Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 maja 2023 roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział XV Cywilny- Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Brygida Łagodzińska

po rozpoznaniu w dniu 2 maja 2023 w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) z siedzibą w G.

przeciwko S. D.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Chodzieży

z dnia 29 czerwca 2022 roku

sygn. akt IC 425/21

oddala apelację.

Brygida Łagodzińska

UZASADNIENIE

Powód (...) z siedzibą w G. wniósł pozew przeciwko S. D. o zasądzenie na jego rzecz kwoty 5 232,13 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od tej kwoty za okres od wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Powód wniósł także o zasądzenie od pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przypisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

W dniu 24 listopada 2020 r. Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym w Chodzieży wydał nakaz zapłaty, uwzględniający żądanie pozwu.

Pozwana S. D. wniosła sprzeciw od nakazu zapłaty. Ponadto wniosła o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z 21 maja 2021r. Sąd Rejonowy w Chodzieży w punkcie 1. oddalił powództwo w całości, a w punkcie 2. kosztami procesu obciążył powoda i wobec tego zasądził od powoda (...) z siedzibą w G. na rzecz pozwanej S. D. tytułem kosztów zastępstwa procesowego i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa kwotę 1 817 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wniosła strona powodowa.

Wyrokiem z dnia 11 października 2021r. Sąd Okręgowy w Poznaniu uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w Chodzieży do ponownego rozpoznania, pozostawiając Sądowi I instancji rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sąd Rejonowy w Chodzieży wyrokiem z dnia 29 czerwca 2022 roku w punkcie 1. zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 2 739,13 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 12 listopada 2020r. do dnia zapłaty, w punkcie 2. oddalił powództwo w pozostałym zakresie oraz w punkcie 3. kosztami procesu obciążył powoda i pozwaną po połowie, przy czym szczegółowe wyliczenie tych kosztów, a także kosztów postępowania apelacyjnego pozostawiał referendarzowi sądowemu.

Apelację od wniósł powód, zaskarżając orzeczenie w części oddalającej powództwo w zakresie punktu 2. tj. co do kwoty 2 493 zł. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

- naruszenie art. 385 ¹ k.c. poprzez uznanie, że zapisy umowy pożyczki dotyczące opłaty operacyjnej naruszają interesy konsumenta i stanowią klauzule abuzywne,

- naruszenie art. 36 a ustawy o kredycie konsumenckim poprzez jego niezastosowanie,

- naruszenie art. 5 pkt 6 oraz art. 30 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim poprzez ich niezastosowanie i w efekcie nieprawidłowe uznanie, iż zastrzeżenie przez pożyczkodawcę prowizji nie wiąże pozwanego,

- naruszenie art. 385 ¹ §1 i 2 k.c. w zw. z art. 353 ¹k.c. w zw. z art. 385 ² k.c. poprzez przyjęcie przez Sąd, że w umowie wiążącej strony doszło do naruszenia przepisów, w sytuacji pełnej akceptacji przez pozwanego warunków umowy, w tym wynagrodzenia umownego, opłaty przygotowawczej oraz w sytuacji, gdy postanowienia umowy nie kształtują obowiązków konsumenta sprzecznie z dobrymi obyczajami i nie naruszają rażąco interesów konsumenta,

- naruszenie art. 213§2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że wpłaty pozwanego nie stanowią uznania roszczenia co do wysokości,

- naruszenie art. 233§1 k.p.c. poprzez pominięcie faktów wynikających z treści zawartej umowy pożyczki w zakresie ustalenia warunków związanych z całkowitą kwotą pożyczki, a także pozostałymi jej warunkami zaakceptowanymi przez pozwaną, a tym samym twierdzenia, że powód nie wykazał wysokości roszczenia z uwagi na kwotę prowizji,

- naruszenie art. 233§1 k.p.c. poprzez pominięcie faktów wynikających z treści zawartej umowy pożyczki zaakceptowanej przez pozwaną w zestawieniu z wpłatami pozwanej dokonanymi w ratach zgodnych z wysokością rat wskazanych w harmonogramie wskazującym dokładne składowe każdej z nich, a które stanowią uznanie roszczenia co do zasady i wysokości,

- naruszenie art. 233§1 k.p.c. w zw. z art. 213§2 k.p.c. poprzez pominięcie faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sporu, a to faktów wynikających z treści zawartej umowy pożyczki zaakceptowanej przez pozwaną w zestawieniu z wpłatami pozwanej dokonanymi w ratach zgodnych z wysokością rat wskazanych w harmonogramie wskazującym dokładne składowe każdej z nich, a które to stanowią uznanie roszczenia co do zasady oraz wysokości.

Powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części tj. w zakresie punktu 2. w zakresie w jakim Sąd powództwo oddalił poprzez zasądzenie roszczenia od pozwanej na rzecz powoda pozostałej kwoty 2 493 zł zgodnie z żądaniem pozwu oraz zasądzenie od strony powodowej kosztów procesu za I instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz strony powodowej kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna.

Brak podstaw do uznania, że Sąd naruszył ar. 233§1 k.p.c. Zgodnie z brzmieniem art. 233 § 1 k.p.c., w którym wyrażona została zasada swobodnej oceny dowodów, sąd ocenia wiarogodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Powszechnie przyjmuje się, zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie, iż granice swobodnej oceny dowodów zakreślone muszą być wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (zob.: wyrok Sądu Najwyższego z 10 czerwca 1999 r., sygn. akt II UKN 685/98, wyrok Sądu Najwyższego z 27 września 2002 r., sygn. akt II CKN 817/00, M. Sieńko [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1-477(16), red. M. Manowska). Nadto, wskazuje się, iż zasada swobodnej oceny dowodów nie zostaje również naruszona w sytuacji, w której z tego samego materiału dowodowego dałoby się wysnuć równie logiczne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego wnioski odmienne (zob.: wyroki Sądu Najwyższego z 27 września 2002 r., sygn. akt IV CKN 1316/00, sygn. akt II CKN 817/00). Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. powinno się więc wskazać jakie kryteria oceny naruszył Sąd Rejonowy przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności lub mocy dowodowej lub niesłusznie im ją przyznając, co wymaga wskazania konkretnego dowodu przeprowadzonego w sprawie i podania, w czym upatruje się wadliwą jego ocenę. Skarżący musi wykazać, że Sąd wywodząc wnioski ze zgromadzonego materiału dowodowego wykracza poza schematy logiki formalnej albo, że wbrew doświadczeniu życiowemu nie uwzględnił jednoznacznych związków przyczynowo-skutkowych. Zarzuty podniesione w apelacji nie stanowią zarzutu naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów, apelujący nawet nie próbował wskazać które dowody zostały ocenione z naruszeniem tej regulacji. Przyjęcie przez Sąd, że kwota prowizji nie może być zaliczona do umowy pożyczki nie stanowi naruszenia art. 233§1 k.p.c., ale jest wynikiem zastosowania art. 385 ¹§1 k.c. i tym samym zarzut ten stanowi zarzut prawa materialnego. Co do przyjęcia przez Sąd, że powód nie wykazał wysokości roszczenia z uwagi na kwotę prowizji to zarzut ten nie stanowi naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów, ale winien być podniesiony jako zarzut naruszenia art. 6 k.c. W treści zaś umowy została wskazana kwota pożyczki oraz całkowity koszt pożyczki, ale nie wynika z niej przyczyna ustalenia wysokości prowizji na poziomie prawie kwoty pożyczki. Okoliczność zaś, że pozwana miała czas na przeanalizowanie warunków pożyczki i mogła odstąpić od umowy pożyczki, o czym została pouczona ( przy czym taki obowiązek na pożyczkodawcę nałożył ustawodawca) nie oznacza, że umowa nie podlega badaniu pod kątem niedozwolonych postanowień umownych.

Bezpodstawny był zarzut naruszenia art. 385 ¹k.c. Zgodnie z art. 385 ¹ k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. W tym zakresie wyjaśnienia wymaga, że strony łączyła umowa pożyczki, o której mowa w art. 720 k.c. Zgodnie z umową dający pożyczkę (pożyczkodawca) zobowiązuje się przenieść na własność biorącego pożyczkę (pożyczkobiorcy) określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Z treści powołanego przepisu wynika, że do essentialia negotii umowy pożyczki należy zobowiązanie dającego pożyczkę do przeniesienia przedmiotu pożyczki na własność biorącego, który zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Odpłatność (lub nieodpłatność) nie należy do postanowień przedmiotowo istotnych umowy pożyczki. Może bowiem mieć ona charakter nieodpłatny albo odpłatny, jest tak wtedy, gdy dający zastrzegł wynagrodzenie za korzystanie z kapitału w postaci odsetek. W konsekwencji wynagrodzenie pożyczkodawcy może przybrać jedynie formę pobranych odsetek od udzielonego kapitału, natomiast naliczone z innego tytułu opłaty stanowią jedynie zwrot kosztów poniesionych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Co więcej opłaty te, prowizja, jak i inne koszty pożyczki powinny znajdować swoje odzwierciedlenie w rzeczywiście ponoszonych przez pożyczkodawcę kosztach. Ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na pożyczkodawcy. W przypadku, gdy ekwiwalentność prowizji nie zostanie wykazana, uznać należy, że postanowienia jej dotyczące stanowią klauzulę niedozwoloną, jako nieuzgodnione indywidualnie i kształtujące prawa oraz obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interes (art. 385 ¹ k.c.). Zarazem mogą zostać uznane za zmierzające do obejścia prawa - przepisów regulujących wysokość odsetek maksymalnych. Wbrew zatem zarzutom apelacji prawidłowo Sąd pierwszej instancji przeprowadził kontrolę postanowień umownych w zakresie wynagrodzenia prowizyjnego. W kontekście powyższego postanowienia umowne co do wynagrodzenia nie stanowią głównego świadczenia stron, a zatem podlegają kontroli Sądu w zakresie abuzywności.

Naliczone i dochodzone przez stronę powodową roszczenie o zapłatę wynagrodzenia prowizyjnego w kwocie 2 493 zł jest bez wątpienia sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i kształtuje obowiązki drugiej strony umowy (pożyczkobiorcy - pozwanej) w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, albowiem określone przez stronę powodową koszty nie mają jakiegokolwiek uzasadnienia i powiązana ekonomicznego z poniesionymi rzeczywiście wydatkami, a są niemalże równe kwocie udzielonej pożyczki, która wynosiła 2 500 zł. Opisana konstrukcja polegająca na obciążeniu pożyczkobiorcy prowizją której wartość stanowi prawie 100% kwoty udzielonej pożyczki, prowadzi do obejścia przepisów regulujących instytucję odsetek maksymalnych. Przypomnieć należy, że instytucja ta została wprowadzona do kodeksu cywilnego przez ustawodawcę w art. 359 § 2 ¹ k.c. celem przeciwdziałania zjawisku lichwy i ochrony interesów konsumentów. Stopa tych odsetek jest ustalana w odniesieniu do aktualnej stopy kredytu lombardowego NBP, a więc odzwierciedla aktualny układ stosunków gospodarczych oraz wartość pieniądza w obrocie międzybankowym i poziom inflacji, nie pozwalając pożyczkodawcom na wykorzystywanie przymusowego położenia słabszej strony umowy, którą był pozwany. Przepis art. 385 ¹ § 1 k.c. chroni konsumenta, jako słabszego uczestnika obrotu w relacjach z przedsiębiorcą - profesjonalistą w danej dziedzinie. W kontekście tak pojmowanych przesłanek oceny analizowanych postanowień umowy, nie można było nie dostrzec braku równowagi kontraktowej stron oraz stanu nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków stron, wynikających z umowy. Trudno mówić tu o ekwiwalentności świadczeń, albowiem te dodatkowe opłaty zdecydowanie poza te granice wykraczają. Nie można przy tym pominąć, że przedmiotowa umowa pożyczki została zawarta w oparciu o przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. W kontekście powyższego nie można przypisać Sądowi Rejonowemu zarzutu naruszenia art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim poprzez jego niezastosowanie. Sąd Okręgowy nie kwestionuje uprawnienia wierzyciela jako pożyczkodawcy do pobierania od pozwanej, jako swojego klienta opłat prowizyjnych z tytułu udzielonej pożyczki, jednakże stoi na stanowisku, że opłaty takie winny być ustalone na rozsądnym poziomie i nie mogą godzić w interesy konsumenta. Należy w tym miejscu podkreślić, iż niezależnie od uregulowań ustawy o kredycie konsumenckim dotyczących maksymalnej wysokości kosztów pozaodsetkowych koszty te nie mogą stanowić dodatkowego źródła zysku przedsiębiorcy. Powinny być kształtowane w sposób zgodny z rzeczywistym kosztem dokonywanych czynności, w związku z którymi pozostają. Tym samym należy uznać, że są oderwane od faktycznych kosztów poniesionych przez pożyczkodawcę, stanowiąc dodatkowe wynagrodzenie za korzystanie przez pozwanego z pożyczonego kapitału. W istocie zatem opłaty te nie stanowią kosztu pozaodsetkowego, ten bowiem powinien być związany - zgodnie z zasadą ekwiwalentności świadczeń - z określonymi kosztami poniesionymi przez pożyczkodawcę w związku z udzieleniem pożyczki bądź usługami świadczonymi na rzecz pożyczkobiorcy.

Przy czym wskazać należy, że okoliczność, iż koszty pożyczki mieszczą się w limicie wprowadzonym w tym przepisie nie wyłącza możliwości badania, czy stosowne postanowienia umowne stanowią niedozwolone postanowienia umowne.

Brak również podstaw do uznania, że dokonywanie przez pozwaną wpłat stanowi uznanie roszczenia co do wysokości. Niewątpliwie pozwana poprzez dokonywanie wpłat na poczet zadłużenia uznawała fakt zawarcia umowy pożyczki, ale nie oznacza to, że tym samym utraciła prawo do kwestionowania warunków umowy w zakresie niedozwolonych postanowień umownych. Przyjęcie takiej argumentacji powoda oznaczałoby w praktyce, że regulacja art. 385 ¹ k.c. i dalsze byłaby martwa, wystarczyłaby bowiem zapłata jednej raty pożyczki aby utracić prawo do powoływania się na zawarcie w umowie niedozwolonych postanowień umownych. Skutkowałoby to iluzoryczną ochroną konsumenta.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. apelację oddalił.

Brygida Łagodzińska