Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

WYROK

W I M I E N I U

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lutego 2018 roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu w IV Wydziale Karnym - Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Ziołecka (spr.)

Sędziowie: SSO Aleksander Brzozowski

SSO Dariusz Śliwiński

Protokolant: p.o. stażysty Nina Matok

przy udziale Jacka Derdy Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Poznaniu

przy udziale Patryka Górskiego przedstawiciela Izby Skarbowej w Poznaniu

po rozpoznaniu w dniu 8 lutego 2018 roku

sprawy J. R. oskarżonego o popełnienie przestępstw z art. 61 § 1 k.k.s. w związku z art. 6 § 2 k.k.s. i art. 9 § 3 k.k.s., z art. 62 § 2 k.k.s. w związku z art. 6 § 2 k.k.s. i art. 9 § 3 k.k.s. i art.76 § 1 k.k.s. w związku z art. 6 § 2 k.k.s. i art. 9 § 3 k.k.s. oraz obwinionego o wykroczenie z art. 57 § 1 k.k.s. w związku z art. 6 § 2 k.k.s. i art. 9 § 3 k.k.s.

na skutek apelacji wniesionych przez Naczelnika Urzędu Skarbowego we Wrześni oraz przez obrońców oskarżonych

od wyroku Sądu Rejonowego we Wrześni z dnia 20 kwietnia 2017 roku, sygnatura akt II K 854/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok i uniewinnia oskarżonego J. R. od przypisanego mu w punkcie I przestępstwa z art. 61 § 1 k.k.s. i art. 62 § 2 k.k.s. i art. 76 § 1 k.k.s. w związku z art. 6 § 2 k.k.s., art. 7 § 1 k.k.s. i art. 9 § 3 k.k.s.

2.  uchyla zaskarżony wyrok odnośnie wykroczenia przypisanego oskarżonemu J. R. w punkcie VI i w tym zakresie, na podstawie art. 17 § 1 k.k. w związku z art. 51 § 1 i 2 k.k.s., z uwagi na przedawnienie karalności, postępowanie umarza,

3.  kosztami całego postępowania obciąża Skarb Państwa.

/-/Dariusz Śliwiński /-/Małgorzata Ziołecka /-/Aleksander Brzozowski

UZASADNIENIE

J. R. został oskarżony o to, że:

I. jako prezes spółki T. (...) z o.o., mającą siedzibę we (...)-300 przy ulicy (...), nierzetelnie prowadził księgi rachunkowe w okresie od stycznia do grudnia 2009 roku, to jest o popełnienie przestępstwa z art. 61 § 1 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. w zw. z art. 9 § 3 k.k.s.

II. jako prezes spółki T. (...) z o.o., mającą siedzibę we (...)-300 przy ulicy (...), wystawił w sposób nierzetelny i posługiwał się nierzetelnymi następującymi fakturami VAT:

1. faktura VAT nr (...) z dnia 27.02.2009 roku, wartość brutto: 7 729,27 złotych,

2. faktura VAT nr (...) z dnia 27.02.2009 roku, wartość brutto: 48 388,49 złotych,

3. faktura VAT nr (...) z dnia 27.02.2009 roku, wartość brutto: 829 517,04 złotych,

4. faktura VAT nr (...) z dnia 27.02.2009 roku, wartość brutto: 165 903,41 złotych,

5. faktura VAT nr (...) z dnia 27.02.2009 roku, wartość brutto: 6 284,22 złotych,

6. faktura VAT nr (...) z dnia 27.02.2009 roku, wartość brutto: 4 977,10 złotych,

7. faktura VAT nr (...) z dnia 27.02.2009 roku, wartość brutto: 999 190,98 złotych,

8. faktura VAT nr (...) z dnia 27.02.2009 roku, wartość brutto: 3 059,82 złotych,

9. faktura VAT nr (...) z dnia 27.02.2009 roku, wartość brutto: 9 954,02 złotych,

10. faktura VAT nr (...) z dnia 27.02.2009 roku, wartość brutto: 6 221,37 złotych,

11. faktura VAT nr (...) z dnia 27.02.2009 roku, wartość brutto: 49 632,76 złotych,

12. faktura VAT nr (...) z dnia 27.02.2009 roku, wartość brutto: 24 885,51 złotych,

13. faktura VAT nr (...) z dnia 27.02.2009 roku, wartość brutto: 207 379,26 złotych,

14. faktura VAT nr (...) z dnia 27.02.2009 roku, wartość brutto: 204 614,20 złotych,

15. faktura VAT nr (...) z dnia 27.02.2009 roku, wartość brutto: 677 438,92 złotych,

16. faktura VAT nr (...) z dnia 27.02.2009 roku, wartość brutto: 158 990,77 złotych,

17. faktura VAT nr (...) z dnia 27.02.2009 roku, wartość brutto: 255 767,75 złotych,

18. faktura VAT nr (...) z dnia 31.03.2009 roku, wartość brutto: 4 880 złotych,

19. faktura VAT nr (...) z dnia 27.02.2009 roku, wartość brutto: 3 050 złotych,

20. faktura VAT nr (...) z dnia 30.03.2009 roku, wartość brutto: 658 800 złotych,

21. faktura VAT nr (...) z dnia 30.04.2009 roku, wartość brutto: 6 100 złotych,

22. faktura VAT nr (...) z dnia 27.02.2009 roku, wartość brutto: 1 830 złotych,

23. korekta faktury VAT nr (...) z dnia 27.02.2009 roku, wartość brutto: -536 800 złotych,

24. faktura VAT nr (...) z dnia 29.05.2009 roku, wartość brutto: 6 100 złotych,

25. faktura VAT nr (...) z dnia 27.02.2009 roku, wartość brutto: 1 830 złotych,

26. faktura VAT nr (...) z dnia 30.09.2009 roku, wartość brutto: 367 830 złotych,

27. faktura VAT nr (...) z dnia 30.09.2009 roku, wartość brutto: 18 391,50 złotych,

28. faktura VAT nr (...) z dnia 27.02.2009 roku, wartość brutto: 1 830 złotych,

na łączną kwotę 4 198 656, 39 złotych, to jest o popełnienie przestępstwa z art. 62 § 2 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. w zw. z art. 9 § 3 k.k.s.

III. jako prezes spółki T. (...) z o.o., mającą siedzibę we (...)-300 przy ulicy (...), podał dane niezgodne ze stanem rzeczywistym i zataił rzeczywisty stan rzeczy w deklaracjach VAT-7 za okres (...) ( data wpływu deklaracji 25.03.2009 rok ), (...) ( data wpływu deklaracji 24.04.2009 rok ), (...) ( data wpływu deklaracji 25.05.2009 rok ), (...) ( data wpływu deklaracji 25.06.2009 rok ), (...) ( data wpływu deklaracji 26.10.2009 rok, data wpływu korekty deklaracji 16.12.2009 rok, 23.12.2009 rok ), czym wprowadził w błąd właściwy organ narażając na nienależny zwrot podatkowej należności publicznoprawnej w kwocie 750 363 złotych, w szczególności podatku naliczonego w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług i zaliczenie go na poczet zaległości podatkowej w związku z powyższym naruszył normę zawartą w art. 88 ust. 3a pkt 4c ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług ( Dz. U. z 2011 r., nr 177, poz. 1054, z późn. zm. ), to jest o popełnienie przestępstwa z art. 76 § 1 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. w zw. z art. 9 § 3 k.k.s.

IV. jako prezes spółki T. (...) z o.o. mającą siedzibę we (...)-300 przy ulicy (...) uporczywie nie wpłacał w terminie podatku VAT za okres 12/2008 r., 1,6,11,12/2009 r., 1,2,3,4,5,6,8,9,10/2010 r., 2,12/2011 r., 1,2,3,4,6,7,10,11/2012 r., 2,5/2013 r., 3,5,8/2014 r. w kwocie 1 075 295,51 złotych plus odsetki w związku z powyższym naruszył normę zawartą w art. 103 ust. 1 w zw. z art. 99 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 o podatku od towarów i usług ( Dz. U. z 2011r., nr 177, poz. 1054, z późn. zm. ), to jest o popełnienie wykroczenia z art. 57 § 1 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. w zw. z art. 9 § 3 k.k.s..

(akt oskarżenia – karty 355-365 akt)

Wyrokiem Sądu Rejonowego we Wrześni z dnia 20 kwietnia 2017 roku oskarżony J. R. został uznany za winnego tego, że w okresie od lutego 2009 roku do października 2009 roku, we W., województwa (...), zajmując się sprawami gospodarczymi i finansowymi (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W. jako jej Prezes Zarządu, działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu tego samego zamiaru polegającego na wyłudzeniu nienależnego zwrotu należności publicznoprawnej w postaci podatku naliczonego w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług, posługiwał się wystawionymi przez (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. nierzetelnymi fakturami VAT, które zostały ujęte w księdze rachunkowej spółki o numerach: nr 66/09 z dnia 27.02.2009 roku wartości brutto 48 388,49 złotych, nr 64/09 z dnia 27.02.2009 roku wartości brutto 165 903,41 złotych, nr 61/09 z dnia 27.02.2009 roku wartości brutto 999 190,98 złotych, nr 57/09 z dnia 27.02.2009 roku wartości brutto:49 632,76 złotych, nr 56/09 z dnia 27.02.2009 roku wartości brutto 24 885,51 złotych, nr 55/09 z dnia 27.02.2009 roku wartości brutto 207 379,26 złotych, nr 54/09 z dnia 27.02.2009 roku wartości brutto 204 614,20 złotych, nr 53/09 z dnia 27.02.2009 roku wartości brutto 677 438,92 złotych, nr 52/09 z dnia 27.02.2009 roku wartości brutto 158 990,77 złotych, nr 51/09 z dnia 27.02.2009 roku wartości brutto 255 767,75 złotych, nr 93/09 z dnia 30.03.2009 roku wartości brutto 658 800 złotych, nr 56/09 z dnia 30.09.2009 roku wartości brutto 367 830 złotych, nr 57/09 z dnia 30.09.2009 roku wartości brutto 18 391,50 złotych i korekta faktury VAT nr (...) z dnia 27.02.2009 roku, wartość brutto: -536 800 złotych, zawierającymi nieprawdziwe informacje zawyżające wysokość ceny sprzedawanych towarów, a następnie na ich podstawie w złożonych w Urzędzie Skarbowym we Wrześni za miesiące luty, marzec, kwiecień, maj i wrzesień 2009 roku deklaracjach VAT-7 podał niezgodne ze stanem rzeczywistym informacje w zakresie wysokości podatku naliczonego wprowadzając w ten sposób wspomniany organ w błąd i narażając na nienależny zwrot podatku naliczonego w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług w łącznej kwocie co najmniej 594 434,04 złotych, to jest za winnego popełnienia przestępstwa z art. 61 § 1 k.k.s. i art. 62 § 2 k.k.s. i art. 76 § 1 k.k.s. w związku z art. 6 § 2 k.k.s. w związku z art. 7 § 1 k.k.s. w związku z art. 9 § 3 k.k.s., za co Sąd Rejonowy wymierzył mu karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 4 lat próby oraz karę grzywny w wymiarze 500 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 50 złotych, oddając jednocześnie oskarżonego w okresie próby pod dozór kuratora sądowego. Nadto Sąd Rejonowy orzekł wobec oskarżonego zakaz zajmowania stanowisk prezesa, wiceprezesa oraz członka zarządu w spółkach prawa handlowego na okres 3 lat oraz podanie wyroku do publicznej wiadomości poprzez jednorazowe ogłoszenie w gazetach: (...) i Radio (...) w najbliższym wydaniu gazet od daty skierowania wyroku do wykonania.

Powyższym wyrokiem oskarżony J. R. został uznany za winnego także popełnienia zarzucanego mu w punkcie IV czynu stanowiącego wykroczenie z art. 57 § 1 k.k.s., za co Sąd Rejonowy wymierzył oskarżonemu karę grzywny w wysokości 10 000 złotych.

Nadto na podstawie art. 627 k.p.k. w związku z art. 113 § 1 k.k.s. i art. 1 i art. 2 ust. 1 pkt 4 i art. 3 ust. 1 i art. 21 pkt 1 ustawy z dnia 23.06.1973 r. o opłatach w sprawach karnych, Sąd Rejonowy obciążył oskarżonego kosztami postępowania w całości, w tym wymierzył mu opłatę w kwocie 6.300 złotych.

(wyrok Sądu Rejonowego – karty 767-768 akt i karty 797-800 – po sprostowaniu omyłki pisarskiej, pisemne uzasadnienie wyroku Sądu Rejonowego – karty 775-789 akt).

Wyrok Sądu Rejonowego w całości i na korzyść oskarżonego zaskarżyli obaj obrońcy oskarżonego.

Obrońca oskarżonego J. R., adw. R. B., zarzucił Sądowi I instancji:

1. mogącą mieć wpływ na treść wyroku obrazę przepisów postępowania (art. 438 pkt 2 k.p.k.), w szczególności art. 7 k.p.k. i 410 k.p.k. polegającą na przypisaniu oskarżonemu odpowiedzialności za umyślne przestępstwo skarbowe w sytuacji, gdy prawidłowa ocena całokształtu ujawnionych w toku postępowania okoliczności nie wskazuje na istnienie u oskarżonego zamiaru bezpośredniego lub choćby ewentualnego popełnienia przestępstwa polegającego na narażeniu na nienależny zwrot podatkowej należności publicznoprawnej, posługiwaniu się nierzetelnymi fakturami i nierzetelnego prowadzenia ksiąg,

2. mogącą mieć wpływ na treść wyroku obrazę przepisów postępowania (art. 438 pkt 2 k.p.k.), w szczególności art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s., art. 44 § 3 i art. 51 § 1 i 2 k.k.s., polegającą na przypisaniu oskarżonemu odpowiedzialności za wykroczenie polegające na uporczywym niewpłacaniu w terminie podatku VAT za okres od grudnia 2008 roku do maja 2013 roku, w sytuacji gdy w tej części nastąpiło przedawnienie karalności wykroczenia skarbowego,

3. obrazę przepisów prawa materialnego (art. 438 pkt 1 k.p.k.), w szczególności art. 41 § 1 k.k. w związku z art. 20 § 2 k.k.s., polegającą na orzeczeniu przez sąd środka karnego w postaci zakazu zajmowania stanowiska prezesa, wiceprezesa oraz członka zarządu w spółkach prawa handlowego w sytuacji, gdy przywołane przez sąd powody wydania takiego orzeczenia nie wskazują na nadużycie stanowiska przy popełnieniu przestępstwa ani też okazanie, że dalsze zajmowanie stanowiska przez oskarżonego zagraża istotnym dobrom chronionym prawem,

4. mogącą mieć wpływ na treść wyroku obrazę przepisów postępowania (art. 438 pkt 2 k.p.k.), w szczególności art. 410 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s., polegającą na oparciu rozstrzygnięcia w przedmiocie orzeczenia środka karnego podania wyroku do publicznej wiadomości na okolicznościach nie ustalonych i nie ujawnionych w toku rozprawy.

W konsekwencji powyższych zarzutów apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku oraz:

1. uniewinnienie oskarżonego od popełnienia przypisanego mu przestępstwa skarbowego,

2. zmianę opisu przypisanego oskarżonemu wykroczenia, eliminację z opisu wykroczenia okresu od grudnia 2008 r. do maja 2013 r. oraz odpowiadającą jej stosowną korektę kary, uwzględniającą fakt, iż kwota niewpłaconego podatku ograniczona jest do kwoty 15.279 zł.

(apelacja obrońcy oskarżonego – adw. R. B. – karty 813-825 akt).

Z kolei obrońca oskarżonego J. R., adw. B. E., zarzucił Sądowi I instancji obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia — tj. art. 4 k.p.k., art. 5 § 2 k.p.k., art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k., art. 193 k.p.k. oraz art. 424 § 1 k.p.k. — poprzez:

a) zaniechanie oceny umowy nabycia przez (...) Sp. z o.o. maszyn jako zespołu maszyn o łącznie określonej cenie w kwocie 3 652 878,80 zł brutto, w sytuacji gdy w świede wyjaśnień oskarżonego oraz zeznań świadków intencją zarządu było nabycie zespołu maszyn zdolnego do produkcji szczególnego rodzaju produktu jakim były obudowy do zestawów głośnikowych,

b) dokonanie oceny zgodności cen za poszczególne maszyny w sytuacji gdy z zasad doświadczenia życiowego oraz logiki wynika, że cena za zbiór nie odpowiada sumie wartości jego elementów,

c) zaniechanie określenia wartości pozostałych cenotwórczych czynnik określonych w umowie zawartej pomiędzy (...) Sp. z o.o. a P. Sp z o.o. tj. kosztów kredytu kupieckiego (przedmiotowe maszyny miały być spłacane przez okres 6 lat) sprzedający był zobowiązany do wykonywania przez okres 3 lat bezpłatnego serwisu,

d) zaniechania ustalenia, że mimo iż cena nabycia maszyn w kwocie 3.652.878,80 złotych została rozłożona do spłaty na okres 6 lat to T. — (...) Sp. z o.o. rozliczyła bieżącą produkcją około 50 % ceny w okresie 1 roku od zawarcia umowy,

e) przyjęcie, że faktury którymi posługiwał się J. R. pozostają niezgodne z rzeczywistym stanem rzeczy tylko i wyłącznie na podstawie operatu szacunkowego J. N. określającego wartość maszyn netto maszyn, w sytuacji gdy umowa zawarta pomiędzy (...) Sp. z o.o. a P. Sp z o.o. zawierała pozostałe cenotwórcze elementy takie jak, podatek VAT (opinia J. N. określała kwoty netto), koszt kredytu kupieckiego (przedmiotowe maszyny miały być spłacane przez okres 3 lat), koszt serwisu (sprzedający był zobowiązany do wykonywania przez okres 3 lat bezpłatnego serwisu), których wartość w toku postępowania nie została ustalona,

f) przyjęcie, że faktury którymi posługiwał się J. R. pozostają niezgodne z rzeczywistym stanem rzeczy tylko i wyłącznie na podstawie operatu szacunkowego J. N. określającego wartość maszyn netto, w sytuacji gdy J. N. w toku postępowania nie pełnił funkcji biegłego sądowego, a w konsekwencji ustalenie z naruszeniem art. 193 kpk okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy a wymagających wiadomości specjalnych, tj. bez przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego albo biegłych,

g) sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego odmowę wiarygodności logicznym i spójnym wyjaśnieniom oskarżonego J. R., który w trakcie całego postępowania konsekwentnie nie przyznawał się do winy, wskazując, że o cenie sprzedaży maszyn przez (...) S.A. w likwidacji, jak również o łańcuszku poszczególnych transakcji sprzedaży, których przedmiotem były maszyny dowiedział się dopiero podczas przesłuchań w trakcie prowadzonego postępowania kontrolnego przez US we Wrześni, w sytuacji gdy Sąd I instancji uznał za wiarygodne wyjaśnienia oskarżonego, że w podobnym modelu transakcji T. (...) nabywała maszyny, oraz iż po uzyskaniu ww. informacji zlecił wykonanie J. N. operatu szacunkowego przedmiotowych maszyn,

a w konsekwencji tych uchybień procesowych błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku, będący skutkiem wyżej wskazanych uchybień procesowych, polegających na bezpodstawnym ustaleniu, że J. R. umyślnie podał Urzędowi Skarbowemu we Wrześni dane niezgodnych ze stanem rzeczywistym wprowadzaj organ podatkowy w błąd i narażając na nienależny zwrot podatkowej należności publicznoprawnej.

W konsekwencji powyższego apelujący wniósł o zmianę powyższego orzeczenia poprzez uniewinnienie oskarżonego J. R. od przypisanego mu czynu względnie o uchylenie wyroku i przekazanie wyroku do ponownego rozpoznania.

(apelacja obrońcy oskarżonego – adw. B. E. – karty 828-832 akt).

Nadto wyrok powyższy w części dotyczącej punktów I, IV i V zaskarżył na niekorzyść oskarżonego oskarżyciel publiczny – Naczelnik Urzędu Skarbowego we Wrześni, zarzucając Sądowi I instancji błędną ocenę materiału dowodowego w postaci decyzji podatkowej w korelacji do operatu szacunkowego z dnia 16 lipca 2009 roku, sporządzonego przez biegłego sądowego J. N., oraz jego wiarygodności, co doprowadziło do błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia poprzez zaniżenie w punkcie I wyroku kwoty narażonego na uszczuplenie podatku VAT.

W konsekwencji powyższego apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie I, IV i V poprzez prawidłowe wskazanie wszystkich istotnych znamion poszczególnych czynów przypisanych J. R.:

I. naraził na nienależny zwrot podatku naliczonego w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług w łącznej kwocie co najmniej 750.363,00 złotych po uwzględnieniu faktur VAT numer (...) z dnia 27.02.2009 roku wartość brutto: 6.221,37 zł; numer 59/09/VAT z dnia 27.02.2009 roku wartość brutto: 9.954,02 zł; numer 60/09/VAT z dnia 27.02.2009 roku wartość brutto: 3.732,82 zł; numer 62/09/VAT z dnia 27.02.2009 roku wartość brutto: 4.977,10 zł; numer 63/09/VAT z dnia 27.02.20009 roku wartość brutto: 6.284,22 zł; numer 65/09/VAT z dnia 27.02.2009 roku wartość brutto: 829.517,04 zł,

IV. na podstawie art. 41 § 1 k.k. w zw. z art. 20 § 2 k.k.s. w zw. z art. 22 § 2 k.k.s. i art. 34 § 2 i § 4 k.k.s. orzeczenie wobec oskarżonego zakazu zajmowania stanowiska prezesa, wiceprezesa oraz członka zarządu w spółkach prawa handlowego na okres 3 (trzech) lat oraz środka karnego zakazu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej wykonywanej we własnym imieniu dla celów zarobkowych na okres 3 (trzech) lat,

V. na podstawie art. 35 k.k.s. orzeczenia podania wyroku do publicznej wiadomości poprzez jednorazowe ogłoszenie w gazetach: (...), Radio (...) w najbliższym wydaniu gazet i publikację wyroku na stronie internetowej Izby Administracji Skarbowej w P. przez 30 dni od daty skierowania wyroku do wykonania.

(apelacja oskarżyciela publicznego – Naczelnika Urzędu Skarbowego we Wrześni – karty 805-806 akt).

Postanowieniem z dnia 26 października 2017 roku Sąd Okręgowy w Poznaniu zwrócił Sądowi Rejonowemu akta sprawy celem uzupełnienia pisemnego uzasadnienia wyroku z dnia 20 kwietnia 2017 roku poprzez wyjaśnienie wyliczenia przyjętej w punkcie I zaskarżonego wyroku kwoty 594.434,04 złotych i jednoznaczne wskazanie faktur, które doprowadziły do takiego wyliczenia. Sąd Rejonowy uzupełnił pisemne uzasadnienie zaskarżonego wyroku dnia 8 listopada 2017 roku.

(postanowienie Sądu Okręgowego z 26 października 2017 roku – karta 856 akt; uzupełnione pisemne uzasadnienie wyroku z dnia 20 kwietnia 2017 roku – karty 860-861 akt).

Apelację od uzupełnionego uzasadnienia wniósł oskarżyciel publiczny – Naczelnik Urzędu Skarbowego we Wrześni, zaskarżając wyrok w tym samym zakresie, co poprzednio, podnosząc te same zarzuty i ponownie wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku w ten sam sposób, co w pierwotnie wywiedzionej apelacji.

(apelacja oskarżyciela publicznego – Naczelnika Urzędu Skarbowego we Wrześni – karta 865 akt).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacje obu obrońców oskarżonego zawierały słuszne zarzuty, co skutkowało zmianą zaskarżonego wyroku i uniewinnieniem oskarżonego J. R. od przypisanego mu przestępstwa z art. 61 § 1 k.k.s. i art. 62 § 2 k.k.s. i art. 76 § 1 k.k.s. w związku z art. 6 § 2 k.k.s., art. 7 § 1 k.k.s. i art. 9 § 3 k.k.s. oraz uchyleniem zaskarżonego wyroku i umorzeniem postępowania odnośnie przypisanego oskarżonemu wykroczenia z art. 57 § 1 k.k.s. z uwagi na przedawnienie jego karalności. W tej sytuacji wniesione w niniejszej sprawie apelacje Naczelnika Urzędu Skarbowego we Wrześni okazały się bezzasadne.

Zanim Sąd Okręgowy odniesie się do zaskarżonego wyroku i wywiedzionych apelacji, wskazuje, że wniesienie środka odwoławczego, niezależnie od jego granic i zakresu, każdorazowo obliguje sąd odwoławczy do zbadania ewentualności wystąpienia uchybień, o jakich mowa w art. 439 k.p.k. i 440 k.p.k. W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy nie stwierdził wskazanych tam uchybień, a zarzutów co do ich występowania nie formułowali również oskarżyciele.

Na wstępie przypomnieć także należy, iż wydanie przez sąd rozstrzygający wyroku skazującego w jakiejkolwiek sprawie, musi być logiczną konsekwencją wynikającego ze swobodnej oceny dowodów przeświadczenia tegoż sądu, że wina została udowodniona w sposób przewidziany przepisami kodeksu postępowania karnego. Materiał dowodowy na którym zostaje oparte skazanie musi więc w sposób nie budzący najmniejszych wątpliwości potwierdzać prawdziwość przedstawionych zarzutów. Aby jednak sąd rozstrzygający mógł dojść do tego typu konkluzji, to jest do przekonania o prawdziwości przedstawionego danemu oskarżonemu zarzutu, musi uprzednio po pierwsze prawidłowo przeprowadzić postępowanie dowodowe, a po wtóre dokonać kompleksowej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Ocena ta natomiast musi przez tenże sąd zostać przeprowadzona z uwzględnieniem obowiązujących w tym przedmiocie reguł postępowania i przy wzięciu pod uwagę całokształtu ujawnionego w sprawie materiału dowodowego.

Zgodnie zaś z art. 7 k.p.k., organy postępowania, a więc także i sąd, kształtują swe przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego. Natomiast przekonanie sądu o wiarygodności jednych dowodów i niewiarygodności innych pozostaje pod ochroną tego przepisu, gdy:

1) jest poprzedzone ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności sprawy (art. 410 k.p.k.) i to w sposób podyktowany obowiązkiem dochodzenia prawdy (art. 2 § 2 k.p.k.),

2) stanowi wyraz rozważenia wszystkich okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego (art. 4 k.p.k.),

3) jest zgodne ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego, a nadto zostało wyczerpująco i logicznie uargumentowane w uzasadnieniu wyroku (art. 424 § 1 pkt. 1 i 2 k.p.k.) – tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 marca 2008 roku wydanym w sprawie o sygnaturze akt IV K 425/2008 roku.

Mając zatem powyższe na uwadze, Sąd Odwoławczy podnosi, iż dokonując kontroli instancyjnej tego, czy Sąd I instancji dokonał zgodnej z określoną w art. 7 k.p.k. dyrektywą oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, badał to, czy przedstawiona przez tenże Sąd w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia ocena, po pierwsze nie wykazuje błędów natury faktycznej (niezgodności z treścią dowodu), po wtóre błędów natury logicznej (błędności rozumowania i wnioskowania), po trzecie, czy nie jest sprzeczna z doświadczeniem życiowym lub wskazaniami wiedzy oraz, czy uwzględnia ów określony w art. 410 k.p.k. całokształt okoliczności niniejszej sprawy.

Niestety analiza procesu myślowego Sądu I instancji pod kątem powyżej wyeksponowanych zasad, nie pozostawia wątpliwości co do tego, że Sąd ten dokonując tejże oceny nie tylko pominął szereg okoliczności składających się na rzeczony całokształt okoliczności przedmiotowej sprawy, ale dopuścił się również błędów natury faktycznej i logicznej, wywodząc, co do wartości dowodowej głównych dowodów oskarżenia, nieprawidłowe i sprzeczne z doświadczeniem życiowym wnioski.

Po zapoznaniu się z aktami niniejszej sprawy, treścią wyroku i jego pisemnym uzasadnieniem, Sąd Okręgowy wskazuje, że wprawdzie orzeczenie wydane w niniejszej sprawie oparte jest na całokształcie materiału dowodowego, zebranego w sprawie, który został poddany analizie, choć – o czym już powyżej wspomniano – nie w pełni prawidłowej, albowiem wnioski wyciągnięte przez Sąd Rejonowy nie mogły zostać uznane za słuszne z uwagi na obrazę przez Sąd I instancji przepisów prawa materialnego oraz przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów. Stan sprawy i zebrany materiał dowodowy pozwalają jednak na przeprowadzenie kontroli instancyjnej zaskarżonego wyroku.

Przechodząc do omówienia wywiedzionych w niniejszej sprawie apelacji i postawionych w nich zarzutów, Sąd Okręgowy wskazuje, że omówi je łącznie, albowiem przesłanki przemawiające za słusznością apelacji obu obrońców oskarżonego stanowią jednocześnie podstawę nieuwzględnienia apelacji oskarżyciela.

W pierwszej kolejności Sąd II instancji uzasadni punkt 1. wyroku, w którym uniewinniono oskarżonego, zaś następnie przejdzie do uzasadnienia punktu 2. dotyczącego umorzenia postępowania.

Na wstępie Sąd Okręgowy czuje się zobligowany przypomnieć, iż zgodnie z ogólnymi regułami polskiego prawa karnego, w tym skarbowego, warunkiem przypisania oskarżonemu odpowiedzialności karnej za przestępstwo jest stwierdzenie, że owo przestępstwo podmiot ten popełnił, to jest dopuścił się zachowania będącego czynem w rozumieniu prawa karnego (a zatem obiektywnie postrzegalnym i powodowanym jego wolą), zabronionym pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, bezprawnym, karygodnym (to jest społecznie szkodliwym w stopniu wyższym niż znikomy) i zawinionym. Z trzeciego z wymienionych wyżej warunków wynika, iż sprawca musi swoim zachowaniem wypełnić znamiona danego typu czynu zabronionego, na które składają się znamiona podmiotu, przedmiotu, strony przedmiotowej i strony podmiotowej danego typu czynu zabronionego.

Zgodnie z treścią art. 61 § 1 k.k.s. kto nierzetelnie prowadzi księgę, podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych.

W myśl zaś art. 62 § 2 k.k.s. kto fakturę lub rachunek wystawia w sposób nierzetelny albo takim dokumentem się posługuje, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od roku, albo obu tym karom łącznie.

Z kolei treść art. 76 § 1 k.k.s. zakłada, iż kto przez podanie danych niezgodnych ze stanem rzeczywistym lub zatajenie rzeczywistego stanu rzeczy wprowadza w błąd właściwy organ narażając na nienależny zwrot podatkowej należności publicznoprawnej, w szczególności podatku naliczonego w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług, podatku akcyzowym, zwrot nadpłaty lub jej zaliczenie na poczet zaległości podatkowej lub bieżących albo przyszłych zobowiązań podatkowych, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie.

Sąd I instancji uznał oskarżonego za winnego wszystkich trzech opisanych wyżej przestępstw, a nadto przyjął, że dopuścił się ich w warunkach czynu ciągłego jako osoba zajmująca się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby prawnej, to jest spółki (...) Sp. z o.o.

Jeśli chodzi o czyn z art. 61 § 1 k.k.s., to wskazać należy, że służy on ochronie dobra prawnego w postaci przestrzegania obowiązków nakładanych przez przepisy materialnego prawa podatkowego (por. A. Bartosiewicz, Komentarz do art. 61 Kodeksu karnego skarbowego, w: A. Bartosiewicz, R. Kubacki, Kodeks karny skarbowy. Przestępstwa i wykroczenia podatkowe oraz dewizowe, wyd. 4, Warszawa 2010, SIP Legalis 2018), zaś czynność wykonawcza polegać ma na nierzetelnym prowadzeniu ksiąg (por. definicję ksiąg z art. 53 § 21 k.k.s.), to jest na prowadzeniu ich niezgodnie ze stanem rzeczywistym (por. definicję księgi nierzetelnej z art. 53 § 22 k.k.s.), co może przybrać postać działania – poprzez dokonywanie w księdze wpisów nieprawdziwych albo też zaniechania – poprzez niedokonywanie stosownych zapisów podlegających wpisowi do księgi. Co jednak istotne, ustawa nie wymaga dla przypisania odpowiedzialności z ww. przepisu zaistnienia jakiegokolwiek skutku – penalizowane jest bowiem już samo nierzetelne prowadzenie ksiąg, bez względu na to, czy doszło do jakiejkolwiek obiektywnej zmiany w rzeczywistości, w szczególności czy ktokolwiek poniósł z tego tytułu uszczerbek albo został na niego narażony. Aby zatem stwierdzić sprawstwo co do czynu z art. 61 § 1 k.k.s. należałoby udowodnić, iż zapisy w księgach nie odpowiadały rzeczywistości. Co więcej, należałoby udowodnić umyślność działania sprawcy, albowiem, jak przyjmuje się w doktrynie, czynu z art. 61 § 1 k.k.s. można dopuścić się tylko umyślnie – zarówno w zamiarze bezpośrednim, jak i ewentualnym (por. L. Wilk, Komentarz do art. 61 Kodeksu karnego skarbowego, w: L. Wilk, J. Zagrodnik, Kodeks karny skarbowy. Komentarz, wyd. 3, Warszawa 2016, SIP Legalis 2018; A. Bartosiewicz, Komentarz do art. 61 Kodeksu karnego skarbowego, w: A. Bartosiewicz, R. Kubacki, Kodeks karny skarbowy. Przestępstwa i wykroczenia podatkowe oraz dewizowe, wyd. 4, Warszawa 2010, SIP Legalis 2018). Czyn ten należy do grona przestępstw indywidualnych, albowiem jego podmiotem może stać się tylko osoba zobowiązana do prowadzenia ksiąg albo osoba, której „tylko” powierzono usługowe ich prowadzenie, a nawet niemająca uprawnień do ich usługowego prowadzenia. Jak podkreśla się w literaturze, „Nie można pociągać do odpowiedzialności karnej skarbowej kogoś, kto nie mając obowiązku prowadzenia księgi, z jakiegoś jednak powodu ją prowadzi, czyniąc to nierzetelnie lub wadliwie” (por. L. Wilk, Komentarz do art. 61 Kodeksu karnego skarbowego, w: L. Wilk, J. Zagrodnik, Kodeks karny skarbowy. Komentarz, wyd. 3, Warszawa 2016, SIP Legalis 2018).

Oskarżony J. R., jako prezes spółki będącej podatnikiem, był podmiotem obowiązanym do prowadzenia ksiąg, a zatem mógł stać się podmiotem czynu zabronionego uregulowanego w art. 61 § 1 k.k.s.

Przedmiotem ochrony art. 62 § 2 k.k.s. jest, podobnie jak w przypadku czynu zabronionego uregulowanego w art. 61 § 1 k.k.s., przestrzeganie obowiązków nakładanych przez przepisy materialnego prawa podatkowego (por. A. Bartosiewicz, Komentarz do art. 61 Kodeksu karnego skarbowego, w: A. Bartosiewicz, R. Kubacki, Kodeks karny skarbowy. Przestępstwa i wykroczenia podatkowe oraz dewizowe, wyd. 4, Warszawa 2010, SIP Legalis 2018), a popełnienie tego czynu zabronionego polegać ma na wystawieniu faktury lub rachunku w sposób nierzetelny albo posłużeniu się takim dokumentem. Wystawienie nierzetelnego rachunku albo faktury polega na takim zachowaniu sprawcy, w wyniku którego dane umieszczane na wystawionej przez niego fakturze albo rachunku są niezgodne ze stanem rzeczywistym, zaś posługiwanie się fakturą lub rachunkiem wystawionym w sposób nierzetelny obejmuje wszystkie czynności związane z wykorzystaniem funkcji, jakie w obrocie prawnym pełnią faktura lub rachunek, o ile zachowanie sprawcy godzi w obowiązki podatkowe – w szczególności zatem posłużeniem się nierzetelną fakturą albo rachunkiem będzie użycie jej w celu np. zawyżenia należnego zwrotu podatku. Podobnie jak w przypadku opisywanego wyżej przestępstwa z art. 61 § 1 k.k.s., czynu z art. 62 § 2 k.k.s. dopuścić się można tylko umyślnie, zarówno w zamiarze bezpośrednim, jak i ewentualnym – w razie zaś nieumyślnego wypełnienia ww. znamion sprawca nie podlega odpowiedzialności karnej. Wskazać przy tym należy, że czyn z art. 62 § 2 k.k.s. w zakresie posłużenia się nierzetelną fakturą albo rachunkiem jest przestępstwem powszechnym, a zatem do jego popełnienia nie jest konieczne wyróżnianie się jakimiś szczególnymi cechami, a ich podmiotem może stać się każdy człowiek, w związku z czym należało uznać, że oskarżony może być adresatem wysłowionej w nim normy sankcjonowanej, a tym samym – że spełniał on warunki, by móc być uznanym za potencjalnego sprawcę owego przestępstwa.

Również art. 76 § 1 k.k.s. ma za zadanie chronić dobro w postaci przestrzegania obowiązków nakładanych przez materialne prawo podatkowe, jednak dodatkowo chroni także interes Skarbu Państwa jako beneficjenta należności publicznoprawnych. Czynność sprawcza tego przestępstwa polegać ma na wprowadzeniu właściwego organu w błąd poprzez podanie danych niezgodnych ze stanem rzeczywistym lub zatajenie rzeczywistego stanu rzeczy i narażenie przez to na nienależny zwrot podatkowej należności publicznoprawnej, w szczególności podatku naliczonego w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług, podatku akcyzowym, zwrot nadpłaty lub jej zaliczenie na poczet zaległości podatkowej lub bieżących albo przyszłych zobowiązań podatkowych. Jak zatem widać, czynu tego można dopuścić się zarówno przez działanie (podanie danych niezgodnych z rzeczywistością), jak i przez zaniechanie (zatajenie rzeczywistego stanu rzeczy), a przy tym jest to przestępstwo skutkowe – musi bowiem dojść do narażenia na nienależny zwrot podatkowej należności publicznoprawnej. Wprowadzenie zaś właściwego organu w błąd może przybrać postać np. posłużenia się nierzetelną fakturą, w której zawyżono cenę zakupu tak, by uzyskać większy niż należny zwrot podatku VAT. Sama już główna czynność wykonawcza mająca polegać na wprowadzeniu w błąd pozwala na stwierdzenie, iż opisywanego typu czynu zabronionego można dopuścić się tylko umyślnie – zarówno w zamiarze bezpośrednim, jak i ewentualnym (por. A. Bartosiewicz, Komentarz do art. 76 Kodeksu karnego skarbowego, w: A. Bartosiewicz, R. Kubacki, Kodeks karny skarbowy. Przestępstwa i wykroczenia podatkowe oraz dewizowe, wyd. 4, Warszawa 2010, SIP Legalis 2018), a popełnić ów czyn może każdy – z uwagi bowiem na użycie przez ustawodawcę wyłącznie zaimka osobowego „kto”, bez dalszego doprecyzowania osoby sprawcy, należy uznać, iż jest to przestępstwo powszechne.

O ile patrząc na stan faktyczny niniejszej sprawy czysto obiektywnie można by wprawdzie stwierdzić, że zachowanie oskarżonego ujęte w opisie przypisanego mu przez Sąd Rejonowy czynu mogło stanowić wypełnienie znamion przedmiotowych wyżej opisanych przestępstw, o tyle nie sposób w niniejszej sprawie przypisać oskarżonemu wypełnienia znamion strony podmiotowej zarzucanych mu czynów, i to nawet w formie zamiaru ewentualnego. W ocenie bowiem Sądu Okręgowego w pełni słusznie wskazuje obrońca oskarżonego, adw. R. B., na wstępie uzasadnienia swojej apelacji, kiedy podnosi, że aby możliwym było przypisanie oskarżonemu sprawstwa w zakresie czynów z art. 61 § 1 k.k.s., art. 62 § 2 k.k.s. oraz art. 76 § 1 k.k.s., konieczne byłoby udowodnienie, iż oskarżony chciał, a co najmniej przewidywał taką możliwość i godził się na nią, prowadzić nierzetelne księgi, posługiwać się nierzetelnymi fakturami i wprowadzać w błąd Urząd Skarbowy we W. ze skutkiem w postaci narażenia na nienależny zwrot podatkowej należności publicznoprawnej. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwolił jednak na stwierdzenie z całą stanowczością, aby po stronie oskarżonego J. R. istniał zamiar popełnienia któregokolwiek z przypisanych mu przez Sąd I instancji w punkcie I wyroku czynów, to jest aby można było mu przypisać umyślność w zakresie któregokolwiek z nich.

W pełni słuszne, w ocenie Sądu Okręgowego, są zarzuty obrońcy oskarżonego, adw. R. B., odnośnie dowolności poczynionych przez Sąd Rejonowy ustaleń. Sąd ten bowiem apriorycznie przyjął, iż oskarżony miał świadomość tego, przez ile rąk, mówiąc kolokwialnie, przeszły maszyny, które ostatecznie zakupił w imieniu spółki (...) oraz że ich cena jest wyższa niż wynikać by to mogło z ich rzeczywistej wartości, mimo że żaden z zebranych dowodów tej tezy nie potwierdza. W szczególności nie wynika to z wyjaśnień oskarżonego J. R., który wskazał wyraźnie zasady i przyczyny zakupu przez zarządzaną przez niego spółkę spornych maszyn, a z których to wyjaśnień nie sposób wysnuć wniosku, aby miał on, w chwili dokonywania transakcji zakupu spornych maszyn, wiedzę o tym, co działo się z nimi wcześniej. Oskarżony podkreślił bowiem, że był przekonany, iż spółka (...), od której zakupił maszyny, nabyła je wprost od likwidatora spółki (...) SA w likwidacji (por. karta 383 akt), a w obliczu braku obalenia wiarygodności tego sformułowania przez którykolwiek z innych dowodów zgromadzonych w sprawie, ustalenia Sądu I instancji w zakresie tego, że oskarżony „musiał zdawać sobie sprawę”, że cena maszyn była znacznie zawyżona rażą dowolnością. Co więcej, Sąd Okręgowy odnosi wrażenie, że Sąd I instancji celowo nie wziął pod uwagę faktu, iż po uzyskaniu informacji na temat liczby i cen transakcji związanych z zakupionymi przez niego maszynami, oskarżony zwrócił się do Urzędu Skarbowego we W. oraz do biegłego J. N. o wycenę zakupionych maszyn. Gdyby bowiem oskarżony J. R. był, jak twierdzi Sąd I instancji, członkiem „układu” mającego na celu zawyżenie na fakturach cen zakupu spornych maszyn w celu wyłudzenia nienależnego zwrotu podatku VAT, to nie miałby interesu w tym, aby poznać rzeczywistą wartość zakupionego sprzętu. Oskarżony podkreślił przy tym, iż w jego ocenie maszyny były warte ok. 1,4-1,7 milionów złotych, zaś wyższa cena ich zakupu wynikała, m.in., z faktu, iż nie uzyskałby on (to jest spółka przez niego reprezentowana) kredytu nawet na ww. kwotę, a zakup owych maszyn pozwalał spółce na zawarcie długoterminowego kontraktu z inną spółką, prowadzenie produkcji i osiąganie zysków. Ponadto warunki zakupu tychże maszyn, mimo wysokiej ceny, były korzystne, albowiem spółka (...) mogła część owej ceny rozliczyć barterowo, nie musiała „martwić się” o kwestię przeglądów maszyn, gdyż ten obowiązek wzięła na siebie firma (...) (por. kartę 382v akt), a nadto spłata ceny maszyn została odroczona. Rację zatem mają obaj obrońcy oskarżonego, uznając zakup ww. maszyn za korzystny dla reprezentowanej przez oskarżonego spółki i podkreślając, że odroczenie spłaty maszyn nie było, jak ustalił Sąd I instancji, darmowe, ale - m.in. - ta okoliczność wpłynęła na wyższą cenę zakupu spornych maszyn, zaś cała transakcja była szansą na osiągnięcie zysku przez spółkę (...). Mając na uwadze te okoliczności, a także brak jakiegokolwiek dowodu na to, aby zamiarem oskarżonego przy dokonywaniu tej transakcji było celowe zawyżenie ceny zakupu w celu wyłudzenia następnie nienależnego zwrotu podatku VAT, uznać należało, że nie wypełnił on znamion strony podmiotowej zarzucanego mu czynu z art. 62 § 2 k.k.s., a co za tym idzie – także pozostałych czynów objętych zarzutami I, II i III aktu oskarżenia. Decyzja oskarżonego powodowana była bowiem chęcią poprawy sytuacji zarządzanej przez niego spółki, co więcej, decyzję tę Sąd I instancji powinien ocenić także przez pryzmat jej opłacalności dla spółki. Należało bowiem zadać sobie pytanie, czy oskarżony, jako prezes zarządu spółki, powinien był kupić maszyny na takich warunkach jak to uczynił, choćby nawet za wyższą cenę, ale pozyskać dzięki temu długoletni kontrakt mogący przynieść spółce zysk, czy też powinien był od takiego zakupu odstąpić i zaciągnąć kredyt na kwotę wprawdzie mniejszą, ale i tak dla spółki niebezpiecznie wysoką (choć, jak podkreślał oskarżony, z uwagi na sytuację spółki uzyskanie takiego kredytu było w owym czasie nierealne) albo wręcz w ogóle zrezygnować z transakcji i tym samym stracić możliwość zawarcia intratnego kontraktu.

W ocenie Sądu Okręgowego w przypadku podjęcia innej decyzji niż ta, którą ostatecznie J. R. podjął, mógłby on narazić się na odpowiedzialność, ale z kolei za działanie na szkodę spółki, albowiem w momencie zakupu spornych maszyn, nie mając wiedzy o tym, ile podmiotów wcześniej je kupiło zanim trafiły one do spółki (...) – w tym bowiem zakresie Sąd II instancji nie widzi powodów, by odmówić oskarżonemu wiarygodności, a to z uwagi na wskazania logicznego myślenia i zasady doświadczenia życiowego – pozbawiłby tę spółkę możliwości pozyskania korzystnego dla niej kontraktu, pozwalającego jej na osiąganie zysków. Jak zaś wynika z wyjaśnień oskarżonego, nie miał on świadomości, że faktury, którymi się posługiwał mogły być nierzetelne. Dlatego też nie można mu postawić ani zarzutu nierzetelnego prowadzenia ksiąg, ani wyłudzenia nienależnego zwrotu podatku – skoro bowiem nie miał on świadomości ewentualnej nierzetelności faktur, to nie mógł umyślnie się nimi posłużyć, nie mógł też umyślnie prowadzić ksiąg w sposób nierzetelny i nie mógł umyślnie wprowadzić właściwego organu w błąd co do wysokości należnego mu zwrotu podatku VAT. Aby to bowiem było możliwe należałoby, jak wskazano na początku tej części rozważań, udowodnić, iż miał on świadomość, że swoim zachowaniem może wypełniać znamiona zarzuconych mu czynów zabronionych, a co więcej, chcieć ich realizacji, a co najmniej się na nią godzić.

Wskazać przy tym należy, że strona podmiotowa czynu zabronionego, podobnie jak każde inne jego znamię, podlegać musi dowodzeniu w toku postępowania karnego. W sytuacji zaś braku dowodów, mogących pozwolić na odtworzenie po stronie oskarżonego określonego zamiaru, nie sposób mówić o umyślnym popełnieniu przestępstwa. W ocenie Sądu Okręgowego taka sytuacja zachodzi w niniejszej sprawie. Wskazania logicznego rozumowania i zasady doświadczenia życiowego, a także przesłanki racjonalności gospodarczej, nakazują dojść do wniosku, iż oskarżony słusznie zdecydował się na zakup spornych maszyn, a jego zamiarem nie było popełnienie któregokolwiek z zarzucanych mu przestępstw skarbowych, ale poprawa sytuacji zarządzanej przez niego spółki.

W związku z tym nie zasługuje na aprobatę tok rozumowania Sądu I instancji, który, jak się zdaje, pod z góry założoną tezę o sprawstwie oskarżonego tak ocenił poszczególne dowody, aby dojść do wniosku, że istotnie oskarżony dopuścił się zarzucanych mu czynów. Sam zaś fakt, iż być może doszło do zawyżenia ceny zakupionych przez oskarżonego maszyn nie świadczy jeszcze o tym, że oskarżony miał tego świadomość. Stronę podmiotową bowiem należy dowodzić w oparciu o całokształt materiału dowodowego, a nie poszczególne dowody, które w ocenie Sądu I instancji „składają się” w całość pozwalającą uznać oskarżonego za winnego. Zasadnie zatem podniósł obrońca oskarżonego, adw. R. B., że Sąd Rejonowy najwyraźniej ocenił poszczególne dowody w oderwaniu od siebie, nie wyciągnąwszy wniosków z materiału dowodowego jako całości.

Zdaniem Sądu Okręgowego, w tym miejscu przypomnieć należy, że konsekwencją wynikającą z zasady domniemania niewinności jest konieczność wydania wyroku uniewinniającego nie tylko z powodu całkowitego obalenia oskarżenia (gdy wykazano, że oskarżony jest niewinny), lecz także wtedy, gdy oskarżenie nie zostało dostatecznie udowodnione ze względu na występujące wątpliwości (W. Grzeszczyk, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, wyd. X, Lex Polonica). „Oznacza to, że udowodnienie winy oskarżonemu musi być całkowite, pewne, wolne od wątpliwości” (wyrok Sądu Najwyższego z 24 lutego 1999 r., sygn. V KKN 362/97, Lexis Nexis nr 335169, Prok. i Pr. 1999, nr 7-8, poz. 11).

W sytuacji zaś, jak w niniejszej sprawie, braku możliwości odtworzenia po stronie oskarżonego zamiaru popełnienia któregokolwiek z zarzuconych mu przestępstw konieczne było wydanie wyroku uniewinniającego oskarżonego od przypisanego mu czynu z art. 61 § 1 k.k.s. i art. 62 § 2 k.k.s. i art. 76 § 1 k.k.s. w związku z art. 6 § 2 k.k.s. w związku z art. 7 § 1 k.k.s. w związku z art. 9 § 3 k.k.s.

W związku z powyższym, to jest w obliczu stwierdzenia, że nie można oskarżonemu w ogóle przypisać sprawstwa zarzucanych mu czynów, nie było podstaw do uwzględnienia apelacji oskarżyciela publicznego, której zarzuty skupiły się na sposobie wyliczenia przez Sąd I instancji wysokości narażonego na uszczuplenie podatku VAT. Skoro bowiem stwierdzono, iż przestępstwa nie zostały popełnione, to zarzuty oskarżyciela publicznego co do wysokości narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej nie miały de facto znaczenia.

Z tych samych powodów nie było konieczności ustosunkowywanie się do podniesionych przez adw. R. B. zarzutów co do orzeczonego środka karnego w postaci zakazu zajmowania stanowisk prezesa, wiceprezesa oraz członka zarządu w spółkach prawa handlowego na okres 3 lat oraz środka karnego w postaci podania wyroku do publicznej wiadomości. W obliczu bowiem braku sprawstwa i winy oskarżonego co do zarzucanych mu przestępstw i uniewinnienia go od przypisanego mu czynu środki te i tak nie mogłyby zostać zastosowane.

Odnosząc się zaś do kwestii umorzenia postępowania wobec oskarżonego co do czynu z art. 57 § 1 k.k.s., to wskazać należy, iż także w tym zakresie Sąd I instancji dopuścił się błędu, albowiem uznał oskarżonego za winnego w całości zarzucanego mu wykroczenia skarbowego (punkt IV aktu oskarżenia), pomimo faktu zaistnienia już w momencie wyrokowania przez Sąd I instancji bezwzględnej przesłanki odwoławczej z art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. w związku z art. 113 § 1 k.k.s. (art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k.).

Jak wynika z treści art. 57 § 1 k.k.s., karze grzywny za wykroczenie skarbowe podlega podatnik, który uporczywie nie wpłaca podatku w terminie. Przedmiotem ochrony ww. przepisu, podobnie jak w przypadku wcześniej opisanych przestępstw, jest przestrzeganie obowiązków nakładanych przez przepisy materialnego prawa podatkowego. Wykroczenie to jest wykroczeniem indywidualnym, gdyż przepis wskazuje wprost, że może się go dopuścić wyłącznie podatnik. Czynność sprawcza polega na uporczywym, a zatem długotrwałym, niewpłacaniu podatku w wyznaczonym do tego terminie. Choć w doktrynie i orzecznictwie nie przesądzono, od kiedy można mówić o uporczywości niewpłacania podatku, to aby można było niej mówić, musi dojść do przynajmniej kilkukrotnego, nieprzerwanego niewpłacenia podatku w terminie (por. A. Bartosiewicz, Komentarz do art. 57 Kodeksu karnego skarbowego, w: A. Bartosiewicz, R. Kubacki, Kodeks karny skarbowy. Przestępstwa i wykroczenia podatkowe oraz dewizowe, wyd. 4, Warszawa 2010, SIP Legalis 2018). Opisywanego wykroczenia dopuścić się można tylko umyślnie i to wyłącznie z zamiarem bezpośrednim, o czym świadczy samo już znamię uporczywości – trudno bowiem wyobrazić sobie nieumyślne uporczywe niewpłacanie podatku, ta bowiem cecha zachowania sprawcy niesie za sobą pewien ładunek jego negatywnego nastawienia do popełnianego czynu, pewną intencjonalność w niewpłacaniu podatku, a zatem nie sposób rozpatrywać w kontekście analizowanego wykroczenia innej strony podmiotowej niż zamiar bezpośredni.

Nie ulega wątpliwości, iż oskarżony, jako prezes spółki T. (...), był podatnikiem podatku VAT, a zatem wypełniał znamiona podmiotu ww. wykroczenia skarbowego i istotnie w sposób uporczywy nie wpłacał podatku w terminie (łącznie bowiem nie wpłacał go przez 30 miesięcy, przy czym bez przerwy trwało to od 2 do 6 miesięcy), jednak zgodnie z art. 51 § 1 k.k.s. karalność wykroczenia skarbowego ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynął rok. Z kolei w myśl art. 51 § 2 k.k.s., jeżeli w okresie przewidzianym w § 1 wszczęto postępowanie przeciwko sprawcy, karalność popełnionego przez niego wykroczenia skarbowego ustaje z upływem 2 lat od zakończenia tego okresu. Zgodnie zaś z art. 44 § 3 k.k.s., który znajduje zastosowanie odpowiednio do wykroczeń skarbowych, bieg przedawnienia przestępstwa skarbowego polegającego na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej (a do takich wykroczeń należy czyn z art. 57 § 1 k.k.s.) rozpoczyna się z końcem roku, w którym upłynął termin płatności tej należności.

W sytuacji zaś, gdy postępowanie przeciwko oskarżonemu wszczęto 28 maja 2015 roku (por. postanowienie o przedstawieniu zarzutów – karty 187-188 akt) uznać należało, że należności podatkowe za okresy: 12/2008 roku, 1,6,11,12/2009 roku, 1,2,3,4,5,6,8,9,10/2010 roku, 2,12/2011 roku, 1,2,3,4,6,7,10,11/2012 roku, 2,5/2013 roku uległy już przedawnieniu w momencie wyrokowania przez Sąd I instancji, zaś co do okresów 3,5,8/2014 roku termin ten upływał, zgodnie z powołanymi wyżej przepisami w zakresie przedawnienia karalności wykroczeń skarbowych, 1 stycznia 2018 roku (z uwagi zaś na ujęcie przez Sąd I instancji niewpłacania podatku w terminie co do wszystkich ww. okresów w ramy jednego czynu, 1 stycznia 2018 roku jest terminem przedawnienia karalności „całego” zarzuconego oskarżonemu wykroczenia skarbowego).

Z tych właśnie względów postępowanie wobec oskarżonego o czyn z art. 57 § 1 k.k.s. należało umorzyć – doszło bowiem do przedawnienia jego karalności.

Podsumowując, w ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy nie w pełni prawidłowo ocenił zebrany w sprawie i w całości ujawniony materiał dowodowy, albowiem przekroczył zasadę swobodnej oceny dowodów, a w konsekwencji wyciągnął z niego takie wnioski, które poskutkowały uznaniem oskarżonego za winnego zarzucanych mu czynów, podczas gdy zebrane w sprawie dowody nie pozwalają, w ocenie Sądu II instancji, na stwierdzenie po stronie oskarżonego zamiaru popełnienia któregokolwiek z nich.

Nadto Sąd I instancji nie dostrzegł zaistnienia, co do czynu z art. 57 § 1 k.k.s., faktu przedawnienia jego karalności i wydał wyrok skazujący oskarżonego w tym zakresie w całości, pomimo zaistnienia bezwzględnej przesłanki odwoławczej.

Te uchybienia Sądu Rejonowego, jak i fakt wywiedzenia przez obrońców oskarżonego zasadnych apelacji musiały skutkować zmianą bądź uchyleniem zaskarżonego wyroku, co też Sąd Okręgowy uczynił (punkt 1 i 2 wyroku Sądu Okręgowego z dnia 20 lutego 2018 roku).

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł w punkcie 3. wyroku, obciążając nimi, na podstawie art. 632 pkt 2 k.p.k. w związku z art. 113 § 1 k.k.s., w całości Skarb Państwa, albowiem postępowanie wobec oskarżonego częściowo zostało umorzone, a od pozostałych zarzutów został on uniewinniony.

/Dariusz Śliwiński/ /Małgorzata Ziołecka/ /Aleksander Brzozowski/