Treść orzeczenia XIV C 369/20 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

XIV C 369/20 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Poznaniu z 2025-05-22

Sygn. akt XIV C 369/20

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 maja 2025 roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu XIV Zamiejscowy Wydział Cywilny

z siedzibą w Pile

w składzie następującym:

Przewodniczący sędzia Jacek Grudziński

Protokolant st. sekr. sąd. Agnieszka Oszczypała

po rozpoznaniu w dniu 24 kwietnia 2025 roku w Pile

sprawy z powództwa D. T. i M. T.

przeciwko (...) Bankowi (...) SA z siedzibą w W.

o zapłatę i ustalenie

1. Ustala, że między powodami D. T. i M. T. a pozwanym (...) Bankiem (...) SA z siedzibą w W. nie istnieje stosunek prawny wynikający z zawarcia przez powodów w dniu 30 grudnia 2005 r. z (...) Bankiem Spółka Akcyjna z siedzibą w W. (poprzednikiem prawnym pozwanego) umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) Nr (...), z uwagi na nieważność tej umowy;

2. Ustala, że między powodami D. T. i M. T. a pozwanym (...) Bankiem (...) SA z siedzibą w W. nie istnieje stosunek prawny wynikający z zawarcia przez powodów w dniu 11 maja 2007 r. z (...) Bankiem Spółka Akcyjna z siedzibą w W. (poprzednikiem prawnym pozwanego) umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) Nr (...), z uwagi na nieważność tej umowy;

3. Ustala, że między powodami D. T. i M. T. a pozwanym (...) Bankiem (...) SA z siedzibą w W. nie istnieje stosunek prawny wynikający z zawarcia przez powodów w dniu 8 lipca 2008 r. z (...) Bankiem Spółka Akcyjna z siedzibą w W. (poprzednikiem prawnym pozwanego) umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) Nr (...), z uwagi na nieważność tej umowy;

4. Zasądza od pozwanego (...) Banku (...) SA z siedzibą w W. na rzecz powodów D. T. i M. T. łącznie 106.242,10 zł (sto sześć tysięcy dwieście czterdzieści dwa złote dziesięć groszy) i 96.145,52 CHF (dziewięćdziesiąt sześć tysięcy sto czterdzieści pięć franków szwajcarskich pięćdziesiąt dwa centymy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 5 maja 2020 r. do dnia zapłaty;

5. Zasądza od pozwanego na rzecz powodów łącznie 15.897,65 zł (piętnaście tysięcy osiemset dziewięćdziesiąt siedem złotych sześćdziesiąt pięć groszy) tytułem kosztów procesu, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty;

6. Oddala powództwo w pozostałej części.

Jacek Grudziński

Sygn. akt XIV C 369/20

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 22 kwietnia 2020 r. powodowie D. T. i M. T., wskazując jako pozwanego (...) Bank (...) SA z siedziba w W. wnieśli:

1. Co do umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 30 grudnia 2005 r. o :

a) zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwoty 45.707,91 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kwoty 23.944,43 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, w związku z umową kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 30 grudnia 2005 r.

b) ewentualnie zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwoty 148.836,57 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, w związku z Umową kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 30 grudnia 2005 r.

2. Co do umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 11 maja 2007r. o:

a) zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwoty 33.441,15 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kwoty 8.037,85 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, w związku z umową kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 11 maja 2007 r.

b) ewentualnie zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwoty 68.060,17 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, w związku z umową kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 11 maja 2007 r.

3. Co do umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 8 lipca 2008 r. o:

a) zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwoty 27.093,04 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kwoty 15.591,38 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, w związku z umową kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 8 lipca 2008 r.

b) ewentualnie zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwoty 94.245,11 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty w związku z umową kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 8 lipca 2008 r.

4. Zasądzenie od pozwanego na rzecz strony powodowej zwrotu kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego w tym kosztów zastępstwa procesowego w podwójnej wysokości oraz opłat skarbowych od pełnomocnictw wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia od kwoty zasądzonych kosztów procesu liczonych od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W odpowiedzi na pozew z dnia 9 czerwca 2020 r. pozwany (...) Bank (...) SA z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu zgłosił zarzut zatrzymania i potrącenia, a nadto w szerokiej argumentacji odniósł się do stanowiska powodów co do abuzywności postanowień umowy i ich konsekwencji.

Pismem z dnia 4 listopada 2021 r. powodowie dokonali modyfikacji powództwa w te sposób, że:

1. W związku z umową kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 30 grudnia 2005 r. wnieśli o :

a) ustalenie przez Sąd nieistnienia stosunku prawnego oraz powiązanych z nim praw akcesoryjnych wynikających z umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 30 grudnia 2005 r., zawartej pomiędzy powodami a poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank Spółka Akcyjna w W.;

b) zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 45.707,91 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kwoty 48.118,57 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, tytułem zwrotu części nienależnie pobranego świadczenia w związku z ustaleniem nieistnienia stosunku prawnego oraz powiązanych z nim praw akcesoryjnych wynikających z umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 30 grudnia 2005 r.

c) ewentualnie zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 255.581,87 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, tytułem zwrotu części nienależnie pobranego świadczenia w związku z ustaleniem nieistnienia stosunku prawnego oraz powiązanych z nim praw akcesoryjnych wynikających z umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 30 grudnia 2005 r.

Ewentualnie:

a) zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 45.707,91 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kwoty 23.944,43 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem zwrotu części nienależnego świadczenia stanowiącego kwotę nadpłaty rat kredytu udzielonego na podstawie nieistnienia stosunku prawnego oraz powiązanych z nim praw akcesoryjnych wynikających z umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 30 grudnia 2005 r. w związku ze stosowaniem przez pozwanego niedozwolonych postanowień umownych;

b) ewentualnie zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 104.436,03 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem zwrotu części nienależnego świadczenia stanowiącego kwotę nadpłaty rat kredytu udzielonego na podstawie nieistnienia stosunku prawnego oraz powiązanych z nim praw akcesoryjnych wynikających z umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 30 grudnia 2005 r. w związku ze stosowaniem przez pozwanego niedozwolonych postanowień umownych.

2. W związku z umową kredytu kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 11 maja 2007 r. wnieśli o:

a) ustalenie przez Sąd nieistnienia stosunku prawnego oraz powiązanych z nim praw akcesoryjnych wynikających z umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 11 maja 2007 r. zawartej pomiędzy powodami a poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank Spółka Akcyjna w W.;

b) zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 33.441,15 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kwoty 21.541,50 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, tytułem zwrotu części nienależnie pobranego świadczenia w związku z ustaleniem nieistnienia stosunku prawnego oraz powiązanych z nim praw akcesoryjnych wynikających z umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 11 maja 2007 r.

c) ewentualnie zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 127.396,56 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, tytułem zwrotu części nienależnie pobranego świadczenia w związku z ustaleniem nieistnienia stosunku prawnego oraz powiązanych z nim praw akcesoryjnych wynikających z umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 11 maja 2007 r.

Ewentualnie:

a) zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 33.441,15 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kwoty 8.037,85 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, tytułem zwrotu części nienależnego świadczenia stanowiącego kwotę nadpłaty rat kredytu udzielonego na podstawie nieistnienia stosunku prawnego oraz powiązanych z nim praw akcesoryjnych wynikających z umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) z dnia 11 maja 2007 r. w związku ze stosowaniem przez pozwanego niedozwolonych postanowień umownych;

b) ewentualnie zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 68.499,04 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, tytułem zwrotu części nienależnego świadczenia stanowiącego kwotę nadpłaty rat kredytu udzielonego na podstawie nieistnienia stosunku prawnego oraz powiązanych z nim praw akcesoryjnych wynikających z umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 11 maja 2007 r. w związku ze stosowaniem przez pozwanego niedozwolonych postanowień umownych.

3. W związku z umową kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 8 lipca 2008 r. wnieśli o:

a) ustalenie przez Sąd nieistnienia stosunku prawnego oraz powiązanych z nim praw akcesoryjnych wynikających z umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 8 lipca 2008 r. zawartej pomiędzy powodami a poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank Spółka Akcyjna w W.;

b) zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 27.093,04 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kwoty 27.093,04 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, tytułem zwrotu części nienależnie pobranego świadczenia w związku z ustaleniem nieistnienia stosunku prawnego oraz powiązanych z nim praw akcesoryjnych wynikających z umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 8 lipca 2008 r.

c) ewentualnie zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 142.611,98 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, tytułem zwrotu części nienależnie pobranego świadczenia w związku z ustaleniem nieistnienia stosunku prawnego oraz powiązanych z nim praw akcesoryjnych wynikających z umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 8 lipca 2008 r.

Ewentualnie:

a) zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 27.093,04 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kwoty 15.591,38 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem zwrotu części nienależnego świadczenia stanowiącego kwotę nadpłaty rat kredytu udzielonego na podstawie nieistnienia stosunku prawnego oraz powiązanych z nim praw akcesoryjnych wynikających z umowy kredytu na cele mieszkaniowe nr (...) z dnia 8 lipca 2008r. w związku ze stosowaniem przez pozwanego niedozwolonych postanowień umownych;

b) ewentualnie zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 95.096,76 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, tytułem zwrotu części nienależnego świadczenia stanowiącego kwotę nadpłaty rat kredytu udzielonego na podstawie nieistnienia stosunku prawnego oraz powiązanych z nim praw akcesoryjnych wynikających z umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 8 lipca 2008 r. w związku ze stosowaniem przez pozwanego niedozwolonych postanowień umownych.

W odpowiedzi na zmianę powództwa, pozwany podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Na rozprawie dnia 24 kwietnia 2025 r. strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

D. T. i M. T. są małżeństwem i pozostają w ustroju ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej. W 2004 roku małżonkowie postanowili wybudować dom jednorodzinny, przy czym powodowie posiadali już działkę budowlaną, nie posiadali jednak środków na budowę domu.

Powodowie rozpoczęli poszukiwania kredytu, który umożliwi im dokonanie zakupu. Sprawdzali oferty różnych banków i ostatecznie zdecydowali się na podpisanie umowy z (...) Bankiem SA.

W dniu 30 grudnia 2005 r. powodowie i przedstawiciele (...) Bank S.A. podsiali umowę kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 30 grudnia 2005 r.

Umowa została sporządzona przy wykorzystaniu stosowanego przez Bank wzoru i jego zapisy nie były negocjowane. Przed podpisaniem umowy powodowie zapoznali się z nią.

Wysokość kursu franka szwajcarskiego, po którym nastąpi indeksacja nie była z powodami ustalana i nie była im znana.

W umowie kredytu zastrzeżono, że jej integralną częścią są „Ogólne Warunki Kredytowania w Zakresie Udzielania Kredytów na Cele Mieszkaniowe i Pożyczek hipotecznych” zwane w umowie (...). Powodowie potwierdzili otrzymanie tych ogólnych warunków wraz z umową i na ich stosowanie wyrazili zgodę (§ 1 umowy).

Umowa kredytu zawierała m.in. następujące postanowienia:

Na wniosek z dnia 12.12.2005 r. Bank udziela Kredytobiorcy kredytu w kwocie 350.000,00 zł denominowanego (waloryzowanego) w walucie CHF na okres 300 miesięcy od dnia 30.12.2005 do dnia 30.12.2030 na zasadach określonych w umowie i (...) (§ 2 ust. 1 umowy).

Kredyt przeznaczony jest na cel: budowa domu jednorodzinnego oraz garażu wolnostojącego na nieruchomości położonej w S., gm. K., ul. (...), działka nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Złotowie Wydział Ksiąg wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) (§ 3 ust. 1 pkt 1).

Uruchomienie kredytu nastąpi w 2 transzach w wysokości i w terminach wskazanych w umowie w formie przelewu ( § 4 ust. 1).

Kredyt wykorzystywany jest w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu kwoty kredytu według kursu kupna dewiz negocjowanego z Departamentem Gospodarki Pieniężnej dla CHF w dniu wykorzystania kredytu (§ 4 ust. 1a). Oprocentowanie (stawka oprocentowania) kredytu jest zmienne, ustalone na trzymiesięczne okresy odsetkowe i równe sumie stawki odniesienia (wyliczanej na bazie stawki LIBOR 3-miesięczny) oraz marży Banku w wysokości 0,93 punktów procentowych. W dniu zawarcia umowy oprocentowanie kredytu wynosi 1,91 % w stosunku rocznym (§ 8).

Ostateczny termin spłaty kredytu, odsetek i innych należności przypada w dniu 30.12.2030. Po okresie wykorzystania karencji w spłacie kredytu Kredytobiorca zobowiązuje się do spłaty kredytu wraz z odsetkami w 279 ratach miesięcznych w dniu 30 każdego miesiąca, począwszy od 30.10.2007. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych określona jest w CHF. Spłata rat kapitałowo-odsetkowych dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitało-odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązująca w banku w dniu spłaty. Miesięczne raty kapitałowo-odsetkowe ustalone są w wysokości malejącej (§ 9).

Prawne zabezpieczenie spłaty udzielonego kredytu, odsetek, a także innych związanych z kredytem należności stanowi: hipoteka umowna kaucyjna do wysokości 618.000 zł na rzecz (...) Banku S.A. Odział I w P. na nieruchomości położonej w S., gm. K., ul. (...), działka nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Złotowie Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) na rzecz kredytobiorcy oraz cesja na rzecz banku z umowy ubezpieczenia budowy domu jednorodzinnego od ognia i innych zdarzeń losowych ( § 10).

Do powyższej umowy kredytu zawarte zostały 3 aneksy:

- aneks nr 1 zawarty został w dniu 21 kwietnia 2006 r. i dotyczył zmiany zabezpieczenia udzielonego kredytu, tj. wprowadzenia weksla in blanco;

- aneks nr 2 zawarty został w dniu 6 grudnia 2006 r. i dotyczył zmiany długości karencji w spłacie kredytu;

- aneks nr 3 do umowy zawarty został w dniu 22 listopada 2021 r. i umożliwiał spłatę kredytu bezpośrednio w walucie, do której waloryzowany jest kredyt.

W okresie od dnia zawarcia umowy kredytu tj. od dnia 30 grudnia 2005 r. do dnia 30 grudnia 2019 r. powodowie w wykonaniu umowy kredytu wpłacili na rzecz banku kwotę 142.319,75 zł oraz 48.118,57 CHF.

/dowód: umowa kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 30 grudnia 2005r. (k. 78-80) wraz z aneksami 1-3 do umowy ( k. 98-105), zaświadczenie z 13.01.2020 r. wraz z opartym na nim wyliczeniu (k. 107-116)/

Dnia 11 maja 2007 r. powodowie zawarli kolejną umowę kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...).

Umowa kredytu zawierała m.in. następujące postanowienia:

Na wniosek z dnia 11.04.2007 Bank udziela Kredytobiorcy kredytu w kwocie 150.000,00 zł denominowanego (waloryzowanego) w walucie CHF na okres 283 miesięcy od dnia 11.05.2007 do dnia 30.12.2030 na zasadach określonych w umowie i (...) (§ 2 ust. 1 umowy). Kwota kredytu denominowanego (waloryzowanego) w CHF lub transzy kredytu zostanie określona według kursu kupna dewiz dla wyżej wymienionej waluty zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązujących w Banku w dniu wykorzystania kredytu lub transzy kredytu (§ 2 ust. 2). O wysokości wykorzystanego kredytu denominowanego (waloryzowanego) wyrażonej w walucie CHF, wysokości odsetek w okresie karencji oraz wysokości rat kapitałowo-odsetkowych w wyżej wymienionej walucie Bank poinformuje Kredytobiorcę w terminie 7 dni od dnia całkowitego wykorzystania kredytu na zasadach określonych w (...) (§ 2 ust. 3).

Oprocentowanie (stopa procentowa) kredytu w całym okresie kredytowania jest zmienne i stanowi sumę zmiennej stawki odniesienia oraz stałej marży Banku w wysokości 0,93 punktów procentowych, z zastrzeżeniem ust. 6 umowy. W dniu zawarcia umowy oprocentowanie kredytu wynosi 3,28 % w stosunku rocznym i jest równe stawce odniesienia, którą jest stawka rynku pieniężnego LIBOR 3-miesięczny z zaokrągleniem do dwóch miejsc po przecinku, z ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc zawarcia umowy publikowana na stronie R. lub też na jakimkolwiek ekranie zastępczym, powiększonej o marżę Banku, o której mowa w ust. 1 (§ 8 ust. 1 i 2).

Ostateczny termin spłaty kredytu, odsetek i innych należności przypada w dniu 30.12.2030. Po okresie wykorzystania kredytu Kredytobiorca zobowiązuje się do spłaty kredytu wraz z odsetkami w 279 ratach miesięcznych w dniu 30 każdego miesiąca, począwszy od 30.10.2007.

Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych określona jest w CHF. Spłata rat kapitałowo-odsetkowych dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo- odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązująca w banku w dniu spłaty. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz dla CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty, a tym samym zmiana wysokości w/w kursu waluty ma wpływ na ostateczną wysokość spłaconego przez Kredytobiorcę kredytu (§ 9 ust. 1 i 2).

W związku z zaciągnięciem kredytu denominowanego (waloryzowanego) w walucie wymienialnej Kredytobiorca oświadcza, że został poinformowany przez Bank o ryzyku związanym ze zmianą kursów walut oraz rozumie wynikające z tego konsekwencje (§ 11 ust. 4).

Jednocześnie Kredytobiorca akceptuje zasady funkcjonowania kredytu denominowanego (waloryzowanego) w walucie wymienialnej, w szczególności zasady dotyczące określania kwoty kredytu w walucie wskazane w § 2 Umowy, sposób uruchomienia i wykorzystania kredytu określone w § 4 Umowy oraz warunków jego spłaty określone w § 9 Umowy oraz w przypadku, gdy kredyt podlega ubezpieczeniu w Towarzystwie (...) SA także zasady opłacania składek należnych z tytułu tego ubezpieczenia, które zostały określone w załączniku nr 2 do Umowy (§ 11 ust.5 ).

W dniu 22 listopada 2012 r. strony zawarły aneks nr 1 do umowy, który

umożliwiał spłaty kredytu bezpośrednio w walucie, do której waloryzowany jest kredyt.

W okresie od dnia zawarcia umowy tj. od 11 maja 2007 r. do 30 grudnia 2019 r. powodowie w wykonaniu umowy kredytu wpłacili na rzecz banku kwotę 60.754,50 zł oraz 21.541,50 CHF.

/dowód: umowa kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 11 maja 2007r.(k. 117-121) wraz aneksem numer 1 z dnia 22 listopada 2012r. (k. 132-136), zaświadczenie z 13.01.2020 r. wraz z opartym na nim wyliczeniu (k. 138-146)/

W dniu 8 lipca 2008 r. powodowie podpisali z przedstawicielami pozwanego banku kolejną umowę kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...).

Umowa kredytu zawierała m.in. następujące postanowienia:

Na wniosek z dnia 30.05.2008 Bank udziela Kredytobiorcy kredytu w kwocie 150.000,00 zł denominowanego (waloryzowanego) w walucie CHF na okres 264 miesięcy od dnia 08.07.2008 do dnia 30.07.2030 na zasadach określonych w umowie i (...) (§ 2 ust. 1 umowy).

Kwota kredytu denominowanego (waloryzowanego) w CHF lub transzy kredytu zostanie określona według kursu kupna dewiz dla wyżej wymienionej waluty zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązujących w Banku w dniu wykorzystania kredytu lub transzy kredytu (§ 2 ust. 2). O wysokości wykorzystanego kredytu denominowanego (waloryzowanego) wyrażonej w walucie CHF, wysokości odsetek w okresie karencji oraz wysokości rat kapitałowo-odsetkowych w wyżej wymienionej walucie Bank poinformuje Kredytobiorcę w terminie 7 dni od dnia całkowitego wykorzystania kredytu na zasadach określonych w (...) (§ 2 ust. 3).

Kredyt przeznaczony jest na cel:

1/ kwota 87.000,00 zł na remont i modernizację domu jednorodzinnego na nieruchomości położnej w S., ul. (...), działki numer (...), dla której Sąd Rejonowy w Złotowie V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (...);

2/ kwota 27.000 zł przeznaczona na refinansowanie poniesionych nakładów związanych z budową domu jednorodzinnego;

3/ kwota 37.500,00 na wyposażenie domu jednorodzinnego(§ 3 ust.1 pkt 1).

Uruchomienie kredytu nastąpi w jednorazowo w terminie do dnia 08.07.2008 w formie przelewu. (§ 4 ust. 1).

Kredyt wykorzystywany jest w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu kwoty kredytu według kursu kupna dewiz dla CHF, zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązująca w Banku w dniu wykorzystania kredytu (§ 4 ust. 1a).

Oprocentowanie (stopa procentowa) kredytu w całym okresie kredytowania jest zmienne i stanowi sumę zmiennej stawki odniesienia oraz stałej marży Banku w wysokości 1,93 punktów procentowych, z zastrzeżeniem ust. 6 oraz z zastrzeżeniem zmiany marży banku na podstawie § 11 a Umowy. W dniu zawarcia umowy oprocentowanie kredytu wynosi 4,72 % w stosunku rocznym i jest równe stawce odniesienia, którą jest stawka rynku pieniężnego LIBOR 3-miesięczny z zaokrągleniem do dwóch miejsc po przecinku, z ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc zawarcia umowy publikowana na stronie R. lub też na jakimkolwiek ekranie zastępczym, powiększonej o marżę Banku, o której mowa w ust. 1 (§ 8 ust. 1 i 2).

Ostateczny termin spłaty kredytu, odsetek i innych należności przypada w dniu 30.07.2030.

Po okresie wykorzystania kredytu Kredytobiorca zobowiązuje się do spłaty kredytu wraz z odsetkami w 264 ratach miesięcznych w dniu 30 każdego miesiąca, począwszy od 01.09.2008 Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych określona jest w CHF. Spłata rat kapitałowo-odsetkowych dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo -odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązująca w banku w dniu spłaty. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz dla CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty, a tym samym zmiana wysokości w/w kursu waluty ma wpływ na ostateczną wysokość spłaconego przez Kredytobiorcę kredytu (§ 9 ust. 1 i 2).

Aneksem nr 1 zawartym w dniu 23 lipca 2008 r. doszło do zmiany § 3 ust.1 pkt 1 umowy tj. w zakresie określenia celu kredytu. Nadto w dniu 22 listopada 2012r . powodowie zawarli z pozwanym Aneks nr 2 do umowy kredytu. Stanowił on wyraz dostosowania treści umowy kredytu do wymogów stawianych przez tzw. ustawę antyspreadową. Na mocy tego aneksu umożliwiano kredytobiorcom spłatę kredytu bezpośrednio w walucie, do której waloryzowany jest kredyt.

/dowód: umowa kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 8 lipca 2008r. (k. 147-152) wraz z aneksami numer (...) (k.161-166)/

W okresie od dnia zawarcia umowy kredytu tj. od 8 lipca 2008 r. do 30 grudnia 2019r. powodowie w wykonaniu umowy kredytu wpłacili na rzecz banku kwotę 55.064,48 zł oraz 26.485,45 CHF.

Pismem z dnia 16 kwietnia 2020 r. powodowie podjęli próbę polubownego rozwiązania sporu i wezwali pozwany bank do zapłaty kwot dochodzonych niniejszym pozwem. Pozwany bank nie udzielił odpowiedzi na wezwanie powodów.

/dowody: zaświadczenie z 13.01.2020 r. wraz z opartym na nim wyliczeniu (k. 169-177), wezwanie do zapłaty z dnia 16 kwietnia 2020r.( k. 205-207)/

Pozwany jest następcą prawnym (...) Banku SA.

Powodowie w chwili zawarcia umowy pozostawali w ustroju ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej i pozostają w niej do chwili obecnej. Powodowie nadal zamieszkują w nieruchomości wybudowanej ze środków pochodzących ze spornego kredytu. W nieruchomości tej nigdy nie była prowadzona działalność gospodarcza.

/dowód: przesłuchanie stron (k. 604-605, k. 742)/

Przedstawiony stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o poniższą ocenę dowodów.

Niektóre fakty zostały przez pozwanego przyznane wprost albo pośrednio i te Sąd przyjął bez dowodów (art. 229 k.p.c. i 230 k.p.c.).

Dokumenty prywatne, na podstawie których Sąd dokonał ustaleń, nie budziły wątpliwości co do swojej prawdziwości, jak też nie były przez strony podważane pod jakimkolwiek względem. Dlatego Sąd uznał je za w pełni godne zaufania.

Za wiarygodne uznać należało zeznania świadka I. K.. Świadek zeznała że nie przypomina sobie powodów. Tym samym zeznania świadka odnoszą się do procedur stosowanych przez pozwany bank przy udzielaniu kredytów hipotecznych w sposób ogólny. Z tej to przyczyny zeznania te mają mniejsze znaczenie. Natomiast zeznania te stanowiły wiarygodne potwierdzenie, że wzór umowy i kurs franka szwajcarskiego nie podlegały negocjacjom.

W niniejszej sprawie, z oczywistych względów, znaczenie dla jej rozstrzygnięcia mogły mieć jedynie zeznania powodów i dlatego Sąd dowód z przesłuchania stron ograniczył tylko do nich. Strony są osobami najbardziej zainteresowanymi wynikiem sprawy, skutkiem czego dowód z ich zeznań jest bardzo niepewnym źródłem poznania prawdy. Ponadto w chwili składania przez powodów zeznań minęło ponad trzynaście lat od dnia zawarcia umowy kredytu, co nie mogło nie mieć negatywnego wpływu na ich pamięć i to niezależnie od tego, że okoliczności zawarcia umowy, jako dotyczące bardzo istotnej dla nich kwestii życiowej, mogły się im mocno wryć w pamięć. Przemawiało to za podejściem do tych zeznań z bardzo ograniczonym zaufaniem. Taka ich ostrożna ocena prowadziła jednak do wniosku, że są generalnie wiarygodne. Powodowie szczerze przyznawali, że wielu okoliczności nie pamiętają. Niska szczegółowość ich zeznań była adekwatna do czasu, jaki upłynął od opisywanych wydarzeń. Jednocześnie w swojej treści zeznania te nie zawierały nielogiczności, a także pozostawały w zgodzie z zasadami wiedzy i doświadczenia życiowego a przede wszystkim nie były sprzeczne z żadnymi innymi wiarygodnymi dowodami. W sposobie składania sprawiały wrażenie spontanicznych i szczerych.

Na rozprawie w dniu 23 marca 2023 r. Sąd dopuścił dowód z pisemnej opinii biegłego z dziedziny bankowości i finansów. Na ówczesnym etapie postępowania Sąd rozważał bowiem tzw. odfrankowienie kredytów, co wymagałoby wyliczenia różnicy między kwotami faktycznie uiszczonymi przez powodów w wykonaniu umów a kwotami, które winni byli oni uiścić w przypadku pozbawienia umów postanowień odnoszących się do indeksacji kredytu do waluty franka szwajcarskiego (CHF). Ostatecznie, przede wszystkim na orzecznictwo wyżej przytoczone, Sąd od tej koncepcji odstąpił.

Sporządzona przez T. S. opinia potwierdza sposób uruchomienia kredytów przez poprzednika pozwanego oraz fakt spłacania kredytów przez powodów. W tym zakresie więc nie było podstaw do jej kwestionowania.

Sąd zważył, co następuje:

W pierwszym rzędzie powodowie domagali się ustalenia nieważności (nieistnienia) zawartych przez nich z poprzednikiem prawnym pozwanego umów kredytu oraz zasądzenia od pozwanego na ich rzecz kwot, które w wykonaniu tych umów zapłacili.

W ramach roszczenia głównego ustalenie nieistnienia (nieważności) umów kredytowych stanowi zatem zarówno samodzielne żądanie, jak i przesłankę zasądzenia kwot dochodzonych przez powodów w niniejszej sprawie. W związku z tym powinny zostać ocenione w pierwszej kolejności.

Zgodnie z art. 189 k.p.c., powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny jest to interes dotyczący szeroko rozumianych praw i stosunków prawnych powoda i występuje wówczas, gdy z jego strony istnieje obiektywna potrzeba ochrony prawnej, np. gdy powstała sytuacja grożąca naruszeniem prawa lub stosunku prawnego albo pozbawieniem go ochrony prawnej albo też zaistniała wątpliwość co do jego istnienia, a jednocześnie nie ma innych środków ochrony prawnej lub są one nieadekwatne do istniejącej obiektywnie potrzeby tej ochrony. Jak podkreśla się w orzecznictwie, ocena istnienia interesu prawnego wymaga zindywidualizowanych, elastycznych kryteriów, uwzględniających celowościowe podstawy powództwa wytoczonego w oparciu o art. 189 k.p.c., a jednym z tych kryteriów jest znaczenie, jakie wyrok ustalający wywarłby na sytuację prawną powoda obecnie i w przyszłości. O występowaniu interesu prawnego w uzyskaniu wyroku ustalającego świadczy możliwość stanowczego zakończenia tym wyrokiem sporu obecnie występującego, jak i sporów, które mogą z kwestionowanego stosunku prawnego wystąpić w przyszłości. Natomiast przeciwko istnieniu interesu prawnego przemawia możliwość uzyskania pełniejszej ochrony praw powoda w drodze innego powództwa (por. z wielu wyroki Sądu Najwyższego z 19 lutego 2002 r., IV CKN 769/00, OSNC 2003/1/13, z 30 listopada 2005 r. III CK 277/05, z 29 marca 2012 r. I CSK 325/11, z 15 maja 2013 r. III CSK 254/12, z 2 lipca 2015 r., V CSK 640/14, nie publ.).

Między stronami powstał spór co do ważności zawartych umów kredytu. Opierając się na założeniu nieważności umów kredytu (nieistnienia stosunków prawnych przez te umowy wykreowanych), powodowie wytoczyli powództwo o zwrot świadczeń spełnionych w wykonaniu zawartych przez nich umów. Jednakże w drodze powództwa o świadczenie nie są w stanie uzyskać pełnej ochrony swego interesu prawnego, gdyż sam wyrok zasądzający nie usunąłby definitywnie stanu niepewności prawnej, co do tego, czy pozwanemu są należne świadczenia, które nie zostały objęte pozwem i nie mogłyby zostać nim objęte (bo termin ich spełnienia przypadnie po dniu wyrokowania). Jest to skutkiem tego, że w orzecznictwie i doktrynie nie ma zgody co do tego, czy prawomocny wyrok zasądzający świadczenie wiąże tylko w zakresie samej sentencji, czy również motywów rozstrzygnięcia (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z 14 maja 2003 r., I CKN 263/01, M. Prawn. 2015, nr 2, s. 85 i z 15 stycznia 2015 r., IV CSK 181/14, nie publ. oraz postanowienie tego Sądu z 9 stycznia 2019 r., sygn. I CZ 112/18, nie publ.). W rezultacie nie ma pewności co do tego, że sam wyrok zasądzający świadczenia definitywnie przeciąłby spór o ważność umów i zagwarantowałby powodom, że w celu odzyskania świadczeń nie objętych pozwem, nie będą zmuszeni do wytoczenia kolejnego powództwa. Zatem wyrok zasądzający nie zapewni powodom takiego samego poziomu ochrony prawnej, jak wyrok ustalający.

Wyrok ustalający nieistnienie stosunku prawnego (nieważność umowy) daje także powodom pełniejszą ochronę prawną, gdyż w odróżnieniu od wyroku zasądzającego stanowi podstawę wykreślenia hipoteki ustanowionej jako zabezpieczenie spłaty udzielonego kredytu.

Uzasadniało to przyjęcie, że powodowie mają interes prawny w żądaniu ustalenia nieistnienia stosunków prawnych (nieważności umów).

Przechodząc do oceny zasadności żądania ustalenia, w pierwszej kolejności należy wskazać, że przedmiotowe umowy kredytu miały charakter umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej. Tego rodzaju umowa wykształciła się w obrocie jako podtyp umowy kredytu. Charakteryzuje się ona tym, że kwota kredytu zostaje wyrażona w złotówkach, ale zostaje poddana indeksacji, czyli przeliczeniu na walutę obcą - w tym wypadku frank szwajcarski - według zasad przewidzianych w umowie; w ten sposób przeliczona kwota kredytu stanowi podstawę do ustalenia wysokości rat, które są spłacane w złotych po ich przeliczeniu na tę walutę w dacie wymagalności.

Zastosowanie konstrukcji indeksacji w celu ustalenia salda kredytu i wysokości świadczeń, do których zobowiązany jest kredytobiorca, nie narusza istoty umowy kredytu. Zachowana jest jej istota, która polega na tym, że bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy kwotę środków pieniężnych a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie oraz zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty (art. 69 ust. 1 prawa bankowego). Takie stanowisko zostało też wyrażone w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. wyroki z 19 marca 2015 r., IV CSK 362/14, OSNC - ZD 2016, Nr 3, poz. 49, z 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, OSNC 2016, Nr 11, poz. 134, z 8 września 2016 r., II CSK 750/15, z 14 lipca 2017 r., z 27 lutego 2019 r., II CSK 19/18, z 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18).

W myśl art. 69 ust. 2 Prawa bankowego, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: 1) strony umowy, 2) kwotę i walutę kredytu, 3) cel, na który kredyt został udzielony, 4) zasady i termin spłaty kredytu, 5) wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, 6) sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, 7) zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, 8) terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, 9) wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, 10) warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Sporna umowa kredytu indeksowanego do waluty obcej (CHF) spełnia wymagania art. 69 ustawy - Prawo bankowe (w brzmieniu obowiązującym w dacie jej zawarcia). Znane są strony umowy, kwota i waluta kredytu (podana w PLN), cel na jaki kredyt został udzielony, zasady i termin jego spłaty, wysokość oprocentowania i zasady jego zmiany (marża i zmienna stopa bazowa). Oceny tej nie zmienia okoliczność, że kwota udzielonego kredytu miała być waloryzowana kursem waluty obcej przez ustalenie wysokości sumy kredytowej - wypłaconej w walucie polskiej - w walucie obcej, a następnie ustalanie wartości spłaty dokonanej w walucie polskiej i wysokości pozostałego do spłaty zadłużenia również w tej walucie. Wymaga w tym miejscu podkreślenia, że w przeciwieństwie do umowy kredytu denominowanego znana była w tym przypadku od początku kwota kredytu w złotych. Jednocześnie nie ulegało przy tym wątpliwości, iż zawarte przez strony umowy kredytu nie są umowami kredytu walutowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 7 listopada 2019 r., IV CSK 13/19).

Stosownie do art. 353¹ k.c., strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Jak z tego wynika, artykuł 353¹ k.c., wyrażający zasadę wolności (swobody) umów, wyznacza trzy granice tej wolności, którymi są: natura stosunku, ustawa i zasady współżycia społecznego. Natura umowy gospodarczej i generowanego przez nią stosunku sprowadza się generalnie do tego, że wyraża ona i pozwala realizować interes każdej ze stron, ponieważ zaś interesy te bywają przeciwstawne, istotę umowy stanowi uzgodnienie woli stron, wyrażającej ich interesy. Zgoda obydwu stron jest oczywistym wymogiem tak przy zawarciu umowy, jak i przy zmianach jej treści (por. uchwałę składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 22 maja 1991 r., III CZP 15/91, OSNC 1992/1/1). Sąd nie podziela zatem wyrażonego przez powodów w pozwie i w dalszych pismach poglądu o bezwzględnej nieważności zawartych przez nich z poprzednikiem prawnym pozwanego umów kredytowych z powodu wprowadzenia do nich elementu waloryzacji (indeksacji) kwoty kredytu do waluty obcej (CHF).

Uzasadniony był natomiast pogląd wyrażony przez powodów, że zawarte przez nich z poprzednikiem prawnym pozwanego umowy kredytowe zawierają klauzule niedozwolone (abuzywne).

Rozważania w tym zakresie należy rozpocząć od przytoczenia art. 385¹ § 1 k.c. Stanowi on:

§ 1. Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

§ 2. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

§ 3. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

§ 4. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Powyższy przepis stanowi implementację do polskiego prawa dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Rodzi to obowiązek dokonywania jego wykładni w taki sposób, który pozwala urzeczywistnić cele tej dyrektywy. Dlatego w ramach tej wykładni należy brać pod uwagę treść tej dyrektywy i dotyczące jej orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ( (...)) (por. uchwałę 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, OSNC 2021/9/56).

Z art. 385¹ § 1 k.c. wynika, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są takie zapisy, które: 1) znajdują się w umowie zawartej przez przedsiębiorcę z konsumentem, 2) nie zostały z nim indywidualnie uzgodnione 3) kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami rażąco naruszając jego interesy oraz 4) nie dotyczą głównych świadczeń stron, w tym ceny lub wynagrodzenia, o ile świadczenia te są jednoznacznie określone.

Niewątpliwe jest, że przy zawieraniu umów z powodami poprzednik prawny pozwanego ( (...) Bank SA) działał jako przedsiębiorca. Równie niewątpliwe jest, że powodowie zawarli umowę jako konsumenci w rozumieniu art. 22¹ k.c. Stanowi on, że za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Powodowie zawarli umowy bez jakiegokolwiek związku z działalnością gospodarczą. Jak wynika nadto z poczynionych ustaleń faktycznych postanowienia dotyczące mechanizmu indeksacji nie zostały indywidualnie uzgodnione z powodami.

Podsumowując powyższe uwagi dla potrzeb oceny klauzul indeksacyjnej i tabel kursowych zawartych w przedmiotowych umowach kredytu, wskazać można, że w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami rażąco naruszają interesy konsumenta takie postanowienia umowne, które, przez nielojalne, nierzetelne, czy nieuczciwe wykorzystanie zaufania konsumenta i braku po jego stronie odpowiedniej wiedzy, powodują nieusprawiedliwioną, poważną nierównowagę kontraktową na korzyść przedsiębiorcy.

Sąd uznał, iż w treści zaskarżonych umów znalazły się postanowienia, które można było uznać za abuzywne. Były to postanowienia, dotyczące indeksowania udzielonego powodom kredytu w złotych do obcej waluty, franka szwajcarskiego w połączeniu z obowiązkiem spłaty kredytu według kursu kupna franka szwajcarskiego na moment spłaty kredytu. Postanowienia te okazały się w ocenie Sądu nieuczciwe w stosunku do powodów – konsumentów przede wszystkim z uwagi na fakt, iż na mocy owych postanowień umów, pozwany bank mógł samodzielnie kształtować wysokość raty kredytu, według nieskonkretyzowanych w umowach kryteriów. Konsekwencją tego stanu rzeczy był zatem stan, który miał miejsce w niniejszej sprawie, iż w przypadku znacznego wzrostu kursu waluty obcej w stosunku do złotówki, raty kredytu oraz wysokość aktualnego salda zadłużenia, wzrastały w radykalny sposób. Umowy zatem w zawartym przez strony kształcie były umowami nadmiernie ryzykownymi i naruszającymi w ten sposób interesy powodów, niebędących przecież finansistami świadomymi ryzyka kursowego.

Pozwany nie sprostał nadto ciążącemu na nim obowiązkowi informacyjnemu. Jak podnosi się bowiem w orzecznictwie Sądu Najwyższego „nie jest wystarczające wskazanie w umowie, że ryzyko związane ze zmianą kursu waluty ponosi kredytobiorca oraz odebranie od kredytobiorcy oświadczenia, zawartego we wniosku o udzielenie kredytu, o standardowej treści, że został poinformowany o ponoszeniu ryzyka wynikającego ze zmiany kursu waluty oraz przyjął do wiadomości i akceptuje to ryzyko. Przedkontraktowy obowiązek informacyjny w zakresie ryzyka kursowego powinien zostać wykonany w sposób jednoznacznie i zrozumiale unaoczniający konsumentowi, który z reguły posiada elementarną znajomość rynku finansowego, że zaciągnięcie tego rodzaju kredytu jest bardzo ryzykowne, a efektem może być obowiązek zwrotu kwoty wielokrotnie wyższej od pożyczonej, mimo dokonywania regularnych spłat” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2019 r., sygn. akt II CSK 483/18). Z poczynionych w niniejszej sprawie ustaleń wynika zaś, że powodom nie wyjaśniono istoty ryzyka kursowego, ani jego skutków, zapewniając go jednocześnie o bezpieczeństwie przedmiotowego rodzaju kredytu. Nie przedstawiono im także sytuacji wpływu zmiany kursu CHF na wysokość ich zobowiązania. Decyzję o wyborze oferty kredytu indeksowanego do waluty CHF powodowie podjęli zaś kierując się zaufaniem do banku i doradcy kredytowego.

Rozważenia jednak wymagała kwestia, czy uznanie wyżej wskazanych postanowień umownych za niedozwolone powinno skutkować uznaniem umów za nieważne i wyeliminowaniem ich z obrotu prawnego.

W ocenie Sądu z uwagi na najnowsze orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz Sądu Najwyższego przyjąć nalazło, że usunięcie z przedmiotowych umów kwestionowanych w pozwie klauzul umownych jako abuzywnych, skutkuje nieważnością całej umowy, bowiem nie jest możliwe wykonywanie umowy w kształcie pozbawionym zakwestionowanych klauzul.

W świetle art. 6 ust. 1 Dyrektywy Rady 93/13/EWG Państwa Członkowskie stanowią, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków. Jak uściśla odnosząc się do tejże kwestii (...) w wyroku z dnia 14 marca 2019 roku w sprawie Z. D. przeciwko (...) Bank H. Z.. (C-118/17): „o ile Trybunał w wyroku z dnia 30 kwietnia 2014 roku, K. i K. R. (C-26/13, EU:C:2014:282, pkt 83, 84), uznał możliwość zastąpienia przez sąd krajowy nieuczciwego postanowienia przepisem prawa krajowego o charakterze uzupełniającym w celu dalszego istnienia umowy, o tyle z orzecznictwa Trybunału wynika, że możliwość ta jest ograniczona do przypadków, w których rozwiązanie umowy jako całości naraziłoby konsumenta na szczególnie szkodliwe skutki, wobec czego ten ostatni poniósłby negatywne konsekwencje (zob. podobne wyroki: z dnia 7 sierpnia 2018 r., B. S. i E. C., C-96/16 i C-94/17, EU:C:2018:643, pkt 74; z dnia 20 września 2018 r., (...) Bank (...), C-51/17, EU:C:2018:750, pkt 61).”. W wyroku z dnia 3 października 2019 r. (C-260/18) (...) uznał, że można unieważnić całą umowę, jeśli zawarto w niej nieuczciwe klauzule, przy czym głównym wskazaniem dla podjęcia przez sąd takiej decyzji ma być interes kredytobiorcy. (...) wskazał jednocześnie, że w sytuacji, gdy usunięcie nieuczciwych warunków umowy zmienia charakter tej umowy i jej główny przedmiot może ulec zmianie, prawo Unii nie stoi na przeszkodzie unieważnieniu umowy.

Z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że uzupełnianie niekompletnej umowy po wyeliminowaniu z niej klauzul abuzywnych powinno mieć miejsce w sytuacjach wyjątkowych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2015 r., II CSK 768/14, OSNC z 2015 r., nr 11, poz.132). Konstrukcja zastosowana w art. 385¹ § 2 k.c. stanowi implementację do krajowego systemu prawnego dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U. L 095, z dnia 21 kwietnia 1993r.) i ma realizować zadanie sankcyjne, zniechęcając profesjonalnych kontrahentów zawierających umowy z konsumentami od wprowadzania do nich tego rodzaju postanowień (por. np. wyrok Trybunału Sprawiedliwości WE z dnia 14 czerwca 2012 r., C-618/10, B. E. de C., (...):EU:C:2012:349). Podobne wnioski wynikają z wyroku (...) z dnia 3 października 2019 roku w sprawie D. (C-260/18) – choć sprawa ta dotyczyła kredytu indeksowanego, a nie denominowanego kursem (...). Trybunał wskazał, że sąd nie może samodzielnie uzupełnić luki w umowie po wyeliminowaniu z niej niedozwolonej klauzuli indeksacyjnej. Zgodnie z orzeczeniem Trybunału, nieuczciwe warunki dotyczące różnic kursowych nie mogą być zastąpione zasadami ogólnymi.

Nadto w treści uchwały pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego 25 kwietnia 2024 r., sygn. akt III CZP 25/22 w pkt I i II wskazano, że w razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie jest wiążące, w obowiązującym stanie prawnym nie można przyjąć, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów, a w razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu indeksowanego lub denominowanego umowa nie wiąże także w pozostałym zakresie.

W ocenie Sądu, wyeliminowanie z kwestionowanych umów klauzul abuzywnych prowadzi do wniosku, że umowy nie zawierają podstawowych elementów konstrukcyjnych. Założeniem każdej z umów było oparcie oprocentowania na stopie LIBOR, adekwatnej do salda kredytu wyrażonego w walucie obcej. Związanie stopy LIBOR z walutą obcą (frankiem szwajcarskim) przekłada się na to, że po wyeliminowaniu klauzul indeksacyjnych dalsze obowiązywanie umowy kredytu nie jest możliwe.

Zamieszczenie w przedmiotowych umowach postanowień niedozwolonych (klauzul abuzywnych) skutkowało nieważnością umów kredytu i tym samym ustaleniem nieistnienia stosunków prawnych, które z tych umów miały wynikać (pkt. 1., 2. i 3. wyroku).

Konsekwencją uznania łączących strony umów kredytu za nieważne (nieistniejące), jest to, że świadczenia spełnione na podstawie tych umów podlegają zwrotowi stosownie do reżimu zwrotu nienależnego świadczenia.

Zgodnie z art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Z kolei art. 410 § 1 k.c. stanowi, że powyższy przepis stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Stosownie zaś do art. 410 § 2 k.c., świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Świadczenie spełnione w wykonaniu nieważnej czynności prawnej jest objęte ostatnią z wymienionych w art. 410 § 2 k.c. kondykcji - czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (condictio sine causa). W przypadku nieważności umowy kredytu kredytobiorcy i kredytodawcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w jej wykonaniu (por. wyżej już powołana uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r., III CZP 6/21).

Powyższe oznacza, że powodowie ma prawo żądać od pozwanego zwrotu wszystkich kwot, które zapłacili w wykonaniu nieważnych (nieistniejących) umów kredytowych, które podpisali z poprzednikiem prawnym pozwanego.

Na podstawie zaświadczeń Banku z 13.01.2020 r. ustalono, że w okresie objętym żądaniem pozwu, w wykonaniu nieważnej umowy kredytu z 30.12.2005 r. powodowie zapłacili pozwanemu 142.319,95 zł i 48.118,57 CHF; w wykonaniu nieważnej umowy kredytu z 11.05.2007 r. powodowie zapłacili pozwanemu 60.754,50 zł i 21.541,50 CHF; w wykonaniu nieważnej umowy kredytu z 08.07.2008 r. powodowie zapłacili pozwanemu 55.064,48 zł i 26.485,45 CHF. Łącznie zatem powodowie uiścili na rzecz pozwanego (jego poprzednika prawnego) 258.138,93 zł i 96.145,52 CHF. Powodowie żądali zasądzenia od pozwanego kwot 106.242,10 zł i 96.145,52 CHF. Żądania te zatem podlegały uwzględnieniu.

Powodowie żądali zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu i żądanie to było w znacznej części uzasadnione. Stosownie do art. 481 § 1 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Natomiast w myśl zdania pierwszego § 2 art. 481 k.c., jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie. Opóźnienie ma miejsce wówczas, gdy dłużnik nie spełnia świadczenia pieniężnego w terminie. Roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia ma charakter bezterminowy. Zgodnie z art. 455 k.c., w takiej sytuacji świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.

Wezwaniem do zapłaty z 16.04.2020 r., doręczonym 20.04.2020 r., powodowie wezwali pozwanego do zwrotu kwot dochodzonych pozwem w niniejszej sprawie w terminie trzech dni. Zdaniem Sądu jest to termin zbyt krótki; za stosowny termin należało uznać termin dwóch tygodni. Przyjąć należało zatem, że od dnia następnego pozwany pozostał w opóźnieniu i tym samym zasadne było zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 5 maja 2020 r. Pozew wpłynął do sądu 27 kwietnia 2020 r. Żądanie zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie za okres od tego dnia do 4 maja 2020 r. jako nieuzasadnione podlegało oddaleniu.

Podniesiony przez pozwanego zarzut potrącenia jest w ocenie Sądu nieskuteczny. Przede wszystkim zarzut potrącenia został zgłoszony przez pozwanego jako ewentualny, „z ostrożności procesowej”. Sąd podziela wyrażony przez powoda w piśmie z 40 maja 2022 r. pogląd, że wykładnia przepisów dyrektywy 93/13/EWG z 05.04.1993 r. sprzeciwia się uznaniu, że w sprawach z powództwa konsumenta przeciwko przedsiębiorcy zarzut potrącenia może zostać złożony ewentualnie. Niezależnie jednak od oceny powyższej, zarzut pozwanego i tak nie mógł zostać uwzględniony. Pozwany nie wykazał, że przed sformułowaniem zarzutu potrącenia wezwał powoda do zwrotu kwoty kapitału udzielonego kredytu. Jego wierzytelność nie jest zatem wymagalna. Oczywiste jest także, skuteczność procesowego zarzutu potrącenia jest uzależniona od stwierdzenia, że doszło do potrącenia w znaczeniu materialnoprawnym. Tego zaś pozwany w ogóle nie wykazał. Pełnomocnik powoda nie był umocowany do przyjęcia materialnoprawnego oświadczenia pozwanego o potrąceniu.

Przeszkodą do uwzględnienia powództwa nie był także podniesiony przez pozwanego zarzut zatrzymania, który należało uznać za całkowicie pozbawiony podstaw.

Rozważając możliwość zastosowania w niniejszej sprawie zarzutu zatrzymania uwzględnić należy, że ocena tego, czy umowę kredytu należy zakwalifikować jako umowę wzajemną jest sporna. Z jednej bowiem strony w orzecznictwie podnosi się, że istota tej umowy sprowadza się do oddania przez bank środków pieniężnych do dyspozycji kredytobiorcy w zamian za świadczenie wzajemne w postaci zapłaty odsetek. Oba te świadczenia są zatem ekwiwalentne (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 roku, sygn. akt III CZP 11/20). W przypadku przedmiotowego rodzaju stosunku prawnego zarówno po stronie banku, jak i kredytobiorcy występuje jednak świadczenie pieniężne. W ramach jej wykonania nie dochodzi tym samym do bezpośredniej wymiany różniących się od siebie dóbr, co przemawiać ma za brakiem podstaw do zakwalifikowania jej jako umowy wzajemnej (tak uznał m.in. Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 4 grudnia 2019 r., I ACa 442/18, Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 20 października 2021 r., I ACa 155/21).

Niemniej rozstrzygnięcie przedmiotowego sporu nie ma kluczowego znaczenia w niniejszej sprawie. To bowiem charakter świadczeń będących przedmiotem umowy kredytu przesądza o tym, że przepisy o zatrzymaniu nie przystają do zakwestionowanych umów.

Stosownie do art. 496 i art. 497 k.c., prawo zatrzymania powstaje m.in. w przypadku nieważności umowy wzajemnej, kiedy to każda ze stron zobowiązana jest do zwrotu otrzymanego świadczenia drugiej. Zostało ono zatem pomyślane jako środek zabezpieczenia służący do uzyskania pewności, że druga strona również dokona zwrotu świadczenia lub je zabezpieczy (T. Wiśniewski, Prawo zatrzymania w Kodeksie cywilnym, Warszawa 1999, s. 125). Niemniej usprawiedliwione interesy obu stron w przypadku nieważności umowy kredytu chroni instytucja potrącenia. Podkreślić bowiem należy, że zatrzymanie spełnia swoją funkcję tam, gdzie świadczenia są różnorodzajowe i z tego powodu wierzytelności obu stron nie nadają się do potrącenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 20 października 2021 r., I ACa 155/21). W przypadku umów kredytu mamy zaś do czynienia z świadczeniami jednorodzajowymi.

Niezależnie od powyższego wskazania wymagało, że nie budzi wątpliwości zarówno na poziomie europejskim (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 4 czerwca 2009 r. w sprawie C-8/08, wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 30 września 2003 r., w sprawie C-224/01), jak i w orzecznictwie Sądu Najwyższego zasada powszechnego związania wykładnią prawa unijnego dokonaną przez (...) (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2019 r., sygn. akt III CZP 45/19). Powyższa reguła wynika bowiem z istoty i funkcji postępowania prejudycjalnego oraz autonomii prawa unijnego względem prawa krajowego.

Orzeczenia wydane w trybie art. 276 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej mają charakter precedensowy i wiążą erga omnes. W podobnych stanach faktycznych i prawnych sądy krajowe powinny zatem przyjmować wykładnię prawa unijnego wskazaną przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Są one tym samym zobowiązane stosować nie tylko prawo unijne, ale także jego wykładnię dokonaną przez (...) (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 7 czerwca 2019 r., sygn. akt GSK 298/16). Wykładnia prawa unijnego dokonana przez (...) wiąże z kolei nie tylko w sprawie, w której wydano orzeczenie w trybie prejudycjalnym, lecz jest wiążąca dla wszystkich sądów unijnych we wszystkich sprawach, w których zastosowanie znajduje, w analogicznych okolicznościach faktycznych, zinterpretowany przez Trybunał Sprawiedliwości przepis prawa unijnego (doktryna acte éclairé).

Niezbędne było zatem odniesienie się do wyroku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 14 grudnia 2023 r., C‑28/22. Jak wskazał (...) w sytuacji gdy umowa kredytu hipotecznego zawarta przez przedsiębiorcę z konsumentem nie może już pozostać wiążąca po usunięciu nieuczciwych warunków zawartych w tej umowie – art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 w związku z zasadą skuteczności należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie możliwości skorzystania z prawa zatrzymania przez przedsiębiorcę jeżeli wykonanie tego prawa zatrzymania powoduje utratę przez konsumenta prawa do uzyskania odsetek za opóźnienie od momentu upływu terminu nałożonego na danego przedsiębiorcę do wykonania zobowiązania umownego, po tym jak otrzyma on wezwanie do zwrotu świadczeń, które zostały mu zapłacone w wykonaniu rzeczonej umowy.

Uznanie możliwości skutecznego podniesienia zarzutu zatrzymania w stosunku między bankiem, a konsumentem powodowałoby zaś, że konsumentowi należne byłyby odsetki za opóźnienie od upływu terminu wyznaczonego przedsiębiorcy na wykonanie zobowiązania, po otrzymaniu przez niego stosownego wniosku konsumenta, do chwili podniesienia zarzutu zatrzymania. Powyższe prowadziłoby tym samym do zagrożenia skuteczności ochrony przyznanej konsumentom przez dyrektywę 93/13. Konsument pomimo powołania się bowiem na prawa z niej wynikające mógłby nie otrzymać odsetek za opóźnienie od kwot, które powinny być mu zwrócone w przypadku nieważności umowy od momentu upływu terminu nałożonego na przedsiębiorcę do wykonania świadczenia, po tym jak przedsiębiorca ten otrzyma wezwanie do zwrotu tych kwot.

Z kolei w postanowienie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 8 maja 2024 r. C-424/22, (...) stanął na stanowisku, że art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, iż stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą powołanie się przez bank na prawo zatrzymania prowadzi do uzależnienia przysługującej konsumentowi możliwości uzyskania przez niego zapłaty określonych kwot od równoczesnego zaofiarowania przez konsumenta zwrotu albo zabezpieczenia zwrotu całości świadczenia otrzymanego od tej samej instytucji przez konsumenta na podstawie wspomnianej umowy, niezależnie od spłat dokonanych już w wykonaniu tej umowy.

O kosztach procesu Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 98 § 1 i 3, art. 98 § 1¹, art. 99 i art. 100 k.p.c.

Zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony (art. 98 § 3 k.p.c.). Stronom reprezentowanym przez radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej zwraca się koszty w wysokości należnej według przepisów o wynagrodzeniu adwokata.

Stosownie do treści art. 100 k.p.c. w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu.

Powodowie ulegli jedynie co do części żądania odsetkowego, co w myśl art. 100 zd. 2 k.p.c. uzasadniało obciążenia pozwanego całością poniesionych przez nich kosztów procesu.

W związku z tym w punkcie piątym wyroku Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów łącznie 15.897,65 zł tytułem kosztów procesu. Na kwotę tę złożyły się: 1.000 zł tytułem opłaty od pozwu, 34 zł tytułem opłat skarbowych od pełnomocnictw, 4.063,65 zł tytułem wykorzystanej zaliczki na poczet kosztów opinii biegłego oraz 10.800 zł tytułem wynagrodzenia radcy prawnego.

O odsetkach za opóźnienie od zasądzonych kosztów procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1¹ k.p.c.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie wyżej powołanych przepisów prawa, orzeczono jak w sentencji wyroku.

Jacek Grudziński

Dodano: 26 listopada 2025, Opublikował(a): Małgorzata Sułek
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Poznaniu
Osoba, która wytworzyła informację: sędzia Jacek Grudziński
Data wytworzenia informacji: 22 maja 2025