Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

P., dnia 22 maja 2019 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Kuźniacka-Praszczyk

Protokolant: st.sekr.sąd. Marta Jurga

po rozpoznaniu w dniu 8 maja 2019 r. w Poznaniu

odwołań W. K. i S. K.

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

z dnia 18 października 2018 r. znak (...)

w sprawie W. K. i S. K.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników

1)  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, iż odwołujący W. K. i S. K. podlegają ubezpieczeniom: wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu oraz emerytalno – rentowemu od 1 stycznia 2003 roku,

2)  zasądza od pozwanego organu rentowego na rzecz odwołujących po 180zł ( sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

SSO Małgorzata Kuźniacka-Praszczyk

UZASADNIENIE

Decyzją z 18 października 2018 r. o znaku (...) Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników w zakresie:

I)  ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego dla:

1)  W. K. od 1 stycznia 2003 r.,

2)  S. K. od 1 stycznia 2003 r.,

II)  ubezpieczenia emerytalno-rentowego dla:

1)  W. K. od 1 stycznia 2003 r.,

2)  S. K. od 1 stycznia 2003 r.

Organ rentowy swoje rozstrzygnięcie oparł na przepisach art. 36 ust. 1 pkt 1 oraz art. 3a ust. 1, art. 37 ust. 1 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2017 r., poz. 2336 z późn. zm.).

W uzasadnieniu decyzji wskazał, że z uwagi na zaprzestanie od 12 grudnia 2002 r. prowadzenia działalności rolniczej na gruntach o powierzchni powyżej 1 ha przeliczeniowego, co zostało ustalone na podstawie informacji Starostwa Powiatowego w L. znak: GN.VII. (...). (...).2018 oraz Urzędu Gminy w O. Nr P. (...).21. (...), W. i S. K. spełnili warunki podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników do 31 grudnia 2002 r. Od 1 stycznia 2003 r. ustało ubezpieczenie społeczne rolników i obowiązek opłacania składek.

Od powyższej decyzji, W. K. i S. K. odwołali się do Sądu Okręgowego w Poznaniu, z zachowaniem wymaganego trybu i przepisanego terminu, domagając się zmiany zaskarżonej decyzji (pismo zatytułowane „oświadczenie” z 15 listopada 2018 r. k. 178-179 wraz oświadczeniem S. K. złożonym do protokołu z 14 grudnia 2018 r. k. 183 w aktach pozwanego organu rentowego).

Odwołujący twierdzili, że prowadzili działalność rolniczą na gruntach powyżej 1 ha przeliczeniowego, ponieważ wydzierżawiali grunty od M. W. (1).

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy - Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział (...) w P. podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie i prezentowaną argumentację w całej rozciągłości, domagając się oddalenia odwołań.

Nadto podał, że odwołujący nigdy wcześniej nie przedkładali w organie rentowym umów dzierżawy, ani nie informowali o fakcie zbycia części gospodarstwa. Nie można także uznać, że na gruntach wydzierżawianych odwołujący prowadzili działalność rolniczą, ponieważ umowy te nie były zarejestrowane w ewidencji gruntów starostwa powiatowego, a zgodnie z art. 38 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, przy ustalaniu podlegania ubezpieczeniu domniemywa się, że właściciel gruntów zaliczonych do użytków rolnych lub dzierżawca takich gruntów, jeżeli dzierżawa jest zarejestrowana w ewidencji gruntów i budynków, prowadzi działalność rolniczą na tych gruntach.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny

Odwołujący W. K. i S. K., małżonkowie, posiadali od 24 czerwca 1999 r. własne gospodarstwo rolne o obszarze 3,88 ha, co stanowi 1,15 ha przeliczeniowych. Gospodarstwo było położone we wsi D., gmina O.. Odwołujący mieszkali w L..

W. K. prowadził od 25 grudnia 1991 r. do 31 października 2000 r. działalność gospodarczą – Ł. Specjalne Przedsiębiorstwo Handlowe (...). Od 1 maja 1994 r. do 30 grudnia 1994 r. był wspólnikiem s.c. (...). Zgłosił się do ubezpieczeń społecznych w okresach od 25 stycznia 1992 r. do 29 czerwca 1993 r., od 1 października 1993 r. do 24 września 1997 r., od 24 września 1998 r. do 31 października 2000 r. jako osoba prowadząca działalność gospodarczą.

S. K. od 1 listopada 2000 r. prowadziła w L. działalność gospodarczą – solarium oraz sprzedawała kosmetyki.

Odwołujący zgłosili się do ubezpieczenia społecznego rolników w dniu 24 listopada 2000 r.

Decyzją z 11 grudnia 2000 r. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdziła podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników na:

I)  ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie dla:

1)  W. K. od 1 listopada 2000 r. (od IV kw. 2000 r.),

2)  S. K. od 24 czerwca 1999 r. (od II kw. 1999 r.),

II)  ubezpieczenie emerytalno-rentowe dla:

1)  W. K. od 1 listopada 2000 r. (od IV kw. 2000 r.),

2)  S. K. od 24 czerwca 1999 r. (od II kw. 1999 r.).

Nadto stwierdziła, że do opłacania składek na wszystkie osoby wymienione w decyzji obowiązany jest W. K. (jako rolnik).

Na odwrocie decyzji organ rentowy pouczył odwołujących, że rolnik jest zobowiązany, nie czekając na wezwanie, w ciągu 14 dni, zgłaszać Kasie osoby zatrudnione w jego gospodarstwie, podlegające z tego tytułu ubezpieczeniu oraz informować Kasę o okolicznościach mających wpływ na podleganie ubezpieczeniu i o zmianach tych okoliczności.

Dowód: zgłoszenia do ubezpieczenia k. 1 i 2, akt notarialny z 28 grudnia 1994 r. Rep. A Nr (...) k. 3-4, akt notarialny z 24 czerwca 1999 r. Rep. A Nr (...) k. 5-6, zaświadczenie Nr (...) Przewodniczącego Zarządu Miasta i Gminy w O. z 19 października 2000 r. k. 7, zaświadczenie Nr (...) Przewodniczącego Urzędu Miasta i Gminy w O. z 19 października 2000 r. k. 8, zaświadczenie Nr (...) Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. z 28 listopada 2000 r. k. 9, decyzja z 11 grudnia 2000 r. k. 10, zaświadczenie Prezydenta Miasta L. Nr ew./ (...) z 14 marca 2001 r. o dokonaniu zmiany wpisu do ewidencji działalności gospodarczej k. 17, zaświadczenie Głównego Urzędu Statystycznego z 19 marca 2001 r. k. 18, zaświadczenie Naczelnika Urzędu Skarbowego w L. znak: (...)-SKI.4020.461.2018 z 29 czerwca 2018 r. k. 168 w aktach organu rentowego.

20 czerwca 2001 r. S. K. złożyła w organie rentowym oświadczenie o treści: „pomimo rozpoczęcia działalności gospodarczej od 1 listopada 2000 r. chcę nadal podlegać ubezpieczeniu społecznemu rolników”.

Pismem z 30 sierpnia 2004 r. odwołująca zrezygnowała z rejestracji działalności gospodarczej. Wpis o działalności gospodarczej został wykreślony z ewidencji działalności gospodarczej z dniem 31 sierpnia 2004 r.

Dowód: oświadczenie S. K. k. 19, decyzja Prezydenta Miasta L. Nr dec. (...) z 30 sierpnia 2004 r. k. 41 w aktach organu rentowego.

4 października 2004 r. W. K. złożył w organie rentowym oświadczenie, że rozpoczął z dniem 25 września 2004 r. prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej w zakresie sprzedaży kosmetyków i artykułów toaletowych, prowadzonej na podstawie przepisów ustawy Prawo działalności gospodarczej, która jest opodatkowana zgodnie z przepisami o zryczałtowanym podatku dochodowym w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych i że chce nadal podlegać ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Decyzją z 2 listopada 2004 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdził spełnianie przez W. K. warunków do dalszego podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników po podjęciu pozarolniczej działalności gospodarczej i wynikający z powyższego obowiązek opłacania składki kwartalnej w podwójnej wysokości na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie oraz ubezpieczenie emerytalno-rentowe.

Pismem z 30 listopada 2004 r. odwołujący zrezygnował z rejestracji działalności gospodarczej. Wpis o działalności gospodarczej został wykreślony z ewidencji działalności gospodarczej z dniem 1 grudnia 2004 r.

Decyzją z 16 grudnia 2004 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdził, iż w związku z zaprzestaniem od 1 grudnia 2004 r. prowadzenia przez W. K. pozarolniczej działalności gospodarczej i wobec dalszego podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników ustaje obowiązek opłacania składki kwartalnej w podwójnej wysokości od I kwartału 2005 r.

Dowód: zaświadczenie Prezydenta Miasta L. Nr ew./ (...) z 21 września 2004 r. o dokonaniu wpisu do ewidencji działalności gospodarczej k. 44, oświadczenie W. K. z 4 października 2004 r. k. 45, decyzja z 2 listopada 2004 r. k. 46, zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego rolników k. 47, decyzja Prezydenta Miasta L. Nr dec. (...) z 30 listopada 2004 r. k. 48, decyzja z 16 grudnia 2004 r. k. 50 w aktach organu rentowego.

14 marca 2012 r. W. K. złożył w P. Terenowej KRUS w L. oświadczenie, pod odpowiedzialnością karną, dotyczące łącznego obszaru użytków rolnych (w tym stanowiących własność, współwłasność, grunty dzierżawione i użytkowane), na których odwołujący prowadzi działalność rolniczą. W oświadczeniu tym odwołujący określił powierzchnię gospodarstwa na 3,88 ha fizycznych i 1,15 ha przeliczeniowych.

W oświadczeniu zawarto pouczenie, że w przypadku, gdy aktualnie wskazana powierzchnia gospodarstwa rolnego odbiega od danych figurujących w ewidencji prowadzonej przez Kasę, rolnik jest zobowiązany do przedłożenia dokumentacji potwierdzającej aktualną powierzchnię gospodarstwa wyrażoną w hektarach fizycznych i przeliczeniowych.

Dowód: oświadczenie k. 120 w aktach organu rentowego.

8 maja 2018 r. do P. Terenowej KRUS w L. wpłynęło zaświadczenie Burmistrza Miasta i Gminy O. nr KP.3140.52.2018 z 17 kwietnia 2018 r., z którego wynika, że W. K. oraz osoba współodpowiedzialna S. K. zobowiązani są do opłacania podatku rolnego za grunty o obszarze 1,1400 ha fizycznych, co stanowi 0,2280 ha przeliczeniowych. W konsekwencji P. w L. skierowała do Starostwa Powiatowego w L. wniosek o udostępnienie danych, jak zmieniała się powierzchnia gruntów odwołujących.

Pismem z 23 maja 2018 r. Starostwo Powiatowe w L. poinformowało organ rentowy, że odwołujący według stanu na dzień 24 czerwca 1999 r. posiadali grunty o łącznej powierzchni 3,88 ha. 12 grudnia 2002 r. aktem notarialnym Rep. A (...) sprzedali działki nr (...) położone w D. o powierzchni 1,00 ha. Aktem notarialnym Rep. A z 27 lutego 2018 r. sprzedali działkę (...) w obrębie D. o powierzchni 1,74 ha. Odwołujący według stanu na dzień 23 maja 2018 r. posiadają działkę położoną w obrębie ewidencyjnym G. nr 347 o powierzchni 1,14 ha.

Pismem z 25 maja 2018 r. Placówka Terenowa w P. zwróciła się do Urzędu Miasta i Gminy w O. o podanie powierzchni gruntów rolnych odwołujących w hektarach fizycznych i przeliczeniowych na dzień 12 grudnia 2002 r. oraz na dzień 27 lutego 2018 r.

Pismem z 14 czerwca 2018 r. Urząd Miasta i Gminy w O. podał, że według posiadanej ewidencji podatkowej urzędu W. K. oraz osoby współodpowiedzialne, tj. S. K. do końca lutego 2018 r. zobowiązani byli do opłacania podatku rolnego za grunty o powierzchni 2,8800 ha fizycznych, co stanowi 0,8478 ha przeliczeniowych. Od marca 2018 r. odwołujący zobowiązani są do opłacania podatku rolnego za grunty o powierzchni 1,1400 ha fizycznych, co stanowi 0,2280 ha przeliczeniowych.

Starostwo Powiatowe pismem z 22 czerwca 2018 r. poinformowało organ rentowy, że według stanu na dzień 24 czerwca 1999 r. odwołujący posiadali grunty o powierzchni 3,88 ha fizycznych, a następnie 12 grudnia 2002 r. sprzedali działki nr (...) o powierzchni 1,00 ha fizycznych (0,59 ha przeliczeniowych), a w dniu 27 lutego 2018 r. działkę (...) o powierzchni 1,74 ha fizycznych (0,6198 ha przeliczeniowych). Na dzień odpowiedzi odwołujący posiadali działkę rolną o powierzchni 1,14 ha fizycznych (0,2280 ha przeliczeniowych).

Skutkiem tego odwołujący zostali wyłączeni z ubezpieczenia społecznego rolników od 1 stycznia 2003 r., ponieważ prowadzili działalność rolniczą na gruntach o powierzchni poniżej 1 ha przeliczeniowego.

Dowód: zaświadczenie Nr (...) Przewodniczącego Zarządu Miasta i Gminy w O. z 19 października 2000 r. k. 7, zaświadczenie z 17 kwietnia 2018 r. k. 157, wniosek o udostępnienie danych k. 158, pismo z 25 maja 2018 r. k. 159, pismo z 14 czerwca 2018 r. k. 160, pismo z 22 czerwca 2018 r. k. 160-163, pismo z 23 maja 2018 r. k. 166, pismo Urzędu Miasta i Gminy w O. z 18 lipca 2018 r. k. 170 w aktach organu rentowego.

16 listopada 2018 r. odwołujący złożyli w organie rentowym umowę dzierżawy z 15 sierpnia 2002 r. zawartą tego dnia z M. W. (1). Z umowy wynika, że M. W. (1), prowadzący wraz z żoną R. P. (...) w O., jako wydzierżawiający oddał im, jako dzierżawcom, w użytkowanie na okres 7 lat działkę położoną w O. nr 312 o powierzchni 1,24 ha – łąkę, położoną w D.. W umowie ustalono czynsz dzierżawny, roczny, na 2 q zboża. Umowę podpisali M. W. (1), S. K. i sołtys T., jako świadek.

14 grudnia 2018 r. odwołujący złożyli w organie rentowym umowę dzierżawy z 1 września 2001 r. zawartą tego dnia z M. W. (1). Z umowy wynika, że M. W. (1), prowadzący wraz z żoną R. P. (...) w O., jako wydzierżawiający oddał im, jako dzierżawcom, w użytkowanie na czas nieokreślony działkę nr (...) o powierzchni 1,67 ha – łąkę, położoną w D.. W umowie ustalono czynsz dzierżawny, roczny, na 2 q zboża. Umowę podpisali M. W. (1), odwołujący W. K. i S. K. oraz F. S., jako świadek.

Dowód: umowa dzierżawy z 15 sierpnia 2002 r. k. 20, umowa dzierżawy z 1 września 2001 r. k. 21; umowa dzierżawy z 1 września 2001 r. k. 175, umowa dzierżawy z 15 sierpnia 2002 r. k. 180 w aktach organu rentowego.

Od 1 września 2001 r. odwołujący użytkowali działkę nr (...) o powierzchni 1,67 ha, a od 15 sierpnia 2002 r. działkę nr (...) o powierzchni 1,24 ha.

Odwołujący nie zgłosili umów dzierżawy w ewidencji gruntów i budynków starostwa powiatowego. Jedna z umów dzierżawy została podpisana w obecności F. S., kuzyna M. W. (1).

Zamiarem M. i R. W. było ukierunkowanie odwołujących na konkretne uprawy i stworzenie u nich poczucia odpowiedzialności za poszczególne grunty, a także, by odwołujący użytkowali użytki rolne o areale większym niż 1 ha przeliczeniowy.

M. W. (1) zmarł 11 lutego 2005 r. Był ojczymem S. K.. R. W., matka S. K., po śmierci męża prowadziła gospodarstwo rolne. Gospodarstwo rolne składało się z działek (...) o łącznej powierzchni 1,9946 ha, położonych w D.. W skład gospodarstwa wchodziła także działka nr (...) o powierzchni 1,67 ha.

W. K., S. K. i M. W. (2), brat odwołującej, stale pracowali w tym gospodarstwie. Zajmowali się koszeniem łąk, zbiorem siana trzy razy do roku, uprawą ziemi, która była obsiewana zbożem, głównie żytem i owsem dla koni, pasieniem koni, obrządkiem koni w stajni. Jeśli pola były obsiewane innym zbożem, to następnie M. W. (1) wymieniał je z innymi rolnikami na żyto bądź owies dla koni. W gospodarstwie hodowano konie – od 20 do 30, także konika polskiego. Odwołujący także mieli własne konie, które były hodowane we wspólnym gospodarstwie. W. K. i M. W. (2) wyjeżdżali z końmi na zawody. W latach 90. w gospodarstwie była prowadzona hodowla ryb. Głównym prowadzącym gospodarstwo był M. W. (1), po jego śmierci tę rolę przejęli odwołujący. Z reguły to oni opłacali podatek rolny za gospodarstwo rolne.

M. W. (2) był zgłoszony do ubezpieczenia społecznego rolników jako domownik. Mieszkał na terenie gospodarstwa rolnego. R. K., po śmierci męża, mieszkała z odwołującymi w L., gdy stan zdrowia jej na to pozwalał, przebywała w D.. Była osobą schorowaną – po zawałach serca.

S. K. poza pracą w gospodarstwie rolnym, pomagała matce w prowadzeniu gospodarstwa domowego.

Odwołujący jeździli do gospodarstwa rolnego codziennie, w okresie zimowym zdarzały się przerwy w ich pobycie w gospodarstwie, trwające od 2 do 3 dni.

R. W., po śmierci męża, nie zawarła z odwołującymi umów dzierżawy działek nr (...). Odwołujący nadal użytkowali te działki.

18 sierpnia 2012 r. R. W. przepisała gospodarstwo rolne, za wyjątkiem działek wcześniej dzierżawionych przez odwołujących, na D. J. – córkę odwołujących. Mimo tego, odwołujący nadal prowadzili działalność rolniczą na gruntach wchodzących w skład tego gospodarstwa i gruntach wcześniej dzierżawionych. Gospodarstwo rolne traktowali jako gospodarstwo rodzinne. Wspólnie opłacali podatek rolny.

W 2018 r. gospodarstwo rolne, za wyjątkiem działek wcześniej dzierżawionych przez odwołujących, zostało sprzedane.

Dowód: zeznania świadków – D. J. protokół elektroniczny z 8 maja 2019 r. k. 44-44v, F. S. protokół elektroniczny z 8 maja 2019 r. k. 44v, M. W. (2) protokół elektroniczny z 8 maja 2019 r. k. 45, zeznania odwołującej S. K. protokół elektroniczny z 6 marca 2019 r. k. 22-22v i protokół elektroniczny z 8 maja 2019 r. k. 45-45v, zeznania odwołującego W. K. protokół elektroniczny z 8 maja 2019 r. k. 45v-46.

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów.

Sąd uznał za w pełni wiarygodne i przydatne dla potrzeb postępowania dokumenty urzędowe zgromadzone w aktach pozwanego organu rentowego, albowiem zostały one sporządzone przez osoby do tego uprawnione w ramach przysługujących im kompetencji i w przewidzianej prawem formie. Nadto ich treść i forma nie były kwestionowane przez żadną ze stron postępowania, a zatem i sąd nie znalazł podstaw, by czynić to z urzędu. Natomiast dokumenty prywatne stanowiły dowód tego, że osoby, które je podpisały, złożyły oświadczenia zawarte w tych dokumentach.

Sąd dał wiarę odwołującej S. K., że wraz z mężem dzierżawili od M. W. (1) działki nr (...), na gruntach tych prowadzili działalność rolniczą, a po śmierci M. W. (1), mimo braku umowy dzierżawy zawartej z R. W., kontynuowali na ww. działkach działalność rolniczą. S. K. wyjaśniła, że gospodarstwo rolne (...) wraz z ich własnymi gruntami stanowiło wspólne, rodzinne gospodarstwo, w którym wspólnie pracowali. Odwołująca wyjaśniła na czym polegała prowadzona przez nią i W. K. działalność rolnicza, szczegółowo wymieniając czynności przez nich wykonywane. Sąd nie odmówił wiary odwołującej, że wraz z mężem uważali, że wystarczy obecność świadka przy zawieraniu i podpisywaniu umów dzierżawy, a w konsekwencji, że nie trzeba zgłaszać umowy w ewidencji gruntów i budynków starostwa powiatowego.

Odwołujący W. K. potwierdził powyższe zeznania S. K.. Dodał, że w gospodarstwie rolnym wszyscy pracowali na zasadzie „zaufania” do siebie, a umowy dzierżawy były zawierane po to „być mieć coś więcej” niż własne grunty.

W ocenie sądu zeznania odwołujących w tym zakresie są wiarygodne z uwagi na ich spójność z zeznaniami świadków D. J., F. S. i M. W. (2). Odwołujący rzetelnie wskazywali okoliczności sprawy, a zwłaszcza okoliczności związane z użytkowaniem przez nich użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego.

Sąd nie dał natomiast wiary zeznaniom odwołującej S. K., że umowy dzierżawy zostały złożone w organie rentowym, bezpośrednio po ich zawarciu. W tym zakresie zeznania odwołującej pozostały gołosłowne. Odwołująca na tę okoliczność nie przedstawiła żadnych dowodów. Lektura akt organu rentowego wykazuje, że umowy dzierżawy zostały przedstawione organowi rentowemu dopiero: 16 listopada 2018 r. – umowa z 15 sierpnia 2002 r., 14 grudnia 2018 r. – umowa z 1 września 2001 r.

Zeznania świadka D. J. okazały się przydatne do rozstrzygnięcia sprawy jedynie w tym zakresie, że świadek ten potwierdziła, że odwołujący prowadzili działalność rolniczą – zajmowali się hodowlą konika polskiego i większych koni. Natomiast świadek ten nie miała wiedzy, czy odwołujący wydzierżawiali jakieś grunty, na których prowadzili działalność rolniczą.

Z kolei świadek F. S. potwierdził, że był obecny przy podpisywaniu umowy dzierżawy między odwołującymi a M. W. (1). Wskazał, że na umowie z 1 września 2001 r. jest jego własnoręczny podpis. Zeznał także, że widział jak odwołujący wykonywali prace w gospodarstwie rolnym – zbierali siano, zboże. Natomiast świadek nie miał wiedzy odnośnie własności poszczególnych działek wchodzących w skład gospodarstwa rolnego. Jak zeznał „nie wchodził w szczegóły, bo to go nie interesowało”.

Świadek M. W. (2) potwierdził, że odwołujący prowadzili działalność rolniczą. W. K. pomagał mu w stajni, pomagał przy karmieniu koni, jeździł traktorem na łąki. S. K. pomagała matce w gospodarstwie domowym, pracowała także w gospodarstwie rolnym. Świadek zeznał, że odwołujący mieli własne grunty, które obsiewali zbożem - żytem i owsem, które było wykorzystywane jako karma dla koni. Natomiast świadek ten nie miał wiedzy, co do wydzierżawiania przez odwołujących gruntów od M. W. (1) i płacenia mu czynszu dzierżawnego.

W ocenie sądu zeznania wszystkich świadków okazały się wiarygodne, były bowiem logiczne, konsekwentne, a także spójne. Świadkowie podawali, jakich okoliczności nie pamiętają, co z uwagi na upływ czasu należy uznać za naturalne, zaś sposób formułowania wypowiedzi wskazuje na zeznawanie zgodnie z prawdą.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania W. K. i S. K. zasługują na uwzględnienie.

Zgodnie art. 3a ust. 1 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz. U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 z późn. zm.) ubezpieczenie ustaje z końcem kwartału, w którym ustały okoliczności uzasadniające podleganie ubezpieczeniu, z zastrzeżeniem ust. 3 (zastrzeżenie nie ma zastosowania w sprawie).

Stosownie do art. 7 ust. 1 ustawy ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu podlega z mocy ustawy:

1) rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny,

2) domownik rolnika, o którym mowa w pkt 1

- jeżeli ten rolnik lub domownik nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu i nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty.

Z kolei stosownie do art. 16 ust. 1 ustawy ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu podlega z mocy ustawy:

1) rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny,

2) domownik rolnika, o którym mowa w pkt 1.

Obowiązkowi ubezpieczenia podlega więc osoba, która odpowiada ustawowej definicji rolnika. Definicja ta zawarta jest w art. 6 pkt 1 ustawy, który stanowi, że przez „rolnika” rozumie się osobę fizyczną prowadzącą na własny rachunek działalność rolniczą jako posiadacz (samoistny albo zależny) gospodarstwa rolnego położonego w granicach Rzeczypospolitej Polskiej. Prowadzenie działalności rolniczej w posiadanym gospodarstwie, zgodnie z art. 6 pkt 3, oznacza działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym produkcji ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej, rybnej i leśnej.

W myśl art. 37 ust. 1 ustawy rolnik jest obowiązany, nie czekając na wezwanie, w ciągu 14 dni zgłaszać Kasie osoby podlegające ubezpieczeniu w jego gospodarstwie oraz informować Kasę o okolicznościach mających wpływ na podleganie ubezpieczeniu i o zmianach tych okoliczności.

Należy zauważyć, że tytuł ubezpieczenia społecznego rolników (obowiązkowy i dobrowolny) powstaje z mocy ustawy (art. 7 oraz art. 16 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników), więc decyzje dotyczące objęcia określonym ubezpieczeniem społecznym mają charakter deklaratywny. Ich wydanie wywołuje określony w nich skutek w czasie, co prowadzi do powstania gwarancyjnego stosunku prawnego, w trakcie którego podmiot decyzji staje się podmiotem praw i obowiązków w zakresie ubezpieczenia społecznego.

Podkreślić należy, że wątpliwości co do mocy wiążącej decyzji błędnie potwierdzającej fakt pozostawania przez jej podmiot w ubezpieczeniu zostały rozstrzygnięte na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych przez przyjęcie jako najwłaściwszego poglądu, że decyzje takie oddziałują do czasu jej uchylenia, które następuje ex nunc (por. wyroki Sądu Najwyższego z 11 maja 2005 r., III UK 28/05, OSNP 2005 nr 23, poz. 380, z 23 lutego 2010 r., II UK 187/09, OSNP 2011 nr 15-16, poz. 216 oraz glosa K. Ślebzaka do wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 22 lutego 2005 r., III AUA 307/04, OSP 2005 nr 10, poz. 122). W związku tym, że przytoczony pogląd został dodatkowo uzasadniony koniecznością poszanowania ogólnej zasady pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa, wyrażonej w art. 8 kpa, odpowiednio stosowanej na podstawie art. 52 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w związku z art. 123, dostrzeżono w doktrynie, że nie może być transponowany na przypadki, w których osoba bezpodstawnie objęta ubezpieczeniem nie może powoływać się na tego rodzaju zaufanie. Chodzi o wypadki ujawnienia podstępnego wprowadzenia w błąd instytucji ubezpieczeniowej w fazie obejmowania jej ubezpieczeniem. Prowadzi to do konkluzji, że błędna decyzja organu rentowego, wydana w takich okolicznościach, nie powoduje powstania gwarancyjnego stosunku ubezpieczenia społecznego (por. glosa K. Ślebzaka do wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 22 lutego 2005 r., III AUA 307/04). W takich wypadkach usunięcie skutków decyzji powinno nastąpić od chwili błędnego stwierdzenia istnienia tytułu ubezpieczenia, czyli ex tunc.

Podkreślić również należy, że Sąd Najwyższy stwierdzał już, że ujawnienie okoliczności zatajonych przez ubezpieczonego wywołuje skutek z mocą wsteczną (ex tunc), przyjmując, że skutki wadliwości decyzji wcześniejszej powinny obciążać osobę zainteresowaną (por. wyroki Sądu Najwyższego z 11 marca 2008 r., I UK 256/07, OSNP 2009 nr 11-12, poz. 159, z 19 września 2007 r., III UK 39/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 330 i z 9 czerwca 2008 r., II UK 312/07, OSNP 2009 nr 21-22, poz. 294).

Spór w niniejszej sprawie został wyznaczony zakresem zaskarżonej decyzji. Stwierdzono w niej, że wobec odwołujących W. K. i S. K. ustało ubezpieczenie społeczne rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego, a także emerytalno-rentowe od 1 stycznia 2003 r.

Poza sporem pozostawało, że odwołująca S. K. została objęta ubezpieczeniem społecznym rolników z mocy ustawy od 24 czerwca 1999 r., a odwołujący W. K. od 1 listopada 2000 r., na mocy decyzji organu rentowego z 11 grudnia 2000 r., gdyż odwołujący prowadzili działalność rolniczą na gruntach o powierzchni 3,88 ha fizycznych, co stanowiło 1,15 ha przeliczeniowych.

Niesporne było, że odwołujący 12 grudnia 2002 r. sprzedali dwie działki o powierzchni 1,00 ha fizycznych, co stanowiło 0,59 ha przeliczeniowych. W konsekwencji powierzchnia ich własnych gruntów wynosiła poniżej 1 ha przeliczeniowego.

Rzeczą sądu pozostawało więc rozstrzygnięcie, czy w realiach sprawy zaszły okoliczności uzasadniające wyłączenie odwołujących z ubezpieczenia społecznego rolników od 1 stycznia 2003 r.

Jak wskazał trafnie Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 11 stycznia 2017 r. w sprawie III AUa 1390/16: Decyzja w sprawie stwierdzenia „ustania ubezpieczenia” nie musi być wydawana w wyniku wznowienia postępowania w sprawie zakończonej uprzednio wydaniem ostatecznej decyzji o „podleganiu ubezpieczeniu”, jeżeli nie ma ona na celu ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia tej samej sprawy, a jest wydawana w wyniku wszczęcia nowego postępowania, w którym organ rentowy stwierdza, że osoba podlegająca dotychczas ubezpieczeniu następnie przestała spełniać wymagania ustawowe konieczne dla dalszego objęcia jej tym ubezpieczeniem, to zaś następuje, wobec treści art. 3a ust. 1 ustawy, z końcem kwartału, w którym ustały okoliczności uzasadniające podleganie temu ubezpieczeniu. Zasady te jednak, dotyczą sytuacji, gdy po prawidłowym objęciu ubezpieczeniem rolniczym zaszły okoliczności uzasadniające wyłączenie z tego ubezpieczenia (LEX nr 2272110).

Zgodnie z utrwalonym w tej mierze orzecznictwem Sądu Najwyższego i sądów powszechnych podmiotem ubezpieczenia społecznego rolników nie jest właściciel lub posiadacz gospodarstwa rolnego, lecz wyłącznie osoba prowadząca działalność rolniczą w posiadanym gospodarstwie rolnym. Wskazać przy tym należy, że prowadzenie działalności rolniczej nie musi polegać na wykonywaniu pracy fizycznej. Możliwe jest jej prowadzenie polegające na samym zarządzaniu gospodarstwem (por. wyrok Sądu Najwyższego z 9 marca 2011 r., III UK 81/10, LEX nr 818608).

Odnosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, że zebrany w sprawie materiał dowodowy daje podstawy do stwierdzenia, że odwołujący prowadzili działalność rolniczą od 1 stycznia 2003 r. na gruntach powyżej 1 ha przeliczeniowego. Poza własnymi gruntami, użytkowali dodatkowo działki o nr (...), stanowiące łąki, na podstawie dwóch umów dzierżawy zawartych z M. W. (1). Pierwszą umowę zawarli 1 września 2001 r., a drugą 15 sierpnia 2002 r. Poza sporem pozostaje, że ww. umowy nie zostały zarejestrowane w ewidencji gruntów i budynków. Po śmierci M. W. (1) odwołujący nadal użytkowali powyższe działki. Zaznaczyć należy, co zostało jednoznacznie ustalone, że z faktem posiadania ww. łąk łączyło się prowadzenie działalności rolniczej.

Powołany przez organ rentowy art. 38 pkt 1 ustawy stanowi domniemanie prawne określone w art. 234 kpc. Istotą tego domniemania jest ułatwienie polegające na tym, że z mocy przepisu szczególnego ustawy dowód określonego w tym przepisie faktu zastępuje dowód faktu, z którego dana osoba wywodzi skutki prawne albo bezpośrednio dowód istnienia określonego stosunku prawnego lub prawa, albo jego istotnego elementu (por. Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. T.1 pod red. Kazimierza Piaseckiego. Warszawa 2001, Wydaw. C.H.Beck, s.1005).

Przyjęcie konstrukcji domniemania prawnego w omawianym przepisie oznacza zatem, że w wypadku zarejestrowania umowy dzierżawy w ewidencji gruntów i budynków odwołujący nie musieliby udawadniać prowadzenia działalności rolniczej na tych gruntach. Natomiast w sytuacji, gdy umowa dzierżawy nie została zarejestrowana w ewidencji gruntów i budynków wskazane w tym przepisie domniemanie nie działa. W ocenie sądu nie oznacza to jednak, że odwołujący nie mogli za pomocą wszelkich dostępnych środków dowodowych wykazywać faktu prowadzenia działalności rolniczej na dzierżawionych gruntach. W tym zakresie odwołujący zaoferowali swoje zeznania oraz świadków, z których wynika, że odwołujący prowadzili na własnych gruntach oraz gruntach dzierżawionych działalność odpowiadającą definicji działalności rolniczej w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej. Działalność tę kontynuowali także po śmierci M. W. (1). Zdaniem sądu, w świetle zasad logiki i doświadczenia życiowego, mając na uwadze fakt, że R. W. była w złym stanie zdrowia, mieszkała u odwołujących w L., za prawdziwe należy uznać twierdzenia odwołujących i świadków, że to odwołujący pracowali w gospodarstwie rolnym, kierowali nim i nadal użytkowali działki wcześniej im wydzierżawiane przez M. W. (1).

Nie ulega wątpliwości, że prowadzi gospodarstwo ten, kto władając nim w sensie prawnym – jak właściciel, użytkownik, posiadacz samoistny lub zależny – wykonuje czynności natury funkcjonalnej, niezbędne dla racjonalnej gospodarki w konkretnym gospodarstwie rolnym.

Odwołująca S. K. wyjaśniła, że umowy dzierżawy nie zostały zarejestrowane w ewidencji gruntów i budynków, ponieważ „ktoś powiedział w KRUS, że ma być świadek”. Jej zeznania, w ocenie sądu, w tym zakresie zasługują na danie im wiary. Sąd uznał, że rzeczywiście odwołująca mogła uzyskać taką informację, bowiem umowa dzierżawy zawarta pomiędzy rolnikiem a jego zstępnym lub pasierbem, a także między rolnikiem a małżonkiem zstępnego lub małżonkiem pasierba w trybie art. 28 ust. 4 pkt 1 ustawy nie podlegała rejestracji w tej ewidencji (por. § 11 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków).

Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie, w ocenie sądu, wskazuje, że brak było podstaw do wyłączenia odwołujących z ubezpieczenia społecznego rolników od 1 stycznia 2003 r., bowiem odwołujący nie zaprzestali od 12 grudnia 2002 r. prowadzenia działalności rolniczej na gruntach o powierzchni powyżej 1 ha przeliczeniowego. Z uwagi na treść zaskarżonej decyzji sąd nie badał, czy okoliczności uzasadniające wyłączenie odwołujących z ubezpieczenia społecznego rolników zaszły z inną datą niż 1 stycznia 2003 r. i czy aktualnie odwołujący spełniają przesłanki podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników.

W związku z powyższym, w oparciu o przepis art. 477 ¹⁴§ 2 kpc i powołane powyżej przepisy prawa materialnego, należało zmienić zaskarżoną decyzję w całości, o czym sąd orzekł jak w sentencji wyroku w punkcie 1 wyroku.

O kosztach zastępstwa prawnego odwołujących sąd orzekł w punkcie 2 wyroku na podstawie art. 98 § 1, 3 i 4 kpc w zw. z art. 99 kpc w zw. z § 9 ust. 2 i § 15 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r., poz. 265).

SSO Małgorzata Kuźniacka-Praszczyk