Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Poznań, dnia 20 sierpnia 2020 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu XII Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Hoffa

Protokolant: Starszy sekretarz sądowy Krystyna Wojciechowska-Trawka

po rozpoznaniu w dniu 6 sierpnia 2020 r. w Poznaniu na rozprawie

sprawy z powództwa Z. R. /PESEL: (...)/

przeciwko M. S. (1) /PESEL: (...)/

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną (art. 527 kc)

I. Uznaje za bezskuteczną w stosunku do powoda Z. R. umowę darowizny kwoty 200.000 zł /dwieście tysięcy złotych/ zawartą w dniu 24 września 2013 r. między obdarowaną pozwaną M. S. (1), a L. S.- dłużniczką powoda co do kwoty 300.000 zł /trzysta tysięcy złotych/ zasądzonej wyrokiem Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 13 marca 2015 r. w sprawie (...) na rzecz powoda jako pokrzywdzonego.

II. Kosztami postępowania obciąża pozwaną i z tego tytułu zasądza od niej na rzecz powoda kwotę 11.400 zł /jedenaście tysięcy czterysta złotych/.

/-/ E. Hoffa

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 17 września 2018 r. /k. 3/ powód Z. R. wniósł o:

1.  uznanie za bezskuteczną w stosunku do powoda (pokrzywdzonego)Z. R. czynności prawnej darowizny środków pieniężnych o wartości 200.000 zł, zawartej w dniu 24 września 2013 r. pomiędzy pozwaną M. S. (1) a jej matką, dłużnikiem powoda L. S., z pokrzywdzeniem powoda, któremu wobec L. S. przysługuje wierzytelność w kwocie 300.000 zł na podstawie wyroku Sądu Okręgowego w Ł. Wydziału XVIII Karnego z dnia 13 marca 2015 r. w sprawie (...) oraz wyroku Sądu Apelacyjnego z Ł. z dnia 2 grudnia 2015 r. w sprawie (...),

2.  zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód wskazał, że prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Ł. Wydziału XVIII Karnego z dnia 13 marca 2015 r. w sprawie (...), utrzymanym w mocy wyrokiem Sądu Apelacyjnego z Ł. z dnia 2 grudnia 2015 r. w sprawie (...), L. S. (matka pozwanej) została uznana winną popełnienia przestępstwa przywłaszczenia środków pieniężnych w wysokości 300.000 zł na szkodę powoda. Wyroki te ustaliły okres, w którym doszło do zaboru mienia na czas od sierpnia 2013 r. do czerwca 2014 r. W dniu 24 września 2013 r. L. S. zawarła zaś wraz ze swoją córką M. S. (1) umowę darowizny przywłaszczonych przez L. S. od powoda pieniędzy, skutkiem czego było, że pozwana przy użyciu tychże środków pieniężnych zakupiła nieruchomość położoną przy ul. (...) w T. G., dla której Sąd Rejonowy we W. prowadzi księgę wieczystą nr KW (...). Darowizna została dokonana przez L. S. z pokrzywdzeniem powoda jako wierzyciela - pieniądze, które darowała córce, były bowiem jedynym realnym składnikiem majątkowym, z którego mógł zaspokoić się powód.

W odpowiedzi na pozew z dnia 20 maja 2019 r. /k. 109-113/ pozwana, reprezentowana przez fachowego pełnomocnika, wniosła o:

1.  oddalenie powództwa w całości,

2.  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwana zaprzeczyła, jakoby 24 września 2013 r. zawarła z dłużnikiem L. S. umowę darowizny, na podstawie której otrzymać miała środki pieniężne w kwocie 200.000 zł, wskazując, że powód nie sprostał ciężarowi dowodu i nie wykazał zaistnienia skarżonej czynności prawnej. Z ostrożności procesowej pozwana zaprzeczyła też istnieniu wierzytelności, której ochrony żądał powód, wskazując, że powód nie złożył do akt choćby kserokopii orzeczeń, na które się powołuje, co pozbawia pozwaną możliwości odniesienia się do ich treści. Z daleko posuniętej ostrożności, opierając się na własnej wiedzy, pozwana podała, że wyrokiem z dnia 13 marca 2015 r. Sąd Okręgowy w Ł. na podstawie art. 46 § 1 k.k. zasądził od oskarżonej L. S. na rzecz oskarżyciela posiłkowego Z. R. kwotę 300.000 zł tytułem naprawienia wyrządzonej szkody, wskazując jednak, że wyrok ten zapadł 13 marca 2015 r., a jego prawomocność nastąpiła kilka miesięcy później, co potwierdza nieistnienie wierzytelności w chwili dokonywania przez dłużniczkę czynności prawnej, która wedle twierdzeń powoda miała miejsce w roku 2013. Pozwana podała, że w jej ocenie powód nie wykazał też faktu niewypłacalności dłużnika L. S..

Pismem z dnia 23 maja 2018 r. /k. 119/ udział w sprawie zgłosił pełnomocnik powoda, podtrzymując wszelkie żądania powoda zawarte w pozwie oraz twierdzenia i wnioski dowodowe na ich poparcie, a nadto wniósł o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W dalszym toku postępowania strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie, rozwijając je o dalszą argumentację.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód i matka pozwanej, L. S., od ok. 2007 r. żyli w konkubinacie i mieszkali wspólnie w należącym do powoda domu w miejscowości B.. W domu tym pomieszkiwała też okresowo córka L. S. tj. pozwana M. S. (1). L. S. prowadziła dwa rachunki bankowe, na które jednak wypływały jedynie środki powoda z prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, emerytury, likwidacji lokat, płatności za wynajem nieruchomości i innych. Realizowane z nich były również przelewy związane z prowadzeniem domu i firmy powoda. Celem takiego układu było ułatwienie powodowi prowadzenia działalności gospodarczej w jego ówczesnej sytuacji, w której toczyła się przeciwko niemu egzekucja komornicza. Konkubenci nie zawierali żadnej umowy dotyczącej przeznaczenia środków na ww. rachunkach, nie czynili żadnych ustaleń co do wzajemnych rozliczeń na wypadek ustania ich nieformalnego związku, w szczególności nie rozmawiali o żadnym ewentualnym zabezpieczeniu finansowym L. S. na wypadek rozstania. Oprócz tego L. S. miała jeszcze dwa rachunki bankowe przeznaczone na gromadzenie własnych środków finansowych.

W przeszłości L. S. pracowała jako opiekunka do dzieci i zarabiała około 1.500 zł miesięcznie. W roku 2010 uzyskała dochód ze stosunku pracy w kwocie 688,26 zł oraz z innych źródeł w kwocie 8.103,80 zł, zaś w roku 2011 – 357,20 zł ze świadczeń wypłaconych z funduszu pracy. W latach 2012-2013 L. S. nie osiągnęła żadnych dochodów. Po rozstaniu z powodem nie pracowała. Nadto posiadała oszczędności w kwocie ok. 25.000 zł pochodzące ze sprzedaży udziału 1/4 w nieruchomości należącej do jej rodziców.

Strony rozstały się w sierpniu 2013 r. L. S. w dniu 10 sierpnia 2013 r. wyprowadziła się z domu powoda, z którego została wraz z córką wyrzucona. Gdy kilka dni później powód chciał skorzystać z karty bankowej, wydanej do jednego z rachunków formalnie należących do L. S., okazało się, że była konkubina odwołała jego upoważnienie do dysponowania środkami finansowymi zgromadzonymi na ww. rachunkach bankowych. L. S., chcąc chronić się przed pogorszeniem jej sytuacji finansowej związanej z rozpadem związku, mimo świadomości, że środki zgromadzone na rachunkach bankowych należą do powoda, definitywnie włączyła ww. pieniądze do swojego majątku, korzystała z nich i nie zwróciła powodowi jakichkolwiek zwydatkowanych na własne cele kwot.

Dowód: zeznania powoda – k. 184v-185v, zeznania pozwanej – k. 125v-126.

W dniu 24 września 2013 r. L. S. zawarła z córką tj. pozwaną M. S. (1) faktyczną umowę darowizny, na podstawie której przekazała jej należące do powoda środki pieniężne w wysokości 200.000 zł na zakup nieruchomości. Wyzbywając się środków pieniężnych L. S. wiedziała, że nie posiada innych składników majątkowych, z których były konkubent mógłby dochodzić zwrotu wykorzystanych przez nią kwot.

Dowód: zeznania powoda – k. 184v-185v, zeznania pozwanej – k. 125v-126, protokół przesłuchania L. Smutnej w dniu 2 kwietnia 2014 r. w ramach sprawy (...) Prokuratury Rejonowej w (...) - k. 38 akt Ds. 55/14 Prokuratury Rejonowej w (...), zeznania L. Smutnej ujęte w protokole z rozprawy z dnia 30 stycznia 2015 r. w sprawie (...) Sądu Okręgowego w Ł. - k. 400v akt (...) Sądu Okręgowego w Ł., protokół przesłuchania pozwanej w dniu 22 lipca 2016 r. – k. 162-164, pismo Urzędu Skarbowego w Ł. – k. 203-208, pismo Naczelnika Urzędu Skarbowego we W. – k. 213.

Za środki należące do powoda, zgormadzone na rachunkach bankowych, założonych na nazwisko L. S., jej córka tj. pozwana M. S. (1) dokonała zakupu mieszkania. W dniu 24 września 2013 r. przed notariuszem A. D. doszło do zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości oraz umowy o ustanowienie prawa użytkowania. J. i M. S. (2) sprzedali pozwanej M. S. (1) prawo własności lokalu mieszkalnego nr (...), stanowiącego odrębną nieruchomość znajdującego się w miejscowości T., w budynku położonym przy ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy w Środzie Wielkopolskiej prowadzi księgę wieczystą (...) wraz ze związanym z nim udziałem w nieruchomości wspólnej, objętej księgą wieczystą (...). Strony oświadczyły, że cenę ustaliły na kwotę 200.000 zł. M. S. (1) oświadczyła, że część umówionej ceny w kwocie 10.000 zł zapłaciła sprzedającym, co sprzedający potwierdzili i odbiór kwoty pokwitowali. M. S. (1) oświadczyła, że pozostałą do zapłaty część umówionej ceny w kwocie 190.000 zł zobowiązała się zapłacić sprzedającym ze środków własnych w terminie najpóźniej do dnia 27 września 2013 r. przelewem bankowym. Ponadto M. S. (1) oświadczyła, że ustanawia na opisanym lokalu mieszkalnym na rzecz swojej matki L. S. nieodpłatne i dożywotnie prawo użytkowania, polegające na swobodnym korzystaniu z wyżej opisanego lokalu mieszkalnego, a L. S. oświadczyła, że wyraża na powyższe zgodę.

Pozwana w dacie nabycia nieruchomości miała 19 lat, była absolwentką liceum, nie pracowała, nie starała się o kredyt na mieszkanie. W roku 2013 pozwana wykazała roczny przychód/dochód w wysokości 12.897,08 zł. Do 2012 r. dostawała alimenty od ojca, a w 2013 r. dostała rentę rodzinną po śmierci ojca w kwocie ok. 1.000 zł. Wcześniej nie dostawała od ojca jakichkolwiek darowizn, a jedynie drobne kwoty na bieżące utrzymanie.

Dowód: kopia aktu notarialnego z dnia 24 września 2013 r. ((...)) – k. 75-83, wydruki z systemu ksiąg wieczystych dot. księgi wieczystej (...) – k. 4-15, zeznania powoda – k. 184v-185v, zeznania pozwanej – k. 125v-126. Pismo z Urzędu Skarbowego w Ł. – k. 201-202, pismo Naczelnika Urzędu Skarbowego we W. – k. 212.

Pismem z dnia 26 listopada 2013 r. powód wezwał L. S. do dobrowolnego spełnienia świadczenia w postaci zwrotu kwoty 320.000 zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. Wezwanie zostało doręczone L. S. w dniu 16 grudnia 2013 r. W odpowiedzi z dnia 17 grudnia 2013 r. na wezwanie L. S. zaprzeczyła bezpodstawnemu wzbogaceniu.

Dowód: wezwanie do dobrowolnego spełnienia świadczenia – k. 394 akt (...) Sądu Okręgowego w Ł., potwierdzenie odbioru – k. 395 akt (...) Sądu Okręgowego w Ł., odpowiedź na wezwanie – k. 396 akt (...) Sądu Okręgowego w Ł..

W dniu 15 stycznia 2014 r. powód złożył w Prokuraturze Rejonowej w (...) zawiadomienie o możliwości popełnienia przez L. S. przestępstwa, polegającego na przywłaszczeniu powierzonego jej mienia w wysokości 320.000 zł tj. z art. 284 § 2 k.k.

Wyrokiem z dnia 13 marca 2015 r. Sąd Okręgowy w Ł. XVIII Wydział Karny (sygn. akt (...)) po rozpoznaniu sprawy L. S., oskarżonej o to, że w okresie od 14 sierpnia 2013 r. do 16 czerwca 2014 r. w B., woj. (...), przywłaszczyła cudzą rzecz ruchomą w postaci pieniędzy w kwocie co najmniej 335.387,31 zł, zgromadzonych na rachunku bankowym o numerze (...) i (...), prowadzonych przez (...) Bank (...) SA w K., a także przelanych na inne rachunki dot. lokat i inwestycji oraz w postaci samochodu osobowego marki V. (...) o nr rej. (...) o wartości 12.500 zł na szkodę Z. R., przy czym wyżej wskazane mienie stanowi mienie o znacznej wartości tj. o przestępstwo z art. 284 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. orzekł: 1/ oskarżoną uznał za winną dokonania zarzucanego jej czynu i za to na podstawie art. 294 § 1 k.k. wymierzył jej karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, 2/ na podstawie art. 69 § 1 k.k., art. 70 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres lat 3, 3/ na podstawie art. 46 § 1 k.k. zasądził od oskarżonej na rzecz oskarżyciela posiłkowego Z. R. kwotę 300.000 zł tytułem częściowego naprawienia wyrządzonej szkody, 4/ zasądził od oskarżonej na rzecz Skarbu Państwa kwotę 600 zł tytułem częściowego zwrotu kosztów sądowych, w pozostałym zakresie przejmując je na rachunek Skarbu Państwa.

Dowód: zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa – k. 1 akt Ds. 55/14 Prokuratury Rejonowej w (...), wyrok Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 13 marca 2015 r. (sygn. akt (...)) – k. 409 akt (...) Sądu Okręgowego w Ł., a ponadto k. 141-142 akt, uzasadnienie Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 13 marca 2015 r. (sygn. akt (...)) – k. 416-422 akt (...) Sądu Okręgowego w Ł. a ponadto k. 143-156 akt.

Na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonej od wyroku Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 13 marca 2015 r. (sygn. akt (...)), Sąd Apelacyjny w Ł. wyrokiem z dnia 2 grudnia 2015 r. (sygn. akt (...)): 1. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że w opisie przypisanego oskarżonej przestępstwa po słowach: „oraz w postaci” dodał słowa: „udziału we współwłasności”, zaś w miejsce kwoty „12.500 zł” wpisał kwotę „6.250 zł”, 2. utrzymał w mocy zaskarżony wyrok w pozostałej części, 3. zwolnił oskarżoną od kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.

Dowód: wyrok Sądu Apelacyjnego w Ł. z dnia 2 grudnia 2015 r. (sygn. akt (...)) – k. 461 akt (...) Sądu Okręgowego w Ł., a ponadto k. 157 akt, uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Ł. z dnia 2 grudnia 2015 r. (sygn. akt (...)) – k. 473-474 akt (...) Sądu Okręgowego w Ł. a ponadto k. 158-161 akt.

Postanowieniem z dnia 16 grudnia 2015 r. na prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 13 marca 2015 r. została nadana klauzula wykonalności co do kwoty 300.000 zł na rzecz Z. R..

Dowód: postanowienie z dnia 16 grudnia 2015 r. – k. 478 akt (...) Sądu Okręgowego w Ł..

Na podstawie wniosku z dnia 5 stycznia 2016 r. o wszczęcie egzekucji wraz z wnioskiem o poszukiwanie majątku dłużnika Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym we W. M. C. w dniu 5 stycznia 2016 r. wszczął wobec L. S. postępowanie egzekucyjne co do należności głównej 300.000 zł wraz z kosztami zastępstwa w egzekucji w kwocie 3.600 zł oraz dalszymi kosztami egzekucyjnymi. Pismem z dnia 5 września 2016 r. komornik sądowy poinformował, że prowadzone postępowanie nie doprowadziło do wyjawienia majątku dłużnika. Obecnie L. S. utrzymuje się z emerytury w kwocie ok. 1.200 zł miesięcznie, nie ma innych dochodów, oszczędności ani majątku.

Na dzień 10 lutego 2017 r. na rzecz wierzyciela wyegzekwowano kwotę 3.781,93 zł, z zaliczeniem na poczet należności kwoty 2.500 zł, za którą wierzyciel przejął udział dłużnika w prawie własności ruchomości w postaci samochodu osobowego marki V. (...). Ostatecznie powód odzyskał do tej pory w ramach egzekucji kwotę ok. 15.000 zł oraz przyznaną własność samochodu.

Dowód: wniosek z dnia 5 stycznia 2016 r. o wszczęcie egzekucji – k. 1-2 akt (...) Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym we W. M. C., tytuł wykonawczy – k. 3 akt (...), zawiadomienie o wszczęciu egzekucji – k. 5 akt (...), pismo komornika z dnia 5 września 2016 r. – k. 123 akt (...), a także k. 140 akt, informacja o stanie egzekucji – k. 130 akt (...), pismo komornika z dnia 10 lutego 2017 r. – k. 130 akt (...), zeznania powoda – k. 184v-185v.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił przede wszystkim w oparciu o wskazane dowody z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy niniejszej, a także w aktach sprawy (...) Prokuratury Rejonowej w (...), akt sprawy (...) Sądu Okręgowego w Ł. oraz akt sprawy (...) Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym we W. M. C. , których prawdziwość nie była kwestionowana przez żadną ze stron, a i Sąd nie znalazł podstawy, by czynić to urzędu. Zgromadzone w toku postępowania dokumenty urzędowe zostały wydane przez powołane do tego organy, w ramach ich kompetencji i nie były kwestionowane przez żadną ze stron. Podobnie Sąd ocenił dowody z dokumentów prywatnych zgromadzonych w sprawie.

Na podstawie art. 11 k.p.c. Sąd związany był treścią wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego L. S. co do popełnienia przestępstwa - to jest wyroku Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 13 marca 2015 r. (sygn. akt (...)), zmienionego mocą wyroku Sądu Apelacyjnego w Ł. z dnia 2 grudnia 2015 r. (sygn. akt (...)). Sąd posiłkowo korzystał także z innych dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy karnej, w tym protokołów zeznań świadków, jako że żaden z przepisów k.p.c. nie wyłącza możliwości przeprowadzenia dowodu z dokumentu w postaci protokołu rozprawy. Dowód taki może mieć jednak ograniczoną moc dowodową, chociażby z uwagi na niemożności bezpośredniego zadawania świadkowi pytań w toku procesu cywilnego. W ocenie Sądu brak było jednak podstaw do dokonania zasadniczo odmiennej oceny omawianych zeznań niż te dokonane przez sąd karny.

Przesłuchany w charakterze strony powód zeznawał wiarygodnie i kompatybilnie w stosunku do pozostałych zgromadzonych dowodów. Oceniając natomiast zeznania pozwanej, także w kontekście składanych przez nią zeznań w postępowaniu karnym, uznano, że jej zeznania były co do zasady wiarygodne tylko w zakresie przedstawienia sytuacji życiowej i majątkowej pozwanej oraz jej matki w roku 2013 i obecnie. Pozwanej odmówiono jednak wiary w zakresie, w jakim przedstawiała okoliczności związane z nabyciem w roku 2013 lokalu mieszkalnego, w szczególności w zakresie źródeł finansowania zakupu mieszkania.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 527 § 1 k.c. gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Zgodnie natomiast z § 2 przywołanego przepisu czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu niż był przed dokonaniem czynności. Oparta na tym przepisie skarga pauliańska ma na celu ochronę wierzyciela przed krzywdzącym go działaniem dłużnika. Przyznaje ona wierzycielowi uprawnienie do zaskarżenia czynności dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, czego konsekwencją może być uznanie tych czynności za bezskuteczne wobec skarżącego. W art. 530 k.c. uregulowana została zaś ochrona przyszłego wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika, określając, że przepisy artykułów poprzedzających stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dłużnik działał w zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli. Jeżeli jednak osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową odpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną tylko wtedy, gdy osoba trzecia o zamiarze dłużnika wiedziała. Uregulowanie art. 530 k.c. jest potwierdzeniem szerokiej ochrony wierzyciela, która dotyczy zarówno zobowiązań istniejących w chwili dokonywania czynności rozporządzającej, jak również tych, które powstaną w przyszłości.

Na podstawie powołanych przepisów można wyróżnić następujące przesłanki warunkujące możliwość – przy ich kumulatywnym spełnieniu – skorzystania przez uprawnionego z ochrony pauliańskiej: 1. istnienie wierzytelności pomiędzy powodem a dłużnikiem, 2. okoliczność dokonania czynności prawnej rozporządzającej pomiędzy dłużnikiem a osobą obowiązaną, na mocy której osoba obowiązana uzyskała korzyść majątkową i która prowadziła do niewypłacalności dłużnika, 3. okoliczność działania dłużnika z zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela, 4. świadomość natury tego działania po stronie osoby trzeciej.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, w odniesieniu do pierwszej z przesłanek wskazać należy, że na okoliczność istnienia wierzytelności przysługującej powodowi względem dłużniczki L. S. powód przedłożył prawomocne wyroki karne, na podstawie art. 46 § 1 k.k. zasądzające od L. S. na rzecz powoda kwotę 300.000 zł tytułem częściowego naprawienia wyrządzonej przez nią szkody. Okoliczność istnienia wierzytelności pomiędzy powodem a dłużnikiem nie powinna więc budzić najmniejszej wątpliwości.

W dacie zawarcia umowy darowizny tj. 24 września 2013 r. co prawda powód nie dysponował jeszcze tytułem egzekucyjnym przeciwko L. S., jednakże jego wierzytelność istniała już w sierpniu 2013 r., kiedy to L. S. rozpoczęła proceder przywłaszczania majątku powoda, która to wierzytelność stała się wymagalna już w grudniu 2013 r., po bezskutecznym upłynięciu zakreślonego w kierowanym do L. S. wezwaniu do zapłaty terminu do spełnienia świadczenia.

Uznać można wobec powyższego, że powód w ramach niniejszego postępowania dochodzi ochrony jako wierzyciel przyszły w rozumieniu art. 530 k.c., jako wierzyciel, którego wierzytelność (roszczenie) jeszcze nie istniała w sensie prawnym w chwili dokonywania przez dłużnika (przyszłego dłużnika) czynności prawnej w warunkach określonych w przepisie art. 527 § 1 k.c. Powyższe nie ma jednak jakiegokolwiek znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, ponieważ zaskarżona czynność była czynnością nieodpłatną, z uwagi na co nie znajdzie zastosowania dodatkowy rygor dowodowy przewidziany dla czynności odpłatnych w art. 530 zd. 2 k.c.

W zakresie drugiej z przesłanek tj. konieczności wykazania dokonania czynności prawnej rozporządzającej pomiędzy dłużnikiem a osobą obowiązaną, wskazać należy, że w ocenie Sądu powód w sposób dostateczny wykazał fakt dokonania między dłużnikiem L. S. a jej córką pozwaną M. S. (1) czynności prawnej w postaci umowy darowizny środków pieniężnych w kwocie 200.000 zł.

Rację ma pozwana, wskazując, że w aktach sprawy nie ma dokumentu, który potwierdzałby, że w dniu 24 września 2013 r. doszło do zawarcia między pozwaną a jej matką umowy darowizny. Sam fakt nieudokumentowania danej czynności prawnej nie przesądza jednak jeszcze o nieistnieniu takiego kontraktu. Zgodnie z przepisami dotyczącymi umowy darowizny, jeżeli przedmiot darowizny został już obdarowanemu wydany, czynność ta jest ważna i może przybrać dowolną formę – pisemną, ustną lub dorozumianą.

Powyższe pozwalało jednak sięgnąć po przydatną w podobnych przypadkach konstrukcję dowodu prima facie. Dowód ten polega na przekonaniu sądu, że pomiędzy dwoma danymi faktami występuje związek przyczynowo-skutkowy w takim sensie, że dane zdarzenia nieuchronnie prowadzą do wystąpienia określonego skutku. Po dowód ten sięga się przede wszystkim w procesach medycznych, gdzie dowodzenie konkretnego zdarzenia (jak np. błąd medyczny) łączy się z określonymi trudnościami dowodowymi co do ścisłego i pewnego wykazania zdarzenia, w wyniku którego doszło do powstania szkody. Nie jest jedynak wykluczone sięganie po tę konstrukcję także w innych przypadkach, kiedy stuprocentowe dowiedzenie faktu napotyka istotne i obiektywne przeszkody, ale zarazem Sąd dysponuje takimi materiałami, które pozwalają na wnioskowanie oparte o domniemania. W glosie do wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 9 lutego 2000 r., sygn. akt (...), M. N. wskazał, że nie ma przeszkód, aby bez zmiany ustawodawstwa dowód prima facie stosować na podstawie art. 231 k.p.c. Sąd może korzystać nie tylko z dowodów bezpośrednich i absolutnie pewnych, lecz także z dowodów pośrednich o dużym stopniu prawdopodobieństwa.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie w pełni usprawiedliwione było sięgnięcie do powyższej konstrukcji w procesie odtwarzania stanu faktycznego sprawy. Mając na uwadze, że z uwagi na nie zawarcie umowy darowizny w formie pisemnej, a więc z przyczyn nieleżących po stronie powoda, niemożliwe było załączenie przedmiotowej umowy do akt. Jednakże wobec uprawdopodobnienia graniczącego z pewnością zawarcia umowy darowizny w dniu 24 września 2013 r., ciężar dowodu hipotezy konkurencyjnej niejako przesunął się z powoda na pozwaną w tym sensie, że - choć uprawdopodobnienie jest środkiem zastępczym dowodu w znaczeniu ścisłym i nie stwarza, w przeciwieństwie dowodu, pewności zachodzenia określonego faktu, to jednak przy wysokim stopni uprawdopodobnienia granica między prawdopodobieństwem a pewnością zaciera się. Z racji podnoszonych przez powoda okoliczności i takiego materiału dowodowego, jaki został w sprawie przedstawiony, w sytuacji procesowej, jaka wytworzyła się w toku postępowania, ciężar dowodzenia spoczął więc również na pozwanej, którzy powinni przedstawić przeciwdowody w celu odparcia skierowanego przeciwko nim roszczenia. Pozwana takich dowodów zaś skutecznie nie wskazała.

Po pierwsze, już sama korelacja czasowa burzliwego rozstania powoda z L. S. i kupna lokalu mieszkalnego przez jej córkę sprawia, że możliwe jest przyjęcie domniemania faktycznego o zawarciu umowy darowizny w celu zabezpieczenia swoich dalszych interesów finansowych. W ocenie Sądu pozwana przy użyciu otrzymanych od matki środków pieniężnych zakupiła nieruchomość położoną w T., dokonując tym samym czynności pozornej, mając na celu uniknięcie w przyszłości żądań powoda unieważnienia samej transakcji zakupu nieruchomości, gdyby stroną umowy sprzedaży była nie pozwana, a L. S..

Po drugie, mimo stanowiska procesowego pozwanej, w ramach którego pozwana okoliczności zawarcia umowy darowizny zaprzeczała, a w trakcie zeznań na pytanie, skąd miała środki na zakup mieszkania, zasłaniała się niepamięcią, należy mieć na uwadze, że pozwana i jej matka w trakcie postępowania karnego jednoznacznie przyznały, że środki przeznaczone na zakup nieruchomości pochodziły z pieniędzy przywłaszczonych od powoda. W ramach sprawy karnej L. S. nie zaprzeczała, że środki, które podjęła z rachunków bankowych, należały wyłącznie do powoda, starała się ona jedynie wykazać swoje prawo do nich w oparciu o rzekomo istniejące ustne ustalenia stron . Zawarcie umowy darowizny potwierdziła pozwana w trakcie przesłuchania w dniu 22 lipca 2016 r., wskazując: „pieniądze na to mieszkanie posiadałam z darowizny od mojej mamy”. Okoliczność ta znajduje potwierdzenie także w treści zeznań pozwanej złożonych w ramach postępowania karnego przeciwko jej matce, kiedy pozwana podała: „Kwota 330.000 zł została spożytkowana na zakup domu w T.. To jest mieszkanie, połówka domu. Mama zapłaciła za niego ok. 200.000 zł. Nie wiem, co się stało z pozostałą częścią 130.000 zł. Prawdopodobnie wzięto je na remont mieszkania”.

Po trzecie, niewątpliwie pozwana z racji młodego wieku i sytuacji rodzinnej nie miała żadnych możliwości samodzielnego zgromadzenia środków pieniężnych, które mogłaby przeznaczyć na zakup przedmiotowej nieruchomości.

W konkluzji zdaniem Sądu powód sprostał obowiązkowi dowodowemu i wykazał zaistnienie przesłanki w postaci dokonania czynności prawnej rozporządzającej pomiędzy dłużnikiem a osobą obowiązaną.

Idąc dalej uznać należy, że strona powodowa wykazała także, że zaskarżona czynność prawna została dokonana z pokrzywdzeniem powoda jako wierzyciela, albowiem na skutek umowy darowizny dłużnik L. S. stała się niewypłacalna w stopniu graniczącym z niewypłacalnością

Ze zgromadzonych w sprawie dowodów wynika, że na skutek zaskarżonej czynności L. S. stała się zasadniczo niewypłacalna, a na pewno niewypłacalna w stopniu wyższym, niż przed zawarciem umowy darowizny. Pieniądze przywłaszczone przez L. S., którymi obdarowała pozwaną w celu nabycia przez nią nieruchomości, były bowiem jedynym realnym składnikiem majątkowym dłużnika, z którego powód mógł uzyskać zaspokojenie. Okoliczność ta została stwierdzona w trakcie postępowania egzekucyjnego prowadzonego z wniosku powoda przeciwko L. S. przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym we W. M. C. w sprawie o sygn. akt (...). Na skutek zaskarżonej czynności dłużnik wyzbył się środków pochodzących z przestępstwa, które posłużyły do zakupu nieruchomości, która nie może już podlegać egzekucji w oparciu o tytuły wykonawcze w postaci zaopatrzonych w klauzulę wykonalności wyroków karnych. Z kolei stan prowadzonego przeciwko L. S. postępowania egzekucyjnego w zakresie jej majątku, który może być egzekwowany, bezsprzecznie wskazuje, iż poprzez czynność prawną darowizny wyzbyła się jedynego mienia, z którego powód mógł wyegzekwować dług. Prowadzone obecnie przeciwko niej postępowanie egzekucyjne z przysługującej jej wierzytelności emerytalno-rentowej praktycznie uniemożliwia realne zaspokojenie wierzyciela w rozsądnym czasie. W trakcie postępowania egzekucyjnego nie ustalono zaś żadnych innych składników majątku, z których można by było prowadzić egzekucję w szerszym zakresie.

Podsumowując, w okolicznościach sprawy można przyjąć, iż zachowanie dłużnika miało charakter intencjonalny i było obliczone na usunięcie spod grożącej egzekucji wszelkich przedmiotów majątkowych, które wchodziły w skład masy majątkowej L. S..

Ostatnią przesłanką skutecznej akcji pauliańskiej jest istnienie wiedzy osoby trzeciej o działaniu dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Z posiadaniem przez osobę trzecią wiedzy o tym, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, zrównana została sytuacja, gdy osoba trzecia przy zachowaniu należytej staranności mogła tę wiedzę uzyskać (a zatem, gdy brak tej wiedzy jest zawiniony). Nie ma przy tym znaczenia zła wiara osoby trzeciej ani to, czy posiadana przezeń wiedza jest wynikiem jej działania, a zwłaszcza porozumienia się z dłużnikiem. Obojętne też są źródło wiedzy i sposób jej uzyskania. W wypadku tej przesłanki ustawodawca wprowadził ułatwienia dowodowe dla wierzycieli. I tak, stosownie do treści art. 527 § 3 k.c. jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Najdalej idące ułatwienie w realizacji skargi pauliańskiej przez wierzyciela wprowadza jednak art. 528 k.c., zgodnie z którym okoliczność, że osoba trzecia wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć o tym, że dokonując czynności prawnej dłużnik działał z pokrzywdzeniem wierzycieli, tj. okoliczność, która według reguły z art. 527 § 1 jest istotna dla możliwości uznania czynności dłużnika za bezskuteczną, nie ma znaczenia w sytuacji, gdy osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie.

Wobec faktu, że w wyniku zakwestionowanej czynności prawnej korzyść majątkową uzyskała osoba bliska dłużnikowi tj. córka L. S., zachodziło domniemanie świadomości tej osoby co do pokrzywdzenia wierzyciela, wynikające z art. 527 § 3 k.c. W ocenie Sądu pozwana nie zdołała obalić tego domniemania. Nadto, jako że zaskarżona czynność miała formę darowizny, również na podstawie przepisu art. 528 k.c. powód został zwolniony od konieczności wykazania istnienia po stronie osoby trzeciej jakiejkolwiek przesłanki subiektywnej.

Stan podmiotowy pozwanej jako osoby trzeciej był zatem w niniejszej sprawie obojętny, a zatem do zaskarżenia takiej czynności wystarczyło spełnienie pozostałych przesłanek art. 527 k.c.

W tych okolicznościach stwierdzić należało, że zostały spełnione wszystkie przesłanki skargi pauliańskiej, dlatego też Sąd w pkt I sentencji wyroku uznał za bezskuteczną wobec powoda umowę darowizny kwoty 200.000 zł zawartą w dniu 24 września 2013 r. między obdarowaną pozwaną M. S. (1), a L. S. - dłużniczką powoda co do kwoty 300.000 zł, zasądzonej wyrokiem Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 13 marca 2015 r. w sprawie (...) na rzecz powoda jako pokrzywdzonego.

O kosztach procesu Sąd orzekł w pkt II wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Powództwo zostało uwzględnione w całości, w związku z czym pozwana winna zwrócić powodowi koszty postępowania, na które złożyły się opłata od pozwu w wysokości 6.000 zł oraz wynagrodzenie fachowego pełnomocnika powoda, będącego adwokatem, w wysokości 5.400 zł, ustalonej zgodnie z wartością przedmiotu sporu na podstawie § 2 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800). Z uwagi na powyższe Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 11.400 zł.

/-/ E. Hoffa