Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 listopada 2016r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział XV Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Joanna Andrzejak-Kruk

po rozpoznaniu w dniu 10 listopada 2016r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa K. G.

przeciwko B. T.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu

z dnia 25 lutego 2016r.,

sygn. akt V.C.763/14

1)  oddala apelację;

2)  zasądza od Skarbu Państwa ( Sąd Rejonowy Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu ) na rzecz adwokat A. Ł. prowadzącej Kancelarię Adwokacką w P. kwotę 369,-zł brutto z tytułu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu w instancji odwoławczej.

/-/ Joanna Andrzejak-Kruk

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym w dniu 21.01.2014r. powód K. G. wystąpił o zasądzenie od pozwanego B. T. kwoty 5.000,-zł z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych od dnia 1.01.2013r. do dnia zapłaty i kosztami procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu powód poniósł, że 13.12.2012r. zawarł z pozwanym umowę pożyczki z terminem zwrotu do 31.12.2012r. Pozwany pożyczki nie zwrócił. Pomimo umówienia się na odsetki umowne w wysokości 2% za każdy dzień zwłoki, powód powołując się na art. 359 § 2 ² k.c. domagał się zwrotu pożyczki wraz z odsetkami maksymalnymi.

Pozwem złożonym w dniu 21.01.2014r. powód K. G. wystąpił o zasądzenie od pozwanego B. T. kwoty 8.450,-zł z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych od dnia 14.08.2012r. do dnia zapłaty i kosztami procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu powód poniósł, że 13.07.2012r. zawarł z pozwanym umowę pożyczki z terminem zwrotu do 13.08.2012r. Pozwany pożyczki nie zwrócił. Pomimo umówienia się na odsetki umowne w wysokości 2% za każdy dzień zwłoki, powód powołując się na art. 359 § 2 ² k.c. domagał się zwrotu pożyczki wraz z odsetkami maksymalnymi.

Postanowieniem z dnia 9.05.2014r. na podstawie art. 219 k.p.c. połączono powyższe sprawy do wspólnego rozpoznania.

Wyrokiem zaocznym z dnia 29.07.2014r. Sąd Rejonowy Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu uwzględnił oba powództwa.

Pozwany złożył sprzeciw od wyroku zaocznego, domagając się oddalenia powództw. Pozwany podniósł, że zawarł z powodem tylko jedną umowę pożyczki na kwotę 8.000,-zł, którą zobowiązał się spłacić w terminie jednego miesiąca, przy czym powód zastrzegł w umowie lichwiarskie odsetki w wysokości 730% w skali roku, zaś odsetki za 1 miesiąc zostały ukryte w kwocie pożyczki. Na zabezpieczenie spłaty pożyczki pozwany oddał w zastaw złotą biżuterię, która została sprzedana, a ponadto przez 19 miesięcy wpłacał powodowi minimum 500,-zł miesięcznie. Cała należność została zatem spłacona, gdyż dług wynosił 8.000,zł + odsetki maksymalne 1.760,-zł, zaś pozwany przekazał powodowi 9.500,-zł. Kolejną umowę pożyczki na kwotę 5.000,-zł pozwany podpisał nakłoniony do tego przez powoda, któremu chodziło o zabezpieczenie sobie odsetek. Pozwany kwestionował ponadto legitymacje czynną powoda wskazując, że w postępowaniu przygotowawczym powód twierdził, że jedynie pośredniczył w zawieraniu umowy pożyczki przez osobę trzecią

Wyrokiem z dnia 25.02.2016r., sygn. akt V.C.763/14 Sąd Rejonowy Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu:

1.  uchylił pkt I wyroku zaocznego z dnia 29.07.2014r. i powództwo oddalił;

2.  przyznał adw. A. Ł. ze Skarbu Państwa kwotę 738,-zł tytułem pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu;

zmienił pkt II wyroku zaocznego z dnia 29.07.2014r. w ten sposób, że:

1.  zasądzoną w pkt 1 kwotę obniżył do 4.450,-zł;

2.  uchylił pkt 2 i zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 758,50zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

3.  uchylił pkt 3;

4.  przyznał adw. A. Ł. ze Skarbu Państwa kwotę 1.476,- zł tytułem pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu.

Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany, zaskarżając go w pkt II ppkt 1 oraz zarzucając:

1)  oparcie wyroku na ustaleniach częściowo sprzecznych z zebranym w sprawie materiałem dowodowym poprzez bezpodstawne przyjęcie, że pozwany nie spłacił powodowi całości pożyczki w kwocie 8.450,-zł;

2)  naruszenie art. 233 k.p.c. w zw. z art. 382 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów.

W oparciu o te zarzuty pozwany domagał się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości na koszt pozwanego, a ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Reprezentujący pozwanego pełnomocnik z urzędu wniósł ponadto o przyznanie mu od Skarbu Państwa kosztów pomocy prawnej z urzędu za II instancję.

Z uwagi na fakt, że Sąd odwoławczy nie przeprowadzał postępowania dowodowego, niniejsze uzasadnienie ogranicza jedynie do wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa ( art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. ).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Zamierzonego przez skarżącego skutku nie mógł odnieść zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem, sąd ocenia wiarogodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Ocena dowodów wyraża istotę sądzenia w części obejmującej ustalenie faktów, ponieważ obejmuje rozstrzygnięcie o przeciwnych twierdzeniach stron na podstawie własnego przekonania sędziego, powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia z materiałem dowodowym. Jeżeli z tego materiału sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena taka pozostaje pod ochroną art. 233 § 1 k.p.c. i musi się ostać, choćby w równym stopniu na podstawie tego samego materiału dowodowego dawały się wysnuć wnioski odmienne. Dla skutecznego postawienia zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. skarżący powinien natomiast wyjaśnić, jakim kryteriom oceny uchybił sąd przy analizie konkretnych dowodów ( uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im taką moc przyznając ) oraz dlaczego w świetle tych kryteriów wnioski, jakie wywiódł sąd dokonując tej oceny są niewłaściwe ( por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z 23.01.2001r., IV CKN 970/00, LEX nr 52753 czy wyrok Sądu Najwyższego z 6.07.2005r., III CK 3/05, LEX nr 180925 ). Wymogom tym nie odpowiada wywód zawarty w apelacji pozwanego, w której nie wykazywano uchybień, niespójności czy sprzeczności w toku rozumowania Sądu I instancji, lecz przedstawiono własną – odmienną od przyjętej w zaskarżonym wyroku – ocenę przeprowadzonych w sprawie dowodów.

Można oczywiście zgodzić się z apelacją, że zeznania powoda w zasadzie nie były wiarygodne, natomiast takie stanowisko zajął również Sąd I instancji, przyjmując je jako podstawę ustaleń faktycznych tylko w takim zakresie, w jakim znalazły potwierdzenie w innych dowodach oraz co do tego, że powód sprzedał biżuterię oddaną mu przez pozwanego w zastaw za kwotę 4.000,-zł ( przy czym ta ostatnia okoliczność ustalona przez Sąd I instancji nie została zakwestionowana w apelacji ). Zarówno w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, jak i w apelacji znalazły się trafne argumenty przemawiające za niewiarygodnością zeznań powoda. Nie oznacza to natomiast, że Sąd I instancji powinien był niejako automatycznie dać wiarę pozwanemu co do tego, że spłacił udzieloną mu przez powoda pożyczkę. Prawdą jest, że stanowisko pozwanego w tym przedmiocie było jednoznaczne oraz że również świadek – żona pozwanego potwierdziła, że kilkakrotnie przekazywała powodowi pieniądze w kwotach po 500,-zł z przeznaczeniem na spłatę rat. Sąd I instancji wskazał jednak na konkretne okoliczności, z powodu których uznał powyższe zeznania za niewiarygodne, zaś w apelacji nie podjęto choćby próby podważenia tej argumentacji.

Można zatem jedynie powtórzyć za Sądem I instancji, że pozwany nie przedstawił żadnych dokumentów potwierdzających dokonane wpłaty, choć dla każdego przeciętnego pożyczkobiorcy oczywiste jest, że należy uzyskać pokwitowanie, a dla pozwanego powinno to być tym bardziej naturalne, że prowadził w przeszłości działalność gospodarczą. Sąd trafnie dostrzegł, że pozwany oddając w zastaw złotą biżuterię zadbał o wykonanie zdjęcia i opatrzenie go przez powoda odpowiednią adnotacją, a zatem należy oczekiwać, że również spłacając pożyczkę pobrałby pokwitowanie, zwłaszcza że chodziło przecież o niebagatelną kwotę, pozwany miał już w tym czasie poważne problemy finansowe w związku z niewywiązywaniem się z innych zobowiązań, a mniejszego formalizmu nie uzasadniały jakiekolwiek bliższe relacje między stronami, gdyż powoda i pozwanego łączyły tylko interesy. Co więcej, pozwany utrzymywał, że co najmniej dwóch wpłat dokonał w formie przelewu, a nie przedstawił w toku postępowania żadnych dowodów to potwierdzających, które mogłyby wykazać nie tylko te konkretne wpłaty, ale także uwiarygodnić zeznania pozwanego i jego żony o innych świadczeniach spełnianych gotówką bez pokwitowania.

Przytoczona argumentacja Sądu I instancji jest logiczna i w pełni przekonująca, a w konsekwencji jako prawidłowe należy uznać ustalenie tego Sądu, wywiedzione z analizy całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego, że pozwany nie spłacił udzielnej mu w dniu 13.07.2012r. pożyczki, zaś na poczet jego zobowiązania z tego tytułu mogły zostać zaliczone jedynie środki w wysokości 4.000,-zł, które powód uzyskał spieniężając przedmiot zastawu.

Dodatkowo należy zwrócić uwagę na zeznania pozwanego, z których wynika, że wpłaty w kwotach po 500,-zł miesięcznie wynikały z poczynionych przez strony ustaleń, zgodnie z którymi pożyczka zostanie zwrócona jednorazowo, natomiast oprócz tego pozwany spłacać będzie odsetki za każdy miesiąc w kwotach po 500,-zł oraz 100,-zł za każdy dzień opóźnienia. Również w apelacji oraz w piśmie ją uzupełniającym mowa jest o przekazywaniu środków na „obsługę pożyczki”, tj. spłatę zastrzeżonych przez powoda, lichwiarskich odsetek. Z punktu widzenia art. 359 § 2 ¹ k.c. ustalenie dotyczące odsetek przekraczających odsetki maksymalne należy oceniać jako nieważne, sprzeczne z ustawą, zaś w jego miejsce wchodził obowiązek zapłaty odsetek maksymalnych przewidzianych w ustawie ( art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 359 § 2 ² k.c. ). Jeżeli pozwany, ja utrzymuje, przekazał powodowi z tytułu odsetek zastrzeżonych w sposób sprzeczny z ustawą kwotę 9.500,-zł, to jego świadczenie, wobec nieważności umowy w tej części, miało charakter świadczenia nienależnego w rozumieniu art. 410 § 2 k.c. i w związku z tym pozwany mógł dochodzić jego zwrotu na podstawie art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 i nast. k.c. Wpłaty, które miały być przez pozwanego dokonywane w okolicznościach spełniających przesłanki zastosowania tych przepisów nie mogły podlegać jednak automatycznie zarachowaniu na poczet spłaty pożyczki wraz z odsetkami maksymalnymi. Jeżeli powodowi przysługiwała wierzytelność z tytułu pożyczki, zaś pozwanemu – z tytułu zwrotu nienależnego świadczenia, dla wzajemnego umorzenia tych wierzytelności ( do wysokości wierzytelności niższej ) wymagane byłoby złożenie oświadczenia o potrąceniu ( art. 499 k.c. w zw. z art. 498 k.c. ). Takie oświadczenie nie zostało jednak złożone, a i zarzut potrącenia nie mógłby podlegać rozpoznaniu w ramach niniejszego postępowania z uwagi na wyłączenie ustanowione w art. 505 ⁴ § 2 k.p.c.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

W oparciu o art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26.05.1982r. Prawo o adwokaturze ( t.j. Dz.U. 2015/615 ) Sąd Okręgowy przyznał pełnomocnikowi pozwanego ustanowionemu z urzędu zwrot kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanemu w postepowaniu apelacyjnym. Koszty te obejmowały wynagrodzenie, którego wysokość ustalono na kwotę 369,-zł brutto – zgodnie z § 4 ust. 1 i 3 w zw. z § 8 pkt 3, § 16 ust. 1 pkt 1 i § 22 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielnej przez adwokata z urzędu ( Dz.U. 2015/1801 ) w zw. z § 22 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18.10.2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielnej przez adwokata z urzędu ( Dz.U. 2016/1714 ).

/-/ Joanna Andrzejak-Kruk