Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 stycznia 2025 roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu XIV Zamiejscowy Wydział Cywilny

z siedzibą w Pile

w składzie następującym:

Przewodniczący sędzia Jacek Grudziński

Protokolant Piotr Szczepaniak

po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2024 roku w Pile

sprawy z powództwa G. M. i J. M.

przeciwko L. D. (1)

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

1.  Oddala powództwo;

2.  Zasądza od powodów solidarnie na rzecz pozwanej 5.417 zł (pięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienie się wyroku do dnia zapłaty;

3.  Nie obciąża powodów kosztami procesu w pozostałej części.

Jacek Grudziński

Sygnatura akt XIV C 183/23

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 13 lutego 2023r. powodowie G. M. i J. M. wnieśli o zobowiązanie pozwanej L. D. (2) do złożenia oświadczenia woli przenoszącego ponownie na powodów prawo własności następujących nieruchomości:

a.  działek gruntu numer (...) zabudowanych budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym parterowym, chlewnią, stodołą, garażem, położonych w M., dla których Sąd Rejonowy w Trzciance Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w Czarnkowie prowadzi księgę wieczystą Kw (...);

b.  działki gruntu numer (...) stanowiącej rolę, położonej w M., dla której Sąd Rejonowy w Trzciance Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w Czarnkowie prowadzi księgę wieczystą Kw (...);

c.  Działki gruntu numer (...) stanowiącej rolę, położonej w M., dla której Sąd Rejonowy w Trzciance Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w Czarnkowie prowadzi księgę wieczystą Kw (...)

darowanych pozwanej przez powodów umową z dnia 24 listopada 2003r. zawartej przed notariuszemJadwigą B.-S. ( Rep. A nr 4559/2003).

Ponadto powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przypisanych.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów na rzecz pozwanej zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przypisanych.

Na rozprawie dnia 12 grudnia 2024r. strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił co następuje:

Powodowie G. M. i J. M. są małżeństwem. Pozwana natomiast jest byłą żoną Ł. M. (1), który jest synem powodów.

W dniu 26 maja 2001r. pozwana i Ł. M. (1) zawarli związek małżeński, a w małżeństwie obowiązywał ustrój wspólnoty mieszkaniowej.

Małżonkowie zamieszkali wspólnie z rodzicami powoda. Pozwana i Ł. M. (1) mają troje wspólnych dzieci: A. ( 23 lata), K. ( 20 lat) i M. ( 15 lat). Pozwana ma jeszcze dwoje dzieci pochodzących z innych związków: A. ( 7 lat) i Z. ( 5 lat).

Umową z dnia 24 listopada 2003r. zawartą przed notariuszem J. S. powodowie darowali pozwanej oraz swojemu synowi Ł. M. (2) do wspólnoty ustawowej własność całego gospodarstwa rolnego dla których Sąd Rejonowy w Trzciance Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w Czarnkowie prowadzi księgi wieczyste o numerach: (...), (...), (...), w zamian za zobowiązanie obdarowanych do ustanowienia na swoją rzecz nieodpłatnej dożywotniej służebności osobistej mieszkania.

/ dowód: umową z dnia 24 listopada 2003r. zawarta przed notariuszem J. S., Rep. A nr 4559/2003 (k. 9-12)/

W 2005r. pozwana w czasie kłótni z powódką, uderzyła powódkę w ucho, w wyniku czego z ucha powódki zaczęła sączyć się krew. Powódka udała się do lekarza, ale nie podała mu, że do uszkodzenia ucha doszło w wyniku uderzenia przez pozwaną.

Około 2006r. pozwana weszła do pokoju powodów i spryskała rosnące tam rośliny środkiem chemicznym, co spowodowało obumarcie roślin.

W dniu 11 maja 2017r. małżeństwo pozwanej oraz Ł. M. (1) zostało rozwiązane poprzez rozwód (wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu XIV Zamiejscowego Wydziału Cywilnego z siedzibą w Pile, sygnatura akt XIV C 233/17).

Pomimo orzeczenia rozwodu pozwana i syn stron postanowili zamieszkać ponownie razem i prowadzili nadal wspólnie gospodarstwo domowe do 2022 roku.

26 sierpnia 2016r. pozwana urodziła syna A.. Ł. M. (1) wiedział od czasu ciąży pozwanej, że nie jest to jego biologiczny syn.

W dniu 9 marca 2018r. pozwana urodziła córkę Z.. Ponieważ pozwana zamieszkiwała w tym okresie z Ł. M. (1), ten nie miał wątpliwości, że dziecko jest jego i uznał je przed kierownikiem USC.

Z biegiem czasu pomiędzy pozwaną, a Ł. M. (1) zaczęło dochodzić do coraz częstszych kłótni.

Dnia 10 lipca 2022r. pozwana wystąpiła do Sądu Rejonowego w Trzciance z pozwem o alimenty na rzecz małoletniej Z.. W toku postępowania na wniosek Ł. M. (1) przeprowadzono badania DNA, w wyniku których ustalono, iż małoletnia Z. nie jest biologicznym dzieckiem syna powodów.

Od tego czasu powodowie są wrogo nastawieni w stosunku do pozwanej i zaczęli włączać się w awantury pomiędzy Ł. M. (1), a pozwaną.

Na przełomie maja i czerwca 2022r. pozwana zaproponowała Ł. M. (1), aby dokonali polubownego podziału majątku wspólnego. Ł. M. (1) nie zgodził się jednak na propozycję pozwanej, twierdząc, że darowane mu i byłej żonie gospodarstwo rolne powodów, stanowi ojcowiznę Ł. M. (1), w związku z czym pozwana nie ma do tej nieruchomości żadnych praw.

Oświadczeniem z dnia 22 listopada 2022r. powodowie odwołali darowiznę względem pozwanej, przy czym w treści oświadczenia wezwali ją do niezwłocznego złożenia oświadczenia przed notariuszem o powrotnym przeniesieniu własności, w terminie do dnia 15 grudnia 2022r. Pozwana odebrała przedmiotowe pismo w dniu 30 listopada 2022r. i w żaden sposób nie ustosunkowała się jednak do jego treści.

W kwietniu 2023 roku pozwana wyprowadziła się ze spornej nieruchomości. Powodowie i Ł. M. (1) nadal zamieszkują wspólnie.

/dowody: oświadczenie o odwołaniu darowizny wraz z potwierdzeniem odbioru (k. 13-15), przesłuchanie powódki G. M. (k. 56, k. 76), przesłuchanie powoda J. M. (k. 56-57, k. 76), przesłuchanie pozwanej L. D. (1) (k. 57, k. 77), przesłuchanie świadka Ł. M. (3) (k. 67- 69), zeznania świadka A. M. (1) ( k. 69), zeznania świadka P. N. (k. 69-70), zeznania świadka M. D. (k. 73), zeznania świadka R. P. (k. 74)/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o następującą ocenę dowodów.

Za wiarygodne należało uznać wszystkie dokumenty znajdujące się w aktach sprawy, gdyż ich wiarygodność i moc dowodowa nie były kwestionowane w toku postępowania.

Świadek Ł. M. (1) jest byłym mężem pozwanej i synem powodów. Zdaniem Sądu pozostawanie przez świadka w wieloletnim konflikcie pozwaną rzutowało na wiarygodność zeznań świadka czyniąc je jedynie częściowo wiarygodnymi.

Za wiarygodne Sąd uznał zeznania świadka w zakresie w jakim świadek przyznał, że pozostaje w wieloletnim, burzliwym konflikcie z była żoną, oraz wskazał, że pozwana zniszczyła rośliny powodów, oraz w czasie kłótni uderzyła powódkę w ucho. Zgodne z resztą materiału dowodowego, w tym zeznaniami samej pozwanej, były również zeznania świadka dotyczące tego, że nie wiedział on, iż małoletnia Z. nie jest jego biologiczną córką, a uzyskanie tej informacji spowodowało wzmożenie konfliktu pomiędzy świadkiem i pozwaną, do którego to konfliktu włączyli się również powodowie. Za niewiarygodne Sąd uznał natomiast zeznania świadka w zakresie w jakim świadek twierdził, że pozwana przez wiele lat wspólnego zamieszkania z powodami, odnosiła się do nich w sposób wulgarny, obrażała ich, stosowała wobec nich przemoc fizyczną, powyższe twierdzenia świadka nie zostały bowiem poparte żadnymi dowodami.

A. M. (2) jest córką pozwanej i wnuczką powodów. Pomimo relacji rodzinnych ze stronami postępowania świadek zeznawała w sposób wiarygodny i zgodny z resztą materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy. Świadek wskazała, że oboje jej rodziców mają porywcze charaktery, co powodowało liczne kłótnie.

P. N. jest narzeczonym A. M. (2). Świadek nie utrzymuje bliskich relacji ze stronami postępowania, nie zna przyczyn konfliktu pomiędzy stronami, tym samym dowód z przesłuchania świadka, pomimo tego, że wiarygodny, nie miał dużego znaczenia dowodowego dla ustalenia stanu faktycznego w niniejszym postępowaniu.

M. D. jest siostrą pozwanej. Pomimo relacji rodzinnych świadka ze stroną postępowania, świadek zeznawała w sposób bezstronny i wiarygodny. Świadek wskazała, że widywała pozwaną pracującą na gospodarstwie rolnym. Świadek podała również, że pozwana nigdy nie skarżyła się na powodów i tym samym świadek nie zna genezy konfliktu pomiędzy stronami postępowania.

R. P. jest sąsiadką powodów. Świadek wskazała, że nie słyszała o awanturach w domu powodów, kiedy ich odwiedzała wyglądali na zgodną rodzinę, a pozwana odnosiła się do powodów w sposób właściwy.

Z dużą ostrożnością należało podchodzić do oceny wiarygodności zeznań stron. Jest bowiem oczywiste, iż składając zeznania we własnej sprawie, strony wykazują naturalną skądinąd skłonność do eksponowania okoliczności korzystnych dla siebie oraz kwestionowania okoliczności dla siebie niekorzystnych. Oczywiście nie oznacza to negowania à priori znaczenia dowodowego zeznań stron w przewidywaniu ich subiektywnego nastawienia. Stanowiłoby to bowiem zaprzeczenie celowości instytucji przewidzianej przez przepisy procedury cywilnej (por. orz. SN z dnia 22.08.1950 r. , C 147/50, NP 1951 nr 6, s. 76).

Sąd dał wiarę zeznaniom powodów jedynie w części. W ocenie Sądu na wiarygodność zeznań powodów w dużej mierze wpływ miało pozostawanie przez nich w silnym konflikcie z pozwaną, z uwagi na to, że syn powodów pozostawał w wieloletnim związku z pozwaną, a związek ten miał bardzo burzliwy charakter. Tym samym uznać należało, że zeznania powodów miały charakter silnie emocjonalny i subiektywny co rzutowało na ich wiarygodność.

W związku z powyższym za wiarygodne Sąd uznał zeznania powodów w zakresie w jakim powodowie wskazywali, że pozostają w silnym konflikcie z pozwaną, którego główną podstawą jest to, że powodowie czują się urażeni tym, że pozwana niepoinformowała powodów, że małoletnia Z. nie jest ich biologiczną wnuczką. Za niewiarygodne Sąd uznał zeznania powodów w zakresie jakim powodowie podnosili, że pozwana dopuściła się wobec nich rażącej niewdzięczności, w postaci wyzywania powodów, używania wobec nich słów wulgarnych, nie pomagała powodom w prowadzeniu gospodarstwa rolnego. Twierdzenia powodów w tym zakresie nie zostały poparte żadnymi dowodami. To samo tyczy się twierdzeń powoda, jakoby miał być uderzony przez pozwaną w twarz, powód nie potrafił bowiem wskazać kiedy dokładnie takie zdarzenie miałoby mieć miejsce.

Sąd dał wiarę zeznaniom pozwanej w całości. Przedstawione przez nią okoliczności znalazły odzwierciedlenie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Pozwana przedstawił sytuację panującą między stronami w sposób rzeczowy i obiektywny. Pozwana wskazała, że przyczyną jej konfliktu z powodami jest to, że pozwana rozstała się z synem powodów, a rozstanie to było bardzo burzliwe.

Sąd zważył co następuje:

Zgodnie z art. 888 k.c., przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. Celem darowizny jest więc dokonanie nieodpłatnego przysporzenia na rzecz obdarowanego, przy czym, co istotne, obdarowany nie jest zobowiązany do żadnego świadczenia ze swej strony na rzecz darczyńcy.

Stosownie do art. 898 § 1 k.c., darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem sądów, skuteczne oświadczenie odwołujące darowiznę nieruchomości z powodu rażącej niewdzięczności nie powoduje przejścia własności nieruchomości z obdarowanego na darczyńcę, lecz stwarza jedynie po stronie obdarowanego obowiązek złożenia oświadczenia woli o powrotnym przeniesieniu własności na darczyńcę. Obdarowany ma więc obowiązek zawrzeć z darczyńcą umowę w formie aktu notarialnego przenoszącą własność nieruchomości. Natomiast w razie odmowy, darczyńcy przysługuje roszczenie o stwierdzenie obowiązku złożenia przez obdarowanego odpowiedniego oświadczenia woli (art. 64 k.c.).

W myśl art. 900 k.c. odwołanie darowizny następuje przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie.

Oświadczeniem z dnia 22 listopada 2022r. powodowie odwołali darowiznę względem pozwanej, wzywając ja tym samym do niezwłocznego złożenia oświadczenia przed notariuszem o powrotnym przeniesieniu własności, w terminie do dnia 15 grudnia 2022r. Pozwana odebrała przedmiotowe pismo w dniu 30 listopada 2022r. i w żaden sposób nie ustosunkowała się do jego treści.

W treści w.w. oświadczenia jak i uzasadnieniu pozwu powodowie powołują się głównie na to, że pozwana „zataiła” przed powodami, że małoletnia Z. nie jest ich biologiczną wnuczką. Takie zachowanie pozwanej, zdaniem powodów doprowadziło do utraty przez powodów zaufania do pozwanej i spowodowało narastanie konfliktów pomiędzy stronami postępowania.

W tym miejscu wyraźnie podkreślić należy, że jak już wcześniej wskazano, darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Pod pojęcie rażącej niewdzięczności podpadają tylko takie zachowania obdarowanego, które są świadomie skierowane przeciwko darczyńcy i podejmowane są w nieprzyjaznym zamiarze. Chodzi tu więc przede wszystkim o przestępstwa przeciwko darczyńcy (przeciwko życiu, zdrowiu, czci czy mieniu) oraz o naruszenie przez obdarowanego obowiązków wynikających ze stosunków osobistych łączących go z darczyńcą.

Skuteczne odwołanie darowizny - poza koniecznością złożenia wobec obdarowanego oświadczenia woli w tym przedmiocie - wymaga jednak przede wszystkim zaistnienia ustawowych przesłanek do dokonania tej czynności, czyli dopuszczenia się przez obdarowanego względem darczyńcy rażącej niewdzięczności (art. 898 § 1 k.c.).

Zgodnie z art. 898 § 1 k.c. dla odwołania darowizny nie wystarczy, by zachowanie obdarowanego było uznane za przejaw niewdzięczności. Niewdzięczność ta musi być rażąca, co oznacza, że zachowanie obdarowanego w ocenie większości członków społeczeństwa zostałoby uznane za wyrządzające dotkliwe zło darczyńcy (por. np. wyroki SN z 29 października 1999 r., I CKN 174/98; z 15 czerwca 2010 r., II CSK 68/10; z 25 listopada 1999 r., II CKN 600/98; z 15 lutego 2012 r., I CSK 278/11; z 9 października 2014 r., I CSK 556/13; z 29 kwietnia 2016 r., I CSK 209/15). Dla przyjęcia, że niewdzięczność jest rażąca, zasadnicze znaczenie mają motywy działania obdarowanego (por. np. wyroki SN z 7 maja 1997 r., I CKN 117/97; z 17 listopada 2011 r., IV CSK 113/11; z 28 marca 2012 r., V CSK 179/11, OSNC-ZD 2013, nr A, poz. 18; z 9 października 2014 r., I CSK 556/13), przy czym przyjęto, że zachowanie obdarowanego „musi cechować znaczne nasilenie złej woli skierowanej na wyrządzenie darczyńcy krzywdy lub szkody majątkowej” (SN w wyr. z 26 lipca 2000 r., I CKN 919/98). Co do zasady zachowanie stanowiące rażącą niewdzięczność powinno być skierowane wobec darczyńcy, a nie wobec osoby trzeciej, choćby pośrednio było przykre także dla darczyńcy (por. np. uchw. SN z 29 września 1969 r., III CZP 63/69; wyr. SN z 11 marca 2003 r., V CKN 1829/00; wyr. SN z 2 grudnia 2005 r., II CK 265/05; wyr. SN z 28 marca 2012 r., V CSK 179/11, OSNC-ZD 2013, nr A, poz. 18; wyr. SN z 6 sierpnia 2014 r., I CSK 592/13).

Odnosząc wymienione kryteria do stanu faktycznego niniejszej sprawy, należy stwierdzić, że zachowanie pozwanej nie może zostać uznane za rażącą niewdzięczność w stosunku do powodów. Zdaniem Sądu nie sposób uznać, że przejawem rażącej niewdzięczności pozwanej wobec powodów jest niepoinformowanie ich kto jest biologicznym ojcem małoletniej Z., co wywołało w powodach błędne przekonanie, że małoletnia jest ich wnuczką.

Takie zachowanie pozwanej o ile mogące podlegać ocenie co do jego etyczności nie może być jednak w żadnej mierze być uznane za rażącą niewdzięczność wobec powodów, nie jest bowiem celowym działaniem na niekorzyść powodów, a jest jedynie pokłosiem konfliktu pomiędzy pozwaną, a jej byłym mężem.

Kolejno powodowie wskazali, że około 2006r. pozwana weszła do pokoju powodów i celowo spryskała rosnące tam rośliny środkiem chemicznym, co spowodowało obumarcie roślin. Dodatkowo pozwana około 2005r. w czasie kłótni w kuchni miała uderzyć powódkę w ucho.

Pomijając fakt oceny, czy powyższe zachowania pozwanej można ocenić za rażąco niewdzięczne podkreślić należy, że zgodnie z art. 899 § 3 k.c. darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego. Przywoływane przez powodów wydarzenia miały natomiast miejsce przeszło 10 lat temu.

Podsumowując, po raz kolejny podkreślić należy, że pozwana pozostaje z powodami w nasilonym konflikcie od 2022r. a główną przyczyną tego konfliktu jest spór pomiędzy pozwaną a jej byłym mężem, który jest synem powodów. Konflikt ten wiec ma swoje źródło głownie w konflikcie około małżeńskim, a nie wynika z bezpośrednich niewłaściwych zachowań pozwanej wobec powodów.

Z uwagi na powyższe uznać należało, że powództwo podlega oddaleniu z tej przyczyny, że powodowie nie udowodnili, aby pozwana dopuściła się zachowań względem powodów, które byłyby rażącą niewdzięcznością, stanowiącą w rozumieniu ustawy podstawę odwołania darowizny.

W związku z powyższym Sąd w punkcie pierwszym oddalił powództwo.

W myśl art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Natomiast do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony (§ 3).

W przedmiotowej sprawie stroną przegrywającą są powodowie , zaś do kosztów procesu poniesionych przez pozwaną zaliczyć należy koszty zastępstwa procesowego w wysokości 5.400 zł (zgodnie z § 2 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie), oraz opłatę skarbową od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

Tym samym w punkcie drugim wyroku, Sąd zasądził od powodów solidarnie na rzecz pozwanej 5.417 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

W punkcie trzecim wyroku Sąd nie obciążył powodów kosztami procesu w pozostałej części.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie przytoczonych przepisów prawa, orzeczono jak w sentencji wyroku.

Jacek Grudziński