Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 stycznia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu w XVII Wydziale Karnym Odwoławczym, w składzie:

Przewodniczący: SSO Justyna Andrzejczak

Protokolant: protokolant Patrycja Rataj

przy udziale prokuratora Prokuratury Okręgowej w Poznaniu Haliny Pągowskiej

po rozpoznaniu w dniu 11 stycznia 2016 r.

sprawy D. S.

oskarżonego o czyn z art. 178a § 1 i § 4 kk.

z powodu apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu z dnia 10 września 2015r., sygnatura akt VI K 637/15

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu.

Justyna Andrzejczak

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 10 września 2015 roku w sprawie VI K 637/15 Sąd Rejonowy Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu uznał oskarżonego za winnego przestępstwa z art. 178a § 1 i 4 k.k. (k. 63 – 64).

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego wniósł obrońca oskarżonego (k. 75 – 81).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonego okazała się zasadna i zasługiwała na uwzględnienie, co w konsekwencji doprowadziło do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Przed przystąpieniem do omówienia apelacji skarżącego wskazać należy, że w niniejszej sprawie nie zachodziła żadna z przesłanek określonych w treści przepisów art. 439 § 1 k.p.k. czy art. 440 k.p.k., która determinowałaby uchylenie, bądź zmianę wyroku niezależnie od granic zaskarżenia określonych treścią wywiedzionego środka odwoławczego.

Całkowitą słuszność ma jednak skarżący, że Sąd Rejonowy w niniejszej sprawie dopuścił się zasadniczego błędu procesowego oddalając wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych psychiatrów co do stanu poczytalności oskarżonego tempore criminis, czym naruszył w sposób istotny przepis art. 193 § 1 k.p.k.

Jak wynika bowiem z akt sprawy oskarżony w swoich wyjaśnieniach złożonych na rozprawie wyraźnie wskazał i podkreślił, że cierpi na chorobę alkoholową oraz depresję. Podał, że leczył się psychiatrycznie po raz pierwszy ok. 12 lat temu, a obecnie korzysta ze stałej pomocy psychiatry. Oskarżony wyartykułował wprost, że jego „poczynaniami kieruje alkohol” (k. 57).

Dodatkowo obrońca oskarżonego przed tą rozprawą przedłożył Sądowi Rejonowemu dwa zaświadczenia lekarskie: z dnia 26 sierpnia 2015 roku wystawione przez lek. S. K. z Ośrodka (...) w S. (k. 54) oraz z dnia 31 sierpnia 2015 roku wystawione przez lek. M. S. (k. 55). Z pierwszego z tych zaświadczeń wynika, że oskarżony jest leczony z uwagi na nadużywanie alkoholu oraz depresji, natomiast z drugiego zaświadczenia, iż rozpoznano u niego ZZA (zespół zależności alkoholowej) i ograniczonej zaburzenia nastroju.

Jak słusznie zwrócił uwagę skarżący Sąd Rejonowy w uzasadnieniu swojego orzeczenia uznał za w pełni wiarygodne wyjaśnienia oskarżonego w zakresie jego stanu zdrowia, w szczególności uzależnienia od alkoholu, jak również nie kwestionował wskazanych powyżej zaświadczeń lekarskich, czyniąc na ich podstawie ustalenia faktyczne (k. 68). Konstatacje te stoją w oczywistej sprzeczności z treścią uzasadnienia postanowienia o oddaleniu wniosku dowodowego o dopuszczenie opinii biegłych psychiatrów. Sąd Rejonowy stwierdził bowiem, że „podjęte leczenie rzekomych dolegliwości psychicznych i choroby alkoholowej ma ewidentny związek z toczącym się postępowaniem karnym w przedmiotowej sprawie” (k. 58). Tymczasem po pierwsze, skoro Sąd Rejonowy uznawał, oddalając ten wniosek dowodowy, że zarówno choroba psychiczna, jak i choroba alkoholowa są „rzekome”, to nielogicznym i przede wszystkim niekonsekwentnym było późniejsze danie wiary wyjaśnieniom oskarżonego w tym zakresie i powołanie się na te okoliczności w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Natomiast po drugie, istotniejsze, podjęcie leczenia choroby psychicznej, czy choroby alkoholowej w jakimkolwiek momencie nie wiąże się w żadnym zakresie z rzeczywistym występowaniem tych schorzeń. Nie zawsze bowiem człowiek chory w ogóle podejmuj leczenie, a tym bardziej osoba cierpiąca na schorzenia psychiczne, które mogą się rozwijać bez wiedzy i świadomości chorego.

W judykaturze utrwalony jest pogląd, że zgodnie z treścią przepisu art. 193 § 1 k.p.k. jeżeli stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia, wymaga wiadomości specjalnych, zasięga się opinii biegłego albo biegłych. Interpretacja tego przepisu, tak w judykaturze, jak i doktrynie, nie pozostawia żadnych wątpliwości, co do tego, że powołanie biegłego w sytuacji, o jakiej mowa w § 1 omawianego przepisu nie jest prawem, a obowiązkiem sądu. Jeśli więc w sprawie konieczne było zasięgnięcie opinii biegłego, dowodu z biegłego nie można zastąpić innym dowodem ( vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2007 roku w sprawie II KK 331/06, OSNwSK 2007/1/1070). Skoro więc w niniejszej sprawie ujawniły się uzasadnione okoliczności świadczące o występowaniu u oskarżonego schorzeń psychicznych, o których świadczyły zarówno wyjaśnienia samego oskarżonego, jak i przedstawione zaświadczenia lekarskie, to obowiązkiem Sądu Rejonowego było zasięgnięcie w tym przedmiocie opinii biegłych psychiatrów co do stanu poczytalności oskarżonego tempore criminis. Sąd meriti nie był uprawniony do samodzielnego rozstrzygnięcia tej okoliczności, co de facto uczynił wydając postanowienie o oddaleniu wniosku dowodowego i stwierdzając w nim, iż schorzenia oskarżonego są „rzekome”, a on sam funkcjonuje normalnie. Sąd Rejonowy postawił się bowiem w roli biegłego psychiatry, wyrażając powyżej wskazany pogląd.

Jak trafnie zwracał uwagę skarżący powołując się na tezy z piśmiennictwa (str. 4 apelacji) rozpoznany u oskarżonego zespół zależności alkoholowej jest schorzeniem, którego „istotą jest silne i niepohamowane pragnienie przyjęcia substancji psychoaktywnej, połączone z trudnościami, a nawet utratą kontroli nad jej przyjmowaniem, nadawanie priorytetowego znaczenia przyjmowaniu substancji, nawet pomimo świadomości jej szkodliwego wpływu”. Rozpoznanie takiej jednostki chorobowej u oskarżonego wprost i jednoznacznie powoduje powstanie wątpliwości co do stanu jego poczytalności tempore criminis, których Sąd Rejonowy nie mógł w żadnym razie zlekceważyć, niesłusznie oddalając wniosek dowodowy o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych psychiatrów.

W tym miejscu Sąd Okręgowy zwraca również uwagę na nieczytelne zastosowanie przez Sąd Rejonowy przepisu art. 4 § 1 k.k. Sąd meriti wprawdzie powołał go w podstawie prawnej wyroku, wskazując na jego zastosowanie przy orzekanych w punktach 2 i 3 środkach karnych przewidzianych przepisem art. 42 § 2 k.k. w zw. z art. 43 § 1 k.k. oraz art. 49 § 2 k.k., jednakże nie wskazał na stan prawny, który został ostatecznie zastosowany. Wątpliwości w tym przedmiocie nie rozwiewa również uzasadnienie wyroku Sądu Rejonowego, w którym jedynie zaznaczono, że zastosowano wobec oskarżonego względniejszy stan prawny, zgodnie z treścią przepisu art. 4 § 1 k.k. (k. 73), nie wskazując dokładnie z jakiej daty przepisy miały ostatecznie zastosowanie. Z tego względu nie jest jednoznacznym, ani czytelnym, które przepisy zostały przez Sąd Rejonowy zastosowane oraz z którym stanem prawnem były one porównywane. Uniemożliwia to de facto w tym zakresie pełną kontrolę instancyjną zapadłego orzeczenia.

W tym stanie rzeczy mając na uwadze wszystkie powyżej wskazane uchybienia koniecznym było uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

Zgodnie więc z przepisem art. 436 k.p.k. Sąd Okręgowy ograniczył rozpoznanie apelacji skarżącego do wskazanego powyżej zarzutu i wynikających z niego uchybień, albowiem było to wystarczające do wydania orzeczenia. Rozpoznanie kolejnego zarzutu dotyczącego rażącej niewspółmierności orzeczonej kary byłoby na obecnym etapie sprawy dalece przedwczesne.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 437 § 1 k.p.k. uchylił zaskarżony wyrok przekazując sprawę D. S. Sądowi Rejonowemu Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu do ponownego rozpoznania.

Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Rejonowy obowiązany będzie do uwzględnienia wszystkich wskazań zawartych w treści niniejszego uzasadnienia. Przede wszystkim koniecznym będzie przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych psychiatrów na okoliczność stanu poczytalności oskarżonego tempore criminis, w szczególności w zakresie ujawnionego u niego zespołu zależności alkoholowej. Dopiero bowiem dzięki uzyskaniu tego dowodu Sąd meriti będzie mógł w sposób ostateczny ocenić poczytalność oskarżonego. Ponadto zgodnie z przytoczonymi przez Sąd odwoławczy uwagami koniecznym będzie przy ponownym procedowaniu właściwe i poprawne skorzystanie przez Sąd Rejonowy z instytucji przewidzianej przepisem art. 4 § 1 k.k., poprzez wyraźne wskazanie zarówno w sentencji wyroku, jak i jego uzasadnieniu, który stan prawny jest przez Sąd meriti stosowany i dlaczego. Niezbędnym jest bowiem wyjaśnienie w uzasadnieniu wyroku, dlaczego Sąd meriti stosując przepis art. 4 § 1 k.k. uważa jeden stan prawny za względniejszy dla oskarżonego od innego stanu prawnego.

Justyna Andrzejczak