Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

Formularz (...)

Sygnatura akt

III Ko 738/23

WNIOSKODAWCY

1.  B. W. ur. (...)

2.  M. S. ur. (...)

3.  L. K. ur. (...)

ZWIĘZŁE PRZEDSTAWIENIE ZGŁOSZONEGO ŻĄDANIA

1.

Odszkodowanie (kwota główna)

Odsetki

2.

Zadośćuczynienie (kwota główna)

Odsetki

1.  B. W. - 100.000 zł

2.  M. S. - 100.000 zł

3.  L. K. - 100.000 zł

Ustawowe odsetki za opóźnienie liczone od dnia uprawomocnienia orzeczenia do dnia zapłaty

3.

Inne

Zasądzenie od Skarbu Państwa kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

Ustalenie faktów

Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

3.1.1.

W dniu 19 października 2023 r. do tutejszego Sądu wpłynął wniosek B. W., M. S. i L. K., reprezentowanych przez adwokata J. B. o zasądzenie od Skarbu Państwa tytułem zadośćuczynienia kwoty po 100.000 zł wraz z odsetkami od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty za krzywdę powstałą w związku z niesłusznym pozbawieniem wolności matki wnioskodawców - E. S. w okresie od dnia 2 grudnia 1950 r. do dnia 2 czerwca 1951 r. oraz za krzywdę powstałą w związku z niesłusznym pozbawieniem wolności ojca wnioskodawców C. K. w okresie od dnia 3 grudnia 1950 r. do dnia 3 czerwca 1951 r. na skutek skazania ich wyrokiem nr 182 Wojskowego Sądu Rejonowego w P. (...) z dnia 27 kwietnia 1951 r. wydanego w sprawie Sr 235/51

Wniosek z dnia 17 października 2023 r.

k. 2-6 akt SO w Poznaniu III Ko 738/23

3.1.2.

W dniu 2 grudnia 1950 r. E. S., a w dniu 3 grudnia 1950 r. C. K. zostali zatrzymani, a następnie tymczasowo aresztowani.

C. K. został oskarżony o to, że nie zawiadomił o miejscu ukrywania się komendanta „nielegalnego związku mającego na celu zbrodnię, występującego pod nazwą «Pierwszy Pluton Szturmowy AK – Ziemi (...)»”.

E. S. została oskarżona o to, że nie zawiadomiła o ukrywaniu się w gospodarstwie jej matki członka „nielegalnego związku mającego na celu zbrodnię, występującego pod nazwą «Pierwszy Pluton Szturmowy AK – Ziemi (...)»".

Po rozprawie w dniu 27 kwietnia 1951 r. Wojskowy Sąd Rejonowy w P. (...) wydał w sprawie o sygn. akt Sr 235/51 wyrok, w którym uznał między innymi rodziców wnioskodawców za winnych przestępstw z art. 18 § 1 w zw. z art. 14 § 1 dekretu o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa, za co wymierzył im kary po 6 miesięcy więzienia z zaliczeniem okresu tymczasowego aresztowania.

Postanowieniem z dnia 18 czerwca 1951 r. Najwyższy Sąd Wojskowy orzekając w sprawie o sygn. akt VIII Pn.Rew 1811/51 nie uwzględnił rewizji w odniesieniu do C. K. i E. S..

W czasie pobytu w więzieniu E. S. i C. K. przebywali w celach wieloosobowych, w których panowały trudne warunki - było zimno, a po ścianach spływała woda.

E. S. została zwolniona z więzienia w dniu 2 czerwca 1951 r., a C. K. w dniu 3 czerwca 1951 r.

Postanowienie z dnia 11 grudnia 1950 r. o tymczasowym aresztowaniu C. K.

k. 30 akt SO w Poznaniu III Ko 425/23

Postanowienie z dnia 6 grudnia 1950 r. o tymczasowym aresztowaniu E. S.

k. 31 akt SO w Poznaniu III Ko 425/23

Postanowienie z dnia 5 lutego 1951 r. o pociągnięciu do odpowiedzialności karnej C. K.

k. 32 akt SO w Poznaniu III Ko 425/23

Postanowienie z dnia 5 lutego 1951 r. o pociągnięciu do odpowiedzialności karnej E. S.

k. 33 akt SO w Poznaniu III Ko 425/23

Akt oskarżenia z dnia 7 lutego 1951 r.

k. 34-36 akt SO w Poznaniu III Ko 425/23

Wyrok z dnia 27 kwietnia 1951 r. w sprawie Sr 235/51

k. 37-39 akt SO w Poznaniu III Ko 425/23

Postanowienie Najwyższego Sądu Wojskowego z dnia 18 czerwca 1951 r. wydane w sprawie VIII Pn.R. (...)

k. 25-26 akt SO w Poznaniu III Ko 425/23

Nakaz zwolnienia E. S.

k. 29 akt SO w Poznaniu III Ko 425/23

Nakaz zwolnienia C. K.

k. 29v akt SO w Poznaniu III Ko 425/23

Zawiadomienie o zwolnieniu więźnia karnego - E. S.

k. 27 akt SO w Poznaniu III Ko 425/23

Zawiadomienie o zwolnieniu więźnia karnego - C. K.

k. 27v akt SO w Poznaniu III Ko 425/23

Kartoteka ogólnoinformacyjna - IPN BU (...)

k. 40 akt SO w Poznaniu III Ko 425/23

Kartoteka ogólnoinformacyjna i odtworzeniowa - IPN Po 0044/1

k. 40 akt SO w Poznaniu III Ko 425/23

Kartoteka zagadnieniowa - IPN Po 06/219

k. 40 akt SO w Poznaniu III Ko 425/23

zeznania wnioskodawców L. K., M. S. i B. W. złożone na rozprawie w dniu 3 lipca 2024 r.

k. 41 akt SO w Poznaniu III Ko 738/23

3.1.3.

W późniejszym czasie E. S. zawarła związek małżeński z C. K. i przyjęła nazwisko męża.

Odpis skrócony aktu zgonu C. K.

k. 12 akt SO w Poznaniu III Ko 738/23

3.1.4.

Postanowieniem Sądu Okręgowego w P. (...) z dnia 21 września 2023 r. w sprawie III Ko 425/23 na podstawie art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego stwierdzono nieważność wyroku nr 182 Wojskowego Sądu Rejonowego w P. (...)z dnia 27 kwietnia 1951 r. wydanego w sprawie Sr 235/51 oraz postanowienia Najwyższego Sądu Wojskowego z dnia 18 czerwca 1951 r. w sprawie VIII Pn.R. (...). W uzasadnieniu postanowienia III Ko 425/23 Sąd wskazał, że skazanie E. S. i C. K., jak również ich wcześniejsze tymczasowe aresztowanie było związane z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, bowiem oboje nie dopełnili ciążącego na nich w myśl ówcześnie obowiązujących przepisów obowiązku denuncjacji osób aktywnie uczestniczących w działalności mającej przywrócić suwerenność Państwu Polskiemu.

Postanowienie Sądu Okręgowego wP. (...) z dnia 21 września 2023 r. w sprawie III Ko 425/23

k. 57 akt SO w Poznaniu III Ko 425/23

Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

3.2.1.

ocena DOWODów

Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 3.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

Dokumenty zgromadzone w aktach Sądu Okręgowego w Poznaniu w sprawach III Ko 425/23 oraz III Ko 738/23

Sąd uznał za wiarygodne dokumenty załączone do akt sprawy, albowiem zostały one sporządzone przez właściwe organy, w granicach przysługujących im kompetencji oraz w formie przewidzianej przez przepisy, a Sąd nie znalazł żadnych podstaw do podważenia ich autentyczności, czy też prawdziwości zawartych w nich twierdzeń. Dokumenty te nie były także kwestionowane w toku postępowania przez żadną ze stron procesowych, zaś Sąd nie znalazł żadnego powodu, aby uczynić to z urzędu.

Zeznania wnioskodawców L. K., M. S. i B. W. złożone na rozprawie w dniu 3 lipca 2024 r.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania wnioskodawców, które były rzeczowe, wzajemnie ze sobą korespondowały i uzupełniały się tworząc łącznie spójną i logiczną całość. Nadto pozostawały w zgodzie z powszechną wiedzą historyczną dotyczącą działań ówczesnej władzy, a także korelowały ze zgromadzonym w sprawie rzeczowym materiałem dowodowym.

Wnioskodawcy wskazali, że wiedzę na temat pobytu swoich rodziców w więzieniu posiadają bezpośrednio od nich, przy czym ich rodzice nie mówili o tym okresie zbyt dużo, co znajduje odzwierciedlenie w zeznaniach wnioskodawców, które nie są obszerne, ani nie wynika z nich by wnioskodawcy dążyli do wyolbrzymiania krzywdy doznanej przez ich rodziców. Z uwagi na powyższe Sąd nie miał podstaw do zakwestionowania wartości dowodowej ich relacji.

Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 3.1 albo 3.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

PODSTAWA PRAWNA

Odszkodowanie

1.

Kwota główna

Odsetki

1.

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Zadośćuczynienie

2.

Kwota główna

Odsetki

Podstawą prawną roszczenia o zasądzenie zadośćuczynienia, z którym wystąpili wnioskodawcy jest art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. z 2021 r. poz. 1693).

art. 481 § 1 k.c.

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Zgodnie z art. 8 ust. 1 ww. ustawy, osobie, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia albo wydano decyzję o internowaniu w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 r. w Polsce stanu wojennego, przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z wykonania orzeczenia albo decyzji. Roszczenia o odszkodowanie i zadośćuczynienie nie przedawniają się.

Na podstawie art. 8 ust. 3 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa Polskiego, w postępowaniu o odszkodowanie i zadośćuczynienie mają odpowiednie zastosowanie przepisy rozdziału 58 Kodeksu postępowania karnego, z wyjątkiem art. 555.

Wobec konieczności odpowiedniego stosowania w tej sprawie przepisów k.p.k., stosownie do treści art. 558 k.p.k., w sprawach o odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie przepisy Kodeksu postępowania cywilnego stosuje się tylko w kwestiach nieuregulowanych w niniejszym kodeksie.

Dla wykładni pojęcia zadośćuczynienia, o jakim mowa w art. 552 k.p.k., miarodajne są przepisy prawa cywilnego, a zwłaszcza art. 445 § 2 k.c., z którego wynika, że zadośćuczynienie powinno być odpowiednie. W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że orzekając w przedmiocie zadośćuczynienia uwzględnić należy całokształt okoliczności związanych ze zdarzeniem stanowiącym podstawę jego przyznania, tj.: okres stosowania represji, wiek danej osoby, jej stan zdrowia, uprzednią karalność, wykonywany zawód, a także skutki, jakie represja wywarła na osobę uprawnioną w środowisku, w którym funkcjonuje (vide: SA w Lublinie II AKa 268/11, KZS 2012, z. 9, poz. 74).

Należy przy tym podzielić pogląd, zgodnie z którym zadośćuczynienie musi mieć charakter kompensacyjny, ale zarazem ma być, zgodnie z art. 448 k.c., odpowiednie, a więc nie może osiągać wartości nadmiernej w stosunku do doznanej krzywdy oraz musi być utrzymane w rozsądnych granicach i dostosowane do majątkowych stosunków panujących w społeczeństwie. Uzasadnia to miarkowanie zadośćuczynienia w oparciu o kryteria obiektywne, związane z przyjętymi w społeczeństwie ocenami. Nadto zasądzona „odpowiednia” suma winna być wyższa dla osoby, która prócz niesłusznego pozbawienia wolności, doznała dodatkowego udręczenia fizycznego, zaś proporcjonalnie niższa dla osoby, której pozbawienie wolności przebiegało bez bicia lub innego rodzaju tortur fizycznych (vide: wyrok SA w Gdańsku z dn. 13.02.2013 r., II AKa 25/13, Legalis nr 746847).

Zgodzić należy się również z tezą, że zasądzając określoną kwotę z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, sąd powinien opierać się na rzetelnych, w miarę możliwości, zobiektywizowanych kryteriach opartych na przeprowadzonym postępowaniu dowodowym, które muszą - w konkretnej sprawie - zakreślić granice subiektywnego odczucia krzywdy przez wnioskodawców (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dn. 24.04.2014 r., WA 14/14). Wskazać należy, iż zadośćuczynienie ma mieć charakter kompensacyjny, wobec czego jego wysokość nie może stanowić zapłaty symbolicznej, lecz musi przedstawiać jakąś ekonomicznie odczuwalną wartość. Z drugiej strony wysokość ta nie może być nadmierną w stosunku do doznanej krzywdy, ale musi być „odpowiednia” w tym znaczeniu, że powinna być - przy uwzględnieniu krzywd poszkodowanego - utrzymana w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa (vide: wyrok SN z dn. 03.07.2007 r., II KK 321/06, Lex 299187, wyrok SN z dn. 05.09.2000 r., WA 30/00). Zadośćuczynienie ma służyć złagodzeniu doznanej krzywdy, a jednocześnie nie może być źródłem wzbogacenia. Z uwagi na niemierzalny charakter zadośćuczynienia, jego wysokość zależy od uznania sędziowskiego i, o ile jego wysokość nie jest rażąco zawyżona bądź zaniżona, co do zasady nie powinna być przedmiotem ingerencji w toku postępowania odwoławczego.

Inne

3.

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU W PRZEDMIOCIE ŻĄDANIA

Zwięźle o powodach rozstrzygnięcia

Odszkodowanie

1.

Kwota główna

Odsetki

Zadośćuczynienie

2.

Kwota główna

Odsetki

1.

Na wstępie wskazać należy, że przepisy ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego nie przewidują samoistnych roszczeń dla dzieci represjonowanego, a jedynie stanowią o przejściu na te osoby jego uprawnień (vide: uchwała SN z dn. 05.10.1995r., I KZP 23/95). Jest to o tyle istotne, że celem prawidłowego określenia zadośćuczynienia zasadnym jest zbadanie rozmiaru krzywdy represjonowanego, a nie wnioskodawcy. Sąd orzekający w niniejszym składzie również podziela ustalone od wielu lat stanowisko judykatury, że zadośćuczynienie nie może być mierzone wyłącznie dolegliwościami osoby represjonowanej, ale uwzględniać współczesny standard społeczeństwa. Winno być zatem ustalone z umiarem, w rozsądnych granicach przystających do aktualnej stopy życiowej. W ocenie sądu wniosek B. W., M. S. i L. K. o zadośćuczynienie za krzywdy doznane przez ich matkę i ojca w związku represjonowaniem ich przez ówczesne organy ścigania i wymiar sprawiedliwości ze względu na niezadenuncjowanie osób aktywnie uczestniczących w działalności mającej przywrócić suwerenność Państwu Polskiemu zasługiwał na uwzględnienie.

Ustalając wysokość zadośćuczynienia, Sąd miał na uwadze, że winno być one „odpowiednie” do poniesionej krzywdy i służyć skompensowaniu doznanych cierpień.

Przy ustaleniu wysokości kwoty zadośćuczynienia za pozbawienie wolności należało wziąć pod uwagę wszystkie ustalone w sprawie okoliczności rzutujące na określenie rozmiaru krzywdy wyrządzonej osobie pozbawionej wolności, w tym zwłaszcza okres izolowania jej od społeczeństwa, stopień dolegliwości, z jaką wiązało się stosowanie tej formy represji, a więc przykrości i przeżycia natury moralnej z tego wynikające, jak również konieczność poddania się rygorom związanym z pozbawieniem wolności (vide: wyrok SA we Wrocławiu z dn. 20.11.2012r., II AKa 335/12, LEX nr 1238686).

Wnioskodawcy domagali się zasądzenia tytułem zadośćuczynienia kwoty po 100.000 zł - razem 300.000 zł. Zadośćuczynienie orzekane na podstawie ustawy z 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych miało w realiach niniejszej sprawy zrównoważyć wszystkie negatywne przeżycia i doświadczenia doznane przez rodziców wnioskodawców. Jest ono swoistego rodzaju sankcją za naruszenie dóbr osobistych, dlatego jego zakres jest wyznaczony regulacjami prawa cywilnego, określającymi katalog dóbr osobistych, w tym naruszenie wolności człowieka, również przy uwzględnieniu jej aspektu wewnętrznego, tj. wolności od obawy i strachu, od użycia przemocy czy zrealizowania groźby, naruszenie możliwości swobodnego dysponowania wartościami osobistymi.

Jest rzeczą oczywistą, że pobyt w zakładzie karnym skutkował w wypadku E. S. i C. S. naruszeniem ich dobra osobistego w postaci wolności i to na okres 6 miesięcy. Należy mieć na uwadze fakt, że oboje oni trafili do więzienia za niedokonanie denuncjacji, której wymagały ówczesne władze. Należy wskazać, że w warunkach izolacji, gdy wyżej wymienieni przebywali w celach wieloosobowych trudne było zachowanie odpowiedniej higieny osobistej. Powszechną wiedza historyczna dotycząca ówczesnych czasów pozwala stwierdzić, że w więzieniu był brud, brakowało ogrzewania, wartościowego jedzenia oraz odpowiedniego posłania i okrycia. Wszystkie wskazane wyżej okoliczności, przy uwzględnieniu sposobu popełnienia przestępstwa za jakie zostali skazani rodzice wnioskodawców, w ocenie Sądu nakazywały uznać, że ich cierpienia były duże. Zadośćuczynienie miało w sposób materialny stanowić rekompensatę doznanych krzywd, których tak naprawdę nie sposób cofnąć czy naprawić w żaden sposób. W ocenie Sądu kwota po 50.000 zł na rzecz każdego z wnioskodawców za cierpienia ich matki E. S. i kwota po 50.000 zł na rzecz każdego z wnioskodawców za cierpienia ich ojca C. K., w związku z odbyciem przez nich kary 6 miesięcy pozbawienia wolności nie jest kwotą jedynie symboliczną, a jawi się jako adekwatna i pozostaje odpowiednia do warunków życia społeczeństwa.

Odsetki od zadośćuczynienia są wynagrodzeniem za opóźnienie w zapłacie sumy pieniężnej, która jest już wymagana i dlatego odsetki przysługują od dnia uprawomocnienia się wyroku.

Inne

3.

Inne ROZSTRZYGNIĘCIA Zawarte w WYROKU

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

KOszty procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2

Na podstawie § 11 ust. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie Sąd zasądził od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawców po 240 zł tytułem zwrotu wydatków związanych z ustanowieniem pełnomocnika w sprawie.

3

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, zgodnie z którym koszty postępowania w sprawach objętych ustawą ponosi Skarb Państwa.

PODPIS

sędzia Karolina Siwierska