wynika zatem dopuszczalność badania przez Sąd abuzywności danego postanowienia umownego, np. prowizji od udzielonego kredytu pożyczki), także wówczas, gdy spełnia ono wymogi określone w art. 36a u.k.k.

Zachodziły zatem podstawy do oceny wysokości prowizji od udzielonego kredytu pod kątem niedozwolonych postanowień umownych.

Umowa kredytu konsumenckiego, aby można było ją uznać za nienaruszającą zasad uczciwego obrotu, powinna określać, które opłaty i prowizje stanowią zysk kredytodawcy, a które są pobierane na pokrycie konkretnych kosztów ponoszonych przez niego w związku z zawartą umową i jej obsługą.

Należy przy tym podkreślić, że przyczyny uzasadniające konieczność poniesienia przez pożyczkobiorcę dodatkowych opłat oraz podstawy i sposób ich wyliczenia winny być przedstawione konsumentowi przy zawarciu umowy, tak by mógł w tym momencie samodzielnie ocenić podstawę do ich poniesienia i podjąć świadomą decyzję co do zawarcia umowy. Uzasadnienie podstaw do pobrania tych kosztów ex post jest nieskuteczne, ponieważ nie pozwala uznać, że było znane konsumentowi w chwili zawarcia umowy. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem TSUE, Dyrektywę 93/13, a w szczególności jej art. 4 ust. 2 i art. 5, należy interpretować w ten sposób, że w celu spełnienia wymogu przejrzystości warunku umownego warunek ten powinien nie tylko być zrozumiały pod względem formalnym i gramatycznym, ale również umożliwiać, by właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny przeciętny konsument był w stanie zrozumieć konkretne konsekwencje obwiązywania tego warunku i oszacować tym samym w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria potencjalnie istotne konsekwencje gospodarcze takiego warunku dla swoich zobowiązań finansowych (por. wyrok TSUE z dnia 3 marca 2020 r., C-125/18).

Wysokość prowizji powinna zostać określona w sposób niepowodujący nadmiernego obciążenia konsumenta pozaodsetkowymi kosztami związanymi z zawarciem umowy. Nadto powinna mieć uzasadnienie w nakładzie pracy (w tym związanym z ryzykiem niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przez kredytobiorcę), w wydatkach na przygotowanie i realizację umowy, tak aby nie kreowała bezpodstawnego przysporzenia po stronie kredytodawcy.

Powód w umowie nie przedstawił podstaw, na jakich oparł się ustalając wysokość kosztów kredytu w postaci prowizji.

Również w toku procesu nie uzasadnił przekonująco potrzeby ustalenia prowizji na poziomie 38% kwoty kredytu wynikającym z umowy. Niewątpliwie powód ponosi wyższe ryzyko finansowe niż banki i mógłby domagać się wyższej prowizji niż bank, jednak winien uzasadnić jej wysokość w sposób uprawdopodobniający jej związek z tym ryzykiem, czego nie uczynił.

Powód obciążając pozwanego jako konsumenta obowiązkiem zapłaty prowizji w wysokości 38% udzielonego świadczenia i nie podając w umowie żadnych podstaw do jej wyliczenia, niejako nałożył cały ciężar i ryzyko związane z prowadzoną przez siebie działalnością na pozwanego.

Wynagrodzeniem za korzystanie ze środków finansowych kredytodawcy są odsetki umowne. Zastrzeżenie dodatkowych opłat w postaci prowizji, jeżeli nie jest uzasadnione nakładem pracy i wydatkami, stanowi dla powoda dodatkowe nieuzasadnione źródło zysku, w rzeczywistości prowadząc do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych. Wysoka w stosunku do wartości wypłaconej kwoty prowizja stanowi formę lichwy i jednocześnie próbę obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych. Za niedozwolone klauzule umowne, w świetle art. 385 ¹ § 1 k.c., należy więc każdorazowo uznawać te postanowienia umowne, które pod postacią opłaty pobieranej formalnie na poczet pokrycia kosztów konkretnych czynności, w rzeczywistości stanowią dla pożyczkodawcy źródło dodatkowego zysku, ukryte przed konsumentem, pozwalając mu jednocześnie omijać przepisy dotyczące wysokości odsetek maksymalnych oraz niedopuszczalności kary umownej za niespełnienie świadczenia pieniężnego (art. 483 § 1 k.c.).

Sąd Rejonowy słusznie zatem uwzględnił roszczenie jedynie w zasądzonej części.

W tej sytuacji na podstawie art. 385 k.p.c. apelacja podlegała oddaleniu.

Ryszard Małecki