Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 marca 2023r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział XV Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Joanna Andrzejak-Kruk

po rozpoznaniu w dniu 3 marca 2023r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. S.

przeciwko (...) SA z siedzibą w S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Obornikach

z dnia 26 sierpnia 2022r.

sygn. akt I.C.42/22

1)  oddala apelację,

2)  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 450,-zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

/-/ Joanna Andrzejak-Kruk

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym 7.12.2021r. powód M. S. wystąpił o zasądzenie od pozwanego (...) SA z siedzibą w S. kwoty 11.213,80zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 23.11.2018r. do dnia zapłaty i kosztami procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu powód podniósł, że na podstawie umowy cesji nabył wierzytelność o zapłatę odszkodowania przysługującą J. M. (1), której samochód F. (...) został uszkodzony w kolizji drogowej z 2.07.2018r. spowodowanej przez sprawcę ubezpieczonego z tytułu OC w pozwanym zakładzie ubezpieczeń. Odszkodowanie obejmuje koszty wynajmu pojazdu zastępczego ( 12.152,-zł ), koszty przechowania uszkodzonego pojazdu ( 1.254,60zł ), koszty jego holowania ( 492,-zł ) oraz badania technicznego ( 193,-zł ), przy czym kosztów wynajmu pojazdu zastępczego powód dochodził jedynie w części ( 9.274,20zł ). Powód zgłosił pozwanemu szkody z tych tytułów 23.10.2018r. drogą mailową i do chwili wytoczenia powództwa pozwany nie zajął żadnego stanowiska oraz nie wypłacił odszkodowania. Powód żądał w związku z tym zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia następnego po upływie 30 dni od zgłoszenia szkody.

W dniu 23.12.2021r. wydany został przeciwko pozwanemu nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, w którym uwzględniono żądanie pozwu.

Pozwany złożył sprzeciw od nakazu zapłaty, zaskarżając go w całości i domagając się oddalenia powództwa oraz zasądzenia od powoda zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych. Pozwany zarzucił, że nie dał powodu do wytoczenia powództwa, gdyż powód nie zgłosił mu wcześniej roszczenia, o którym pozwany dowiedział się dopiero z pozwu. Wobec tego pozew należy traktować jako zgłoszenie szkody i pozwanemu przysługuje ustawowy 30-dniowy termin na rozpatrzenie roszczenia, po upływie którego odniesie się do stanowiska powoda w części, w której roszczenie nie zostanie uznane.

Pismem z 22.03.2022r. powód cofnął pozew w części obejmującej żądanie zasądzenia kwoty 5.553,80zł wskazując, że decyzją z 4.03.2022r. pozwany przyznał mu i wypłacił odszkodowanie w tej wysokości. Powód podtrzymał natomiast powództwo w pozostałym zakresie, domagając się zasądzenia od pozwanego kwoty 5.660,-zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 23.11.2018r. do dnia zapłaty oraz odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 5.553,80zł za okres od 23.11.2018r. do dnia zapłaty.

Postanowieniem z dnia 1.06.2022r. Sąd Rejonowy umorzył postępowanie co do kwoty 5.553,80zł należności głównej.

Wyrokiem z dnia 26.08.2022r., sygn. akt I.C.42/22 Sąd Rejonowy w Obornikach: 1) zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 5.660,-zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 23.11.2018r. do dnia zapłaty, 2) zasądził od pozwanego na rzecz powoda odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 5.553,80zł od 23.11.2018r. do 4.03.2022r., 3) kosztami procesu obciążył pozwanego, pozostawiając ich wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Apelację od wyroku wniósł pozwany, zaskarżając go: w pkt 1. w części zasądzającej odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 5.660,-zł za okres od 23.11.2018r. do 30.01.2022r., w pkt 2. z części zasądzającego odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 5.553,80zł za okres od 23.11.2018r. do 30.01.2022r., a także w pkt 3. ( mylnie oznaczonym w apelacji jako pkt 4. wyroku ).

Pozwany zarzucił naruszenie:

1)  art. 187 § ust. 3 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy informacja o próbie pozasądowego rozstrzygnięcia sporu jest elementem obligatoryjnym pozwu, a ta nie znalazła się w pozwie sporządzonym przez powoda, ponadto powód nie wskazał przyczyny nie podjęcia pozasądowej próby rozwiązania sporu;

2)  art. 101 k.p.c. poprzez jego niezastosowania, a w konsekwencji przyjęcie, iż powód nie mógł uzyskać swej wierzytelności bez wytoczenia niniejszego powództwa, o czym Sąd nie mógł mieć wiedzy, skoro powód nie wyczerpał pozasądowej drogi w celu zaspokojenia swojego roszczenia, do czego był zobligowany;

3)  art. 98 § 1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie oraz przyjęcie, że skoro pozwany uznał powództwo w zakresie należności głównej to należy go uznać za stroną przegrywającą, podczas gdy powództwo zostało wytoczone przedwcześnie, a pozwany nie dał podstaw do jego wytoczenia, tym samym nie był zobowiązany do zwrotu kosztów procesu powodowi, a wręcz przeciwnie, to powód zgodnie z treścią art. 101 k.p.c. winien zwrócić pozwanemu koszty procesu,

4)  art. 233 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i wyprowadzenie z zebranego materiału dowodowego wniosków logicznie nieprawidłowych i niewynikających z tego materiału lub sprzecznych z materiałem dowodowym, w szczególności, że pozwany winien wypłacić odszkodowanie w terminie 30 dni od 23.10.2018r., tj. po zgłoszeniu mu nowego roszczenia na adres mailowy pracownika nieobecnego w pracy w dniu zgłoszenia roszczenia, w tym że powód nie miał obowiązku zgłaszania roszczenia do zastępcy nieobecnego pracownika, co zostało wskazane w automatycznej odpowiedzi nieobecnego pracownika, podczas gdy skoro powód został poinformowany o konieczności przekazania wiadomości do zastępcy, to nie jest okolicznością obciążającą pozwanego, że bez żadnej uzasadnionej przyczyny tego nie uczynił, ponadto przez kolejne 3 lata po rzekomym zgłoszeniu roszczenia nie informował pozwanego o braku otrzymania decyzji oraz o braku wypłaty odszkodowania, a sam pozew złożył w ostatnich dniach przed upływem okresu przedawnienia roszczenia, co wskazuje na celowość działania powoda niezasługującą w ocenie pozwanej na ochronę przepisami prawa, co skutkowało błędem w ustaleniach faktycznych co do braku obowiązku powoda w zakresie przekazania wiadomości o zgłoszeniu roszczenia do zastępcy nieobecnego pracownika;

5)  art. 354 § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie oraz przyjęcie, że właściwe było zachowanie powoda, który zgłosił roszczenie na adres mailowy nieobecnego pracownika pozwanego oraz został poinformowany o konieczności przekazania tej wiadomości do jego zastępcy, a pomimo tego tej wiadomości nie przekazał, następnie przez okres 3 lat w żaden sposób nie sygnalizował pozwanemu, że roszczenie nie zostało rozpatrzone, tym samym nie działał w sposób zgodny z zasadami współżycia społecznego oraz zasadą minimalizacji szkody;

6)  art. 455 k.c. w zw. z art. 481 § 1 i 2 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że świadczenie pozwanego wobec powoda było świadczeniem terminowym i winno zostać spełnione w terminie określonym w ustawie z dnia 22.05.2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, podczas gdy pozwany nie posiadał informacji o wierzytelności powoda wobec pozwanego przed doręczeniem mu pozwu, a zatem termin wymagalności roszczenia powoda wobec pozwanego winien być liczony od dnia doręczenia pozwanemu pozwu (wezwanie dłużnika do wykonania świadczenia);

7)  art. 362 k.c. poprzez jego niezastosowanie,

Pozwany uznawał, że doszło do nierozpoznania przez Sąd I instancji istoty sprawy skutkujący koniecznością przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Wniósł także o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez oddalenie powództwa o odsetki ustawowe za opóźnienie za okres od 23.11.2018r. do 30.01.2022r. oraz o zasądzenie od powoda kosztów procesu, w tym w postępowaniu apelacyjnym, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powód domagał się jej oddalenia oraz zasądzenia od pozwanego zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Okręgowy nie przeprowadzał postępowania dowodowego, a zatem niniejsze uzasadnienie zawiera jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa ( art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. ).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego nie zasługiwała na uwzględnienie.

W apelacji zaskarżono rozstrzygnięcia o odsetkach ustawowych za opóźnienie zawarte w pkt 1. i 2. wyroku Sądu Rejonowego – według pozwanego powinny one zostać zasądzone w odniesieniu do obu należności głównych nie od daty żądanej w pozwie ( 23.11.2018r. ) lecz od 31.01.2022r., a także postanowienie o kosztach procesu zawarte w pkt 3. wyroku – według pozwanego to powód a nie on powinien ponieść koszty procesu.

Odnośnie do odsetek za opóźnienie:

Nie miał przede wszystkim racji pozwany zarzucając Sądowi Rejonowemu nierozpoznanie istoty sprawy. Sąd ten poczynił przecież ustalenia dotyczące zgłoszenia szkody przez powoda, dokonanego pismem z 23.10.2018r. przekazanym na adres e-mailowy pracownika pozwanego ( s. 2 i 4 uzasadnienia wyroku ), jak również dokonał prawnej analizy zasadności roszczenia o zasądzenie odsetek ( s. 4-5 uzasadnienia wyroku )

Nietrafnie także pozwany zarzucił naruszenie art. 455 k.c. i art. 481 § 1 i 2 k.c. Nie ma wątpliwości, że pozwany opóźnił się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego w postaci zapłaty odszkodowania ( art. 822 § 1 k.c. ), a zatem powodowi przysługiwały odsetki za opóźnienie ( art. 481 § 1 k.c. ), których stopa w tym wypadku nie jest oznaczana, a więc należą się odsetki ustawowe za opóźnienie ( art. 481 § 2 k.c. ). Przyznaje to w istocie sam pozwany, skoro zaskarżył wyrok Sądu Rejonowego co do odsetek tylko za pewien okres, przypadający od 23.11.2018r. do 30.01.2022r., uznając tym samym, że pozostawał w opóźnieniu od 31.01.2022r. W niniejszej sprawie nie znajdował z kolei zastosowania art. 455 k.c., gdyż w przypadku ubezpieczeń obowiązkowych termin spełniania świadczenia wynika, co do zasady, z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22.05.2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych ( t.j. Dz.U. 2022/2277 ), który stanowi, że zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie. Nieadekwatny do okoliczności sprawy pozostaje też przytoczony w apelacji pogląd wyrażony w wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 21.05.2015r., IV.Ca.236/15; wyrok ten zapadł na tle stanu faktycznego, gdzie poszkodowany zgłaszając szkodę nie określił kwotowo granic swego żądania, a po otrzymaniu decyzji zakładu ubezpieczeń nie zakwestionował wysokość przyznanego mu odszkodowania, występując dopiero później na drogę sądową z powództwem o zapłatę ( w tych okolicznościach sąd uznał, że pozwany nie pozostawał w opóźnieniu, a termin z art. 14 u.u.o. należy liczyć od zgłoszenia dalszych roszczeń przez poszkodowanego ). Tymczasem w rozpoznawanym przypadku powód przekazał pozwanemu faktury VAT określające kwotowo poszczególne pozycje odszkodowania, na co pozwany nie zareagował.

Art. 14 ust. 1 u.u.o. wiąże początek biegu terminu do wypłaty odszkodowania ze złożeniem zakładowi ubezpieczeń przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie. Zakład ubezpieczeń ma wówczas obowiązek wdrożenia tzw. postępowania likwidacyjnego, którego celem jest ocena okoliczności sprawy i ustalenie, czy i w jakiej wysokości świadczenie powinno być spełnione. Ubezpieczyciel jako profesjonalista korzystający z wyspecjalizowanej kadry i w razie potrzeby z pomocy rzeczoznawców ( art. 355 § 2 k.c. ) obowiązany jest więc do ustalenia przesłanek swojej odpowiedzialności oraz wysokości powstałej szkody. W razie przy tym zgłoszenia w zawiadomieniu o szkodzie konkretnego, kwotowo określonego żądania z tytułu odszkodowania zakład ubezpieczeń powinien wypowiedzieć się co do wysokości tego żądania i musi liczyć się, po bezskutecznym upływie terminu wskazanego w art. 14 ust. 1 u.u.o., z koniecznością uiszczenia należnych odsetek ( por. np. wyrok SN z 6.05.2021r., V CSKP 22/21 ).

Powód nabył na podstawie umowy cesji z 18.07.2018r. wierzytelność w stosunku do sprawcy szkody i jego ubezpieczyciela o zapłatę należnego odszkodowania w związku ze szkodą komunikacyjną wynikającą z uszkodzenia pojazdu należącego do J. M. (2) podczas kolizji z 2.07.2018r. Szkodę w pojeździe zgłoszono pozwanemu zakładowi ubezpieczeń 2.07.2018r. i pozwany wydał w tym przedmiocie decyzję z 31.07.2018r. o przyznaniu odszkodowania obejmującego koszty naprawy powypadkowej. Oprócz tego powstała natomiast szkoda w postaci kosztów wynajmu pojazdu zastępczego oraz holowania uszkodzonego pojazdu i jego przechowania, a nadto badania technicznego. Badanie techniczne przeprowadzono 14.09.2018r. i podmiot prowadzący stację diagnostyczną wystawił w związku z tym fakturę VAT obciążającą poszkodowaną. Z kolei pozostałe należności powód ujął w wystawionej przez siebie fakturze VAT z 20.09.2018r. Spór sprowadzał się do tego, czy i kiedy zawiadomiono pozwanego o szkodzie z tych tytułów.

Zawiadomienie o szkodzie, o którym mowa w art. 14 ust. 1 u.u.o., nie jest oświadczeniem woli, a więc elementem czynności prawnej, natomiast zbliżone są skutki jego złożenia – jest to oświadczenie wpływające na sytuację prawną zakładu ubezpieczeń poprzez uruchomienie biegu terminu do wypłaty odszkodowania, a zatem można do tego oświadczenia w drodze analogii stosować art. 61 k.c. Zawiadomienie o szkodzie jest więc złożone zakładowi ubezpieczeń z chwilą, gdy doszło do niego w taki sposób, że mógł zapoznać się z jego treścią ( § 1 ), przy czym oświadczenie w postaci elektronicznej jest złożone z chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby zakład ubezpieczeń mógł zapoznać się z jego treścią ( § 2 ).

Pozwany zakład ubezpieczeń jest osobą prawną, a zatem co do zasady oświadczenia woli jemu składane powinny być kierowane do organów reprezentujących pozwanego ( art. 38 k.c. ). Przy wykonywaniu bieżącej działalności pozwany posługuje się natomiast pracownikami, którzy m.in. zajmują się prowadzeniem postępowań likwidacyjnych. Z ustaleń Sądu Rejonowego wynika, że takim „opiekunem szkody” była w niniejszej sprawie M. Ż., której dane kontaktowe ( nr telefonu, adres e-mail ) zostały podane w decyzji z 31.07.2018r., a nadto że strony jako regułę przyjęły we wzajemnych relacjach na tle wielu szkód komunikacyjnych sposób porozumiewania się w formie e-mail. Jeżeli zatem powód w dniu 23.10.2018r. przekazał na adres e-mailowy opiekuna szkody informację dotyczącą dalszych roszczeń oraz faktury VAT dokumentujące te roszczenia, to dokonał w ten sposób skutecznego zawiadomienia o szkodzie ( art. 61 § 2 k.c. ). Nie ma podstaw do przyjęcia, że opiekun szkody nie mógł zapoznać się z dostarczoną wiadomością w dniu jej przekazania na jego skrzynkę mailową z uwagi na nieprzebywanie w tym czasie w pracy. Odwrotnie niż przyjął Sąd Rejonowy, twierdzenia pozwanego w tym przedmiocie, podniesione w sprzeciwie od nakazu zapłaty, nie zostały przyznane przez powoda, który konsekwentnie zaprzeczał podanej okoliczności ( pismo z 21.02.2022r. – k.58, pismo z 2.08.2022r. – k.117, odpowiedź na apelację – k.158v ). Wystarczającym dowodem na nieobecność pracownika nie może być natomiast automatycznie wysłana do powoda przez e-mail w dniu 23.10.2018r. odpowiedź opiekuna szkody, że do 24.10.2018r. jest nieobecna i w pilnych sprawach prosi o przesyłanie korespondencji do swojego zastępcy. Skuteczności doręczenia zawiadomienia o szkodzie nie podważa nadto okoliczność, że powód otrzymał zwrotnie inny adres kontaktowy w sprawach pilnych. W piśmie wysłanym automatycznie nie określono, co jest taką „sprawą pilną”, zaś oceniając obiektywnie, skoro termin rozpoznania zgłoszonego roszczenia był 30-dniowy, to nie można zgłoszenia traktować jako pilnego. To wszystko oznacza, że termin określony w art. 14 ust. 1 u.u.o. rozpoczął bieg 23.10.2018r., a od dnia następnego po jego upływie powodowi przysługiwały odsetki ustawowe za opóźnienie.

W odniesieniu do roszczenia o odsetki nie znajdują zastosowania przepisy art. 354 k.c. i art. 362 k.c., których naruszenie przez Sąd Rejonowy zarzucono w apelacji. Na powodzie nie spoczywał obowiązek ponawiania zawiadomienia o dalszej szkodzie czy informowania pozwanego o nierozpatrzeniu przez niego, pomimo upływu ustawowego terminu, zgłoszonego roszczenia i niewydaniu decyzji. Przede wszystkim natomiast upływ czasu i narastanie w związku z tym należności odsetkowych nie może być kwalifikowane jako przyuczenie się wierzyciela do zwiększenia szkody w rozumieniu art. 362 k.c. Szkodą jest strata po stronie poszkodowanego lub utracone przez niego korzyści ( art. 361 § 2 k.c. ) i tylko w tym aspekcie można rozpatrywać przyczynienie się poszkodowanego do jej powstania lub zwiększania. Odsetki za opóźnienie stanowią natomiast konsekwencję nieterminowego spełnienia przez dłużnika świadczenia pieniężnego – w tym wypadku wypłaty odszkodowania. Zgodnie przy tym z art. 481 § 1 k.c. wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Słusznie na ten aspekt sprawy zwrócono uwagę w odpowiedzi na apelację.

Nie mógł odnieść skutku zarzut naruszenia art. 187 § 1 pkt 3 k.p.c., gdyż pozwany nie wyjaśnił, w jaki sposób ewentualne uchybienie Sądu Rejonowego polegające na niedostrzeżeniu braku formalnego pozwu ( zgodnie z tym przepisem pozew powinien zawierać informację, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia ) mogło przełożyć się na wynik sprawy, tj. treść zaskarżonego orzeczenia.

Odnośnie do kosztów procesu:

Wbrew zarzutom apelacji, w sprawie nie znajdował zastosowania art. 101 k.p.c., gdyż przepis ten dotyczy sytuacji, gdy pozwany nie dał powodu do wytoczenia sprawy i uznał przy pierwszej czynności procesowej żądanie pozwu ( wówczas zwrot kosztów należy się pozwanemu pomimo uwzględnienia powództwa ). Tymczasem pierwszą czynnością procesową pozwanego było wniesienie sprzeciwu od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym i w sprzeciwie tym pozwany, zaskarżając nakaz zapłaty w całości, domagał się oddalenia powództwa. W dalszym biegu postępowania stanowisko procesowe pozwanego nie uległo żadnej modyfikacji, a jedynie poza procesem częściowo zaspokoił on roszczenie powoda, co skutkowało ograniczeniem dochodzonego roszczenia i częściowym umorzeniem postępowania przez Sąd Rejonowy. W tym stanie rzeczy Sąd Rejonowy prawidłowo rozstrzygnął o kosztach procesu na podstawie art. 98 § 1 k.p.c.

Sad Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił zatem apelację pozwanego jako bezzasadną, a o kosztach procesu w instancji odwoławczej orzekł zgodnie z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., obciążając nimi pozwanego jako stronę przegrywającą. Na tym etapie postępowania powód poniósł koszty zastępstwa procesowego – wynagrodzenie pełnomocnika, którego wysokość ustalono na kwotę 450,-zł ( § 15 ust. 1 i 2 w zw. z § 2 pkt 3 i § 10 ist. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. t.j. Dz.U. 2018/265 ). Koszty te pozwany winien zwrócić powodowi.

/-/ Joanna Andrzejak-Kruk