Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 sierpnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu XIV Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w Pile

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Jolanta Czajka-Bałon

Protokolant: st.sekr.sąd. Agnieszka Oszczypała

po rozpoznaniu w dniu 23 lipca 2024 r. w Pile

na rozprawie

sprawy z powództwa P. W. , I. W.

przeciwko Ł. P. (1) - Komornikowi Sądowemu przy Sądzie Rejonowym w Wągrowcu, Skarbowi Państwa – Prezesowi Sadu Rejonowego w Wągrowcu

o zapłatę

1.  oddala powództwo ,

2.  zasądza od powodów na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej jako zwrot kosztów procesu, kwotę 5 400 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty.

Jolanta Czajka-Bałon

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 17 stycznia 2022 roku (data wpływu do tutejszego sądu) powodowie P. W. i I. W. wnieśli o zasądzenie solidarnie od pozwanych Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Wągrowcu Ł. P. (1) oraz Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Rejonowego w Wągrowcu na rzecz powodów kwoty 135.000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 27 grudnia 2021 roku do dnia zapłaty. Nadto powodowie domagali się zasądzenia od pozwanych solidarnie na ich rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, w wysokości trzykrotności stawki minimalnej, z uwzględnieniem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu wskazali, że na skutek wniosku Banku Spółdzielczego Rzemiosła w P. z dnia 15 czerwca 1993 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Gnieźnie K. B. wszczął egzekucję z nieruchomości gruntowej położonej w S. – Gmina (...). Postępowanie to toczyło się pod sygn. Km 582/92. Od dnia 1 lipca 1994 r. przy Sądzie Rejonowym w Gnieźnie utworzono II Rewir komorniczy, który swą właściwością obejmował ½ miasta G. oraz m.in. gminę (...). Rewir ten objął komornik sądowy A. K., który egzekucję z ww. nieruchomości prowadził pod sygnaturą Km 664/92. W dniu 3 marca 1999 r. postanowieniem Sądu Rejonowego w Gnieźnie wydanym w sprawie o sygn. I Co 138/97 własność nieruchomości położonej w S. (gm. (...)) przysądzono powodom P. i I. W.. Powodowie podali, że po nabyciu przedmiotowej nieruchomości poczynili na nią istotne nakłady, m.in. wykonali i uszczelnili dach nieruchomości, ocieplili ją, otynkowali, wykonali stolarkę okienną i drzwiową, itp. Powód korzystał z nieruchomości sporadycznie. Przez cały czas wraz z żoną pozostawali w błędnym przekonaniu, że sąd wieczystoksięgowy został poinformowany o nabyciu przez nich nieruchomości, gdyż taki obowiązek ustawowy spoczywał na sądzie nadzorującym postępowanie egzekucyjne. Gdy w kwietniu 2018 roku P. W. udał się do należącej do niego nieruchomości, okazało się, że jest ona zamieszkiwana przez obce osoby, które poinformowały go, że nabyły nieruchomość w drodze licytacji komorniczej. Powód po uzyskaniu odpisu prawomocnego postanowienia o przysądzeniu własności nieruchomości na rzecz jego i jego żony złożył wniosek o dokonanie wpisu prawa ich własności w księdze wieczystej nieruchomości. Przedmiotowy wniosek został oddalony, z uwagi na to, iż w księdze wieczystej widniała jako jej właściciel inna osoba – M. B., która nabyła przedmiotową nieruchomość w drodze licytacji publicznej, na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Wągrowcu z dnia 12 maja 2016 r. wydanego w sprawie I Co 1190/14. Z treści księgi wieczystej nieruchomości wynikało, że pozwany komornik sądowy Ł. P. (1) złożył wniosek o dokonanie wpisu wszczęcia egzekucji z nieruchomości, dołączając pismo komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Gnieźnie P. B., które wskazywało, że komornik ten nie prowadzi egzekucji ze wskazanej nieruchomości. Tym samym pozwany ad.1. nie dochował należytej staranności przy ustalaniu własności nieruchomości, losów poprzedniego postępowania egzekucyjnego z niej prowadzonego, czym wprowadził w błąd referendarza sądowego w sądzie wieczystoksięgowym. Złożenie przez komornika wniosku o wykreślenie wzmianki o wszczęciu egzekucji w sprawie Km 582/93 nastąpiło z przekroczeniem jego kompetencji ustawowych, było niezgodne z prawem, w związku z czym obowiązany jest do naprawienia szkody, którą wyrządził powodom. W związku z powyższym niniejsze powództwo jest konieczne i w pełni uzasadnione. (k.4-75)

W odpowiedzi na pozew, pozwany Komornik Ł. P. (1) wniósł o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie od powodów na jego rzecz zwrotu kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazał, że prowadzone przez niego, z wniosku Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto w Poznaniu, postępowanie egzekucyjne sygn. Km 1036/14, prowadzone było w sposób sumienny, rzetelny i zgodny z obowiązującymi procedurami. (k.74-74v.)

Skarb Państwa – Prezes Sądu Rejonowego w Wągrowcu, zastępowany przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej, w odpowiedzi na pozew, również wniósł o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie od powodów zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego z odsetkami ustawowymi za opóźnienie według norm przepisanych. W uzasadnieniu zakwestionowano roszczenie powodów tak co do zasady jak i co do wysokości. Wskazano, że roszczenie powodów nie spełnia wszystkich przesłanek roszczenia odszkodowawczego, w tym najistotniejszej – bezprawności w działaniach podjętych przez Komornika Sądowego. Nadto pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczeń powodów. (k.77-121)

Pismem z dnia 11 lipca 2022 roku strona powodowa podniosła, że zarzut przedawnienia roszczenia podniesiony przez pozwany Skarb Państwa jest oczywiście chybiony. (k.126-128)

Do końca postępowania strony wnosiły i wywodziły jak powyżej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Z. S. i B. S. byli właścicielami nieruchomości gruntowej o powierzchni 0,0501 ha, położonej w S., gm. (...), dla której Sąd Rejonowy w Gnieźnie prowadził księgę wieczystą o numerze KW (...). Na działce tej znajdował się domek letniskowy o konstrukcji murowej w stanie surowym otwartym.

Z wniosku Banku Spółdzielczego Rzemiosła w P., złożonego w dniu 15 czerwca 1993 roku, Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Gnieźnie K. B. wszczął egzekucję z nieruchomości małżonków S.. Postępowanie prowadzone było pod sygnaturą Km 582/93.

Z dniem 1 lipca 1994 roku, Zarządzeniem Prezesa Sądu Wojewódzkiego w Poznaniu nr 3/94 z dnia 28 czerwca 1994 roku utworzono przy Sądzie Rejonowym w Gnieźnie II Rewir Komorniczy, który objął Komornik Sądowy A. K.. Rewir ten obejmował swoją właściwością miasto G. w ½ oraz gminy: (...), M., K. M., G.. W związku z powyższym dalsze postępowanie egzekucyjne z nieruchomości położonej w S. prowadził A. K.. Sprawie tej nadano sygnaturę Km 664/94. Prowadzone postępowanie egzekucyjne nadzorował Sąd Rejonowy w Gnieźnie Wydział I Cywilny.

Powód P. W. jest rolnikiem. Od 1997 roku prowadzi gospodarstwo rolne, które otrzymał od swoich rodziców. A. K. był bliskim znajomym powoda, bowiem oboje należeli do związku hodowców koni. A. K. poinformował powoda o licytacji w/w nieruchomości. P. W. kilkukrotnie brał udział w licytacjach komorniczych rzeczy ruchomych. Zdecydował się wziąć udział w licytacji tej nieruchomości. W konsekwencji Sąd Rejonowy w Gnieźnie Wydział I Cywilny postanowieniem z dnia 3 marca 1999 r. wydanym w sprawie I Co 138/97 przysądził własność nieruchomości na rzecz P. W. oraz I. W. na prawach wspólności ustawowej. W uzasadnieniu wskazano, że postanowienie o przybiciu nieruchomości z dnia 15 września 1998 roku jest prawomocne, spełnione zostały warunki licytacyjne, a nabywca zapłacił całą cenę nabycia w gotówce i uiścił wpis sądowy od przybicia.

Powód miał świadomość, że przedmiotowa nieruchomość posiada księgę wieczystą. Małżonkowie W., wbrew ciążącemu na nich obowiązkowi nie zawiadomili sądu wieczystoksięgowego o nabyciu nieruchomości, nie złożyli wniosku o wpis do księgi wieczystej. Nadto faktu nabycia nieruchomości nie zgłosili do Urzędu Gminy, celem naliczenia podatku od nieruchomości, nie zawiadomili energetyki, itp. Powodowie na wylicytowanej nieruchomości prowadzili prace remontowo – budowlane, które wykonywał dla nich M. W., polecony powodom przez A. K.. Powód bardzo rzadko jeździł na zakupioną nieruchomość, mimo, iż znajdowała się ona ok. 25-30 km od miejsca jego zamieszkania. Nie interesował się nią. Powódka na działce była raz, albo dwa. Małżonkowie użyczali nieruchomość B. K., który był synem A. K.. Mężczyzna kosił tam czasem trawę i wykonywał różne czynności porządkowe. Powód dał mu nawet klucze do domku, których nigdy nie odebrał. Od około 2011 roku B. K. nie użytkował nieruchomości, bowiem zmienił miejsce zamieszkania.

Ł. P. (1), będący Komornikiem Sądowym przy Sądzie Rejonowym w Wągrowcu, na wniosek Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto w Poznaniu XII Wydział Cywilny wszczął i prowadził postępowanie egzekucyjne Km 1036/1, którego celem było zniesienie współwłasności nieruchomości należącej do B. S. i Z. S. na podstawie tytułu wykonawczego, jakim było postanowienie Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto w Poznaniu z 17 maja 2013 roku, sygn. akt XII Ns 989/10/10 wraz z klauzulą wykonalności. Sąd zlecił komornikowi sprzedaż nieruchomości w ramach toczącego się postępowania o podział majątku wspólnego z wniosku Z. S. przy udziale B. S..

W dniu 21 lipca 2014 roku Sąd wniósł o przeprowadzenie w drodze postępowania egzekucyjnego, mającego na celu zniesienie współwłasności, sprzedaży nieruchomości gruntowej stanowiącej zabudowaną działkę o numerze ewidencyjnym (...), położoną w S., gmina (...), dla której Sąd Rejonowy w Wągrowcu prowadzi księgę wieczystą nr (...), tj. drugiej z nieruchomości, o której mowa w prawomocnym postanowieniu z dnia 17 maja 2013 roku (XII Ns 989/10). W toku egzekucji dla komornika sądowego najważniejsze jest ustalenie jej stanu prawnego. W dziale II księgi wieczystej przedmiotowej nieruchomości jako właściciele nadal wpisani byli B. S. i Z. S..

Ł. P. (1) złożył wniosek o wpisanie do księgi wieczystej ww. nieruchomości wzmianki o wszczęciu egzekucji celem zniesienia współwłasności nieruchomości w drodze sprzedaży publicznej. Postanowieniem z dnia 28 listopada 2014 roku wydanym przez Referendarza Sądowego w Sądzie Rejonowym w Wągrowcu V Wydziale Ksiąg Wieczystych oddalono wniosek komornika, z uwagi na to, że w dziale III tej księgi widniała wzmianka o wszczęciu egzekucji z nieruchomości na rzecz wierzyciela Banku Spółdzielczego Rzemiosła w P. w sprawie o sygn. Km 582/93, która wpisana została 29 lipca 1993 roku na podstawie zawiadomienia Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Gnieźnie.

Z uwagi na powyższe Komornik Ł. P. (1), w dniu 9 grudnia 2014 roku w trybie art. 761 k.p.c. zwrócił się do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Gnieźnie z zapytaniem, czy postępowanie egzekucyjne prowadzone w sprawie Km 582/93 zostało prawomocnie zakończone, a jeśli tak, poprosił o przesłanie odpisu postanowienia lub ewentualnie zaświadczenia o zakończeniu postępowania, w celu wykreślenia w księdze wieczystej wzmianki o wszczęciu egzekucji z nieruchomości i wpisania nowej. Pismo to zostało skierowane do P. B., który był synem K. B. i przejął po nim kancelarię, w tym wszystkie prowadzone wcześniej sprawy.

Pismem z dnia 20 lipca 2015 roku, które wpłynęło do Kancelarii Komornika Sądowego Ł. P. (1) w dniu 24 lipca 2015 roku, komornik P. B. poinformował, że nie prowadzi postępowania egzekucyjnego z nieruchomości KW (...) przeciwko B. i Z. S.. W związku z uzyskaną informacją, Ł. P. (1) wniósł ponownie o wpis w księdze wieczystej przedmiotowej nieruchomości wzmianki o wszczęciu prowadzonej przez siebie egzekucji w sprawie KM 1036/14, przedkładając sądowi wieczystoksięgowemu zaświadczenie komornika P. B., celem wykreślenia wzmianki o egzekucji w sprawie Km 582/93. W dniu 17 sierpnia 2015 roku pozwany Ł. P. (1) otrzymał zawiadomienie sądu o wykreśleniu wzmianki o wcześniejszej egzekucji i o wpisie wzmianki o rozpoczęciu prowadzonej przez niego egzekucji i tym samym przystąpił do dalszej egzekucji z nieruchomości.

W dniu 12 maja 2016 roku Sąd Rejonowy w Wągrowcu, wydał postanowienie w sprawie I Co 1190/14 o przysądzeniu własności nieruchomości położonej w S., gm. (...), oznaczonej księgą wieczystą (...) na rzecz nabywcy M. B.. M. B. złożyła wniosek o wpis własności na swoją rzecz w dniu 5 maja 2017 roku i została wpisana do KW jako właścicielka w dniu 12 czerwca 2017 roku.

W 2018 roku P. W., będąc przejazdem, postanowił wybrać się do domku w S.. Gdy dotarł na miejsce zobaczył, że nieruchomość jest zamieszkiwana przez inne osoby. Nowi właściciele poinformowali powoda, iż nabyli przedmiotową nieruchomość w drodze licytacji komorniczej. Zaniepokojony powód skontaktował się z B. K.. Wnioskiem z dnia 17 grudnia 2018 roku wniesionym do Sądu Rejonowego w Wągrowcu V Wydziału Ksiąg Wieczystych powód wystąpił o wpisanie go jako właściciela w księdze wieczystej nieruchomości. Załącznik do wniosku stanowił odpis postanowienia Sądu Rejonowego w Gnieźnie z dnia 3 marca 1999 roku.

Postanowieniem wydanym w dniu 15 stycznia 2019 roku Sąd oddalił wniosek powoda, wskazując, iż aktualnie wpisanym właścicielem niniejszej nieruchomości jest M. B., która nabyła ją prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Wągrowcu z dnia 12 maja 2016 roku.

Pismem datowanym na dzień 16 września 2019 roku powód złożył do Prokuratury Rejonowej w Gnieźnie zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, w celu ustalenia i ukarania osoby odpowiedzialnej za pozbawienie go i jego żony prawa własności nieruchomości. Sprawa ta została przekazana Prokuraturze Rejonowej w Lesznie.

Prokurator Prokuratury Rejonowej w Lesznie postanowieniem z dnia 29 września 2021 roku umorzył śledztwo w sprawie wobec stwierdzenia, iż czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego.

Pismem z dnia 20 grudnia 2021 roku powód, za pośrednictwem swojego pełnomocnika, wezwał Komornika Sądowego Ł. P. (1) oraz Skarb Państwa – Prezesa Sądu Rejonowego w Wągrowcu do zapłaty na jego rzecz, w terminie 3 dni od doręczenia niniejszego pisma, kwoty 135.000 zł tytułem odszkodowania za szkodę wyrządzoną w związku z naruszeniem przez komornika prawa podczas prowadzenia egzekucji z nieruchomości. Wskazał, iż komornik zaniechał rzetelnego zbadania stanu prawego nieruchomości.

Pozwani nie uznali swojej odpowiedzialności za tę szkodę i nie odpowiedzieli na powyższe wezwanie.

Dowody: dokumenty zgromadzone w aktach sprawy Km 1036/14, pismo Prezesa Sądu Rejonowego w Gnieźnie z 10.12.2021 r. (k.22-23), odpis postanowienia Sądu Rejonowego w Gnieźnie z dnia 03.03.1999 r. (k.24, k. 88), protokół opisu i oszacowania nieruchomości (k.28), fotografie (koperta na k. 29) kserokopia protokołu przesłuchania powoda w toku postępowania karnego (k.30-31v.), postanowienie starszego referendarza sądowego SR w Wągrowcu z dnia 15.01.2019 r.(k.32, k. 120), postanowienie Sądu Rejonowego w Wągrowcu z dnia 12.05.2016 r. (k.33, k. 111), wniosek o wpis w księdze wieczystej (k.34, k. 95-96v.), postanowienie Referendarza sądowego w SR w Wągrowcu z dnia 28.11.2014 r. z uzasadnieniem (k.37-38, k. 91-92), zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa (k.39-43), postanowienie o umorzeniu śledztwa (k.45-48), pismo komornika sądowego Ł. P. (1) do komornika P. B. z dnia 09.12.2014 r. (k.49), protokół przesłuchania pozwanego Ł. P. w postępowaniu karnym (k.50-52v.), wezwania do zapłaty (k.59-60, k. 64-66), pismo komornika do SR w Wągrowcu o wszczęciu post. egzekucyjnego (k.89), zawiadomienie o wszczęciu egzekucji (k.90), odpowiedź na pismo z 09.12.2014 r. (k.94), obwieszczenia (k.101-102, k. 106), protokół z pierwszej licytacji (k.107-108), postanowienie Sądu Rejonowego w Wągrowcu z dnia 05.04.2016 r. sygn. I Co 1190/14 (k.110), zeznania świadka B. K. (płyta na k. 209 nagranie od 00:07:48 do01:07:36), zeznania świadka M. W. (płyta na k. 221 nagranie od 00:05:46 do00:39:49), przesłuchanie powodów (płyta na k. 166 nagranie od 00:08:42 do 01:17:03 w zw. z płytą na k. 265 nagranie od 00:07:35 do 00:19:01), przesłuchanie pozwanego (płyta na k. 172 nagranie od 00:04:27 do 01:41:28 w zw. z płytą na k. 189 nagranie od 00:04:08 do 01:08:56)

Powyższy stan faktyczny, Sąd ustalił w oparciu o następującą ocenę dowodów:

Za wiarygodne należało uznać dokumenty znajdujące się w aktach sprawy, gdyż ich wiarygodność i moc dowodowa nie były kwestionowane w toku postępowania. Część dokumentów została dołączona do akt w kopiach, których wierność oryginałom nie budziła wątpliwości i nie była kwestionowana, dlatego Sąd uznał, że stanowią wiarygodne potwierdzenie istnienia oryginałów. Sąd dopuścił dowód z dokumentów akt ubocznych, które nie budziły jego wątpliwości co do autentyczności i zgodności treści z prawdą.

B. K. jest synem A. K., który był Komornikiem Sądowym przy Sądzie Rejonowym w Gnieźnie i zna powodów od dziecka. Świadek konsekwentnie wskazał, iż to jego ojciec poinformował powoda, iż nieruchomość w S. będzie przedmiotem licytacji. Wskazał, że od kiedy pamięta jeździł tam z ojcem na ryby oraz, że w późniejszym okresie otrzymał klucze od powoda i często przebywał w tej nieruchomości. Świadek przytoczył sytuację, w której powód poinformował go, że widział kogoś na swojej działce, wskazując, iż było to w roku 2018.

Przymiot wiarygodności należało nadać zeznaniom M. W., który wykonywał prace remontowo – budowlane na spornej nieruchomości. Świadek wskazał, że nie zna okoliczności, w których powodowie nabyli nieruchomość. Oświadczył, że w czasie, gdy wykonywał prace wodę pobierał ze studni, a prąd ze skrzynki zewnętrznej. Świadek opisał zakres poczynionych prac oraz czas ich trwania.

Oceniając zeznania stron Sąd miał na uwadze, że strony są osobami bezpośrednio zainteresowanymi wynikiem procesu, dlatego też ich zeznania muszą być dokładnie weryfikowane, przede wszystkim przez konfrontację z innymi dowodami oraz zasadami wiedzy i doświadczenia.

Zeznania powoda Sąd uznał za wiarygodne w części. Szczere w ocenie Sądu były wypowiedzi powoda, w których wskazywał, iż rzadko jeździł na działkę oraz, że miał świadomość, iż nabywana przez niego nieruchomość posiada księgę wieczystą. Niewiarygodne zdaniem Sądu były twierdzenia powoda jakoby nie miał świadomości, iż musi wniosek wieczystoksięgowy oraz ujawnić się jako właściciel w celu uiszczania opłat za media. Wypowiedzi te jawią się jako sprzeczne z doświadczeniem życiowym i wykreowane wyłącznie na potrzeby niniejszego postępowania. Wskazać należy, że powód pozostawał w bliskich relacjach z A. K., który był Komornikiem Sądowym i to od niego dowiedział się o licytacji spornej nieruchomości, wobec czego nielogicznym jest, iż nie poinformował go o wszelkich formalnościach związanych z jej nabyciem. Nadto powód posiada gospodarstwo rolne i jest właścicielem nieruchomości odziedziczonej po rodzicach wobec czego z pewnością ma świadomość, że z ich posiadaniem związane jest uiszczanie opłat. Zeznania powoda cechuje również pewna niekonsekwencja, bowiem początkowo P. W. wskazywał, iż nie pamięta, czy otrzymał dokumenty, z których wynikało, że jest on właścicielem nieruchomości, po czym wskazał, że po wygranej licytacji otrzymał dokumenty potwierdzające, że własność nieruchomości należy do niego. Powód na rozprawie w dniu 28 maja 2024 roku wskazał, że na działce był w 2018 roku i to wówczas dowiedział się, że nieruchomość ta została nabyta przez M. B..

Powódka I. W. zeznawała w sposób wiarygodny. Wskazała, że niewiele pamięta, a na działce była raz albo dwa. Powódka oświadczyła, że sprawami związanymi z gospodarstwem rolnym oraz opłatami z tytułu podatków w ich małżeństwie zajmuje się powód. Dodała również, że nie pytała męża, czy za nabytą w drodze licytacji nieruchomość są jakieś opłaty oraz czy jest wpisany jako właściciel w księdze wieczystej.

Pozwany Komornik Sądowy Ł. P. (1) zeznawał w sposób rzetelny, racjonalny i spójny. Jego wypowiedzi były zgodne z materiałem dowodowym zgromadzonym w aktach sprawy. Pozwany w sposób dokładny opisał zakres swoich obowiązków jako komornika, procedury, którymi kieruje się przy wykonywaniu swojej pracy oraz okoliczności związane z prowadzeniem postępowania egzekucyjnego dotyczącego nieruchomości będącej przedmiotem niniejszego procesu. Zeznania pozwanego były obiektywne i szczere. Koncentrowały się na faktach i nie zawierały twierdzeń sprzecznych z doświadczeniem życiowym. Pozwany wskazał, że jeśli w ramach prowadzonej egzekucji dokonano sprzedaży nieruchomości, to nowy właściciel miał interes, by wpisać się do księgi wieczystej i wykreślić adnotację o toczącym się postępowaniu egzekucyjnym z nieruchomości.

Sąd na podstawie art. 235 ² §1 pkt. 2 i 5 k.p.c. pominął dowód z przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego zgłoszony przez powodów na okoliczności wyliczenia szkody jaką ponieśli powodowie, uznając go za nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy i zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania tym bardziej, ze w ocenie sądu co do zasady powództwo nie podlegało uwzględnieniu.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powodowie domagali się zasądzenia od pozwanych solidarnie na ich rzecz kwoty 135.000,00 zł. Źródłem roszczenia powodów było ich zdaniem niezgodne z prawem działanie i zaniechanie pozwanych przejawiające się w braku zawiadomienia przez pozwanego sądu rejonowego właściwego do prowadzenia księgi wieczystej o zmianie właścicieli nieruchomości, przekroczeniu przez komornika sądowego kompetencji w złożeniu wniosku o wykreślenie wzmianki o wszczęciu egzekucji z nieruchomości, niedochowanie należytej staranności przy ustaleniu własności nieruchomości oraz ustaleniu losów poprzedniego postępowania egzekucyjnego prowadzonego względem nieruchomości. Wskazywali, iż na skutek powyższego utracili własność nieruchomości, położonej w S., gmina (...), stanowiącej działkę gruntu, dla której Sąd Rejonowy w Wągrowcu prowadzi księgę wieczystą nr (...).

Zgodnie z art. 36 ust 1 ustawy z dnia 22 marca 2018 roku o komornikach sądowych komornik jest obowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu czynności. Ust. 2 niniejszego przepisu stanowi natomiast, że Skarb Państwa jest odpowiedzialny za szkodę solidarnie z komornikiem.

Ogólne reguły dotyczące obowiązku odszkodowawczego określone w art. 361-362 k.c. odniesione do brzmienia art. 36 ust.1 ustawy są podstawą dla stwierdzenia, że obowiązek odszkodowawczy komornika powstanie, jeżeli zostaną spełnione następujące przesłanki: a) zaistnieje zdarzenie, z którym przepis prawa wiąże odpowiedzialność komornika, tj. niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu czynności, b) powstanie szkoda: majątkowa lub niemajątkowa, c) zaistnieje związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem, a szkodą.

Źródłem odpowiedzialności jest działanie lub zaniechanie komornika, ale tylko i wyłącznie takie, które jest niezgodne z prawem i miało miejsce przy wykonywaniu czynności. Zdarzeniem sprawczym w rozumieniu art. 36 ustawy jest zatem zarówno niezgodne z prawem działanie, czyli zachowanie aktywne, jak i zaniechanie, czyli zachowanie bierne, pasywne, z tym jednak, że musi zaistnieć przy wykonywaniu czynności w postępowaniu egzekucyjnym, zabezpieczającym lub też przy realizacji innych ustawowych zadań. O zaniechaniu jako źródle szkody można mówić tylko wówczas, gdy po stronie komornika istniała powinność określonego działania. Istnienie konkretnego obowiązku po stronie komornika warunkuje ocenę, czy i jak został on wypełniony. Zarzucając komornikowi zaniechanie, należy określić konkretne zaniedbania, jakich się dopuścił. Dopiero ich wskazanie i wykazanie, że zaniechanie nie było zgodne z prawem, uzasadnia przyjęcie odpowiedzialności komornika jako organu władzy publicznej.

Aby zachowanie to zrodziło po stronie komornika odpowiedzialność, musi nie tylko mieć miejsce przy wykonywaniu czynności, ale również cechować się niezgodnością z prawem. W tym zakresie wydaje się, że ustawodawca świadomie odszedł od konstrukcji związania odpowiedzialności odszkodowawczej komornika z tradycyjną koncepcją bezprawności ustaloną na płaszczyźnie prawa cywilnego. Ta istotna przesłanka zobiektywizowanej odpowiedzialności komornika nawiązuje w swym brzmieniu do treści art. 77 ust. 1 Konstytucji RP, konkretyzując przedmiotową normę. Bezprawność jest bowiem pojęciem szerszym, obejmującym znaczeniowo nie tylko sprzeczność danego zachowania z normami prawa, ale również z zasadami współżycia społecznego czy dobrymi obyczajami. Weryfikując zachowanie na płaszczyźnie bezprawności, analizujemy je również kontekście naruszenia norm moralnych i obyczajowych.

Za istotny dla wykładni art. 36 ustawy należy uznać wyrok Sądu Najwyższego z 19 kwietnia 2012 r., sygn. akt IV CSK 406/11, LEX nr 1169347, stwierdzający, że zachowanie niezgodne z prawem to zachowanie sprzeczne z porządkiem prawnym, polegające na sprzeczności między zakresem kompetencji organu, sposobem jego postępowania i treścią rozstrzygnięcia wynikającymi z wzorca ustawowego, a jego działaniem rzeczywistym. Przesłanka niezgodności z prawem musi być rozumiana w sposób właściwy dla prawa cywilnego, tj. jako sprzeczność działania lub zaniechania z porządkiem prawnym sensu largo, co wyklucza możliwość jakiejkolwiek dyferencjacji skali czy stopnia bezprawności zachowania.

Zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Powodowie nie sprostali wykazaniu, że odpowiedzialność za poniesioną przez nich szkodę spoczywa na pozwanym. Przede wszystkim nie wykazali, iż działanie pozwanego było bezprawne.

W ocenie Sądu pozwany Ł. P. (1) przy wykonywaniu czynności związanych z prowadzonym przez siebie postępowaniem egzekucyjnym postępował w sposób prawidłowy, zgodny z obowiązującymi wówczas normami i obowiązującym stanem prawnym. Pozwany w 2014 roku otrzymał od Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto w Poznaniu polecenie egzekucyjne, by w drodze licytacji dokonał sprzedaży nieruchomości gruntowej stanowiącej zabudowaną działkę o numerze ewidencyjnym (...), położoną w S., gmina (...), dla której Sąd Rejonowy w Wągrowcu prowadzi księgę wieczystą nr (...), która należała do B. S. i Z. S. i miała na celu zniesienie współwłasności w ramach toczącego się postępowania o podział majątku wspólnego małżonków. W dziale II księgi wieczystej nieruchomości jako jej właściciele wpisani byli małżonkowie S.. Ł. P. (1), zgodnie z przepisami, złożył wniosek o wpisanie do księgi wieczystej nieruchomości wzmianki o wszczęciu egzekucji, który to wniosek sąd oddalił, z uwagi na to, że w jej dziale III widniała wzmianka o wszczęciu egzekucji z nieruchomości na rzecz wierzyciela Banku Spółdzielczego Rzemiosła w P. w sprawie o sygn. Km 582/93, która wpisana została 29 lipca 1993 roku na podstawie zawiadomienia Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Gnieźnie. Z uwagi na to, że powyższa wzmianka uniemożliwiała Ł. P. (1) prowadzenie egzekucji, zwrócił się on do P. B. – Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Gnieźnie, który był synem i następcą zmarłego K. B., z zapytaniem, czy postępowanie egzekucyjne w sprawie Km 582/93 zostało prawomocnie zakończone. Równocześnie poprosił o przesłanie odpisu postanowienia, bądź ewentualnie zaświadczenia o zakończeniu postępowania. Gdy więc otrzymał odpowiedź, iż postępowanie egzekucyjne z nieruchomości w sprawie Km 582/93 nie jest prowadzone, złożył wniosek o wykreślenie tej wzmianki. W tym miejscu wskazać trzeba, że złożenie przedmiotowego wniosku, wbrew twierdzeniom pozwanego, leżało w zakresie ówczesnych kompetencji komornika, bowiem bez tego niemożliwym byłoby prowadzenie przez pozwanego postępowania egzekucyjnego. Powodowie wskazywali, że pozwany winien poczynić większych starań w ustaleniu stanu prawnego nieruchomości, zwrócić się m.in. do innych komorników lub Sądu. Z powyższymi twierdzeniami nie można się zgodzić. Jak słusznie wskazywał pozwany podczas przesłuchania na rozprawie w dniu 28 marca 2023 roku, nie zachodziła potrzeba by kierować zapytania do innych komorników, bowiem gdyby ktokolwiek prowadził egzekucję z owej nieruchomości, musiałby złożyć wniosek o umieszczenie wzmianki o jej prowadzeniu w księdze wieczystej. Nadto komornik nie ma obowiązku poszukiwania, czy inni komornicy prowadzili lub prowadzą egzekucję z danej nieruchomości. W ocenie Sądu rozpoznającego sprawę, działania podjęte przez komornika były wystarczające, a podjęte czynności zgodne z obowiązującym stanem prawnym, w tym ustawą o księgach wieczystych i hipotece, ustawą o komornikach sądowych oraz kodeksem postępowania cywilnego. Ł. P. (1) w sposób należyty wywiązał się z obowiązków, które nakładały na niego powyższe normy prawne. Podkreślenia wymaga, że nawet Sąd wieczystoksięgowy, uznając dokument przedłożony przez pozwanego za w pełni wystarczający do dokonania zmian w treści księgi wieczystej, dokonał wykreślenia poprzedniej wzmianki o egzekucji i wpisał nową. Wpis ten umożliwił pozwanemu komornikowi dalsze prowadzenie postępowania egzekucyjnego z nieruchomości, które zakończyło się jej sprzedażą na rzecz M. B. w 2016 roku. Pozwany nie dopuścił się żadnych zaniedbań, a jego działania nie miały znamion rażącego niedbalstwa.

Rozpoznając niniejszą sprawę nie można tracić z pola widzenia tego, iż na P. i I. W. spoczywał ustawowy obowiązek do ujawnienia swojego prawa w księdze wieczystej co regulował art. 35 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, zgodnie z którym, właściciel nieruchomości obowiązany był do ujawnienia swego prawa w istniejącej księdze wieczystej. Jak sam powód wskazał miał świadomość, że nabywana w drodze licytacji przez niego nieruchomość posiada księgę wieczystą. Co więcej o licytacji dowiedział się od A. K., który wówczas był komornikiem sądowym i jednocześnie jego przyjacielem, wobec czego nielogicznym wydaje się być, iż nie poinformował go o obowiązkach na nim ciążących w związku z nabyciem nieruchomości. W toku procesu strona powodowa powoływała się na niską świadomość prawną powodów w dacie nabycia przez nich nieruchomości. I choć jak słusznie w piśmie z dnia 29 maja 2023 roku wskazała Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej, świadomość społeczna na temat prawa w latach 90-tych XX wieku była niższa, to argument ten wydaje się być nietrafiony w stosunku do powoda, który to brał już udział w licytacjach komorniczych (bez znaczenia dla sprawy pozostaje fakt, iż licytacje te dotyczyły rzeczy ruchomych), wpłacił wadium, uiścił należną kwotę nabycia, stawił się w sądzie, itp. Nie umknęło uwadze Sądu również, że powód wraz z żoną prowadzili i prowadzą gospodarstwo rolne, co niewątpliwie wiązało i wiąże się z dużą odpowiedzialnością, a nadto z różnymi opłatami, które w związku z tym regularnie należy uiszczać. P. W. dopiero w 2018 roku, a więc około 20 lat po nabyciu przez siebie nieruchomości, złożył wniosek do sądu wieczystoksięgowego o wpisanie prawa własności. Nastąpiło to dopiero w chwili, gdy będąc przejazdem obok działki w S., dostrzegł na jej terenie inne osoby, które poinformowały go, iż nabyły ją w drodze licytacji komorniczej. Nie bez znaczenia dla Sądu pozostaje to, że przez tyle lat od nabycia powodowie nie interesowali się przedmiotową nieruchomością. I choć przeznaczyli środki finansowe na wykonanie na jej terenie pewnych prac remontowo –budowlanych, co wynika z zeznań M. W., który te prace wykonywał, to od wielu lat nie byli na nieruchomości, mimo, iż położona była ok. 25-30 km od miejsca ich zamieszkania. P. W. wskazywał, że „skomplikowało mu się życie”. Nawet jeśliby przyjąć, że faktycznie wraz z żoną nie miał możliwości przebywania na nieruchomości, bo „nie było mu po drodze” to skoro bezpośrednio po zakupie na niej bywał, powinien dopełnić wszelkich formalności związanych z jej nabyciem. Tymczasem powód nie zgłosił faktu nabycia nieruchomości, nie tylko do sądu, ale też do Urzędu Gminy i Energetyki, w związku z czym przez te wszystkie lata nie uiszczał podatku od nieruchomości, ani żadnych opłat za media do niej dostarczane. Chybione wydaje się być tłumaczenie powoda, który wskazywał, że: „(…) kupiłem w sądzie i myślałem, że z automatu będę wpisany w księgę”, „sądziłem, że do mnie przyjdzie podatek i będę płacił”. Po pierwsze wskazać należy, że wysoce prawdopodobnym jest, że zarówno Sąd jak i komornik pouczyli powoda o obowiązkach na nim spoczywających w związku z nabyciem nieruchomości w drodze licytacji. Powód podczas przesłuchania nie był pewien, czy takiego pouczenia nie uzyskał, bowiem jak sam oświadczył „Nie pamiętam, czy sąd pouczył po zakupie, że muszę sam zgłosić się do ksiąg wieczystych”. Po drugie, podkreślić trzeba, że powód nabył nieruchomości po swoich rodzicach, za które uiszcza podatki i należności wynikające z rachunków, a więc skoro P. W. uiszcza opłaty związane z innymi nieruchomościami, to przecież fakt braku opłat za nabytą działkę w S., choćby z tytułu podatku winien wzbudzić u niego jakieś wątpliwości. Niezgłoszenie przez powoda faktu nabycia nieruchomości do żadnego urzędu wydaje się być raczej zabiegiem celowym, aniżeli wynikającym z nieświadomości.

Powodowie w uzasadnieniu zasadności swych racji powoływali się też na art. 36 ust.1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece (obowiązującym w dacie wydania postanowienia o przysądzeniu własności nieruchomości), zgodnie z którym, sądy i organy administracji państwowej zawiadamiają sąd rejonowy właściwy do prowadzenia księgi wieczystej o każdej zmianie właściciela nieruchomości. W razie otrzymania zawiadomienia, o którym mowa w ust. 1, sąd rejonowy może z urzędu dokonać ujawnienia zmiany właściciela nieruchomości. (ust. 2 zd. 1). Jak trafnie w odpowiedzi na pozew wskazała Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej, którą to argumentacje Sąd w pełni podziela, przepis ten nie obliguje sądu do ujawnienia zmiany właściciela nieruchomości i ma charakter fakultatywny, w związku z czym nie może stanowić przesłanki uwzględnienia zarzutów powodów.

Podsumowując przyczyną powstania szkody powodów, w postaci utraty przez nich prawa własności nieruchomości, jest wyłącznie zaniedbanie spoczywające po ich stronie, za które odpowiedzialni są wyłącznie oni, a próba przerzucenia odpowiedzialności za swoje zaniedbania na stronę pozwaną jawi się jako niestosowna i pozbawiona sensu. Raz jeszcze podkreślić należy, że małżonkowie W. przez około 20 lat nie dopełnili żadnych formalności związanych z nabyciem przez nich nieruchomości, wobec czego w tym zakresie winić mogą jedynie siebie. Wszelkie działania podjęte przez pozwanego komornika i Skarb Państwa były zgodne z prawem, a komornik przy wykonywaniu czynności nie dopuścił się żadnych zaniedbań.

Mając powyższe na uwadze powództwo podlegało oddaleniu w całości o czym Sąd orzekł w punkcie 1 wyroku.

Zarzut przedawnienia zgłoszony przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej okazał się niezasadny, bowiem jak wynika z materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, w tym w szczególności z protokołu przesłuchania M. B. w toku postępowania karnego prowadzonego przez Prokuraturę Rejonową w Lesznie, wizyta powoda na nieruchomości, podczas której dowiedział się o jej sprzedaży na rzecz innej osoby miała miejsce w 2018 roku, wobec czego termin przedawnienia nie upłynął.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. Zgodnie z przywołanym przepisem strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu) (§ 1) Od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. Jeżeli orzeczenie to jest prawomocne z chwilą wydania, odsetki należą się za czas po upływie tygodnia od dnia jego ogłoszenia do dnia zapłaty, a jeżeli orzeczenie takie podlega doręczeniu z urzędu - za czas po upływie tygodnia od dnia jego doręczenia zobowiązanemu do dnia zapłaty. O obowiązku zapłaty odsetek sąd orzeka z urzędu. (§ 1 ¹).

Zgodnie zaś z art. 99 k.p.c. stronom reprezentowanym przez radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej zwraca się koszty w wysokości należnej według przepisów o wynagrodzeniu adwokata.

Mając powyższe na uwadze Sąd w punkcie 2 wyroku zasądził od powodów na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej jako zwrot kosztów procesu kwotę 5.400 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie wyżej powołanych przepisów prawa, orzeczono jak w sentencji wyroku.

Jolanta Czajka – Bałon