Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

Formularz UK 2

Sygnatura akt

IV Ka 503/24

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego Poznań-Grunwald i Jeżyce w Poznaniu z dnia 18 marca 2024 r., sygn. akt VIII K 907/21

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1

Rażąca obraza przepisów postępowania zawartych w art. 4 i 7 oraz 410 kpk przy ocenie zebranych dowodów, która miała bezpośredni wpływ na treść wydanego wyroku, w wyniku czego Sąd I instancji dokonał kluczowych w sprawie ustaleń faktycznych w sposób nieuzasadniony treścią zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

W sprawie zachodziła bezwzględna przyczyna odwoławcza uchylenia orzeczenia w postaci przedawnienia karalności czynu zarzucanego oskarżonemu K. K. (1). Rozważania w tym zakresie oraz wyjaśnienie możliwości badania zarzutów i wniosków apelacji w sytuacji ustania karalności zarzucanego oskarżonemu czynu przedstawione zostały w części 4 niniejszego uzasadnienia.

Wniosek

Zmiana zaskarżonego wyroku w całości poprzez uniewinnienie oskarżonego K. K. (1) od postawionego mu zarzutu, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Z uwagi na bezwzględną przyczynę odwoławczą zachodziła potrzeba wydania orzeczenia kasatoryjnego. Przyczyny takiego rozstrzygnięcia wyjaśniono dalej w części 4 uzasadnienia.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Zgodnie z art. 439 § 1 kpk, który (podobnie jak poniższe przepisy Kodeksu postępowania karnego) poprzez art. 113 § 1 kks znajduje zastosowanie w sprawach o przestępstwa i wykroczenia skarbowe, sąd odwoławczy niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia zobowiązany jest uchylić wyrok, gdy zachodzi jedna z tzw. bezwzględnych przyczyn odwoławczych, wymienionych w pkt 1-11. Jedną takich przyczyn jest stwierdzenie okoliczności wyłączających postępowanie, określonych w art. 17 § 1 pkt 5, 6 i 8-11 kpk (art. 439 § 1 pkt 9 kpk). Z kolei w art. 17 § 1 pkt 6 kpk ustawodawca jako taką okoliczność wskazuje ustanie karalności czynu zabronionego. Oznacza to, iż sąd odwoławczy nawet bez inicjatywy którejkolwiek ze stron ma obowiązek kontrolować m. in. to, czy w sprawie nie doszło do przedawnienia karalności, a w razie stwierdzenia tego faktu – ma obowiązek uchylić wydane orzeczenie. Taka sytuacja zaistniała właśnie w rozpatrywanej sprawie.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

Terminy przedawnienia karalności przestępstw skarbowych reguluje prawo materialne – Kodeks karny skarbowy. Zgodnie z art. 44 § 1 tegoż kodeksu karalność przestępstwa skarbowego ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło:

1) lat 5 – gdy czyn stanowi przestępstwo skarbowe zagrożone karą grzywny, karą ograniczenia wolności lub karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 3 lat;

2) lat 10 – gdy czyn stanowi przestępstwo skarbowe zagrożone karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata.

W § 2 i 3 ustawodawca przewidział specjalną regulację karalności przestępstwa skarbowego polegającego na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej, jednak nie znajdują one zastosowania w kontrolowanej sprawie, gdyż zarzucany oskarżonemu czyn nie miał takiego charakteru. Nie było zatem potrzeby przypominania brzmienia tych przepisów.

Co zaś istotne, terminy przedawnienia ulegają wydłużeniu jeżeli w okresie przewidzianym w § 1 lub § 2 wszczęto postępowanie przeciwko sprawcy. Wtedy, zgodnie z art. 44 § 5 kks, karalność popełnionego przestępstwa skarbowego określonego w § 1 pkt 1 ustaje z upływem 5 lat, a przestępstwa skarbowego określonego w § 1 pkt 2 – z upływem 10 lat od zakończenia tego okresu.

Przy czym uwzględnić należało okres, w którym termin przedawnienia przestępstw skarbowych nie biegł (art. 44 § 7 kks). Zgodnie z art. 15 zzr ust. 1 i 6 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374 ze zm.), w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID nie biegło przedawnienie karalności czynu oraz przedawnienie wykonania kary w sprawach o przestępstwa, przestępstwa i wykroczenia skarbowe oraz w sprawach o wykroczenia. Przepis ten został dodany do wskazanej ustawy w oparciu o art. 1 pkt 14 ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw. Zatem początkową datą zawieszenia biegu przedawnienia karalności czynów zabronionych jest dzień ogłoszenia ustawy, tj. 31 marca 2020 r., wobec zasady lex retro non agit, nie mógł on wywołać skutków prawnych wstecz. Jednocześnie należało wskazać, że powyżej opisany art. 15 zzr został uchylony na mocy art. 46 pkt 20 ustawy z 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U. z 2020 r. poz. 875). Ustawa weszła w życie 16 maja 2020 r.

Obliczając zatem, że od dnia zawieszenia biegu przedawnienia karalności (31 marca 2020 r.) do dnia uchylenia przepisu z art. 15 zzr (16 maja 2020 r.) upłynęło 46 dni, należało przyjąć, że w tym okresie bieg terminu przedawnienia przestępstw skarbowych był zawieszony.

Jednocześnie należało odnotować, iż w związku z pandemią COVID-19 ustawodawca w art. 15zzr ^{( 1)} ustawy z dnia 2 marca 2020 r. (data wejścia w życie 22 czerwca 2021 r.) o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, wstrzymał bieg przedawnienia w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii (zwanej ustawą covidową). Jednakże wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 grudnia 2023 r., P 12/22, (Dz.U. z 2023 r., poz. 2740), został on uznany za niezgodny z art. 2 Konstytucji RP, co oznacza, że nie można uznać, iż przepis ten w rzeczywistości wywołał skutek w nim opisany. Terminy przedawnienia karalności czynu w sprawach o przestępstwa skarbowe, których bieg uległ zawieszeniu na podstawie art. 15zzr ^{( 1)} ww. ustawy covidowej, biegły zatem dalej a nie od dnia oznaczonego tą ustawą, czyli od dnia 1 października 2023 r. Tym samym przedawnienie przestępstw skarbowych w okresie epidemii oraz stanu zagrożenia epidemicznego należy obliczać według przytoczonych wyżej zasad wynikających z art. 44 kks.

Sąd Okręgowy badając wedle reguł z art. 44 § 1 – 7 kks uwarunkowania przedawnienia karalności czynu zarzucanego oskarżonemu K. K. (1) w akcie oskarżenia i przypisanemu w takim samym brzmieniu w zaskarżonym wyroku, był zobligowany uwzględnić dokonaną przez ustawodawcę w międzyczasie zmianę w zakresie rodzaju i wysokości kary za przestępstwo z art. 62 § 2 kks, które to stanowiło podstawę wymiaru kary w myśl zasady z art. 7 § 1 kks. Czyn oskarżonego przypadał na okres od 2010 r. do 2011 r. natomiast surowsza odpowiedzialność za występek z art. 62 § 2 kks tj. kara grzywny do 720 stawek dziennych albo kara pozbawienia wolności na czas nie krótszy od roku, albo obie te kary łącznie została wprowadzona w dniu 1 stycznia 2017 r., co nastąpiło na podstawie art. 4 pkt 6 ustawy z dnia 1 grudnia 2016 r o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2016 r. poz. 2024).

Sąd odwoławczy uznał, że skoro w czasie popełnienia zarzucanego oskarżonemu czynu kwalifikowanego z art. 61 § 1 kks i art. 62 § 2 kks w zw. z art. 6 § 2 kks i art. 7 § 1 kks obowiązywała ustawa względniejsza w zakresie sankcji karnej za przestępstwo z art. 62 § 2 kks, tj. było zagrożenie karą do 240 stawek dziennych grzywny, w myśl art. 2 § 2 kks należało stosować ustawę obowiązującą poprzednio jako względniejszą dla sprawcy.

Wobec powyższego przyjąć należało, iż w zakresie przedawnienia karalności przestępstwa skarbowego zastosowanie do czynu zarzucanego oskarżonemu K. K. ma przepis art. 44 § 1 pkt 1 i § 5 kks, a nie art. 44 § 1 pkt 2 kks i § 5 kks. Zatem podstawowy termin przedawnienia karalności wynosi 5 lat, a należało zbadać czy spełnione są warunki z art. 44 § 5 kks do doliczenia kolejnych 5 lat. Warto jeszcze przypomnieć, że przedłużenie tego terminu o kolejne 5 lat następuje, jeżeli w tym okresie – czyli do końca 2016 r. – wszczęto postępowanie przeciwko sprawcy. Jak zauważył Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 marca 2019 r.,( V KK 91/18, OSNKW 2019/8/41), „zwrot „wszczęto postępowanie przeciwko sprawcy”, użyty w treści art. 44 § 5 KKS, jest równoznaczny znaczeniowo ze sformułowaniem „wszczęto postępowanie przeciwko osobie”, którym operował przepis art. 102 kk w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 marca 2016 r. Oznacza to, że wszczęcie postępowania in personam w sprawach o przestępstwa skarbowe następuje z chwilą wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów, co wymaga kumulatywnego spełnienia trzech warunków: sporządzenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów, ogłoszenia go niezwłocznie podejrzanemu i przesłuchania go, za wyjątkiem sytuacji, gdy ogłoszenie i przesłuchanie nie jest możliwe z powodu ukrywania się podejrzanego lub jego nieobecności w kraju”. W kontrolowanym przypadku, jak wynika z akt sprawy, wszystkie te wymogi zostały dopełnione, a podejrzanego przesłuchano po ogłoszeniu mu zarzutu, w dniu 3 lutego 2016 r. (k. 577-578). Okres przedawnienia łącznie jest zatem 10-letni liczony od daty końca czynu ciągłego i przypadałby na dzień 31 grudnia 2021 r. Doliczając jednak wspomniany wyżej okres zawieszenia biegu przedawnienia przez 46 dni od 31 marca do 16 maja 2020 r., termin przedawnienia karalności przestępstwa zarzucanego oskarżonemu K. K. (1) minął z dniem 8 lutego 2022 r.

Oznacza to, iż w dacie wyrokowania przez Sąd odwoławczy (a nawet w czasie wyrokowania przez Sąd I instancji) w sprawie ponad wszelką wątpliwość ustała karalność przestępstwa zarzucanego oskarżonemu K. K. (1) w akcie oskarżenia sporządzonym przez Naczelnika Wielkopolskiego Wydziału Celno-Skarbowego w Poznaniu, a zatwierdzonym przez Prokuratora PR Grunwald w Poznaniu w dniu 21 września 2021 r. (k.1659-1663).

Trzeba równocześnie podkreślić, iż obowiązek uchylenia orzeczenia i umorzenia postępowania z uwagi na przedawnienie jest w tym sensie względny, iż może nastąpić tylko na korzyść oskarżonego (art. 439 § 2 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks). Uchylenie orzeczenia skazującego, a takim jest zaskarżony wyrok, to oczywiście korzystne dla oskarżonego rozstrzygnięcie, aczkolwiek z pewnością mniej niż wyrok uniewinniający, o który zabiegał apelujący obrońca oskarżonego. Jak podkreśla się w orzecznictwie, „postępowanie należy umorzyć w sytuacji, gdy nastąpiło przedawnienie karalności, ale tylko wtedy, gdy nie ma od razu podstaw do uniewinnienia oskarżonego z braku czynu lub braku znamion czynu jako wykroczenia albo braku winy. Umorzenie z racji przedawnienia wchodzi też zawsze w rachubę, gdyby kwestie istnienia czynu, jego znamion i odpowiedzialności wymagały dalszego dowodzenia, gdyż postępowaniu w tej materii stoi już na przeszkodzie przedawnienie karalności” ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2002 r., IV KKN 264/99, LEX nr 54407).

Rozważając w kontekście powyższych uwag, czy na etapie postępowania apelacyjnego, w kontrolowanej sprawie istniała możliwość wydania co do oskarżonej wyroku reformatoryjnego, tj. uniewinniającego oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu przestępstwa skarbowego, bardziej korzystnego dla podsądnego niż wyrok umarzający postępowanie, Sąd Okręgowy uznał, że nie było ku temu podstaw. Podkreślić bowiem trzeba, iż w apelacji obrońcy znalazły się m.in. zarzuty dotyczące nieprawidłowej oceny dowodów wynikającej z pominięcia ich części przez Sąd meriti, a także podniesiono braki w analizie okoliczności dotyczących niewykonywania prac brukarskich z ramienia firm PHU (...), których dotyczą zarzuty, co miało mieć wpływ na wynik postępowania. Zatem z punktu widzenia skarżącego zebrany materiał wymagałby uzupełnienia, o czym świadczy zgłoszony jako ewentualny wniosek końcowy apelacji, o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Temu zaś stoi na przeszkodzie przedawnienie karalności, podobnie jak wszelkim dalszym czynnościom dowodowym, na które wskazywał apelujący, a których ocena co do zasadności z racji przedawnienia karalności była wykluczona.

W świetle powyższego jedynym możliwym sposobem zakończenia sprawy jest uchylenie wydanego wyroku skazującego i – z uwagi na treść art. 17 § 1 pkt 6 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks – umorzenie postępowania karnego przeciwko oskarżonemu K. K. (1).

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

Uchylenie całości wyroku skazującego

☒ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Do uchylenia orzeczenia doszło z uwagi na bezwzględną przyczynę odwoławczą z art. 439 § 1 pkt 9 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks, co omówiono szerzej w pkt 4 uzasadnienia.

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

Wykazana wyżej w pkt 4 niemożność wydania wyroku uniewinniającego bez przeprowadzenia dalszego postępowania dowodowego (np. ocena treści nagrań rozmów między oskarżonym a świadkiem A. C.), niedopuszczalnego z uwagi na przedawnienie, oznacza, iż stosując art. 2 § 2 kks, na podstawie art. 113 § 1 kks w zw. z art. 17 § 1 pkt 6 kpk w zw. z art. 44 § 1 pkt 1 i § 5 kks, należało postępowanie w sprawie umorzyć.

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2.

Na podstawie art. 632 pkt 2 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks kosztami procesu w całej sprawie obciążono Skarb Państwa. Zgodnie z zasadą z art. 632 pkt 2 kpk w sprawie z oskarżenia publicznego w razie uniewinnienia lub umorzenia postępowania koszty ponosi Skarb Państwa.

7.  PODPIS

Hanna Bartkowiak