Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 listopada 2024 roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu XIV Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w Pile

w składzie następującym:

Przewodniczący sędzia Jan Sterczała

Protokolant st. prot. Magdalena Grzybowska

po rozpoznaniu w dniu 30 lipca 2024 roku w Pile

sprawy z powództwa J. D. (1)

przeciwko (...) Bank (...) S.A. w W.

o zapłatę i ustalenie

1.  oddala żądania główne pozwu zarówno co do roszczenia o ustalenie jak i o zapłatę;

2.  uwzględnia roszczenie ewentualne w zakresie żądania ustalenia bezskuteczności postanowień umowy kredytu i ustala bezskuteczność następujących postanowień umowy kredytu na cele mieszkaniowe E. o numerze (...) z dnia 8.06.2006r. zawartej z (...) Bank Spółka Akcyjna:

a.  „Kwota kredytu denominowanego (waloryzowanego) w CHF lub transzy kredytu zostanie określona według kursu kupna dewiz dla wyżej wymienionej waluty zgodnie z tabelą kursów obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu lub transzy kredytu” - § 2 ust. 2 umowy;

b.  „Kredyt wykorzystywany jest w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu kwoty kredytu według kursu kupna dewiz dla CHF zgodnie z tabelą kursów obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu” - § 4 ust. 1a umowy;

c.  „Spłata rat kapitałowo-odsetkowych dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z tabelą kursów obowiązującą w Banku w dniu spłaty” - § 9 ust. 2 zdanie drugie umowy;

d.  „Wysokość należnych odsetek określona jest w CHF. Spłata należnych odsetek dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu należnych odsetek według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z tabelą kursów obowiązującą w Banku w dniu spłaty” - § 9 ust. 6 umowy;

3.  roszczenie ewentualne o zapłatę oddala;

4.  nie obciąża powódki obowiązkiem zwrotu pozwanemu kosztów procesu.

Jan Sterczała

Sygnatura akt XIV C 1010/22

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 3 października 2022r. powódka J. D. (1) wniosła o:

1.  ustalenie nieistnienia stosunku prawnego – umowy kredytu na cele mieszkaniowe – (...) nr (...) z dnia 8 czerwca 2006r. zawartej między powódką, a (...) Bank Spółka Akcyjna- z uwagi na jej nieważność, ewentualnie ustalenie nieważności umowy kredytu na cele mieszkaniowe – (...) nr (...) z dnia 8 czerwca 2006r. zawartej między powódką, a (...) Bank Spółka Akcyjna;

2.  zasądzenie na rzecz powódki, od pozwanego kwoty 13.361,96 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od niniejszej kwoty od dnia 14 września 2022r. do dnia zapłaty;

ewentualnie, w przypadku uznania, iż umowa kredytu na cele mieszkaniowe – (...) nr (...) z dnia 8 czerwca 2006r. zawarta między powódką, a (...) Bank Spółka Akcyjna, nie jest w całości, a w części nieważna:

ustalenie bezskuteczności następujących postanowień w.w umowy kredytu:

a.  „Kwota kredytu denominowanego (waloryzowanego) w CHF lub transzy kredytu zostanie określona według kursu kupna dewiz dla wyżej wymienionej waluty zgodnie z tabelą kursów obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu lub transzy kredytu” - § 2 ust. 2 umowy;

b.  „Kredyt wykorzystywany jest w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu kwoty kredytu według kursu kupna dewiz dla CHF zgodnie z tabelą kursów obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu” - § 4 ust. 1a umowy;

c.  „Spłata rat kapitałowo-odsetkowych dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z tabelą kursów obowiązującą w Banku w dniu spłaty” - § 9 ust. 2 zdanie drugie umowy;

d.  „Wysokość należnych odsetek określona jest w CHF. Spłata należnych odsetek dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu należnych odsetek według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z tabelą kursów obowiązującą w Banku w dniu spłaty” - § 9 ust. 6 umowy;

oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 6.480,59 zł- z tytułu nienależnie nadpłaconych rat kapitałowo odsetkowych, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od niniejszej kwoty od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Ponadto powódka wniosła o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów postępowania procesowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przypisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

W odpowiedzi na pozew, pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości z uwagi na brak interesu prawnego powódki do wytoczenia powództwa w niniejszej sprawie oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 8 czerwca 2006 r. powódka- J. D. (1) zawarła z (...) Bank S.A. (poprzednikiem prawnym pozwanego) umowę kredytu hipotecznego indeksowaną kursem franka szwajcarskiego tj. umowę na cele mieszkaniowe (...).

Umowa została przygotowana przez Bank przy wykorzystaniu stosowanego przez niego wzoru. Jego zapisy nie były przez powódkę negocjowane. Nie negocjowała też kursu, po którym nastąpi indeksacja kredytu i nie był on jej znany.

Umowa kredytu zawierała, wśród innych, następujące postanowienia:

Bank udziela Kredytobiorcy kredytu w kwocie 146.300,00 zł denominowanego (waloryzowanego) w walucie CHF, na okres 300 miesięcy od dnia 8-06-2006 do dnia 8-06-2031 (…) (§ 2 ust. 1 umowy). Kwota kredytu denominowanego (waloryzowanego) w CHF lub transzy kredytu zostanie określona według kursu kupna dewiz dla wyżej wymienionej waluty zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu lub transzy kredytu (§ 2 ust. 2). O wysokości wykorzystanego kredytu denominowanego (waloryzowanego) wyrażonej w walucie CHF, wysokości odsetek w okresie karencji oraz wysokości rat kapitałowo - odsetkowych w wyżej wymienionej walucie Bank poinformuje Kredytobiorcę w terminie 7 dni od dnia całkowitego wykorzystania kredytu (…) (§ 2 ust. 3).

Kredyt przeznaczony jest na cel: 136.300,00 zł na zakup lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w P. przy ul. (...), dla której prowadzona jest przez Sąd Rejonowy w Pile VI Wydział Ksiąg Wieczystych księga wieczysta numer (...), 10.000,00 zł na remont i modernizację w.w. lokalu mieszkalnego (§ 3 ust. 1 pkt 1).

Uruchomienie kredytu nastąpi w 2 transzach (…) (§ 4 ust. 1) w formie przelewu na rachunek (…) Każda transza kredytu wykorzystywana jest w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu wysokości transzy według kursu kupna dewiz dla CHF, zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania danej transzy (§ 4 ust. 1a).

Oprocentowanie (stopa procentowa) kredytu w całym okresie kredytowania jest zmienne i stanowi sumę zmiennej stawki odniesienia oraz stałej marży Banku w wysokości 2,00 punktów procentowych (…) (§ 8 ust. 1). W dniu zawarcia umowy oprocentowanie kredytu wynosi 3,42 % w stosunku rocznym i jest równe stawce odniesienia, którą jest stawka rynku pieniężnego LIBOR 3-miesięczny z zaokrągleniem do dwóch miejsc po przecinku, z ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc zawarcia Umowy (…), powiększonej o marżę Banku, o której mowa w ust. 1 (…) (§ 8 ust. 2).

Po okresie wykorzystania kredytu Kredytobiorca zobowiązuje się do spłaty kredytu wraz z odsetkami w 297 ratach miesięcznych w dniu 8 każdego miesiąca, począwszy od (...). Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych określona jest w CHF. Spłata rat kapitałowo-odsetkowych dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu spłaty. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz dla CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty, a tym samym zmiana wysokości w/w kursu waluty ma wpływ na ostateczną wysokość spłaconego przez Kredytobiorcę kredytu (§ 9 ust. 2). W okresie wykorzystanie kredytu Kredytobiorca spłaca należne Bankowi odsetki ( § 9 ust. 4). Kredytobiorca zobowiązuje się do spłaty odsetek w każdym miesiącu okresu, o którym mowa w ust. 4 w dniu 8 każdego miesiąca. Wysokość należnych odsetek określona jest w CHF. Spłata należnych odsetek dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu należnych odsetek według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu spłaty. Wysokość należnych odsetek w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz dla CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty (§ 9 ust. 5). Kredytobiorca umocowuje Bank do obciążania / składania dyspozycji przelewu środków z rachunku (…) prowadzonego w Banku kwotą wymagalnych zobowiązań wynikających z Umowy (…) (§ 9 ust. 7).

/dowód: umowa kredytu na cele mieszkaniowe (...) z dnia 8.06.2006r. (k.41-43)/

Powódka w dniu 1 września 2022r. skierowała do pozwanego reklamację, w której zażądała zwrotu nienależnie pobranego świadczenia w rozumieniu art. 410 k.c., w wysokości 64.809,59 zł oraz 30.019,66 CHF, w terminie 7 dni od dnia odebrania pisma. Wezwanie do zapłaty zostało odebrane przez pozwany bank dnia 6 września 2022r. W odpowiedzi na zgłoszoną reklamację, pismem z dnia 27 września 2022r., strona pozwana nie uwzględniła roszczeń powódki wskazując, że zakwestionowane postanowienia umowne w jej ocenie są zgodne z prawem.

/ dowody: reklamacja z dnia 1.09.2022 (k. 72-80), odpowiedz pozwanego (k. 89-93), przesłuchanie świadka M. K. (k. 244-245), przesłuchanie świadka M. M. (k. 245), przesłuchanie powódki (k. 245-247)/

Pozwany jest następcą prawnym (...) Banku SA.

(twierdzenie powódki przyznane przez pozwanego)

Bank złożył powódce oświadczenie z dnia 25 czerwca 2024 r. w przedmiocie skorzystania przez niego z prawa zatrzymania świadczeń spełnionych przez nią na rzecz banku w ramach wykonania spornej umowy do czasu zaoferowania przez nią zwrotu świadczenia spełnionego przez bank na jej rzecz w postaci kwoty 170.377,89 zł tj. wartości kapitału udostępnionego jej na podstawie spornej umowy. Oświadczenie to zostało doręczone powódce w dniu 9 lipca 2024r.

Pełnomocnik pozwanego był umocowany do złożenia w jego imieniu oświadczenia woli w zakresie skorzystania z prawa zatrzymania.

/dowód: oświadczenie o skorzystaniu z prawa zatrzymania wraz z pełnomocnictwem oraz potwierdzeniem odbioru (k. 263-272/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o następującą ocenę dowodów.

Stan faktyczny sprawy nie był przedmiotem sporu. Wynikał on zresztą w oczywisty sposób z treści dołączonych do pozwu i odpowiedzi na pozew dokumentów, których prawdziwość i autentyczność nie była kwestionowana.

Zeznania świadków M. K. i M. M. były wiarygodne jednak miały niewielkie znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, gdyż świadkowie nie pamiętali większości istotnych w sprawie okoliczności.

Wyższej wymienieni świadkowie byli pracownikami pozwanego banku. Świadkowie opisali rutynową procedurę udzielania kredytu w walucie obcej. Z uwagi na wielość spraw, świadkowie nie pamiętali jednak szczegółów umowy kredytowej powódki, co jest zgodne z zasadami doświadczenia życiowego.

Zeznania obu świadków posłużyły także do ustalenia, że wzór umowy i kurs franka szwajcarskiego do wypłaty kredytu nie były negocjowane. W tej części zeznania te nie budziły wątpliwości.

Co się tyczy dowodu z przesłuchania stron, to w niniejszej sprawie, z oczywistych względów, znaczenie dla jej rozstrzygnięcia mogły mieć jedynie zeznania powódki i dlatego Sąd dowód z przesłuchania stron ograniczył tylko do niej. Strony są osobami najbardziej zainteresowanymi wynikiem sprawy, skutkiem czego dowód z ich zeznań jest bardzo niepewnym źródłem poznania prawdy. Ponadto w chwili składania przez powódkę zeznań minęło ponad kilkanaście lat od zawarcia umowy kredytu, co nie mogło nie mieć negatywnego wpływu na jej pamięć i to niezależnie od tego, że okoliczności zawarcia umów, jako dotyczące bardzo istotnej dla jej kwestii życiowej, mogły się jej mocno wryć w pamięć. Przemawiało to za podejściem do tych zeznań z ograniczonym zaufaniem. Taka ich ostrożna ocena prowadziła do wniosku, że są wiarygodne. Przedstawione przez powódkę okoliczności dotyczące zawarcia umowy kredytowej i jej wykonania są co do zasadniczych kwestii zgodne z treścią zgromadzonych w aktach dokumentów. Dlatego nie było podstaw, żeby zeznaniom powódki odmówić wiary.

Na rozprawie dnia 30 lipca 2024 r. , na podstawie art. 235 ² § 1 pkt. 2 i 5 k.p.c. Sąd pominął wnioski stron o dowód z opinii biegłego z dziedziny rachunkowości na okoliczności tam wskazane, albowiem okoliczności tam wskazane nie miały żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo okazało się bezzasadne w zakresie roszczenia głównego, za uzasadnione uznano je częściowo w zakresie roszczenia żądania ustalenia bezskuteczności postanowień umowy kredytu.

Nie powtarzając rozbudowanej argumentacji zawartej w uzasadnieniu pozwu, Sąd finalnie – w realiach niniejszej sprawy – uznał, iż w treści zaskarżonej umowy znalazły się postanowienia, które można było uznać za abuzywne. Były to postanowienia, dotyczące indeksowania udzielonego powodom kredytu w złotych do obcej waluty, franka szwajcarskiego w połączeniu z obowiązkiem spłaty kredytu według kursu kupna franka szwajcarskiego na moment spłaty kredytu. Postanowienia te okazały się w ocenie Sądu nieuczciwe w stosunku do powódki – konsumenta przede wszystkim z uwagi na fakt, iż na mocy owych postanowień umowy, pozwany bank mógł samodzielnie kształtować wysokość raty kredytu, według nieskonkretyzowanych w umowie kryteriów. Konsekwencją tego stanu rzeczy był zatem stan, który miał miejsce w niniejszej sprawie, iż w przypadku znacznego wzrostu kursu waluty obcej w stosunku do złotówki, rata kredytu oraz wysokość aktualnego salda zadłużenia, wzrastały w radykalny sposób. Umowa zatem w zawartym przez strony kształcie była – w zakwestionowanym przez Sąd zakresie - umową nadmiernie ryzykowną i naruszającą w ten sposób interesy powódki, niebędącej przecież finansistą, świadomą ryzyka kursowego.

Rozważenia jednak wymagała kwestia możności unieważnienia przez Sąd całej umowy i – w konsekwencji – zasądzenia od pozwanego na rzecz powódki wszystkich uiszczonych przez nią rat kredytu. Tego zresztą powódka oczekiwali przede wszystkim od Sądu, tak bowiem określiła roszczenie główne. W ocenie Sądu – w realiach niniejszej sprawy – rozwiązanie takie jednak byłoby zbyt daleko idące. Punktem wyjścia i to niezależnie od stanowiska dochodzącego ochrony prawnej konsumenta, winna być próba „ratowania” wiążącego strony stosunku prawnego przez wyeliminowanie postanowień umownych, naruszających interes konsumenta [art. 385 ¹ § 1 i n. kc: „Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. § 2 Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. § 3 Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. § 4. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na to powołuje].

W niniejszej sprawie Sąd uznał, iż jest możliwe sanowanie zawartej przez strony umowy, a więc wyeliminowanie niekorzystnych dla powódki jej postanowień.

Z uwagi na oddalenie żądania o uznanie umowy za nieważną, zarzut zatrzymania podniesiony przez pełnomocnika pozwanego na rozprawie dnia 8 kwietnia 2024r. uznać należało za bezprzedmiotowy. Zdaniem Sądu zarzut zatrzymania znajduje uzasadnienie jedynie w sytuacji uznania umowy kredytu za nieważną co wiążę się zasądzeniem wszystkich rat od powódki. W przypadku tzw. „odfrankowienia” umowa kredytu zawarta pomiędzy stronami z pominięciem klauzul abuzywnych, Sąd zasądza jedynie nadpłatę dokonana przez kredytobiorcę, tym samym niemożliwe jest rozważanie prawa zatrzymania kapitału przez bank, albowiem Sąd dokonuje jedynie korygowania wysokości rat spłacanych przez kredytobiorcę.

Ubocznie należy zauważyć, iż takie rozstrzygnięcie sporu definitywnie powinno kończyć spór między stronami procesu co do wzajemnych rozliczeń w tytułu umowy kredytu – chroni przede wszystkim powodów przed ewentualnymi wzajemnymi roszczeniami banku, które mogłyby być rozważane przy ustaleniu nieważności umowy. Podobne stanowisko do wyżej prezentowanego zostało wyrażone również w orzecznictwie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 14.10.2019 r. sygn. VI Ca 264/19, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14.07.2017 r. sygn. II CSK 803/16, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9.05.2019 r. w sprawie I CSK 2428/18). Sąd znał rzecz jasna argumentację przeciwną, zaprezentowaną przez stronę pozwaną, jak i w orzecznictwie, przemawiającą za niemożnością „odfrankowienia” kredytu lecz argumentacji tej nie podzielił. Oczywiście, że klauzula indeksacyjna decydowała o istocie przedmiotowej umowy, a jej eliminacja była niemożliwa bez zmiany charakteru umowy, usunięcie klauzuli indeksacyjnej doprowadziłoby również do zaniknięcia ryzyka kursowego, które jest bezpośrednio związane z indeksacją kredytu do waluty (wyrok (...) z dnia 3 października 2019 r., C-260/18, K. D. i J. D. (2) v. R. Bank (...), pkt 44). Te jednak okoliczności nie wyłączają jednak zdaniem Sądu dopuszczalności utrzymania w obrocie prawnym przedmiotowej umowy. Nie jest zasadna teza, iż nie byłoby wówczas możliwości ustalenia oprocentowania kredytu. Stawka LIBOR oczywiście jest stosowana w przypadku kredytów walutowych, jednakże w niniejszej sprawie nie ma przeszkód, by ją stosować przy pominięciu niedozwolonych postanowień umownych. Takie bowiem oprocentowanie zostało ustalone przez strony.

Po wyeliminowaniu postanowień niedozwolonych umowa stron nie narusza prawa, zasad współżycia społecznego, nie sprzeciwia się właściwości stosunku umowy kredytowej.

W konsekwencji orzeczono jak w sentencji.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. Dokonując oceny czysto matematycznej, stwierdzić należałoby, iż powódka w przeważającej mierze proces przegrała, skoro oddalono jej żądanie główne. Mając jednak na względzie, iż zasadnicza teza powódki co do abuzywnych postanowień umowy okazała się słuszna, Sąd nie obciążył powódki obowiązkiem zwrotu kosztów procesu stronie pozwanej.

Jan Sterczała