Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 lutego 2025 roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu XIV Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w Pile

w składzie następującym:

Przewodniczący sędzia Jacek Grudziński Protokolant Paulina Ryczek

po rozpoznaniu w dniu 16 stycznia 2025 roku w Pile

sprawy z powództwa L. Z.

przeciwko R. Bank (...) z siedzibą w W. prowadzący w Polsce działalność za pośrednictwem oddziału (...) Bank (...) Spółka Akcyjna Oddział w Polsce

o zapłatę

1.  Oddala powództwo;

2.  Zasądza od powódki na rzecz pozwanego 5.417 zł (pięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Jacek Grudziński

Sygn. akt XIV C 776/20

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 12 sierpnia 2020 r. powódka L. Z., wskazując jako pozwanego Bank (...) z siedzibą w W. Oddział w Polsce z siedzibą w W., wniosła o:

1.  Ustalenie nieważności umowy pożyczki hipotecznej nr (...) z dnia 2 września 2008 r., a w konwekcji zasądzenie od pozwanego R. Bank (...) z siedzibą w W. Oddział w Polsce z siedzibą w W. na rzecz powódki L. Z. wszelkich kwot dotychczas uiszczonych przez powódkę (rat kapitałowo-odsetkowych, prowizji, składek na ubezpieczenie) w okresie od 2 września 2008 r. do dnia wyrokowania;

2.  Ewentualnie - ustalenie bezskuteczności ex tunc postanowienia zawartego w § 2 ust.1 oraz postanowienia zawartego w w § 12 ust. 4 umowy pożyczki hipotecznej nr (...) z dnia 2 września 2008 r. i związany z tym zwrot kwoty 74.595 zł z tytułu nienależnie uiszczonych rat kapitałowo-odsetkowych, a w konsekwencji zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kwoty 74 595 zł z tytułu nienależnie uiszczonych rat kapitałowo-odsetkowych, wraz z należnymi odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

3.  Zasądzenie od pozwanego rzecz na powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej wynikającej z Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz zwrotu kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że swoje roszczenie opiera w pierwszej kolejności na uznaniu iż umowa pożyczki jest nieważna jako skonstruowana w sposób pozwalający na arbitralne kształtowanie wysokości świadczenia jednej ze stron przez drugą, tj. art. 189 k.p.c. W drugiej zaś na uznaniu wybranych postanowień umowy kredytu za niedozwolone, sprzeczne z art. 385 ¹ Kodeksu cywilnego, § 13 ust. 7 § 18 ust. 1 – postanowienia abuzywne umowy kredytu oraz art. 69 ust. 2 pkt. 4a ustawy z dnia 29.08.1997 r. Prawo bankowe. Jednocześnie powódka podniosła „z ostrożności procesowej” argumentacje, iż kwestionowane postanowienia umowy są nieważne, jako sprzeczne z art. 58 § 1 i 3 k.c., a w szczególności z art. 69 ust. 4 i 4a ustawy Prawo bankowe, jako że nie regulują one zasad i sposobu ustalania kursów walut stosowanych przez bank. Nadto taki sposób uregulowania zasad rozliczania kredytu jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego i także z tego powodu nieważny (art. 58 § 2 kc.).

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Pismem z dnia 17 stycznia 2022 r. (k. 320-322) powódka zmieniła swoje stanowisko w sprawie w ten sposób, że wniosła o:

1.  Stwierdzenie nieważności umowy pożyczki hipotecznej nr (...) z dnia 2 września 2008r. zawartej pomiędzy powódką a pozwanym;

2.  Zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 214.155,50 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

3.  Zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przypisanych.

Ewentualnie w przypadku nieuwzględnienia powyższych wniosków powódka wniosła o:

1.  Stwierdzenie abuzywności postanowień indeksacyjnych umowy pożyczki hipotecznej nr (...) z dnia 2 września 2008 r., a w konsekwencji nieobowiązywanie ich wobec powódki;

2.  Zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 94.486,54 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

3.  Zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przypisanych.

W piśmie z dnia 27 stycznia 2022r. (k. 384-386) pozwany podniósł zarzut zatrzymania świadczenia, które w razie uwzględnienia roszczenia objętego powództwem przysługiwało będzie stronie powodowej od pozwanego, do czasu zaoferowania pozwanemu zwrotu świadczenia w postaci kwoty kredytu w wysokości 165.442,35zł wypłaconego stronie powodowej, albo zabezpieczenia roszczenia o jego zwrot, wskazując na skorzystanie przez pozwanego z prawa zatrzymania, poprzez złożenie na rozprawie w dniu 18 stycznia 2022 r. oświadczenia o charakterze materialnoprawnym.

W odpowiedzi na zmianę powództwa, pozwany podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie (k. 397-402).

Pismem z dnia 20 listopada 2024 r. powódka w związku z całkowitą spłatą pożyczki hipotecznej nr (...) z dnia 2 września 2008 r. w trakcie trwania niniejszego postępowania, zmodyfikowała żądania pozwu i wniosła o:

1.  Zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki 446.640,50 zł tytułem nienależnego świadczenia w związku z nieważnością umowy pożyczki hipotecznej nr (...) z dnia 2 września 2008r. i pobraniem przez pozwanego od powódki świadczeń nienależnych- wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi:

a)  od kwoty 214.155,50 zł – od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz

b)  od kwoty 232.485,00 zł – od dnia następującego po dniu doręczenia pozwanemu niniejszego pisma do dnia zapłaty.

2.  Ewentualnie zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 111.123,02 zł tytułem nienależnego świadczenia w związku z pobraniem przez pozwanego od powódki świadczeń w wysokości większej niż faktycznie z uwagi na występowanie w umowie pożyczki hipotecznej nr (...) z dnia 2 września 2008r. abuzywnych klauzul denominacyjnych - wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi:

c)  od kwoty 94.486,54 zł – od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz

d)  od kwoty 16.636,48 zł – od dnia następującego po dniu doręczenia pozwanemu niniejszego pisma do dnia zapłaty.

3.  Niezależnie od powyższego zasadzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przypisanych.

W odpowiedzi na modyfikację powództwa pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości, w tym również w zakresie wynikającym z pisma 14 listopada 2024r. stanowiącego modyfikację powództwa (k.917-922).

Na rozprawie dnia 16 stycznia 2025 r. strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka L. Z. od 4 marca 2004 r. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...). Zakresem prowadzonej działalności jest wynajem i zarządzeniem nieruchomościami własnymi lub dzierżawionymi. Powódka posiada 42 lokale na wynajem.

/ dowód: wydruk (...) (k. 257)/

W 2008 roku powódka podjęła decyzję o kapitalnym remoncie kamiennicy, która przeznaczona była na wynajem. Ponadto powódka chciała jednorazowo spłacić inne zobowiązania kredytowe, które zostały przez nią zaciągnięte również na remont tej samej kamienicy. W związku z czym powódka zdecydowała się wziąć kredyt na ten cel.

Powódka zdecydowała się na kredyt (...) Bank (...) SA. W czasie rozmowy z pracownikiem banku, powódka została poinformowana, ze nie posiada zdolności kredytowej na uzyskanie kredytu w złotówkach we wnioskowanej przez nią kwocie, natomiast może taką kwotę uzyskać w frankach szwajcarskich, na co powódka się zdecydowała.

Powódka uzyskała pozytywną decyzję kredytową. W konsekwencji 2 września 2008 r. w (...) placówce (...) Bank (...) SA strony podpisały „Umowę Pożyczki (...) nr (...)”. Umowa została sporządzona przy wykorzystaniu stosowanego przez Bank wzoru. Jego zapisy nie były przez powódkę negocjowane. Przed podpisaniem umowy powódka przeczytała ją.

Umowa pożyczki zawiera, wśród innych, następujące zapisy:

Przeznaczenie pożyczki:

1)  nieoznaczony cel konsumpcyjny

2)  spłata kredytu hipotecznego w (...) umowa nr (...) z dnia 02.08.2011r;

3)  spłata kredytu hipotecznego w (...) umowa nr (...) z dnia 10.04.2002r.

4)  spłata pożyczki hipotecznej w (...) umowa nr (...) z dnia 9.10.2003r.

5)  spłata kredytu konsumenckiego w (...) umowa nr (...) z dnia 3.11.2006r. (§ 1).

Kwota i waluta pożyczki 85.118,00 CHF. W przypadku pożyczki udzielanej w walucie obcej CHF/EUR/USD kwota pożyczki zostanie wypłacona w złotych wg kursu kupna danej waluty, zgodnie z obowiązującą w Banku w dniu Uruchomienia pożyczki Tabelą kursów walut dla produktów hipotecznych w (...) Bank (...) SA (§ 2 ust. 1). Okres kredytowania od 2008-09-02 do 2034-03-12 (§ 2 ust. 2). Stawka referencyjna na dzień podpisania umowy (...)-LIBOR (§ 2 ust. 3).

Pożyczkobiorca oświadcza, iż znane jest mu ryzyko wynikające ze zmiany kursu waluty obcej w stosunku do złotych polskich w przypadku gdy Umowa pożyczki dotyczy pożyczki udzielonej w walucie obcej, w której wyrażona jest kwota pożyczki. O istnieniu tego ryzyka został poinformowany w trakcie procedury udzielania pożyczki przez pracownika lub Przedstawiciela Banku. W przypadku wzrostu kursu waluty pożyczki w stosunku do złotych polskich, nastąpi odpowiedni wzrost jego zadłużenia w złotych wobec Banku z tytułu zaciągniętego kredytu oraz wzrost wysokości raty Kredytu wyrażona w złotych, co może spowodować, że ustanowione prawne zabezpieczenie stanie się niewystarczające, a zdolność pożyczkobiorcy do obsługi zadłużenia ulegnie pogorszeniu (…) (§ 18 ust. 9).

W sprawach nie uregulowanych niniejszą Umową ma zastosowanie Regulamin Pożyczki Hipotecznej w (...) Bank (...) Spółka Akcyjna (§ 20 ust. 6).

/dowody: umowa pożyczki (k. 14-26), przesłuchanie powódki (k. 277-278, k. 344-345, k.459-460, k. 703), zeznania świadka A. S. (k. 526-530)/

Pozwany jest następcą prawnym (...) Bank (...) SA.

(fakt, o którym informacja jest powszechnie dostępna)

Powódka pismem z dnia16 sierpnia 2022 r. skierowanym do Prokuratury Okręgowej w Poznaniu złożyła zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa przez „bliższej nieznane osoby zatrudnione w (...) Bank (...) SA.”.

/ dowód: zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa (k. 440-443)/

Postanowieniem z dnia 23 lutego 2023r. prokurator Prokuratury Rejonowej Poznań- Stare Miasto w Poznaniu umorzył postępowanie przygotowawcze toczące się z wniosku L. Z. o czyn z art. 286 § 1 k.k. – wobec stwierdzenia, iż czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego.

Powódka złożyła zażalenie od powyższego postanowienia, na skutek którego postanowieniem z dnia 17 sierpnia 2023 r. Sąd Rejonowy Poznań Stare Miasto w Poznaniu uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał Prokuratorowi sprawę do dalszego prowadzenia.

Po przeprowadzeniu kolejnego postępowania przygotowawczego, postępowanie karne z wniosku L. Z. zostało ponownie umorzone i uprawomocniło się z dniem 22 lipca 2024 r.

/ dowód: postanowienie Sądu Rejonowego Poznań Stare Miasto w Poznaniu z dnia 17 sierpnia 2023r., sygn. akt VIII Kp 390/23 (k. 725, pismo z Prokuratury Rejonowej Poznań- Stare Miasto w Poznaniu z dnia 22.08.2024r. ( k. 871)/

W piśmie z dnia 27 stycznia 2022 r. (k. 384-386) pozwany podniósł zarzut zatrzymania świadczenia, które w razie uwzględnienia roszczenia objętego powództwem przysługiwało będzie stronie powodowej od pozwanego, do czasu zaoferowania pozwanemu zwrotu świadczenia w postaci kwoty kredytu w wysokości 165.442,35zł wypłaconego stronie powodowej, albo zabezpieczenia roszczenia o jego zwrot, wskazując na skorzystanie przez pozwanego z prawa zatrzymania, poprzez złożenie na rozprawie w dniu 18 stycznia 2022r. oświadczenia o charakterze materialnoprawnym.

/ dowód: pismo pozwanego z dnia 27 stycznia 2022r. ( k. 384-386)/

W dniu 27 lutego 2023 r. powódka dokonała całkowitej spłaty pożyczki.

/ dowód: zaświadczenie banku (k. 898-904)/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o poniższą ocenę dowodów.

Niektóre fakty zostały przez pozwanego przyznane wprost albo pośrednio i te Sąd przyjął bez dowodów (art. 229 k.p.c. i 230 k.p.c.).

Część ustaleń Sąd poczynił w oparciu o dokumenty prywatne, które zostały złożone przez strony w kserokopiach. Złożenie tych kserokopii stanowiło w istocie zgłoszenie twierdzeń o istnieniu dokumentów o wynikającej z nich formie i treści. Odwołanie się przez jedną stronę do złożonej przez przeciwnika kopii dokumentu było ewidentnym przyznaniem takiego twierdzenia (art. 229 k.p.c.). Natomiast niedoniesienie się do złożonych przez przeciwnika kserokopii stanowiło nie wypowiedzenie się co do jego twierdzeń o istnieniu dokumentów o wynikającej z kopii formie i treści, które pozwalało uznać je za przyznane, gdyż w każdym przypadku pozostawały w zgodzie z wynikami rozprawy (art. 230 k.p.c.). Dawało to możliwość przeprowadzenia dowodów z dokumentów, których istnienie, treść i forma zostały przyjęte bez dowodów, tak jakby zostały one złożone w oryginałach.

Dokumenty prywatne, na podstawie których Sąd dokonał ustaleń, nie budziły wątpliwości co do swojej prawdziwości, jak też nie były przez strony podważane pod jakimkolwiek względem. Dlatego Sąd uznał je za w pełni godne zaufania. Pozostałe, zgromadzone w aktach dokumenty nie miały znaczenia dla ustalenia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

Za wiarygodne uznać należało zeznania świadka A. S.. Świadek zeznał, że nie przypomina sobie powódki. Tym samym jego zeznania odnoszą się do procedur stosowanych przez pozwany bank przy udzielaniu kredytów hipotecznych w sposób ogólny. Z tej to przyczyny zeznania te mają mniejsze znaczenie. Natomiast zeznania te stanowiły wiarygodne potwierdzenie, że wzór umowy i kurs franka szwajcarskiego nie podlegały negocjacjom.

Na rozprawie dnia 16 stycznia 2025 r. na podstawie art. 235 ² § 1 pkt. 2 i 5 k.p.c. Sąd pominął wniosek powódki o dowód z opinii biegłego z dziedziny rachunkowości na okoliczności tam wskazane. Zgodnie bowiem ze wskazanym przepisem, Sąd może w szczególności pominąć dowód mający wykazać fakt bezsporny, nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy lub udowodniony zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy. W ocenie Sądu wnioskowany dowód nie był istotny dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, gdyż wszystkie istotne okoliczności były możliwe do ustalenia na podstawie dokumentów załączonych do akt sprawy, a także zeznań strony powodowej. Dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu bankowości i rachunkowości spowodowałoby jedynie zbędne przedłużenie postępowania w sprawie.

Powódka zeznawała w sposób jedynie częściowo wiarygodny. Sąd nie dał wiary zeznaniom powódki, w zakresie w jakim powódka twierdziła, że w roku 2008 zawierając sporną umowę kredytową z bankiem działa jako konsument, a zaciągnięty kredyt przeznaczony został na zaspokojenie osobistych potrzeb powódki, a nie na potrzeby działalności gospodarczej firmy prowadzonej przez powódkę.

Powyższe twierdzenia powódki pozostają w całkowitej sprzeczności ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym zgodnie z którym, powódka L. Z. od 4 marca 2004r. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...). Zakresem prowadzonej działalności jest wynajem i zarządzeniem nieruchomości własnymi lub dzierżawionymi. Powódka posiada 42 lokale na wynajem. Sporny kredyt został zaciągnięty w celu remontu dachu w kamienicy w której powódka nie zamieszkuje, lecz wynajmuje znajdujące się tam lokale.

Za niewiarygodne Sąd uznał również twierdzenia powódki, jakoby pozwany Bank miał się dopuścić wobec powódki przestępstwa oszustwa i nie wypłacić powódkę wszystkich świadczeń pieniężnych zgodnie z zawartą przez strony umową pożyczki.

Powódka nie przestawiła żadnych wiarygodnych dowodów na poparcie swoich twierdzeń w tym zakresie. Co najbardziej jednak istotne po przeprowadzeniu postępowania przygotowawczego, postępowanie karne z wniosku L. Z. zostało umorzone i uprawomocniło się z dniem 22 lipca 2024r.

Za wiarygodne Sąd uznał natomiast twierdzenia powódki w zakresie w jakim powódka opisała procedurę zawarcia spornego kredytu i zasady spłacania prze powódkę rat kredytu.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Podstawą żądania powódki było twierdzenie, że zawarta przez nią z pozwanym Bankiem umowa kredytowa była nieważna. Stwierdzenie nieważności umowy kredytowej zawartej przez strony otwierałoby powódce drogę do żądania zwrotu świadczeń polegających na spłacie rat pożyczki i zapłacie innych należności wynikających z umowy.

W myśl art. 69 ust. 2 ustawy Prawo bankowe (w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy kredytowej), umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: 1) strony umowy, 2) kwotę i walutę kredytu, 3) cel, na który kredyt został udzielony, 4) zasady i termin spłaty kredytu, 5) wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, 6) sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, 7) zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, 8) terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, 9) wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, 10) warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Na wstępie należy wskazać, że przedmiotowa umowa, choć nazwana „pożyczką” miała wszelkie cechy umowy kredytu denominowanego do waluty obcej. Tego rodzaju umowa wykształciła się w obrocie jako podtyp umowy kredytu. Charakteryzuje się ona tym, że kwota kredytu zostaje wyrażona w walucie obcej - w tym wypadku we franku szwajcarskim, ale w dniu wypłaty jest przeliczana na złote według zasad przewidzianych w umowie i wypłacana kredytobiorcom w złotych; raty kredytu są wyrażone w walucie, ale w terminach ich płatności są przeliczane na złote według kursu ustalanego na zasadach przewidzianych w umowie i spłacane w złotych.

Zastosowanie konstrukcji denominacji kredytu do waluty obcej nie narusza istoty umowy kredytu wyrażonej w art. 69 ust. 1 prawa bankowego, która polega na tym, że bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy kwotę środków pieniężnych a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie oraz zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty (por. wyroki Sądu Najwyższego z 25 marca 2011 r., IV CSK 377/10, z 29 kwietnia 2015 r., V CSK 445/14, z 18 maja 2016 r., V CSK 88/16, nie publ.).

Stosownie do art. 353 ¹ k.c., strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Jak z tego wynika, artykuł 353 ¹ k.c., wyrażający zasadę wolności (swobody) umów, wyznacza trzy granice tej wolności, którymi są: natura stosunku, ustawa i zasady współżycia społecznego. Natura umowy gospodarczej i generowanego przez nią stosunku sprowadza się generalnie do tego, że wyraża ona i pozwala realizować interes każdej ze stron, ponieważ zaś interesy te bywają przeciwstawne, istotę umowy stanowi uzgodnienie woli stron, wyrażającej ich interesy. Zgoda obydwu stron jest oczywistym wymogiem tak przy zawarciu umowy, jak i przy zmianach jej treści (por. uchwałę składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 22 maja 1991 r., III CZP 15/91, OSNC 1992/1/1). Osiągnięcie przez strony porozumienia co do wszystkich ważnych dla nich kwestii decydujących o kształcie ich zobowiązań jest więc istotą umowy, a możliwość jednostronnego i swobodnego kształtowania przez jedną stronę zobowiązań własnego i drugiej strony, tej istoty podważeniem.

Sąd nie podziela zatem poglądu o bezwzględnej nieważności zawartej przez strony umowy kredytowej z powodu wprowadzenia do tej umowy elementu denominacji kwoty kredytu do waluty obcej (CHF).

Powódka swoje roszczenia opierała również na twierdzeniu, że w umowie pożyczki hipotecznej zawartej między stronami zawarte zostały niedozwolone postanowienia umowne, które nie wiążą powódki jako konsumenta.

Rozważania w tym zakresie należy rozpocząć od przytoczenia art. 385 ¹ § 1 k.c. Stanowi on:

§ 1. Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

§ 2. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

§ 3. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

§ 4. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Powyższy przepis stanowi implementację do polskiego prawa dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Rodzi to obowiązek dokonywania jego wykładni w taki sposób, który pozwala urzeczywistnić cele tej dyrektywy. Dlatego w ramach tej wykładni należy brać pod uwagę treść tej dyrektywy i dotyczące jej orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ( (...)) (por. uchwałę 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, OSNC 2021/9/56).

Z art. 385 ¹ § 1 k.c. wynika, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są takie zapisy, które: 1) znajdują się w umowie zawartej przez przedsiębiorcę z konsumentem; 2) nie zostały z nim indywidualnie uzgodnione; 3) kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami rażąco naruszając jego interesy; 4) nie dotyczą głównych świadczeń stron, w tym ceny lub wynagrodzenia, o ile świadczenia te są jednoznacznie określone.

Niewątpliwe jest, że przy zawieraniu umowy z powódką pozwany Bank działał jako przedsiębiorca. Wątpliwy był natomiast status powódki jako konsumenta w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Stanowi on, że za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

W ocenie Sądu, koniecznym i zasadniczym elementem dokonania oczekiwanej przez powódki kontroli umowy na podstawie art. 385 ¹ k.c. było ustalenie, czy przysługuje jej przymiot konsumenta.

W ocenie Sądu powódka nie może w sprawie niniejszej zostać uznana za konsumenta, co wyklucza zastosowanie wobec niej przepisów o ochronie konsumentów.

Uznanie osoby fizycznej za konsumenta warunkuje ustalenie czy umowy zawarte przez niego z pozwanym bankiem były czynnościami prawnymi niezwiązanymi bezpośrednio z jego działalnością gospodarczą lub zawodową (por. wyrok SN z 28 czerwca 2017r., IV CSK 483/16, L.).

Zgodnie ze stanowiskiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wyrażone w postanowieniu z dnia 14 września 2016 r. (w sprawie C534/15), iż pojęcie konsumenta w rozumieniu art. 2 lit. b) dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich ma charakter obiektywny i należy je oceniać w świetle kryterium funkcjonalnego, polegającego na ocenie, czy dany stosunek umowny wpisuje się w ramy działalności niezwiązanej z wykonywaniem zawodu. Do sądu krajowego rozpoznającego spór dotyczący umowy mogącej wchodzić w zakres stosowania omawianej dyrektywy należy sprawdzenie, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy i dowodów, czy danego kredytobiorcę można zakwalifikować jako „konsumenta" w rozumieniu tej dyrektywy.

Natomiast w wyroku z dnia 21 marca 2019 r. (w sprawie C-590/17) Trybunał wyjaśnił, że konsument oznacza każdą osobę fizyczną, która w umowach objętych zakresem omawianej dyrektywy działa w celach niezwiązanych ze swoją działalnością handlową lub zawodową. Z kolei pojęcie „przedsiębiorca” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która w umowach objętych dyrektywą 93/13 działa w ramach swej działalności handlowej lub zawodowej, bez względu na to, czy należy ona do sektora publicznego czy prywatnego.

Jak wynika z utrwalonego orzecznictwa Trybunału, dyrektywa 93/13 definiuje umowy, do jakich ma zastosowanie, wyłącznie poprzez odniesienie do statusu kontrahentów, w zależności od tego, czy działają oni w ramach swojej działalności handlowej lub zawodowej, czy też nie (wyrok z dnia 17 maja 2018 r., K. de G. - C-147/16, EU:C:2018:320, pkt 53 i przytoczone tam orzecznictwo).

W ocenie Sądu, status konsumenta mają zatem wyłącznie osoby fizyczne, które dokonują czynności prawnych w zakresie niezwiązanym bezpośrednio z własną działalnością gospodarczą lub zawodową.

O statusie tym decyduje zatem brak związku danej czynności z wymienioną działalnością, a nie to, czy taka działalność jest w ogóle prowadzona przez osobę dokonującą czynności prawnej.

Tym samym nie miało znaczenia dla niniejszej sprawy, że powódka podpisała sporną umowę jako osoba fizyczna, a nie „jako firma”, skoro kredyt został to przeznaczony na cele związane wyłącznie z działalnością gospodarczą powódki tj. spłatę innych zadłużeń i remont dachu kamiennicy, w której to kamienicy lokale są przez powódkę wynajmowane.

Dla kwalifikacji osoby fizycznej jako konsumenta, zdaniem Sądu, nie jest konieczne, aby nie prowadziła ona w ogóle działalności gospodarczej lub zawodowej. Istotne jest natomiast to, aby dokonywana przez nią, konkretna czynność prawna, która ma przesądzać o jej kwalifikacji jako konsumenta w ramach danego stosunku prawnego, nie dotyczyła bezpośrednio jej ewentualnej działalności gospodarczej. Za konsumenta można uznać zarówno osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej w żaden sposób z jej działalnością profesjonalną, jak i czynności związanej co prawda z tą działalnością, ale tylko pośrednio.

Odróżnienie czynności bezpośrednio związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową od czynności związanych z nią jedynie pośrednio nastręcza istotnych trudności (tak E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 8, Warszawa 2017). Formułowane przez doktrynę kryteria mające służyć ich rozróżnieniu nie są jednolite (por. T. Pajor, w: M. Pyziak-Szafnicka (red.), Kodeks, 2014, s. 263). Cel jakim zasadniczo powinien kierować się konsument to zaspokajanie potrzeb własnych, osobistych, „prywatnych" podmiotu, jego rodziny, domowników, zapewnienie funkcjonowanie gospodarstwa domowego. Aby czynność miała konsumencki charakter powinna pozostawać w określonej relacji z rolą społeczną konsumenta (wyrok SN z 26 września 2007 r., IV CSK 122/07, M. S.. 2008, nr 1, s. 48, wyrok SA w Warszawie z 28 kwietnia 2015 r., VI ACa 775/14, LEX nr 1712704). Uprawnione jest zatem stwierdzenie, że konsumentem nie jest osoba podejmująca działania niezwiązane bezpośrednio z konsumpcją dóbr.

W świetle powyższych analiz, w ocenie Sądu nie sposób uznać, że w niniejszej sprawie powódka zawierając sporną umowę umowy pożyczki hipotecznej nr (...) z dnia 2 września 2008r. działała jako konsument. L. Z. od 4 marca 2004 r. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...). Zakresem prowadzonej działalności jest wynajem i zarządzeniem nieruchomości własnymi lub dzierżawionymi. Powódka posiada 42 lokale na wynajem. Sporny kredyt został zaciągnięty w celu remontu dachu w kamienicy w której powódka nie zamieszkuje, lecz wynajmuje znajdujące się tam lokale. Pozostała część kredytu również została przeznaczona na cele związane z działalnością gospodarczą powódki tj. spłatę zadłużeń kredytowych zaciągniętych na remont tej samej kamienicy.

W konsekwencji, należy uznać, iż powódka – zawierając z pozwanym przedmiotową umowę kredytu – działał w charakterze przedsiębiorcy, nie zaś w charakterze konsumenta. Powódka nie wykazała, jakoby remontowana ze środków pochodzących z kredytu nieruchomość była przez nią wykorzystywana na cele niezwiązane z prowadzoną działalnością gospodarczą, w szczególności by służyła ona zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych powódki. Przeciwnie – dowody przedstawione przez pozwanego świadczą o tym, iż z pozyskanych z kredytu środków przeprowadzono remont dachu nieruchomości, która miała być wykorzystywana i była wykorzystywana przez powódkę w celach gospodarczych- wynajmu lokali. Powyższe przemawia za nieskutecznością ochrony powódki jako konsumenta.

W świetle powyższych analiz, w ocenie Sądu, nie sposób jest uznać, że w stosunku do powódki winny znaleźć zastosowanie normy art. 385 ¹ k.c.

W myśl art. 385 ² k.c., oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami należy dokonywać według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny. Uregulowania art. 385 ¹ k.c. odnoszą się jednak do niedozwolonych postanowień umownych zamieszczonych w umowach zawieranych z konsumentami.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 listopada 2013 roku (sygn. akt VI ACa 699/13): przepis art. 385 ¹ § 1 k.c. należy wykładać ściśle. Uznanie postanowienia za niedozwolone wywołuje skutki jedynie w odniesieniu do praw i obowiązków konsumenta. Nie ma żadnego powodu dla przyjęcia, że przepis ten powoduje też inne konsekwencje prawne, w szczególności, że miałby również skutkować tym, że niedozwolone postanowienia traciłyby skuteczność także w odniesieniu do obowiązków przedsiębiorcy w zakresie, w jakim nie naruszają one praw konsumentów. W hipotezie powołanej normy prawnej nie mieszczą się zatem takie same postanowienia w umowach zawieranych w obrocie niekonsumenckim, profesjonalnym (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 grudnia 2018 roku, sygn. akt VI ACa 744/18, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 24 września 2009 roku, sygn. akt VI ACa 117/10).

W ocenie Sądu, powódka, pomimo ciążącego na niej obowiązku dowodzenia w świetle art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c., nie wykazała swojego statusu konsumenta, jako strony umowy pożyczki hipotecznej.

W ocenie Sądu powódka zawierając umowę pożyczki dążyła do określonego celu gospodarczego jakim było naprawa dachu w nieruchomości, oraz spłatę zadłużeń zaciągniętych na remont kamienicy w której powódka zajmuje się wynajmem lokali. Ponadto, powódka jako osoba prowadząca od wielu lat działalność gospodarczą i zaciągająca liczne zobowiązana kredytowe powinna zdawać sobie sprawę z konsekwencji zaciągnięcia zobowiązania o takiej treści, jaka została wykreowana między stronami. Jako profesjonalista nie może zasłaniać się niewiedzą czy zaciągane zobowiązanie jest korzystne z punktu widzenia prowadzonej przez niej działalności. Wymóg podwyższonej staranności w odniesieniu do powódki jest uzasadniony charakterem prowadzonej przez nią profesjonalnej działalności. Powódkę – jako osobę prowadzącą działalność gospodarczą – powinno się bowiem obciążać podwyższonymi standardami odnośnie zawierania umów i analizy ich postanowień. Takie też uzasadnienie ma art. 385 ¹ k.c., który pozwala stosować odpowiednie przepisy dotyczące niedozwolonych postanowień umownych (klauzul abuzywnych) wyłącznie w odniesieniu do konsumentów – nie zaś do przedsiębiorców zawierających umowy w ramach prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. W konsekwencji, Sąd uznał że w niniejszej sprawie powódka nie działała jako konsument, a tym samym zastosowanie przepisów art. 385 ¹ k.c. Nie było zatem podstaw do analizy abuzywności kwestionowanych przez powódkę klauzul w rozumieniu tychże przepisów.

Co tyczy się podnoszonych przez powódkę twierdzeń jakoby pracownicy pozwanego banku dopuścili się wobec powódki przestępstwa oszustwa poprzez niewypłacenie powódce całości kwot wynikających z kredytu, to zarzut ten należy uznać za całkowicie bezpodstawny. Podkreślić należy, że postępowanie przygotowawcze prowadzone w tym przedmiocie zostało prawomocnie umorzone. Wszelkie dokumenty przedłożone przez pozwanego, a także przez Bank (...) (załączone przez stronę powodową) co do daty spłaty zobowiązań kredytowych powódki, numerów umów oraz kwot spłat potwierdzają, że umowa pożyczki została przez bank wykonana.

W tym stanie rzeczy Sąd orzekł, jak w punkcie pierwszym wyroku.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Pozwany jako strona, która wygrała sprawę, ma prawo do zwrotu przez powódkę poniesionych przez siebie w związku z udziałem w sprawie kosztów procesu. Na koszty te składa się wynagrodzenie radcy prawnego w wysokości 5.400 zł i opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł. O odsetkach za opóźnienie od zasądzonych kosztów procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie wyżej powołanych przepisów prawa, orzeczono jak w sentencji wyroku.

Jacek Grudziński