Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 września 2021 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu IV Wydział Karny–Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Hanna Bartkowiak

Protokolant: p.o. stażysty Katarzyna Szymczak

przy udziale nadkomisarz M. K. z Komisariatu Policji (...)w P.

po rozpoznaniu w dniu 30 września 2021 r.

sprawy T. N.

obwinionego z art. 86 § 1 kw

na skutek apelacji wniesionej przez obwinionego

od wyroku zaocznego Sądu Rejonowego Poznań – Grunwald i Jeżyce w Poznaniu

z dnia 8 marca 2021 r., sygn. akt VIII W 1682/20

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu Poznań – Grunwald i Jeżyce w Poznaniu do ponownego rozpoznania.

Hanna Bartkowiak

UZASADNIENIE

T. N. został obwiniony o to, że w dniu 21 lipca 2020 r. około godz. 16:45 w P. na ul. (...) kierując samochodem m-ki V. o nr rej. (...) wykonując manewr zawracania nie ustąpił pierwszeństwa kierującemu tramwajem linii 15/11 i doprowadził do zderzenia z nim, tj. wykroczenie z art. 86 § 1 kw.

Sąd Rejonowy Poznań – Grunwald i Jeżyce w Poznaniu, wyrokiem nakazowym z dnia 29 października 2020 r. wydanym w sprawie o sygn. akt III W 1421/20 uznał obwinionego T. N. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu, tj. wykroczenia z art. 86 § 1 kw i za to na podstawie powołanego przepisu wymierzył mu karę grzywny w kwocie 500 zł. Nadto Sąd obciążył obwinionego kosztami postępowania (k. 31).

Od powyższego wyroku obwiniony wniósł skutecznie sprzeciw
(k. 32), co skutkowało skierowaniem sprawy do rozpoznania na zasadach ogólnych.

Po przeprowadzeniu rozprawy w trybie zaocznym Sąd Rejonowy Poznań – Grunwald i Jeżyce w Poznaniu, wyrokiem z dnia 8 marca 2021 r. wydanym w sprawie o sygn. akt VIII W 757/20 uznał obwinionego T. N. za winnego zarzucanego mu czynu, popełnionego w sposób wyżej opisany, tj. wykroczenia z art. 86 § 1 kw i za to na podstawie wskazanego przepisu wymierzył mu karę 500 zł grzywny. Nadto Sąd obciążył obwinionego kosztami postępowania (k. 53-54).

Apelację od powyższego wyroku złożył obwiniony zaskarżając powyższy wyrok w całości. Skarżący podniósł zarzuty obrazy przepisów postępowania, nie podając konkretnych przepisów jakie miałyby zostać naruszone przez Sąd Rejonowy, jako podmiot niefachowy ograniczył się do opisania uchybień jakie jego zdaniem zaszły w tej sprawie. Podniósł, że zostało naruszone jego prawo do obrony oraz zaistniały istotne braki dowodowe i przy ocenie zebranego materiału dowodowego.

W związku z powyższym apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez uniewinnienie, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania (k. 69-70).

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 30 września 2021 r. obwiniony podtrzymując swą apelację, zasygnalizował chęć udziału w postępowaniu dowodowym co do istoty sprawy, podkreślając potrzebę ponownego rozpoznania sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja obwinionego okazała się skuteczna i doprowadziła do uwzględnienia zawartego w niej wniosku o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Kontrola odwoławcza zaskarżonego rozstrzygnięcia potwierdziła słuszność stanowiska obwinionego wskazującego na naruszenie przez Sąd Rejonowy przysługującego mu zgodnie z art. 4 kpw prawa do obrony. Prawo do obrony dzieli się na materialne i formalne. Zasada prawa do obrony w sensie materialnym obejmuje całokształt instytucji prawnych przewidzianych w ustawach karnych, których wykorzystanie pozwala dowodzić swej niewinności przez obwinionego lub też podejmować działania wskazujące na okoliczności, które mogą mieć wpływ na orzeczenie o winie czy na wymiar kary. Natomiast prawo do obrony w sensie formalnym to przysługujące obwinionemu uprawnienie do posiadania obrońcy z wyboru lub z urzędu, dzięki któremu zagwarantowana jest możliwość obrony racji obwinionego w sensie przeciwstawienia się tezom oskarżenia przez wykwalifikowanego pełnomocnika procesowego. Skupiając się na prawie do obrony w znaczeniu materialnym (gdyż to do jego naruszenia doszło w badanej sprawie) należy podać, że ma ono szerokie znaczenie. Na jego treść składają się przykładowo: prawo do odmowy składania wyjaśnień, przytaczania okoliczności na swoją niekorzyść, uczestniczenia w rozprawie, czy możność zgłaszania w procesie twierdzeń oraz wniosków dowodowych ( K. Dąbkiewicz, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz, wyd. II, 2017, Lex). Sąd Najwyższy uznał, że prawo do obrony jest fundamentalnym prawem obywatelskim gwarantowanym Konstytucją RP oraz przepisami konwencji międzynarodowych, które Polska podpisała i ratyfikowała, a które przez to stały się częścią wewnętrznego porządku prawnego ( uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2007 r., sygn. akt I KZP 26/07, OSNKW 2007, Nr 10, poz. 71). Urzeczywistnieniu prawa do obrony służy inicjatywa dowodowa, prawo zadawania pytań świadkom i biegłym. Dlatego też każdy obwiniony ma co najmniej prawo do przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków obwinienia oraz żądania obecności i przesłuchania świadków obrony na takich samych warunkach jak świadków obwinienia ( postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2013 r., sygn. akt V KK 46/13, Lex nr 1335663). Niezbędne dla skorzystania z tego uprawnienia jest natomiast umożliwienie obwinionemu przez sąd uczestniczenia w rozprawie. Naruszenie wspomnianego obowiązku zapewnienia obwinionemu możliwości osobistego uczestniczenia w rozprawie głównej i obrony na niej swoich praw oraz interesów trzeba ocenić jako uchybienie o charakterze rażącym ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2011 r., sygn. akt IV KK 119/11, Lex nr 817548). Prawo do uczestnictwa w rozprawie stanowi bowiem podstawowe uprawnienie obwinionego o charakterze gwarancyjnym ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 2010 r., sygn. akt V KK 401/09, OSNwSK 2010, Nr 1, poz. 514). Znamiennym jest, że uniemożliwienie obwinionemu uczestniczenia w rozprawie, składania wniosków dowodowych, zadawania pytań świadkom oraz zabrania głosu jest na tyle rażącym naruszeniem prawa do obrony, które mogło mieć wpływ na treść wyroku, że z reguły powinno stanowić podstawę do jego uchylenia i przekazania sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2011 r., sygn. akt WA 34/10, OSNwSK 2011, Nr 1, poz. 407). Wszystko powyższe jest skutkiem tego, iż zasada prawa do obrony w postępowaniu w sprawach o wykroczenia ma to samo źródło i tą samą treść co zasada prawa oskarżonego do obrony w procesie karnym.

Przenosząc przedstawione rozważania procesowe na grunt weryfikowanej sprawy Sąd Okręgowy uznał, że obwiniony został pozbawiony swego prawa do obrony. Jak wynika z akt sprawy, że obwiniony T. N. w dniu 5 marca 2021 r. (na trzy dni przed terminem rozprawy wyznaczonej na dzień 8 marca 2021 r.) skierował na adres e-mailowy Biura Obsługi Interesantów Sądu Rejonowego Poznań – Grunwald i Jeżyce w Poznaniu wiadomość zawierającą informację o wykryciu u niego Covid-19, do której załączył datowaną na 3 marca 2021 r. informację o skierowaniu go na izolację domową w okresie od 3 marca 2021 r. do 12 marca 2021 r. oraz dokument z (...) S.A. potwierdzający pozytywny wynik testu na Covid-19. Podkreślić trzeba, że w omawianej wiadomości obwiniony zawnioskował o zmianę terminu rozprawy wyznaczonej na dzień 8 marca 2021 r. Wiadomość ta została przekazana do wydziału rozpoznającego sprawę obwinionego T. N. tego samego dnia, czyli 5 marca 2021 r., jednak nie została przedłożona sędziemu sprawozdawcy przed terminem rozprawy, tylko dopiero po jej przeprowadzeniu i wydaniu wyroku. Wobec tego wniosek obwinionego o odroczenie rozprawy nie został w ogóle rozpoznany, choć zasługiwał na uwzględnienie gdyż wykazywał zaistniałą nagłą i poważną sytuację chorobową. Poprzez przeprowadzenie rozprawy pod nieobecność obwinionego, w trybie zaocznym, doszło do naruszenia przysługującego mu prawa do obrony. Nie uczestnicząc w rozprawie, nie mógł zadawać pytań przesłuchiwanym świadkom, składać wniosków dowodowych i wygłosić mowy końcowej. Tymczasem obwiniony z odpowiednim wyprzedzeniem zadeklarował wolę uczestniczenia w rozprawie, na której chciał przedstawić swoje stanowisko w sprawie, złożyć wnioski dowodowe i brać udział w przesłuchaniu świadków. Swe stanowisko w tym zakresie podtrzymał w czasie rozprawy apelacyjnej.

Dla Sądu odwoławczego nie ulega zatem wątpliwości, że poprzez zaniechanie odroczenia przez Sąd Rejonowy rozprawy wyznaczonej na dzień 8 marca 2021 r. i przeprowadzenia jej w trybie zaocznym pod nieobecność T. N. doszło do obrazy przez organ meriti przepisu proceduralnego art. 4 kpw, tzn. naruszone zostało prawo obwinionego do obrony w sensie materialnym. Omówione uchybienie mogło mieć wpływ na treść wydanego rozstrzygnięcia i dlatego w świetle treści art. 437 § 1 i 2 kpk w zw. z art. 109 § 2 kpw konieczne było uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania nie przystępując do oceny zasadności pozostałych zarzutów wskazanych w apelacji obwinionego.

Sąd odwoławczy, mając na względzie treść art. 436 kpk w zw. z art. 109 § 2 kpw, ograniczył rozpoznanie wniesionego przez obwinionego środka odwoławczego rozstrzygając słuszność jedynie tego z zarzutów, który miał znaczenie dla wydania w tej sprawie orzeczenia o charakterze kasatoryjnym. W sytuacji kiedy Sąd Rejonowy, któremu sprawa została zwrócona, będzie przeprowadzał przewód sądowy w całości od nowa, a następnie dopiero oceniać będzie dowody, ustali stan faktyczny i wyda wyrok, przedwczesnym byłoby rozpoznanie przez Sąd II instancji pozostałych zarzutów wymienionych w apelacji. Nie jest bowiem rolą Sądu odwoławczego ocenianie na tym etapie postępowania, czy przeprowadzona ocena dowodów była prawidłowa, ustalenia faktyczne można ocenić jako trafne, skoro orzeczenie Sądu meriti zostało uchylone a sprawa została skierowana do ponownego rozpoznania.

W trakcie ponownego rozpoznania sprawy Sąd Rejonowy winien baczyć by obwiniony miał możliwość realizacji przysługującego mu prawa do obrony zarówno w aspekcie formalnym, jak i materialnym, m.in. poprzez umożliwienie T. N. udziału w rozprawie, zezwolenie na składanie wniosków dowodowych, zadawanie pytań przesłuchiwanym świadkom oraz przedstawienie swojego stanowiska w sprawie. Nadto Sąd I instancji będzie zobowiązany do ponownego przeprowadzenia przewodu sądowego od nowa w całości. Kolejnym zadaniem Sądu Rejonowego będzie dokonanie kompleksowej, wnikliwej i zgodnej z dyrektywami z art. 7 kpk oceny wszystkich zgromadzonych w tej sprawie dowodów, prawidłowe ustalenie stanu faktycznego, który stanie się podstawą wyrokowania o odpowiedzialności obwinionego za zarzucone mu wykroczenie drogowe.

Hanna Bartkowiak